ششم ، شماره 1457 سال ژانويه 1998 ، دي 1376 ، 12 دوشنبه 22
|
|
هندوستان چركاي تا زرقان جيركوي از
بريتانيكا ودايره‌المعارف نگارنده تاليف زرقان مردم فرهنگ:منابع
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
مردم فرهنگ
:اشاره
كيلومتري در 30 و استان‌فارس باستاني شهرهاي از زرغون يا زرقان
.است واقع زرقان كوه دامنه در شيراز شمال
مورد در كه است سال حاضرحدود 30 مقاله مولف ملك‌زاده جعفر محمد دكتر
مردم مجموعه‌فرهنگ وي كار حاصل.مي‌كند تحقيق اين‌منطقه مردم فرهنگ
واژه هزار شامل 5 آن دوم چاپ و شده سال 1358منتشر در كه است زرقان
.چاپ‌است آماده زرقان ، مردم گويش در وعبارت
فرهنگ واژه هزار ازهمان 5 يكي در است پژوهشي حقيقت در حاضر مطلب
منطقه‌نيز اين سنتي فن‌آوري محصول يك به حال درعين كه زرقان مردم
.دارد اشاره‌اي
دنياي در.است بوده جهان‌باستان در كشاورزي مهم فرآورده‌هاي از پنبه
متنوع و گسترده نيز آن مصرف و يافته توسعه اين‌فرآورده كشت امروز
مراكز از چين ، و مصر بر علاوه هندوستان ، و ايران گذشته ، در.است شده
در پنبه نفت ، صنعت توسعه از پيش سال‌هاي دربودهاند پنبه كشت مهم
كه گونه‌اي به است ، بوده ايران مهم صادرات از خاويار و قالي كنار
واژه‌هاي اول حرف كه انگليسي حرف سه پايه بر را ايران اقتصاد غربي‌ها
از نيز زرقان فارس ، در.مي‌دانستند است خاويار و قالي پنبه ،
براي را پنبه زرقان كشاورزان.است مي‌رفته شمار به پنبه كشتگاه‌هاي
اغلب در كارگاه‌ها اين.مي‌كاشتند زرقان پارچه‌بافي كارگاه‌هاي در مصرف
معمول پارچه‌هاي ديگر و چيت و كرباس انواع و بوده دائر شهر خانه‌هاي
محله در احتمالا كارگاه‌ها اين تعداد.مي‌كرده‌اند توليد را خود زمان
ولهرا miun مانندميون محله‌ها ديگر از بيشتر Jolahgun جلهگون
جولاهه يا جولاه و است جولاهگان گفتاري جلهگون‌شكل زيرا است بوده lohra
زرقان در باف وپارچه خانوادگي‌چيت‌ساز نام‌هاي.است بافنده به‌معني
.است ريسندگي‌بوده و باقي پارچه صنعت به مردم ازاشتغال حاكي نيز
براي پنبه تا شود انجام پنبه روي‌فرآورده مي‌بايد كه صنعتي عمل نخستين
پنبه‌دانه عمل‌جداسازي شود آماده بافندگي و ريسندگي مانند مراحل‌بعدي
غوزه يا kuruze شدن‌كوروزه باز رسيدن‌و از پس.است پنبه از
(دانه پنبه با پنبه‌همراه) kutik نخست‌كوتيك زرقان پنبه ، كشاورزان
.مي‌كنند داردجدا نام Xarik كه‌خريك گرزپنبه پوست‌خشكيده از را ياوش
كردن جدا نوبت عمل اين از پس.دام‌مي‌دهند به يا مي‌سوزانند يا را خريك
پارچه‌بافي دستگاه‌هاي بر علاوه زرقان صنعتگراناست پنبه از پنبه‌دانه
اين.مي‌ساختند نيز را پنبه از دانه پنبه جداكننده دستگاه ريسندگي و
ساده‌اي دستي ماشين جيركو.مي‌نامندJirku زرقان‌جيركو در را دستگاه
براي را ازپنبه پنبه‌دانه جداسازي سخت كار بودن ، ساده باهمه كه است
دو در متوازي غلتك دو حركت كارجيركو اساس.است كرده آسان بشر
كمي فاصله به يا يكديگر تماس‌با در غلتك دو اين.است يكديگر جهت‌مخالف
خود ميان رابه كوتيك بلعنده دهاني لبهاي مانند غلتك‌ها.مي‌چرخند هم از
در.مي‌دهد را پنبه الياف ورود فقطاجازه غلتك دو كم فاصله.مي‌كشند
و جيركو طرف دريك خالص پنبه.مي‌شود جدا پنبه از نتيجه‌پنبه‌دانه
زرقاني‌اي چيستان.مي‌شود انباشته ديگرجيركو طرف در پنبه‌دانه
كوه سوي آن برف‌مي‌بارد ، كوه سوي يااين تغرگن بركه او بركه‌برفن ،
ديگر وطرف پنبه آن طرف يك كه دارد جيركو همين‌دستگاه به اشاره تگرگ
جمله از فارس ديگر جاهاي برخي رادر جيركو.مي‌ريزد فرو دانه پنبه آن
واژه‌هاي.مي‌نامندChiku استهبان‌چيكو در و Chirku چيركو ميمند در
در كه دارد Churcka واژه‌چركا زيادي‌به شباهت چيركو و جيركو
را نگارنده اين‌موضوع.مي‌رود كار به دستگاه همين ناميدن هندوستان‌براي
با آن‌ها مقايسه و دستگاه دو جوي‌اين و جست به تا واداشت
دائره‌المعارف توانستم‌در تنها را هندي چركاي تصوير.يكديگربپردازد
در وير و براون نوشته كتابپنبه از خودبرگرفته كه بيابم بريتانيكا
خوشخو عباس حاج استاد نزد را زرقان جيركوي دستگاه يك.است سال 1958
ساخته راخودش دستگاه و است زرقان سنتي صنعتگران نامبرده‌از.يافتم
همين در شما را زرقان جيركوي وعكس هندوستان چركاي تصوير.است
نيروي با كه امروزي دستگاه‌هاي‌نوين كه است اين جالب نكته.جامي‌بينيد
عهده رابه آن‌ها هدايت پيشرفته رايانه‌هاي و درمي‌آيند حركت به برق
بسيار بنابرين.است جيركو كار كه‌اساس است همان كارشان اساس دارند
ابتكار و شد اختراع سرزميني‌جيركو چه در نخستين‌بار بدانيم كه مهم‌است
دوم به‌پرسش پاسخ.بود كسي چه فكر تراوش رفت آن‌بكار در كه مكانيكي‌اي
يا چرخ دانست نخواهيم هرگز كه بيابيم‌همانطور نتوانيم هرگز شايد را
جست با شايد را اول به‌پرسش پاسخ اما.است كرده اختراع كسي چه اهرم‌را
كه‌با است اين گفت مي‌توان جا دراين آنچه.پيداكنيم بتوانيم جو و
جيركوي كه مي‌رسيم نتيجه به‌اين هندوستان چركاي و زرقان جيركوي مقايسه
.هندوستان‌است چركاي از يافته‌تر تكامل و بسيارپيشرفته‌تر زرقان
چرخ يا Char-parre جيركوي‌زرقان‌چارپره برتري آشكارترين و مهم‌ترين
پيرامون در كه‌بيشتر خود زياد نسبتا جرم با لنگر چرخ.آن‌است لنگر
و تثبيت باعث و مي‌كند ذخيره درخود را انرژي شده متمركز چرخ
از بسياري مهم‌در قطعات از لنگر چرخ مي‌شود ، دستگاه تنظيم‌حركت
و par بخش‌هاي‌پر از كه چرخ‌لنگر وجود.است امروزي مكانيكي دستگاه‌هاي
از جيركو سازندگان كامل آگاهي دهنده نشان شده تشكيل sarpar سرپر
.است لنگر چرخ مكانيكي خاصيت و عملكرد
كتاب در آنچه مطابق سنتي‌هندوستان پاك‌كني پنبه دستگاه يا چركا در
جيركوي ديگر اختلافندارد وجود لنگر چرخ شده داده نشان وير و براون
غلتك دو هر هندوستان چركاي در كه است اين هندوستان چركاي با زرقان
آهني ميله‌اي ديگري و غلتك‌هاچوبي از يكي زرقان جيركوي در ولي چوبي‌است
.است
يا آسه معني به كه مي‌نامند mashunزرقان‌مشون در را چوبي غلتك
خود سطح در ميله.است چرخش‌ميله عكس جهت در مشون چرخش.است محور
الياف مي‌شود باعث كه است سوهان ناهمواري‌هاي شبيه ناهمواري‌هايي داراي
از پنبه اليافببلعد را آن‌ها بتواند دستگاه و نلغزند آن روي پنبه
چركاي در.مي‌شوند جدا مي‌مانندو دانه‌ها اما مي‌گذرند غلتك دو ميان
درصورتي مي‌شود ، استفاده گوه دو از غلتك دو تنظيم‌فاصله براي هندوستان
tang به‌نام‌تنگ گوه يك فقطاز كار اين براي زرقان جيركوي در كه
و بسيارآسان‌تر را كار گوه دو جاي به گوه يك وجود.مي‌شود استفاده
به‌نام چوب از قطعاتي وجود اين‌موقعيت آمدن بوجود سبب.مي‌كند دقيق‌تر
قطعه اسپك.است جيركوي‌زرقان در shi-aspak اسپك وشي aspak اسپك
كه شي‌اسپك.مي‌نشيند آن سر دو روي جيركو چوبي سرغلتك دو كه است چوبي
قطعه دو يا يك است ممكن است زيراسپك معني به زرقان مردم لهجه در
جيركوي ديگر اجزاءاست آن نگه‌دارنده و مي‌گيرد قرار اسپك وزير باشد
هم عكس در كه دارند برتري‌هايي نوبه‌خود به كدام هر نيز زرقان
معني به) mashtuk زرقان‌مشتوك در كه آن دسته جمله ازديدهميشود
گرداننده‌آن راحتي باعث و مي‌شود خوانده (قرارمي‌گيرد مشت در كه چيزي
زه يا طناب با جيركو پايه‌اصلي دو كردن محكم امكان همچنين.مي‌شود
اين باهمه مي‌شود ، آن بهتر عملكرد باعث كه (شده‌گوسفند تابيده روده)
كه زرقان جيركوي اينكه آن و اهميت‌است داراي اساسي نكته دو اختلاف‌ها
در هم و كار واساس كليات در هم ناميد ايران جيركوي بتوان‌آنرا شايد
.است هندوستان‌مشابه چركاي با نام
