ششم ، شماره 1456 سال ژانويه 1998 ، دي 1376 ، 11 يكشنبه 21
|
|
اسلام جهان در ايدئولوژيك گرايشهاي
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
اسلام جهان ايدئولوژيك‌در گرايشهاي
(بخش‌دوم) حاضر قرن در اسلامي گوناگون طيفهاي به نگاهي
ايدئولوژيك گرايشهاي نمودار 1
و شيعه شاخه‌هاي ميان در عمده
نشان را سياسي گرايي سني‌اسلام
اسلام‌گرايي سني شاخه در.مي‌دهد
بزرگ‌و شش‌جريان سياسي ،
(نمودار2). است ذكر كوچك‌ايدئولوژيك‌قابل
و حديث‌محافظه‌كارترين اهل:اخباريون
، است اسلام‌گرايي شاخه سنتي‌ترين
سرمشق‌هاي پيرو آن به قائلان كه
(سيره) ( ص)اكرم پيامبر زندگي
.هستند وي (آثار) واعمال اقوال و
به دست‌يافتن جماعت‌براي اين
به نابديني ، سرچشمه‌هاي
شده پيامبر از كه روايتهايي
.مي‌كنند رجوع ( احاديث)است
و اصلي‌وهابيت‌سعوديها عنصر
. است همين آنها اسلاف‌حنبلي
عربستان الحديث‌در اهل
و عربي ديگركشورهاي و سعودي
پيروان - سلفيون را اسلامي‌خود
.مي‌دانند -سلف‌صالح يا پرهيزگار متقدمان
يا اصوليون از را خود ، وصف اين سلفيون‌با
.مي‌كنند جدا اصول‌گرا فقيهان
بازمفتي بن عبدالعزيز شيخ
الحديث‌را اهل رهبري عربستان
از باز حمايت‌بن.دارد برعهده
شماري كه باعث‌شد سعودي رژيم
ديگري راه او جوان پيروان از
تحت انشعابيون اين برگزينند ،
در بنيادگرا سلفيون رهبري
راه اعتراضي نهضتي دهه 90
مخالفت‌با به و انداختند
پيوندهاي و عربستان پادشاهي
ايالات با آن دفاعي و اقتصادي
(6).برخاستند آن همپيمانان‌غربي و متحده
حال المسلمين‌در اخوان گروه:اخواني اعتداليون
اخوان.هستند اسلام‌گرايي اصلي جريان به تبديل‌شدن
را اقبال اسلامي‌اين گروههاي ساير المسلمين‌بيش‌از
اسلام‌گرايي نهادي ايدئولوژيك‌و مركز به است‌كه داشته
.تبديل‌شود آن از بيرون عربو جهان در تسنن اهل
مسلحانه مشي گرفت شكل البنا دست‌حسن به مصر در ميلادي سال 1929 نهضت‌در اين
در اينكه تا انجاميد گروه سركوباين به بارها و 60 دهه‌هاي 50 در اخوان‌المسلمين
.گرفتند جان وقت‌مصر كمك‌انورسادات‌رئيس‌جمهوري با ديگر بار دهه 70
اين ، داشت پيش‌چشم را دردناك‌گذشته خاطره كه اخوان‌المسلمين جديد سازمان
ايجاد هدف‌آن كه معتدل‌دست‌يازيد روشي به مسلحانه مشي گذاشتن كنار با بار
و موعظه طريق از و به‌توده‌هاي‌فرودست‌اجتماع اتكاء با اسلامي جامعه‌اي
(7).بود اجتماعي فعاليتهاي
زمان در كه اذيتي و آزار انورسادات‌و جدايي‌اش‌از وجود با المسلمين اخوان
مسالمت‌آميز كردن اسلامي زمينه در خود تعاليم بسط بر شد ، روبه‌رو آن مبارك‌با
متفاوت نامهاي يا مختلف‌و قالبشاخه‌هاي هوادارانش‌در كه عربي كشورهاي همه
(8).فشرد پاي مي‌كنند ، ترويج را سياسي اسلام آنها در
و دهه‌هاي 70 در تدريجي ، كردن اسلامي يعني اخوان‌المسلمين استراتژي اين ، وجود با
به‌ايجاد تقابل اين.شد روبه‌رو گرايان اسلام جديد مخالفت‌نسل با 80ميلادي
(9).برخاستند دولتها با انقلابي مبارزه به كه انجاميد تندرو گروههاي بسياري
اخوان‌المسلمين از شده جدا افراطي جوانان كه گروههايي از يكي:مهدويت‌انقلابي
.داد نام التكفيروالهجره‌تغيير به بعدها كه بود جماعت‌اسلامي تاسيس‌كردند ،
خود پيروان بايد بود معتقد داشت‌كه عهده به مصطفي احمد شكري را گروه اين رهبري
مي‌دانست‌خلاص كافر را آنان وي كه آن اهل و (معصيت‌كار)جاهليه جامعه شر از را
مومنان از متشكل و همبسته جامعه‌اي كه شد آن رومصطفي‌بر اين از (10) كند
مرحله اين در كه مصطفيباشد امت‌نبي از عيار تمام الگويي كه بسازد حقيقي
پيروان.شد پيروانش‌تبديل مسيحاي يا مهدي به بود يافته مستبد اميري چهره
قدرتمند و مبارز پرهيزگار ، جمعي پيامبر ، به تاسي با ابتدا مي‌خواستند مصطفي
نهضت اعضاي از تن آنكه 400 پس‌از امابرخيزند جهاد به آنگاه كنند ، ايجاد
ناكام طرح اين شدند ، دستگير مصر ديني مسائل سابق وزير كردن ترور از بعد التكفير ،
(11).شدند اعدام مارس1978 ديگردر تن مصطفي‌و 4.ماند
در كه بود اخوان‌المسلمين انشعابي گروههاي از ديگر يكي سعودي عربستان الاخوان گرو
قمري هجري پانزدهم قرن آغاز با كه اعتقاد اين با (ق.ه محرم 1400) نوامبر 1979
جهيمن‌العتيبه‌رهبري.كردند اشغال را الله‌الحرام بيت كرد ، خواهد ظهور مهدي
خود بود ، وي سببي بستگان از كه قحطاني محمدبن‌عبدالله داشت‌و عهده به را الاخوان
شد روبه‌رو سعودي عربستان ملي گارد پاسخ با مهدويت‌وي ادعاي اما ;خواند مهدي را
.رسيد قتل به مسجدالحرام به نيروها اين حمله جريان در و
بودند ، الحديث‌وي اهل و باز بن شيخ محصولات‌فكري از اگرچه جهيمن پيرو الاخوان
و [رسمي ديني نهادهاي از] جويي مفارقت به را آنها بن‌باز از انشعابآنها اما
سعودي مشروعيت‌رژيم تصرف‌مسجدالحرام‌به نهايت‌با در اينان.مهدويت‌كشاند
(12).شدند حمله‌ور
اين با اسلامي گروههاي از فزاينده‌اي شمار ميلادي دهه 70 در:جهادگر انقلابيون
با نبرد هستند ، نامشروع اسلامي نظر از و جاهليه نظامهاي عربي رژيمهاي كه توجيه
برخلاف‌تكفيروالهجره‌والاخوان انقلابي گروههاي اينكردند شروع را رژيم‌ها اين
.نمي‌كنند جدا جامعه معنوي و اجتماعي شئون از را خود و ندارند مهدوي هاي گرايش
پيش‌گرفته‌اند ها دولت عليه را مستمري مسلحانه جهاد انزوا ، و تكفير جاي به اينان
و اخوان‌المسلمين روش‌اعتدالي با گروهها اين. است اسلامي نظام ايجاد هدف‌آن كه
درون از مبارز ده‌گروه حكومت‌سادات‌بيش‌از دوره در.مخالفند آن شعبه‌هاي
رفتار دليل به آنها سه‌تاي كه آمد پديد المسلمين اخوان انشعابي شاخه‌هاي
حزب جماعت‌اسلامي ، ;جهاد سازمان يا تنظيم‌الجهاد;شدند مشهور آميزشان خشونت
اكتبر در انورسادات‌را الجهاد تنظيم.حزبآزاديبخش‌اسلامي يا التحريرالاسلامي
عمر شيخ.مي‌جنگد دولت‌مصر با همچنان مكرر ، سركوبهاي وجود با و كرد 1981ترور
نيويورك در خشونت‌آفريني اتهام به سال 1995 در گروه اين روحاني رهبر عبدالرحمن
.شد محكوم زندان به و محاكمه
به حمله پس‌از داشتند عهده به فلسطيني‌ها را آن رهبري كه حزبآزاديبخش‌اسلامي
برخي در آن حزبي هسته‌هاي اما سركوبشد ، سال 1974 در مصر نظامي فني دانشگاه
جماعت.ماندند فعال همچنان فلسطيني سرزمين‌هاي و ليبي و سوريه جمله از كشورها
دهه 90 در گروه اين. است پايدارتر و مبارزه‌اش‌خشن‌تر است‌كه ديگري گروه اسلامي
عنوان به جهانگردان پليس‌و دولتي ، مقامهاي قبطي ، مسيحيان به مكرر حمله‌هاي با
اشغال جريان در اسلامي گروههاي اين اعضاي.سربرآورد يك‌دولت‌مصر درجه دشمن
تحت‌حمايت‌آمريكا انقلابي مجاهدين كنار در سابق ، ارتش‌شوروي توسط افغانستان
عربطرفدار رژيمهاي و بازگردند كشورهايشان به نظامي تجربه‌هاي با تا مي‌جنگيدند
(13).بي‌ثبات‌كنند را آمريكا
در موجود وضع تغيير صدد در اخوان‌المسلمين تندرو انشعابي شاخه‌هاي از تعدادي
تاكنون دهه 80 از جهاداسلامي حماس‌و.برآمدند الجزاير و سوريه فلسطين ، سرزمين‌هاي
مصاف‌حكومت انتحاري‌به حمله‌هاي شگرد با اسراييل و غزه باختري ، كرانه در
درسالهاي 79 كوچكتر ، اسلامي گروههاي برخي و سوريه اخوانالمسلمينميروند اسراييل
وناكام دست‌زدند كشور اين رييس‌جمهوري اسد حافظ با شتابزده نبردي تا 82به
مشرك علويون فرقه وابستگي‌اش‌به دليل به را اسد حافظ سوريه اخوانيان.شدند
(14).مي‌دانند
نجات جبهه آن در كه را انتخابات‌سال 92 دولت‌نتيجه آنكه پس‌از الجزاير در
اسلامي گروههاي دولت‌و بين جنگ‌داخلي كرد ، اعلام باطل بود ، شده پيروز اسلامي
(15).شد آغاز
انقلاب طريق از نتوانسته‌اند اسلامي ، -عربي كشورهاي هيچيك‌از در اسلامي هاي نهضت
كه موردي تنها.دست‌گيرند به قدرت‌را شبكه ايران انقلاباسلامي سياق به توده‌اي
ملي جبهه آن در است‌كه سودان ناميد ، استثنايي نمونه‌اي را آن مي‌توان حدودي تا
به و سربرآورد سودان اخوان‌المسلمين درون از الترابي حسن دكتر رهبري به اسلامي
.قدرت‌رسيد به عمرالبشير ژنرال توسط سال 89 ، نظامي كمك‌كودتاي
اسلامي هاي طيف: يك شماره نمودار
اسلامي دنياگرايي -
اسلامي توده‌گرايي -
خيريه‌اسلامي هاي جمعيت -
تصوف‌فعال -روحانيت‌اسلامي -
تصوف‌منفعل -
سياسي اسلام‌گرايي
انقلابي مهدويون - تسنن اهل
اعتداليون -
گرا سنت اخباريون -
انقلابي جهادگرايان -
اصلاح‌گر تجديدنظرطلبان -
متجدد خردگرايان -
طلب اصلاح اعتداليون - تشيع اهل
انقلابي مرجعيون -
[دولتي] رسمي اسلام -
زيدي ، اسماعيلي ، عشري ، اثني سني ، :اسلام اصلي شاخه‌هاي -
اباضيه دروزها ، ،[عليون] نصيريه -
:دو شماره نمودار
تسنن اهل سياسي اسلام‌گرايان سازمان‌هاي
ديني‌سازمان‌كشور مرام
و سعودي عربستان (وهابي)الحديث اهل (سلفيه)گرا سنت اخباريون
فارس خليج
سعودي عربستان سلفيون
سودان و مصر انصارالسنته‌المحمديه
عرب وجهان مصر اخوان‌المسلمين اعتداليون
كويت اصلاح‌الاجتماعيه
تونس حركت‌النهضه
لبنان الاسلاميه جماعت
مصر تكفيرولهجره انقلابي مهدويون
سعودي عربستان الاخوان
مصر الجهاد تنظيم انقلابي جهادگرايان
مصر اسلامي جماعت
عرب جهان التحرير حزب
فلسطين اسلامي جهاد/ حماس
سوريه المسلمين اخوان
الجزاير اسلامي نجات جبهه
سودان اسلامي -ملي جبهه
سودان الجمهوريون اخوان گر اصلاح تجديدنظرطلبان
سودان امت حزب
--منفرد انديشمندان متجدد خردگرايان
دانشگاهيان و
