ششم ، شماره 1460 سال ژانويه 1998 ، دي 1376 ، 15 شنبه 25 پنج
|
|
ايران نوسازي و مشروطه مجلس
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
اشاره
حوش و حول مطروحه نخستين‌مسايل ايران ، در مشروطيت طرح دنبال به
ملهم مهم ، نهاد دو اين تاسيس.شد مطرح عدالت‌خانه و شورا مجلس تاسيس
منجربه نهايت در كه بود وبازرگانان روشنفكران روحانيان ، ائتلاف از
.گرديد ايران ونوسازي قانون احياي جهت در نوين اجتماعي گسترش‌نهضت
در تعارضات جمله از مهمي مسايل خودحاوي درون در نهضت اين
در نوگرايانه نوسازي ، انديشه‌هاي روند در مجلس اقدامات روندنوسازي ،
در كه بود ايران ارضي بامسايل اول مجلس برخورد و اول ملي شوراي مجلس
در مجلس اقدامات زمينه در توضيحات‌خلاصه‌اي كرده تلاش نويسنده زير مقاله
.دهد ارائه روندنوسازي
مقالات سرويس
توافقي خارجي و داخلي اثرعوامل بر و بالا از اصلاحات روند شكست با
ايران سياسي و اجتماعي نخبگان ميان اجتماعي جنبش يك ايجاد جهت در
تمدن دستاوردهاي با آنان آشنايي از منبعث كه نظري اتفاق.شد حاصل
جهت را لازم زمينه بازرگانان و روشنفكران روحانيان ، ائتلاف.بود جديد
جنبش اين محور.آورد فراهم اجتماعي جنبش اين گسترش و ايجاد
تعريف‌كننده كه قانوني.بود قانون براساس نظامي استقرار و قانون‌خواهي
كهن سنت‌هاي از به‌دور اقتصادي و سياسي اجتماعي ، جديد مناسبات و روابط
دوره انديشه‌گران جانب از مشروطيت ايدئولوژي تكوين واقع به.بود
ايران ، در نوسازي روند تسهيل جهت در مشروطيت نهضت برآمدن قاجار ،
تهيه مشروطه ، شاه و آن از منبعث دولت و ملي شوراي مجلس برپايي
احزاب و گروهها و پارلماني شديد و گسترده مبارزات و قانوني مصوبات
.مي‌شود شامل را ايران در نوسازي روند مرحله دومين هم روي بر سياسي
منازعات دوره يك تاپايان قهـ سال 1324 در شاه مظفرالدين فرمان
جهت در تجددخواهان رهبري به كه بود سياسي و فكري داخلي ،
در نوين آغازمرحله‌اي فرمان اين بود ، شده شروع مشروطيت ايجاد
از پس كه جديد اجتماعي طبقات كه دوره‌اي.مي‌شود محسوب ايران نوسازي
را نوسازي و اصلاحات رهبري‌انجام يافتند قانوني رسميت مشروطيت نهضت
ويژه‌آن نقش جهت به اول دوره مجلس ميان دراين.گرفتند برعهده
جهت در ملي شوراي مجلس اقدامات اينحال با.است فراوان حائزاهميت
قدرت تبادل مسئله و پيمود تناوب به را واحدي سير آغاز از نوسازي
دوم مجالس با اول مجلس تمايز وجه دوران اين طي در مجلس و دولت ميان
جهت در اول مجلس اقدامات است ضروري لذا.مي‌شود محسوب چهارم و سوم و
.گردد بررسي نوسازي
نطق با ق.هـ سال 1324 شعبان در 17 ايران ملي شوراي مجلس جلسه اولين
آرزوي كه آنچه براي شكر ضمن او كرد ، به‌كار آغاز مظفرالدين‌شاه
و لازمه اصلاحات جهت‌اجراي در مجلس تا شد آن خواستار مي‌خواند ، ديرينه
.بكوشد وطن اهالي قاطبه رفاهيت و لوازم‌امنيت و اسباب تهيه
زمينه در خويش انجام‌ماموريت‌هاي جهت در نخست مرحله در مجلس
مهمترين‌اقدامات ، كه كرد كميسيون هفت ايجاد اقدام‌به قانونگذاري
عدليه ، داخله ، كميسيونهاي مي‌شد ، سازماندهي و بررسي آنها درون در
به.گرفتند شكل امر بدو در ماليه و مجلس اداره خارجه ، امور عرايض ،
.يافتند عنوان تغيير مواردي بعدي‌در ادوار در كميسيونها اين تدريج
:نوسازي روند در مجلس اقدامات
و سياسي اقتصادي ، نوسازي جهت در اقدامات از بسياري مبدع اول مجلس
ملي سياست نشانگر اول دوره در ملي شوراي مجلس اقدامات.بود اجتماعي
قرضه ، كردن رد نمودهايش بارزترين كه بود غرب استعمار مقابل در
منع و امتيازات‌خارجي اعطاي منع سابق ، امتيازنامه‌هاي كار به رسيدگي
روي بر كه قزاق‌خانه دستگاه به مجلس بيگانگان ، حمله امتيازات فروش طلق
محسوب ايران وسياسي اقتصادي ، اجتماعي روحيات و غرب استعمار هم‌نمادهاي
معطوف ومالي اقتصادي اصلاح و نوسازي روند در مجلس تمام‌تاكيد.مي‌گشت
.بود انگليس و سياسي‌روس و اقتصادي نفوذ با پيكار به
كه را انگليس و روس از مشترك قرضه لايحه كارش مرحله نخستين در مجلس
مقابل در و نمود رد بود ، كرده عنوان خزانه بودن تهي بهانه به دولت
ارائه مجلس به را ملي بانك تشكيل و ملي قرضه پيشنهاد معين‌التجار ، آن
قانون.گرديد منتشر مجلس طرف از ملي بانك اعلان آن وبه‌دنبال داد
به آراء اتفاق به ق.هـ سال 1324 ذيحجه در 12 ملي بانك امتيازنامه
كشيدن و معادن استخراج انحصاري حق واگذاري با مجلس.رسيد تصويب
اعطاي بانك ، به فارس خليج مرواريد غواصي و شوسه راه ساختن و راه‌آهن
مجلس متهورانه اقدام اين.كرد نفي قرضه وصول جهت را خارجي امتيازات
و ناميد ملت حريت رافرمان آن محققالدولهگرديد شگفتي سبب
و روس دولتين خيالات انداختن آب رابه اقدام اين فرنگي روزنامه‌اي
.دانست انگليس
موضع نشانگر مجلس پيشنهاد به قرارداددارسي مجدد بررسي درخواست
بانك قضيه در بود ، اقتصادي اوضاع و امتيازات با درارتباط مجلس
محدود نقره سكه ضرب در را بانك اختيار كه بود برآن مجلس شاهنشاهي ،
.خارجي‌دانست اقساط تنزل و ايران پول ترقي سبب آن‌را و گرداند
و دخل نسبي تعديل و بودجه‌مملكتي تنظيم در ملي مجلس ديگر جانب از
:چون كهن سنت‌هاي برخي ;ساخت عملي را مهم كارهاي از برخي عمومي خرج
علمي مميزي مانند جديد قواعد از مجموعه‌اي و برانداخت را تيولداري
مالياتي‌كار نظام تغيير در اما ;كرد آغاز را احصائيه‌صحيح برپايه
ماليات به راجع هم مهم‌صنيع‌الدوله بسيار نقشه و نبرد ازپيش عمده‌اي
.ماند ناتمام مي‌گرديد دولت درامد افزايش موجب كه وغيرمستقيم مستقيم
و شد روبه‌رو محافظه‌كارانه‌اي روش با نيز دركميسيون تيول الغاي
افكار فشار تحت ليكن‌مجلس نشمرد ، عملي را آن نفي و تيول استرداد
اين در مجلس استدلال.داد راي تيول ابطال راديكال‌به نيروهاي و عمومي
حكومت عايدي دولت آن‌به بازگردان و تيول الغاي با كه بود آن مورد
.مي‌شوند خلاص ستم و ظلم از هم رعاياي‌تيولداران و مي‌گيرد افزايش
مجلس و بود تسعير برانداختن‌قاعده ديگر امر اقتصادي و ارضي درمناسبات
باشد موقوف ايراني جنسي كردتسعير اعلام آراء اتفاق به
شيوه‌محافظه‌كارانه‌اي هم جديد ماليات وضع در ماليه كميسيون.بالكليه
.نگردد اقدام تازه ماليات كردعجالتاازطريق اعلام و داشت
در تازه نظمي وشاهزادگان دربار گزاف مستمري‌هاي كاهش با همچنين‌مجلس
مستمري‌هاكاست اين از تومان كرور دو و كرد مملكت‌ايجاد خرج و دخل
.نبود چاره‌ساز اقتصادي‌را و مالي پريشاني امر اين هرچند
:ملي‌اول شوراي مجلس در نوگرايانه انديشه‌هاي
صنيع‌الدوله رفورم و نقشه اول مجلس نوسازي روند درطي اقدام مهمترين
به‌عنوان ملي ، مجلس‌شوراي نخستين رياست از كناره‌گيري از پس كه ويبود
را گسترده‌اي طرح بود ، كرده شروع را نوسازاقداماتي و تجددخواه وزير
اين.كرد پيشنهاد مجلس به ايران اجتماعي و اقتصادي نوسازي جهت در
.شد واقع مجلس توجه مورد لايحه
و شوسه راه ساختن براي غيرمستقيم و ماليات‌مستقيم وصول مهم پيشنهاد
مذكورپيش‌بيني رفورم و لايحه در ماليه وزير صنيع‌الدوله توسط راه‌آهن
از و داخلي منابع ازطريق راه‌آهن و راه‌شوسه بايد آن براساس و بود شده
اراضي ماليات زمينه در همچنينگردد تامين چاي و قند بر ماليات محل
زمينه در.شود تعيين علمي مميزي براساس ماليات كه مي‌داشت مقرر
از نيمي تا گرديد مقرر نيز باغها و شهر خانه‌هاي و مستغلات ماليات
ديگر نيم و مدارس ايجاد و بلدي خدمات در صرف جهت شهر خزانه به درامد
درجهت مختلفي پيشنهادات ميان اين در.شود واريز مركزي خزانه عايد
:ذكرمي‌شود آن فهرست كه گرديد ارائه مجلس به نوسازي
را آن و كرد تاكيد ثروت افزايش به خود رفورم و طرح در الحكما لسان ـ
سدهاي‌علمي بستن و فلاحت و زراعت توليد ازدياد ازطريق كنوني وضع در
.دانست ممكن جديد
اينكه به‌منظور را فلاحتي مدرسه‌هاي ايجاد طرح نامه‌اي ضمن عين‌السلطنه -
البته.شمرد لازم نمايند جديد علم به مانوس و تربيت را رعايا اطفال
رفورم و لايحه رادر ابتدايي تعليمات گسترش نيز صنيع‌الدوله
.بود خودگنجانيده
به تجارت وزير موتمن‌الملك ميرزاحسين‌خان را تجارت مدرسه تاسيس لايحه -
.فرستاد مجلس
پروگرام يك پايه بر را اروپا به محصل اعزام موضوع نصرت‌السلطان -
مستشاران استخدام طريق دو از اداري نظام اصلاح براي وي.كرد طرح منظم
بيان و نمود پيشنهاد را اخير فرنگ‌روش به دانشجو اعزام يا خارجي
برگزيده ازشاگردان نفري شصت پنجاه ، گروه كه است آن صحيح كه‌راه داشت
بفرستيم فرنگ به جديد فن و دانش رشته‌هاي‌مختلف فراگرفتن براي را
.باشند آنان تحصيل مواظب كه بگماريم نظاري‌هم
سعدالدوله مجلس در.نماند ناگفته مجلس مباحث طي در هم قشون موضوع ـ
مي‌دهيم ، قشون به پول كرورها اين ببينيم مي‌خواهيم:پرسيد معترضانه
قشون ما كه اعلام‌دارد آراء اتفاق به بايد مجلس كجاست ، ما منظم قشون
امروزه چريك قشون:گفت هوشمندانه خويي جمعه امام.منظم‌نمي‌بينيم
منظم قشون و جديد اسلحه و توپ امروزبايد..نمي‌خورد به‌درد
مجهز و منظم بدون‌قشون:مي‌افزايد ادامه در و.نمي‌شود باشد ، پهلواني
.داشت خواهد طمع چشم هم وهمسايه مي‌خورد برهم داخلي نظام
و حفظ:داشت بيان ويبود ابوالحسن‌خان از عمومي وظيفه نظام فكر
ممالك ساير در چنانچه است فرض ايراني هر بر ايران بقاي رعايت
هم ايران در مي‌شوند ، نظام در داخل بيست‌ويك‌سالگي سن از جوانان
جهت‌از اين در.درآيند نظام تحت در بايد نظامي قانون به‌موجب جوانان
سخن نيز باشد مجلس فرمان وتحت ملي حكومت پاسدار كه ملي قشون ايجاد
.آمد به‌ميان
درخارج چه و داخل در چه ترقي‌خواهانه نگرش‌هاي و گفت‌وشنود و بحث
به‌واقع و مي‌گرديد پيشنهاد نوگرا و راديكال عناصر جانب از ازمجلس
برعهده را اجتماعي و زمينه‌اقتصادي در نوسازي نقشه‌هاي طراحي آنان
.مي‌كشيدند به‌دنبال را نيروهاي‌جامعه و داشتند
:ارضي مناسبات و اول مجلس
ارضي مناسبات مسئله اول مجلس نوسازي روند در مسائل مهمترين از يكي
.داد هم‌قرار روبه‌روي را محافظه‌كار و راديكال نيروهاي به‌شدت كه بود
نهضت تعميق و گسترش در مجلس خارج‌از راديكال عناصر از برخي حركات
وحشت به را ملي شوراي دهقاني‌مجلس انقلاب يك ايجاد نگرش مشروطيت‌با
و مالكان ميان وكشمكش حوادث نگران دولت و مجلس به‌عنوان‌نمونه.انداخت
را مرزهاي‌شمالي در روس مداخله از هراس هرچند-بودند گيلان در دهقانان
خويش جانبداري مجلس ليكن -ناديده‌گرفت موضوع اين در نبايد نيز
مالكان از برخي وتبعيد كرد حفظ مالكان از موارد تمامي در راتقريبا
ازطرف‌مجلس.بود مشروطه با آنان مخالفت از صرفاناشي زمينداران و
در.بدهند بايد را خويش رعايامال‌الاجاره كه گرديد اعلام ملي شوراي
مالكين رعايا كه نخواهدگذاشت ملي مجلس:كه داشت بيان مجلس‌حسام‌الاسلام
به نيز دهقانان به خطاب طباطبايي سيدمحمد پيام.بخورند را
و داشت اين‌خصوص ملي‌در شوراي مجلس كه است موضعي گوياي اهالي‌تنكابن
را اين‌عنوان شماها بود ظلم رفع مجلس تاسيس اززحمات مقصود:مي‌نوشت
خواهد مجازات دولت والا بداريد ازشرارت دست..داديد قرار ظلم اسباب
-گيلان حاكم‌تازه به نيز مجلس.كرد نخواهيم مداخله وماها كرد
سخت مجازات به است اغتشاش هركس‌باعث كه فرستاد دستور -اميراعظم
كودتاي تاانجام اول ملي مجلس نوسازي كارنامه بدين‌ترتيب.برسانيد
مشروطه انقلاب تعميق در آن روندمحافظه‌كارانه نشانگر شاه‌قاجار محمدعلي
مسائل اصالت دوره اين در ليكن.است ارضي مسائل با ارتباط خصوصادر
طي در به‌تدريج كه موضوعاتي.گرديد طرح مشروح يا به‌اختصار نوسازي
اين‌نظر از اول دوره ملي شوراي مجلس و رسيد ظهور به‌منصه حكومت‌مشروطه
.مي‌آيد به‌حساب تجددخواهانه نگرش‌هاي درزمينه منحصربه‌فرد دوره يك
دارد ادامه
