ششم ، شماره 1463 سال ژانويه 1998 ، دي 1376 ، 19 دوشنبه 29
|
|
سوم جهان شهرهاي روستا
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
سوم جهان شهرهاي روستا
آنها دشواري‌هاي و شهرها مادر
شهري ، مسايل نظران صاحب بيشتر
معلول و نتيجه را شهرنشيني
مي‌دانند انقلابكشاورزي
و تاريخي و ماندگار اثري شهر
و جغرافيايي واحد درعين‌حال ،
است‌كه تكامل‌پذير اجتماعي
عادات‌اجتماعي از بهره‌مندي با
تصميم و اراده با و خود ساكنان
روي و زمين پهنه بر سياسي نظامي
شهر ، مي‌گيرد شكل طبيعي محيط
زماني و را بهزيستي و رفاه گاه
به را دلواپسي و نابهنجاري
.مي‌كند عرضه شهرنشينان
ديدگاه‌هاي پيدايش‌شهر ، مورد در
ولي دارد ، وجود متعدد و گوناگون
و دارد طرفدار بيشتر كه نظريه‌اي
تاكيد برآن نظران صاحب بيشتر
انقلاب:نظريه مي‌ورزند ،
; توليداست مازاد و كشاورزي
نظران صاحب بيشتر به‌طوري‌كه
نتيجه را شهرنشيني شهري ، مسايل
انقلابكشاورزي معلول و
.مي‌دانند
به مي‌توان شهري جغرافياي ديد از
:كرد اشاره زير نظريه چهار
هيدروليك‌يا نظريه: الف
مازاد مفهوم:محيطگرايي مبناي
.توليد
به‌عنوان شهر:اقتصادي نظريه: ب
.يك‌بازار
يك به‌عنوان شهر نظريه:ج
.دفاعي و نظامي پايگاه
و گسترش‌معابد:مذهبي نظريه:د
.عبادتگاهها
نظريه‌مفهوم ميان ، اين در
بيش‌از توليدشايد مازاد
پيدايش‌شهرها در ديگر عوامل
بوده موثر شهر كودكي دوران يا
تاريخ در مهم يك‌اصل. است
واقعي تمدن است‌كه اين اقتصاد
نواحي از بخشهايي در تنها بشر
و مساعد هواي آبو داراي كه
شده ظاهر بود ، خاك‌حاصل‌خيز
آدمي نظريه ، براساس‌اين. است
توليد ، مازاد مي‌توانست‌با
بيشتر توليد براي بازهم
فعاليت‌بيشتر با و تلاش‌كند
موردنظر اقتصادي توسعه به
مازاد تحقق با.دست‌يابد
مردم ميان در به‌تدريج محصول
و آمد به‌وجود تخصصي شغلهاي
و اقتصادي باعث‌توسعه
اين پي در.شد اجتماعي
آمد ، به‌وجود شهرهايي ، تحولات
(cite) اوليه بنياد كه
شهرها.بود امروزي شهرهاي
حيات‌خود است‌درطول ممكن
(سوخته شهر) باشند رفته ازبين
كنند رشد و توسعه چنان يا
بمانند باقي هم امروز تا كه
(امروزي همدان يا هگمتانه)
پيدايش با تاحدودي كه اكنون
يادآور بايد شديم ، آشنا شهرها
و اساس‌شهرنشيني كه شويم
به امروزي ، شكل به گسترش‌آن
كه بازمي‌گردد ميلادي هيجدهم سده
انقلابصنعتي‌شهرت به‌عصر
انقلاب بعداز كه مي‌دانيم ;دارد
و شتابتوسعه با شهرها صنعتي
در را خود و گسترش‌يافتند
، مادر ، بزرگ‌شهرها قالب
شهرهايا شهرهاوكلان
(megalopolis)مگالاپليس‌ها
مقاله ، اين در.دادند نشان
با را ها شهر مي‌كوشيم‌مادر
به و دهيم توضيح ساده زباني
آنها مسايل مشكلات‌و بيان
.بپردازيم
متروپليس يا شهر مادر
:(metropolis)
ريشه شهر مادر يا ، متروپليس
كلمه دو از و دارد يوناني
شهر(polis) مادرو(meter)
. است تركيبشده
تعاريف تاكنون شهرها مادر از
: است شده به‌دست‌داده زير
:مركزي مكان نظريه در -1
كم دست است‌كه جايي مادرشهر
جمعيت نفر يك‌ميليون داراي
مراتبشهري سلسله در و باشد
كنترل به‌صورت‌مركز بتواند
ناحيه‌اي بر و درآيد جديد اقتصاد
سي‌ميليون تا ميليون پنج داراي
.شود جمعيت‌مسلط نفر
در است‌كه مكاني شهر مادر -2
در نفر هزار كم 500 دست آن
شهر مركز تا دقيقه فاصله 45
.مي‌كنند زندگي
تعاريف‌ذكرشده ، به باتوجه
معياري و پايدار تعريف‌ثابت‌و
شهر شناخت‌مادر مشخص‌براي
شهر مادر ما ، ولي ;ندارد وجود
بزرگ‌و يك‌شهر به‌عنوان را
به و مي‌كنيم پرجمعيت‌تصور
.مي‌پردازيم آن مسايل بررسي
شهر مسايل‌مادر بررسي در بايد
مادر از را جهان‌سوم شهرهاي مادر
مجزا توسعه‌يافته كشورهاي شهرهاي
براي كه چرا ;بدانيم جداازهم و
نظام آن عوامل از نمونه ، يكي
شهرهاي مادر متمركزدر
از خالي البته است‌كه جهان‌سوم
در ساختاري چنين ; نيست خطر
-رواني تعادلهاي فروپاشي
چنين شهرنشين انسانهاي اجتماعي
نظام اين نيست كم‌تاثير جوامعي
كه مي‌طلبد را خاصي نظم متمركز ،
كشورهاي فرهنگ‌شهري در
نمي‌توان هنوز جهان‌سوم روبه‌رشد
.شد آشنا نظمي چنين با
را پيشرفته كشورهاي شهرهاي مادر
منطقي توسعه و رشد نتيجه بايد
درحالي‌كه ، دانست متمادي سالهاي
اصلا يا سوم جهان شهرهاي مادر
افزايش جهان‌سوم‌با شهرهاي
برنامه‌ريزي و جمعيت‌بي‌رويه
صورت‌بي‌قواره به نادرست‌شهري
معيار ، اين با.گرفته‌اند شكل
ورم روستاهاي سوم جهان شهرهاي
.هستند كرده
جمعيت و شهر مادر
مهم هاي شاخص و معيارها از يكي
به مي‌توانيم آن به توجه با كه
بدهيم ، مادرشهر عنوان يك‌شهر
، جمعيت اگر. جمعيت‌است
يا فيزيكي توسعه متناسببا
منطقي باشد ، شهر همه‌جانبه توسعه
البته ;مي‌رسد به‌نظر معقول و
جمعيت داراي بيشترمادرشهرها
يك بايد كه هستند انبوه
نسبت منطقي درست‌و برنامه‌ريزي
جمعيت‌تقريبازياد اين به
مشكلات و مسايل گرفت‌تا درنظر
جمعيت‌انبوه ، اين از ناشي
.شهري‌نشود جامعه دامن‌گير
مادرشهرهاي بيشتر در متاسفانه
متناسببا ، جمعيت سوم ، جهان
مساله ، اين. نيست شهرها توسعه
مسكن ، كمبود ازگونه مسايلي خود
مسايلي و فقر هوا ، آلودگي
.مي‌آورد به‌بار را ازاين‌قبيل
تقريبا توسعه‌يافته ، كشورهاي در
رشد افزايش‌جمعيت‌متناسببا
مادرشهرهاي مانند است‌و شهر
افزايش‌جمعيت نتيجه جهان‌سوم‌در
پيدا توسعه بي‌قواره به‌شكل
جمعيت آمار به اگر.نكرده‌اند
جهان‌سوم‌و مادرشهر چند به مربوط
توسعه كشورهاي مادرشهر چند
درمي‌يابيم بيفكنيم ، نظر يافته
جمعيت‌مادرشهرهاي آهنگ‌رشد كه
شهرهاي مادر جهان‌سوم‌نسبت‌به
رشدي توسعه‌يافته كشورهاي
. است داشته فزاينده
(1) شماره جدول به باتوجه
افزايش‌جمعيت‌مادرشهرهاي
مادرشهرهاي نسبت‌به جهان‌سوم
تر مشخص را توسعه‌يافته كشورهاي
.درمي‌يابيم
به گذرا نگاهي زمينه ، اين در
يك به‌عنوان ، مكزيك كشور
بيشتري حقايق با را ما نمونه ،
آشنا جهان‌سوم مادرشهرهاي درباره
:مي‌سازد
سال 1981 جمعيت‌مكزيك‌در -
نفر ميليون درحدود 69
سال 2000 جمعيت‌مكزيك‌در -
نفر ميليون حدود 102 در
شهري ، 67 حوزه‌هاي جمعيت‌در -
درصد
در جمعيت‌شهري شدن دوبرابر -
سال 16
جمعيت‌شهر گذشته ، دهه دو در
شد دوبرابر تقريبا مكزيكوسيتي
نفر ميليون به 14 سال 1980 در و
اين كه مي‌شود بيني پيش.رسيد
ميليون به 31 سال 2000 در مقدار
درحالي‌كه.برسد نفر
با هم‌اكنون ، مكزيكوسيتي
نفر ، ميليون درحدود 28 جمعيتي
، مهاجرت از ناشي فشارهاي زير
كمبود حاشيه‌نشيني ، زاغه‌نشيني ،
و حمل نارسايي فاضلابو آبو
هوا ، شديد آلودگي عمومي ، نقل
.مي‌گذراند را تاريكي روزهاي
جمعيت‌شهرنشين كل سال 1800 در
بوده نفر ميليون درحدود 27 جهان
. است
مادرشهرها ، جمعيت‌در تمركز
خدمات) عملكردها تمركز نمودار
، امكانات تمركز و ( صنعت و
قدرتهاي تمركز بويژه و اشتغال
در كه بوده اداري و سياسي
كامل موجبتسلط ، نهايت
شبكه كل به اجتماعي -اقتصادي
موجبپيدايش‌يك‌شبكه و شهري
. است شده زنجيره‌اي شهري ،
براي بيشتر موضوع اين البته)
(مي‌كند صدق جهان‌سوم كشورهاي
به نافذتر نگاهي با اگر همچنين
درخواهيم جمعيت‌بنگريم مساله
شهري مسايل جمعيت‌همه يافت‌كه
آلودگي ، حمل‌ونقل ، مسكن ، :ازگونه
اقتصادي ، و اجتماعي نابرابريهاي
الشعاع تحت را زاغه‌نشيني
ايجاد در به‌نحوي و قرارداده
. است سهيم آنها
آينده سالهاي در شهرها افزايش‌جمعيت‌مادر
سال 2000 جمعيت‌درسال 1990جمعيت‌در مادرشهر
بغداد2/81/11
سئول8/112/14
لندن910/9
مسكو5/81/9
مكزيكوسيتي9/2231
پاريس9/103/11
ميليون جمعيت‌به)
(نفر
(1) شماره جدول
-شهرها اجتماعي اكولوژي شهرها ، اجتماعي جغرافياي -شكويي حسين دكتر:منبع
ص12211 انتشارات‌ماجد 1372
دارد ادامه
