ششم ، شماره 1454 سال ژانويه 1998 ، دي 1376 ، 8 شنبه 18 پنج
|
|
پارسي كهن تفاسير از گزارشهايي
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
بن طاهر بن شاهفور ابوالمظفر للاعاجم القرآن تفسير في تاج‌التراجم
خراساني الهي اكبر علي -هروي مايل نجيب:تصحيح اسفرايني محمد
.ش فرهنگي ، 3ج ، 1375 و علمي انتشارات شركت چ 1 ،
در كه وچندان آنگونه -دين علم از كه دانا دانشمندي پنجم سده در
و فقه و كلام و حديث و درتفسير و داشت آگاهي -بود مرسوم وي روزگار
ترجمه‌هاي در كه سببخللهايي به و بود ، دردمندانه دست صاحب اصول
;گماشت همت بزرگ كاري به بود ، ديده و يافته كريم قرآن موجود پارسي
.است پژوهان قرآن روي پيش آن از ويراسته‌اي و منقح متن امروز كه كاري
و مردمردانه آن اسفرايني محمد بن طاهر بن شاهفور ابوالمظفر
.است لطيف تفسيرآميز ترجمه آن تاج‌التراجم
موافق‌اصول و مفسران ، اقوال ترجمه‌اي‌موافق سامان‌دهي در وي
و تعطيل از چيزي‌را بود متضمن كه تاويلي هر از مصون و ،...ديانت
و است كوشيده بدعت و اهل‌الحاد مذاهب از را چيزي نصرت يا و تشبيه ،
مرام به‌اقتضاي -را شافعيان فقه و كلام‌اشاعره كار ، اين در البته
.كرده مراعات -مذهبي‌اش و انديشگي
كه -اذهان‌ما در كلامي‌اش خيزي مناقشت همه با تاج‌التراجم باري ،
و ممتاز نگارشي نوع‌خود در ،-است اثر فرقه‌اي ديگرساني از برخاسته
پارسي ادب و وزبان قرآني زمينه‌دانشهاي دو در كه بي‌همتاست شايد
.مي‌باشد سودمند و بارآور
بيان‌شان قرآني ، به آيات ترجمه بر افزون نگارش ، اين در اسفرايني
و آيات گزارش در وي.دست‌مي‌يازد فقهي و كلامي نكات هم گاهي و نزولها
تلائم عدم نظريه برابر در نوعي به گويي‌مي‌كوشد نزولها شان دادن نظم
-فرانمايد و بجويد را سوره هر آيات معنايي طولي پيوند و بايستد آيات
.است اثر اين قدر فزوني مايه خود اين كه
-ديگر صدهانگارش و كشف‌الاسرار چونان -تاج‌التراجم مطالعه در اگرچه
نگاشته نبايد داشت ، چشم را فرقه‌اي ديگرساني آثار بايد همواره
خاندان كه جايي در هم آن !هرگز !پنداشت ستيز شيعه اثري را اسفرايني
مي‌كندو استناد (ع)خاندان پيشوايان اخبار به و مي‌نهد حرمت را (ص)رسول
.مي‌داند جدا باطنيان و غلاه از را اماميه حساب
كه است ، پارسي شناخته و موجود مورخ تفسير دومين تنها نه تاج‌التراجم
مرحله از كتابالله ترجمه صناعت گذر حلقه‌هاي ديرينه‌ترين و مهمترين از
.رساست و عبارات‌گويا به اللفظي تحت
كهن ، و ويژه دستوري ساختهاي و عتيق و بديع تركيبات و واژگان حيث از
حتي و ادبي و زبان‌شناختي پژوهشهاي براي مايه‌ور و توانگر سندي
.است بركفان قلم عموم استفاده
مفضال ، استادان تصحيح به قرآني گنجواره اين از دفتر سه تاكنون
دستنوشتهاي سنجش با -خراساني ، الهي علي‌اكبر و هروي مايل نجيب آقايان
.مي‌رسد نظر به ستودني تحقيق‌مصححان چوني.يافته نشر -گوناگون
باز بقره واپسين‌آيت‌سوره از را اسفرايني ابوالمظفر ترجمه ختام ، در
:-باشد فايدت معرفت‌و مزيد را خواننده تا -مي‌نويسيم
هست را تني هر و وي طاقت مقدار به مگر را ، هيچكس خداي تكليف نكند
آنچه عقاب هست تني هر به و خير ، از باشد اندوخته آنچه از ثواب ،
كه چيزي آن عقوبت به را ما بمگير !ما خداي اي شر ، از باشد اندوخته
گراني ما بر برمنه و !ما خدا اي ;كنيم خطا اندران يا و كنيم ، فراموش
و !ما خداي اي بودند ، ما پيش از كه كساني بران برنهادي چنانكه عهد ،
و ما ، از اندرگدار و بدان ، نبود طاقت را ما كه چيزي آن را ما برمنه
ما كن نصرت و مايي ، يار و ولي تو كه برما ، كن رحمت و را ، ما بيامرز
.كافران‌اند كه گروهاني بر را
الابرار مصابيح و الاسرار مفاتيح المسمي الشهرستاني تفسير
الشهرستاني عبدالكريم محمدبن الامام
آذرشب محمدعلي الدكتور:تعليق و تحقيق
مكتوب ، 1417 ميراث نشر دفتر نظر زير و همكاري با كتاب احياء چ1 ، ج1 ،
.ق.هـ
به بيشتر را(.قهـ به 548 درگذشته) شهرستاني عبدالكريم محمدبن امام
.است شناخته كمتر درايران وي ديگر آثار و مي‌شناسند النحل و الملل
نوشناخته و نويافته تقريبا تفسير شهرستاني آثار سودمندترين از يكي
بردارنده در اين‌تفسير.الابرار مصابيح و مفاتيح‌الاسرار نام به اوست
از يكي پايگاه در را آن كه فراگيري‌است تاريخي و كلامي و تفسيري فوائد
.مي‌دهد جاي اسلامي نگارشهاي جدي‌ترين اسلام‌و جهان تفاسير مهمترين
پايان وبه مي‌باشد تفسير از دفتر دو شامل اثر اين يگانه دستنوشت
.مي‌انجامد بقره سوره تفسير
مشايخ از تفسير سماع به سن حداثت در كه مي‌كند نقل خود شهرستاني
و ذهن بر ايشان واولياء (ع)بيت اهل معارف از پرتوي چون و پرداخته
كونوا و الله اتقوا امنوا ايهاالذين مصداق‌يا به تابيده ، وي دل
كه آنگاه تا برخاسته جستجوي‌صادقين به دلداده‌وار مع‌الصادقين ،
او كه كرده اخذ معارفي وي از و يافته را خدا بندگان‌صالح از بنده‌اي
.فرستاده‌است معنا به عبارت از سپس و داده راه قرآن به‌لسان را
فرهنگي و معنوي سلوك و سير همين آئينه الابرار مصابيح و مفاتيح‌الاسرار
كه است چنين -مي‌گويد خود آنگونه‌كه -تفسير در او شيوه.است شهرستاني
كتب در آنچه بنابر آن اصحاب از را معاني تفسيرو و لغت و نحو و قرائت
اشارات و اسرار به آنگاه ;مي‌كند نقل كاست ، و آورده‌اند ، بي‌كم
درآغاز قرآن علم در فصل دوازده بر بالغ مقدمه‌اي وي.ابرارمي‌پردازد
اثري خود -باستقلال-مقدمه اين.القرآن نام‌مفاتيح به نهاده ، تفسير
.است قرآني دانشهاي در ممتاز
و نهاده برآن نام‌اسرار كه همانست شهرستاني تفسير جزء بديع‌ترين
.دارد آن‌عبدصالح از وي بهره‌جوئيهاي با ژرف پيوندي بظاهر اسرار اين
و درتفسير كه است چيزي آن بيان كار ، در شهرستاني عمده انگيزه
فهم اختصاص به اوقائل كه چرا ;مي‌شمارد (ع)بيت اهل از قرآن ، تاويل
-اجمعين عليهم صلوات‌الله -اهل‌بيت به كريم قرآن بايسته و شايسته
از صديقان اسرار ، اصحاب و قرآن اهل از مرادش مي‌گويد خود و مي‌باشد
.است (ص)پيامبر خاندان
:) مصرح‌پيشگفته موارد بر افزون شهرستاني ، تفسير كه افزود بايد
:يعني -قرآني متعارف ابحاث ديگر شامل ،(اسرار و..و نحو و قرائت
نيز -كلام و فقه و قصه و اسبابنزول و آيات ، ميان مناسبت و نظم
.مي‌گردد
و الكتاب علم‌من عنده الذي چون‌قال عباراتي با را كتاب وي‌اسرار
يادآور همواره بنحوي تا مي‌آغازد...و القرآن علم عندهم الذين قال
اهل از شريفه‌اي كلمات خودش قول به:يعني) خويش اقتباس محل و طريق
.باشد (اولياءايشان و (ع)البيت
در:خودمي‌گويد ;نيست ناقل تنها دراسرار شهرستاني علي‌الظاهر
شناختم ، را رسالت زبان يافتم‌و را نبوت كلام به راهيابي توان خويش
را قرآن بي‌آنكه يافتم ، راه مجيد قرآن در كلمات اسرار به آن از پس ،
.كنم تفسير خويش راي به
نيز بخش‌الحاقي دو يافته ، انتشار كه تفسير اين مصحح متن يكم دفتر
ملاحظاتي ديگر و ;درخوارزم شهرستاني مجلس يك گزارش يكي:دارد
.قرآن سور نزول توالي مورد در شهرستاني جداول درباره
