ششم ، شماره 1461 سال ژانويه 1998 ، دي 1376 ، 17 شنبه 27
|
|
چهارم تا دوم مجلس از نوسازي روند
مشروطيت
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
نقش اجتماعي و سياسي نوسازي دروند كه مجلس دوم دوره مهم پديده از
.بود سياسي احزاب پيدايش كرد ، ايفا را مهمي بسيار
ايران ، در نوسازي و مجلس‌مشروطيت مقاله اول بخش در اشاره
از نوسازي روند در مجلس‌مشروطيت نخستين چالش‌هاي و مهمترين‌مسايل
تا دوم مجلس‌هاي در نوسازي مشكلات مقاله ، اين ادامه در نظرتان‌گذشت ،
در مختلف جناح‌هاي و فراكسيون‌ها ميان كه اساسي اختلاف‌نظرهاي و چهارم
.مي‌گذرد ازنظرتان شد ايجاد مجلس
مقالات سرويس
قفلي محمدوحيد
به‌وقوع ايران در كودتا دو طي‌آن در كه چهارم تا دوم دوره مجالس
روند بر به‌مراتب و رسانيد ظهور به‌منظور را آشكاري تفاوتهاي پيوست‌و
.گذارد را فراواني تاثيرات نوسازي
يك صغير ، استبداد شروع و ملي شوراي اول مجلس بستن به‌توپ به‌دنبال
شاه محمدعلي استبدادي ، عليه‌نيروهاي خارجي و داخلي مبارزات دوره
شاه‌از خلع و تهران فتح با درنهايت كه مبارزه‌اي ;گشت آغاز قاجار
فعاليت‌هاي از جديدي دوره تهران فتح بارسيد به‌پايان سلطنت
بلاتكليفي رفع و امنيت برقراري براييافت بروز ايران در مشروطه‌خواهي
مجلس در مجتهدان و آزاديخواه رجال اول ، مجلس نمايندگان از خاصي جلسه
به وليعهد انتخاب و محمدعلي‌شاه خلع از پس و شد برگزار ملي شوراي
جديد دولت تعيين به مشروطه‌خواهان از تن از 25 مركب هيئتي شاهي
سال 1327 در دوم مجلس (1)كردند مهيا را دوم مجلس مقدمات و پرداختند
راه‌يافتن منجربه كه دوره اين در مهم تحول.گرديد افتتاح ق. ه
.بود انتخابات درنظامنامه تغيير شد ، مجلس به نيروهاي‌غيرنظامي
انتخابات قاعده و شد انتخابات‌دومرحله‌اي جديد ، براساس‌نظامنامه
و وطلاب اصناف نمايندگان بدين‌ترتيب.گرديد ملغي صنفي و طبقاتي
را خويش قدرت اشراف و اعيان طبقه ميان دراين (2).گرديدند حذف تجار
كه آنهايي و نشد مخالفتي مشروطيت با ديگر و بازيافته جديد شكل در
.بودند راضي و رسيده خود هدف به بودند شاه قدرت محدوديت خواستار
كنار تقريبا بودند ، كرده شاياني كمك‌هاي انقلاب اوايل در كه تجار
بلكه باشند داشته قدرت دستيابي در سعي كه نمي‌رسيد به‌نظر و رفتند
مشاغل لازمه كه خانوادگي و سياسي موفقيت عدم جهت به را ضعيفي موقعيت
طراز مجتهدان حضور عليرغم نيز علما.داشتند دردست بود دولتي بالاي
مجلس بر قبل دوره از كمتري نفوذ طباطبائي و بهبهاني چون اول
(3).داشتند
اجتماعي و سياسي نوسازي روند در كه مجلس دوم دوره مهم پديده از
احزاب ميان در.بود سياسي احزاب پيدايش.كرد ايفا را مهمي بسيار نقش
اين‌حزب هرچند ;بود نوگرايانه نگرش‌هاي پيشروي دمكرات حزب دوره اين
از بسياري سخنگوي و طراح ليكن داشت اقليت‌قرار در دوم مجلس دوره در
(4).يافت تحقق اصلاحگران توسط بعدها كه بود تجددخواهانه اقدامات
به بود فصل هفت و يك‌مقدمه:شامل كه حزب اين مرامنامه
و قضاوت انتخابات ، مدنييه ، قانون حقوق:ازجمله نوسازي مسائل مهمترين
را نوگرايانه‌اي ونگرش‌هاي مي‌پردازد اقتصادي اصول و ملي معارف ، دفاع
.مي‌نمايد ارائه هريك پيرامون
دوره‌تجدد شرق براي بيستم قرن ذكراينكه با دمكرات حزب مرامنامه
.ارائه‌مي‌دهد توضيحاتي حزب نگرش‌هاي‌تجددخواهانه به نسبت است
و هرنژاد از افراد همه تساوي:راعبارت‌از مدنييه حقوق دمكراتها
را قانون‌انتخابات...و اجتماعات ومطبوعات ، كلام آزادي و مذهب
تعيين درجهت مستقيم و مخفي عمومي ، قانوني‌مساوي ، :از عبارت
سياسي قوه تفكيك:عبارت‌از را معارف و قضاوت و مردم واقعي نمايندگان
مضافا مي‌دانستند تربيت و تعليم و قضاوت امر در روحاني قوه از
به‌تربيت و مي‌كردند توصيه را اجباري و مجاني تربيت و تعليم براينكه
نظام خدمت به نيز سربازگيري و قشون زمينه در.داشتند توجه نيز زنان
مسائل به نسبت دمكراتها تجددخواهانه نگرش‌هاي.بودند معتقد اجباري
مسائل با ارتباط در را آنها نوگرايانه تفكرات از مهمي بخش اقتصادي
.مي‌دهد نشان وتجارت عمومي ثروتهاي كار ، قانون مالياتها ، ارضي ،
اراضي تقسيم دربلوكات ، زراعتي بانك تاسيس در مهم‌حزب پيشنهاد
انجام به رضاشاه دوره در كه‌بعدها اقدماتي.است توجه خالصه‌درخور
و كار قانون پيرامون جالبي اصول‌نكته اين يازدهم ماده در.رسيد
ازجانب شده طراحي تاكتيك(5).مي‌كند طرح را نجات كار حفظالصحه لزوم
خطمشي يك به‌صورت كه است توجه درخور اصول‌نيز آن به دستيابي براي حزب
و نوسازي و اصلاحات درخصوص آن ماده 6 در.بود شده تنظيم ماده‌اي يازده
فرقه.است ملي اعتبار و وطن استقلال مقصود اولين:مي‌گويد آن روش
اصلاح به و باشد داشته را الاهم‌في‌لاهم نظريات مملكتي اصلاحات در بايد
نيز ايلات زمينه در.بكوشد..دولت اقتدارات مركزيت مالي ، نظامي ،
ارتجاع ، آلت يا و شوند انقلاب آلت يا مي‌توانند ايلات داشتند اعتقاد
جلب انقلاب و تجدد به‌سوي را آنها كه كرد سعي بايد بنابراين
(6)...نمود
حزب اين.بود اعتداليون مجلس‌اجتماعيون از دوره اين ديگر مهم حزب
اين‌تقابل بود دمكراسي حزب نگرش‌هاي‌تجددخواهانه با شديد تقابل در
تاكتيك‌هاي جهت به هم و ارضي مسائل خصوصا مقولات برخي به نگرش در هم
دمكرات حزب راديكال نظريات نقد در آنهابود نوسازي براي لازم
و است كلي قاعده پيرو...وضع كه‌تغيير داشتند اظهار نوسازي به‌منظور
كه مي‌افزايند ادامه در (7)نمايد طي متدرجا بايستي كه دارد سيري
ما مسلك و عقيده بلكه هستيم اصلاحات برضد ما كه كرد تصور چنين نبايد
شوند رفورمه و كرده تغيير بايستي ايران ادارات تمام كه است اين در
آن انجام براي كه معتقدند نيز زارعين و فلاحين امور در اصلاح زمينه در
انجام نيز اراضي تقسيم درباره نشد خارج فرم و عقل ازطريق بايد
چنين حصول روش بيان در.خواندند هرج‌ومرج و راآنارشيسم آن يكباره
كه مي‌زنيم فرياد رسا صداي و بلند بانگ مي‌گويندبه اصلاحي و نوسازي
بايد ولي...شده اصلاح بايد فلاحان و خصوص‌رنجبران عامه امورات
عامه فرهنگ بالابردن پيشرفت ، راه اول.شد آني‌الحصول‌نخواهد فهميد
كشور اصلاح و جهت‌نوسازي در حزب اين هفت‌گانه اصولاصلاح سپس و
اصول‌جهد اين كه‌مهمترين بود شده تنظيم ومحافظه‌كارانه كلي بسيار
جديده اصول موافق نظامي قواي ازدياد اجباري ، تعليم و معارف تعميم در
تهيه به اقدام دمكراتها نظريات با درمقابل حزب اين هرچند.بود
كاري ، ساعات تخفيف و كارگران رفاه به آن در و كردند ديگر مرامنامه‌اي
مجلس تشكيل و ملي حكومت تكميل روحاني ، امور اصلاح فلاحت ، بانك تاسيس
همچنان ليكن نمودند دولت‌اشاره و مالكين نقديات از جلوگيري سناو
مجلس (8)كردند نقش نوسازي‌ايفاي روند در محافظه‌كار حزب يك به‌عنوان
آن روند و نوسازي مختلف‌پيرامون نگرش‌هاي عليرغم ملي دوم‌شوراي
:عبارت‌از آن اهم كه به‌منصه‌ظهوررسانيد جهت اين در را دستاوردهاي‌مهمي
در نوسازي انجام فرانسوي‌درجهت و سوئدي امريكايي ، استخدام‌مستشاران
قانون تصويب و خارج به دانشجو اعزام.بود اقتصادي و اداري زمينه‌هاي
و تعليم دستگاههاي كليه آن به‌موجب كه ق. ه سال 1329 ذيقعده در معارف
تعليمات آن ضمن در و درآمد فرهنگ وزارت نظارت تحت ملي و دولتي تربيت
قانون.گرديد مجاني هفت‌سالگي از كودكان براي كشور سراسر در ابتدايي
و مستقيم و مخفي به‌صورت انتخابات آن به‌موجب كه جديد انتخابات
همچنين.گذشت تصويب از دوم دوره مجلس در نيز بود گرديده يك‌مرحله‌اي
و دولت خرج و دخل ساماندهي به‌منظور كه عمومي محاسبات ديوان قانون
جهت در اقدامي نيز اسناد ثبت قانون.گرديد تهيه آن بر مجلس نظارت
عدليه تشكيلات اصول وقت قانون و بود زمينداري نظام به بخشيدن انتظام
حسن -مشيرالدوله كوشش و به‌سعي كه صلحيه حكام و شرعيه محاضر و
اقدام نخستين درواقع كه گرديد ارائه و تهيه عدليه وقت وزير -پيرنيا
در به‌تدريج كه روندي مي‌شد محسوب قضايي دستگاه نوسازي روند در اساسي
و حقوقي نظام استقرار تعميق و تحقق جهت در بعدي مجالس ادوار تمام
(9).گرديد تعقيب دنيوي قضايي
مجلس آن‌بالاخره از پس مسائل و به‌دنبال‌اولتيماتوم:سوم دوره مجلس
در 17 قانوني سن به احمدشاه رسيدن و سه‌ساله فترت يك‌دوره از پس دوم
دوم مجلس كوتاه عمر.گرديد افتتاح احمدشاه ق‌توسط.هـ سال 1333 محرم
مورد كمتر مجلس اين وقايق تا گرديد باعث اول جهاني جنگ گسترش خصوصا
نوسازي درجهت را دستاوردهايي كوتاه مدت عليرغم ليكن گيرد قرار توجه
با كه بود همانا مجلس سوم دوره در سياسي مسائل.داشت همراه به ايران
تمركز بهم‌ريختن.يافت گسترش سوم مجلس در و بود گشته آغاز مشروطه
و انگليس دولت‌هاي دخالت بسط اغتشاشات بروز دولت ، مالي ضعف قدرت ،
و غربگرائي:ليبراليسم ناسيوناليسم ، چون مسائلي و سياسي احزاب روس ،
روند و آنان به مذهبي متفكران و روحانيون گسترده درگيري و تجددخواهي
(10).بودند دست اين از نوسازي
دارد ادامه
:يادداشت‌ها
دوره در 21 ملي مجلس‌شوراي نمايندگان.شجيعي زهرا ، 1ـ
دانشگاه اجتماعي تحقيقات و مطالعات موسسه:تهران...قانونگذاري ،
ص 86 تهران 1344
نشر:تهران مشروطيت سياسي احزاب تحول و پيدايش.اتحاديه منصوره ، 2ـ
ص 175 گستره 1361
به ص128:ايران در سروش‌نژادپارلمان احمد:نيزنك ص 199 همان 3ـ
(رساله) بعد
ج اميركبير 1357:تهران ايران در سياسي احزاب تاريخ.بهار محدتقي 4ـ
1ص 24
.ايران سياسي احزاب نظامنامه و مرامنامه.اتحاديه منصوره 5ـ
ص 36 تاريخ 1361 نشر:تهران
ص 42 همان 6ـ
سياسي احزاب تاريخبهار:نيزنك ص 65 همان 7ـ
ص 68 همان 8ـ
دوره تا اول دوره از ملي شوراي مجلس قوانين و مصوبات مجموعه 9ـ
كاتوزيان همايون به نيزنك ص 38128 بي‌تا ملي شوراي مجلس.چهارم
در سياسي احزاباتحاديه منصوره ، ص 98 10ـ /ج 1 ايران سياسي اقتصاد
ص 21 تاريخ 1371 نشر:تهران.سوم مجلس
