پنجم ، شماره 1433 سال دسامبر 1997 ، آذر 1376 ، 14 يكشنبه 23
|
|
معماري فن توفيق نخستين دمشق جامع مسجد
اسلام در
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
اسلام فرهنگي ميراث با آشنايي
هجري ذيحجه 86 از -طول‌انجاميد به ده‌سال حدود كه اموي مسجد ساختن
غير و دانشمندان‌اسلامي و مورخان اعجاب تنها نه بعدها- هجري تا 96
.شد شناخته اسلامي معماري مكتب اولين بلكه‌بعنوان برانگيخت را اسلامي
اگر و است گذشته ادوار در اسلامي تمدن تجليات از يكي اسلامي معماري
ايوبي ، سلجوقي ، فاطمي ، عباسي ، دوره‌هاي در اسلامي معماري هنر چه
آنها همگي اما دارد تفاوتهايي هم با...و غربي مغول ، عثماني ، مملوكي ،
.گرفته‌اند سايه اسلامي تمدن چتر درزير
بررسيهاي طبق و) خود تمدن‌در سال هزار چهار داشتن با سوريه كشور
آنها ميان در كه است داده جاي را ذيقيمتي آثار (هزارسال نه اخير
كه است برخوردار ويژه‌اي درخشندگي از مختلف دوره‌هاي اسلامي آثار
.كرد جستجو دمشق‌مي‌توان جامع مسجد در را آن نمونه بهترين
نگرش در عميق‌شدن همانا اسلامي آثار برروي مطالعه ويژگيهاي از يكي
بعنوان‌برجسته‌ترين مساجد به آنان دادن بهاء و وقت ، سلاطين و حكام
براي مسجد موارد ، از درپاره‌اي كه چرا است اسلامي پايگاه
به توجه با و بوده‌است آنان افكار اشاعه براي مهمي فرمانروايان ، ابزار
اماكن مي‌شداين منتقل آنان به مساجد از كه به‌پيامهايي مردم اعتماد
.قرارمي‌گرفت بيشتري اهتمام مورد
نقاشيها از اعم هنري به‌پردازشهاي توجه بدون اسلامي آثار به اهتمام
و عميق تفسير امكان عملا آثار اين ديواره‌هاي بر منقوش خطوطزيباي و
.مي‌كند سلب را است گذشته كننده خيره پديده اين بر آنچه از
بيانگر ماذنه‌ها ، و مساجد اطراف‌ديواره‌هاي در قرآني آيات از استفاده
خطوط و شده اسلامي گسترش‌خط و توسعه موجب كريم قرآن كه آن‌است
خود شكل زيباترين در آسماني كتاب اين سايه زير مشهور خطاطان مختلف
نقاشيهادر و خطوط تاثيرپذيري و تاثيرگذاري البته.است يافته تجلي
كه است بوده بديهي امري...و ومراكش مصر عراق ، ايران ، كشورهاي ميان
.دارد بررسي و بحث به نياز خود درجاي
و اسلامي حركتهاي محور و علوم‌مختلف براي آموزشي موسسه اولين مسجد ،
به مساجد از همواره ديگر ، عبارتي بهميرفت شمار به شعائرديني
.مي‌شود برده نام اجتماعي و نظامي سياسي ، ديني ، سنگرهاي عنوان
الگوئي ارائه و مسجد ايجاداولين براي اسلام پيامبر اقدام از پس
در رفته‌مسلمانان رفته اسلامي ارزشمند معماري براي‌يك بي‌بديل
-مختلف اشكال با -اسلامي پايگاه اين تاسيس به اقدام مختلف سرزمين‌هاي
قرار سرزمين‌هايي اولين رديف در اسلامي فتوحات از پس عراق و كردند
با چند هر -كوفه مسجد بناي با و يافت ادامه آن در سنت اين كه مي‌گيرد
كرد ثبت اسلامي پيشگامان‌معماري دفتر در را خود نام -مذهبي خاص افكار
ايران ، چون درمناطقي اسلامي افكار نشر با و زماني گذشت‌اندك از بعد و
اندلس و شمال‌آفريقا و مصر و سوريه و چين در حتي‌كاشغر و هند از بخشي
.ورزيدند اهتمام امر اين به حكومتها مردم‌و فرانسه از مناطقي و
بن زمان‌وليد در جامع‌اموي مسجد تاسيس از پس سوريه در اما
عباسي ، به‌حكام هجري سال 132 در قدرت انتقال پس‌از و عبدالملك
را دوره اين طوريكه به شد ، ايجاد معماري‌مساجد شيوه در عظيمي تحول
درگيريهاي از پس.ناميده‌اند سوريه در عراقي معماري شكوفائي دوره
اقدام مدارسي تاسيس با نيز سلجوقيان هجري ، تا 468 هجري سالهاي 245
مقرنس گنبدهاي اولين‌بار براي و كردند اسلامي معماري شيوه‌هاي آموزش به
.تجربه‌كردند مساجد در را
جاي به شكل مربع ماذنه‌هاي تا 658 هجري سالهاي 569 در ايوبيان عصر در
افزوده گنبدهاي‌مساجد تعداد بر و شد ساخته شكل دايره‌اي ماذنه‌هاي
مخروطي هندسي اشكال عثماني و دوره‌هاي‌مملوكي در سرانجام و گرديد
عنوان به مساجد ، جاي درجاي پنجره‌ها ايجاد و ماذنه‌ها در واستوانه‌اي
.گرفت قرار موردپذيرش مقبول سنتي
معماري از نشان كه ديگري تاريخي آثار سوريه در قديمي مساجد از غير
در نوريه مدارس به مي‌توان جمله آن از كه بسيارند باشند داشته اسلامي
درحلب فردوس ابوالفداء ، شاميه ، ماردانيه ، صالحيه ، در عمريه دمشق ،
.كرد اشاره...و
:اسلامي تمدن حيطه در كم‌نظير بنايي
از يكي و است شده واقع دمشق قديمي شهر قلب در دمشق جامع مسجد
.مي‌گردد محسوب اسلامي تمدن تاريخ در معماري تاسيسات مهمترين
و بت‌پرستان تصرف در مسجد اين زمين سال صدها طول در است مسلم آنچه
آن در ميلادآرامي‌ها از قبل اول هزاره در طوريكه به بوده مسيحيان
روماني‌هاعبادتگاه عصر در و ساختند خود پرستش‌الهه‌هاي براي عبادتگاهي
در تا شد ساخته -دوره آن خداي‌خدايان -ژوپيتر براي آن در مخصوصي
پيروزي از پس و دهد راكاهش آن ابهت و گرفته قرار آراميها مقابل‌خداي
داخل در را وقت ، كليسائي پادشاه تيودوسيوس بربت‌پرستان مسيحيان
.برگزيد برآن را المعمدان يوحنا نام‌قديس و بناكرد مزبور عبادتگاه
اين مسلمانان -ميلادي 635-چهاردهم‌هجري سال در اسلامي فتوحات از پس
آن در بتوانند كردندتا تقسيم مسيحيان و خود بين را عبادتگاه‌بزرگ
بخش ، دو بين ديواري كشيدن با و بپردازند نماز اقامه به
اقامه و كنند خودايجاد به مربوط بخش در را مسجدي توانستند مسلمانان
هجري تاسال 86 -انجاميد طول به سال هفتاد مدت همزمان‌به صورت به نماز
مسيحي باروساي عبدالملك بن وليد طولاني ازمذاكرات پس - (ميلادي 705)
ساختن‌كليسا به اقدام ديگري مناطق در كه‌مسيحيان رسيدند نتيجه اين به
نماز اقامه به اموي مسجد در ومسلمانان كنند خود مخصوص عبادتگاه و
.بپردازند وعبادت
و كليسا ساختمان تخريب به اقدام عبدالملك بن وليد موافقت ، از پس
براساس سپس و كرد بيزانسي و روم دوران از مانده جاي به آثار تمامي
به وضعيت‌عمومي گرفتن نظر در با و اسلامي ازشعائر متاثر جديد نقشه‌هاي
.مي‌سازد خيره را بيننده‌اي چشم‌هر كه كرد اقدام بنائي ساخت
هجري ذيحجه 86 از -طول‌انجاميد به سال ده حدود كه دمشق مسجد ساختن
غير و دانشمندان‌اسلامي و مورخان اعجاب تنها نه بعدها -هجري تا 96
در.شناخته‌شد اسلامي معماري مكتب اولين بلكه‌بعنوان برانگيخت را اسلامي
مسجد:مي‌گويد اروپائي دانشمندان از يكي سوفاجيه زمينه اين
.محسوبمي‌گردد اسلام در معماري فن موفقيت دمشق‌اولين
خود نخستين شكل به تاسيس از پس نيم و قرن سه طول در مسجد اين
دچار متفاوت سوزيهاي آتش و طبيعي حوادث علت به اما باقي‌ماند
و -ميلادي 1068- هجري سال 461 در اولين‌بار مسجد اين.شد خسارتهائي
آن شمالي ماذنه هجري سال 570 در سپس و آن شرقي درب هجري سال 562 در
و شد شديد سوزي آتش دچار آن ماذنه و شرقي بخش ميلادي سال 1247 در و
.گرديد آن آثار تخريب موجب زيادي حدود تا
نظامي قلعه به حمله براي -ميلادي 1401-هجري سال 804 در تيمورلنگ.
خرابيهاي و مسجدقرارداد حياط در را خود نظامي ادوات و ابزار شهر ،
-1479ميلادي-هجري سال 884 درافزود شده برخرابيهاي‌ياد را ديگري
بابالزياده و غربي وماذنه‌هاي گرديد شعله‌ورتر آتش زبانه‌هاي
عثماني حكومت اواخر در وبالاخره سوزاند را شمالي حياط و وبابالغربي
و شد سوزي آتش دچار مسجدنيز داخلي بخش -ميلادي 1893-هجري سال1311 در
.بود مسجد در آتش‌سوزي واقع‌آخرين در اين
-هجري و 597 -ميلادي هجري1157 سالهاي 552 در نيز شديدي زلزله‌هاي
ويراني در كه لرزاند را مسجد -ميلادي 1759-هجري و1173 ميلادي 1200
.داشت بسزائي سهم آن
و بوده مستطيل شكل به مسجد:كه گفت مي‌توان مسجد اين نقشه به توجه با
.مي‌باشد عرض متر و 97 طول متر داراي 156 آن حياط
رواقهاي جهت سه از اطراف‌آن در و بوده وسيعي حياط داراي مسجد
:است درب چهار داراي مسجد اين.دارد وجود شكل دائره‌اي
از خود و مي‌شود ناميده -البريد باب -شتي درب نام به كه غربي درب -1
مس پانزدهم قرن در مملوكي دوران در اصلي مدخل كه شده تشكيل مدخل سه
.است شده اندود
باب را آن امروزه و مي‌شود خوانده بهشت در نام به كه شمالي درب -2
در كه گلكاريهائي‌است با كوفي خطوط به مزين و نيزمي‌نامند العماره
.شد داده زينت سلجوقيان دوره
بدون مي‌شود ناميده يابابالنوفره جيرون درب نام به كه شرقي درب -3
.است مانده بجاي امويان دوره از هيچگونه‌تغييري
قرار مسجد جنوب سمت در كه است بازي درب همان آن و:زياده درب -4
.باشند داشته آمد و رفت آن از مي‌توانند مردم داردو
است گنبدي وجود مي‌كند خودجلب به را بيننده توجه كه چيزي مهمترين
اموال‌مسلمانان نگهداري براي آنرا و شده ناميده الخزنه قبه كه
.است شده پايه‌استوار هشت بر گنبد اين.ساخته‌اند
وسط ورواق است عرض متر و 37 طول متر داراي 139 نيز مسجد داخل فضاي
.مي‌كند تقسيم جنوب و شمال در مساوي قسمت دو به آنرا مسجد ،
دارد وجود ضخيم پايه چهار ارتفاع‌و متر با 36 بزرگ گنبدي مسجد وسط در
ديگرويژگي‌هاي از.مي‌كند هدايت مسجد داخل به را باپنجره‌هايي‌نور كه
يكي و قديمي آن محراب سه كه چهارگانه‌است محرابهاي وجود مسجد مهم
.جديداست
-است شده ساخته جديدا كه -محرابحنفي و مالكي محراب شرق ، سمت در و
.دارد وجود شافعي محراب و حنبلي محراب مسجد ، غرب سمت دورترين در و
.است شده تزئين صدف و مرمر سنگهاي با حنفي محراب
.دارد قرار السلام عليه يحيي حضرت حرم نيز مسجد شرق سمت در
ماذنه‌هاي حاضر حال در است‌اما رفته بسيار سخن مسجد ماذنه‌هاي درباره
.مانده‌اند مسجدباقي اين در زير
عصر در و دارد قرار رواق‌شمالي وسط در مناره اين:عروس ماذنه.
اين پائيني بخش و است شده ساخته هجري تا 580 سالهاي 570 در شاه ملك
.مي‌گردد باز بن‌عبدالملك وليد دوره به ماذنه
بر و است شده واقع شرقي‌مسجد جنوب در مناره اين:عيسي ماذنه
آتش بار چندين كه ماذنه اين.است گرديده بنا قديم عبادتگاه برج بالاي
دوره در و -پائين بخش -مملوكي دوره دو در واقع در شد تخريب و گرفت
.است شده ساخته -فوقاني بخش -عثماني
سالهاي در و است شده غربي‌واقع جنوب در ماذنه اين:غربي ماذنه.
ترميم -1488ميلادي-هجري و 893 هجري و 803 -ميلادي هجري10840 580
مي‌گردد محسوب مسجد گانه سه ماذنه‌هاي زيباترين از كه ماذنه اين شد ،
بازسازي مجددا -1488ميلادي-هجري سال 893 در آتاباي سلطان دردوره
.گرديد
توسط گذشته سال كه دارد راس‌الحسين‌وجود مقام مسجد حياط شرق سمت در
صادق.شد بازسازي سوريه اوقاف وزارت همكاري با و بهره‌هاي‌پاكستان
گل‌افزاني رمضاني
