ششم ، شماره 1469 سال ژانويه 1998 ، بهمن 1376 ، 27 شنبه 7 سه
|
|
پارسي به شناخته كم تفسيري
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
جستارگشايي
ما اسلاف ماندگار و نيك خدمات از يكي فارسي ، زبان به الهي آيات ترجمه
را كلماتي ديني ، سوابق بنابر ايشان.است النهر ماوراء و خراسان در
مقاصدآيات عينا كه مي‌نهادند قرآني طيبات كلمات معادل دري ، زبان در
و تفسيرها اگرچنين بنابراين و برساند دري زبان به را بينات
.مي‌آيند شمار به فارسي زبان منابع‌ادبي بهترين آيد ، دست به ترجمه‌هايي
سال 356 حدود سامانيان‌و عصر از دري فارسي زبان به كريم قرآن ترجمه
تفسير دري ترجمه با وخراسان ، النهر ماوراء علماي فتواي به ق ، .ه
و پديدار ترجمه چندين پس آن از و (1).آغازشد طبري جامع‌البيان
آنها خطي‌كامل نسخ و معلوم آنها مولفان كه شد تاليف تفسيرهاي‌فارسي
آن مولف نام و آمده دست به قسمت‌آن يك كه تفاسيري بسا اما.موجوداند
آن معرفي به اينجا در كه است تفسيري آن‌جمله از نيست ، مشخص
ايران مايه‌ور فرهنگ معرف و خور در و ارزنده بسيار اثري مي‌پردازيم ،
.اسلامي
معارف سرويس
نسخه معرفي
كلام همه‌مهين تفسير اصل در كه برمي‌آيد شريف كتاب اين سطور لابلاي از
حدودا و است اختيار در آن از چهارم يك فقط اكنون كه است بوده يزدان
چهاردهم جزء از هشتم و بيست حزب تاربع نهم جزء از هجدهم حزب شامل
سوره آيه 68 تا (اعراف) هفتم سوره مباركه 176 ، آيه تفسير از است ،
.(النحل) شانزدهم
موريانه و ضخيم ازنوع رنگ نخودي كاغذ با مجلد يك در اجزاء اين همه
xابعاد 1218 ، به متن سطر اندازه xاندازه 1522و در ورق خورده ، 140
و است گردآمده خوانا و متوسط نسخ خط با رقعي و ميان‌وزيري قطعي در
با شده نوشته مزجي سبك به خوانا و ريزتر قلم و خط با تفسير
ده مقدار به انفال سوره آغاز از افتادگي مانند بين ، در افتادگي‌هايي
مقام در كه است داده قرار بالا در را نظر مورد آيه‌هاي مولف ، .آيه
متن در مزجي گونه‌اي به را آنها ديگر بار تناسب ، به تفسير و ترجمه
.است داده قرار نيز تفسير
آن نگارش تاريخ و تفسير مولف
معلوم آن قطعي‌تاليف تاريخ افتاده ، كتاب انجام و آغاز كه آنجا از
و اعلام نام برپايه اين‌اثر ، انتشار با كه است اميد.نيست
گونه‌هاي دقيق بررسي نيز و است آمده كتاب سطور خلال در كه دانشمنداني
مولف ديگر ، قراين ساير و نحوي و صرفي ويژگيهاي و سبكي خصايص و زباني
و بررسيها مستلزم اثر اين البتهشود مشخص دقيقا آن تاليف زمان و
وجود با اما است ، زبانشناسان و محققان سوي از گسترده‌اي تحقيقات
ارزشهاي و خصوصيات به توجه با نيز و ارجمند مصحح تتبعات و تحقيقات
آن انتشار كامل تحقيقات انجام زمان تا كه نشد ديده مصلحت اثر اين
.بماند متوقف
سبكي ويژگيهاي
و اوليه قرون منثور آثار با آن نزديك همساني و نگارش كلي شيوه
برخي كاربرد نيز و (2)چاپي فارسي تفاسير كهن متون با آن مقايسه
مي‌توان ديگري ، شواهد و قراين و خراسان منطقه زباني گونه‌هاي و واژه‌ها
يا هرات در قوي احتمال به و خراسان منطقه در تفسير اين كه زد حدس
هجري ششم و پنجم قرن حدود آن ، تاليف تاريخ و يافته تاليف آن حوالي
از ارزنده كتاب اين كه است اين گفت مي‌توان منجزا آنچه اما است بوده
قابل فارسي كهن تفاسير از كدام هيچ با خود پرباري و جامعيت نظر
.نيست مقايسه
گزينش و مجيد آيه‌هاي‌قرآن برگرداندن در مذهبي ژرف ايمان با مولف ،
و برمي‌دارد گام پرهيزكاران احتياط عالمان‌و وسواس با فارسي واژه‌هاي
والا مضامين انتقال به استادانه بسيار انتخابي با دقيق‌و نگرشي با
.مي‌پردازد تصنع و تكلف از دور به فارسي زبان به كريم قرآن متنوع و
آهنگي و ازانسجام تركيباتش و مفردات در پرارج اثر اين فارسي متن
دارند موزون ترنمي و نغمه هم دركنار واژه‌ها است ، برخوردار گوش‌نواز
عبارات از قسمتهايي.مي‌شوي مجذوبتر بشنوي رابيشتر آن هرچه كه
:بنگريد را آن آهنگين
چه آفريد وروز بياراميد درو تا آفريد شب را شما كه آنست او
.مي‌كنند اعتماد چه بر مي‌بيوسندو چه و مي‌گويند چه و مي‌پندارند
.من‌بائيذ بر همه و رويد بمن و خيزيد من بر و يازيد بمن
نماننده هست بهيچ و كاونده هر با تاونده اوست
تفكيك در او وموشكافي‌هاي لغوي ظريف معاني كشف در مولف نظر دقت
از يافته نشات كه تفسير و ترجمه به‌اختلاف وي اشاره و آن مفاهيم
و كلامي مشرب باب در.مي‌دهد وي اعتدال از گواهي درقراءتهاست ، اختلاف
كلام در وي كه مي‌كنيم بسنده نكته اين بيان به تنها مولف فقهي
.است حنبلي معتدل پيروان از فقه در احتمالا و اشعري پيرومذهب
تفسيري روش
توجه كه‌مورد است موضوعاتي از يكي مفسران ، تفسيري روش بررسي
و مفسران ميان مفسر جايگاه تبيين زيرا است قرآني علوم پژوهندگان
بسيار بحثهاي از تفاسير ميان در نظر مورد تفسير جايگاه يافتن همچنين
.است قرآني علوم رشته در مفيد
بيابيم سايرتفسيرها ميان در جايگاهي كتاب اين براي بخواهيم اگر
شواهد فراواني و دهيم قرار لغوي ادبي ، تفسيرهاي رديف در را آن بايد
اين شاهد لغوي اشتقاقهاي و معاني به بسيار عنايت و منثور و منظوم
:گويد تفسيرانالفاعلون در جمله ازمدعاست
و قرانا فاحسن نزلت‌بفلان:گويند عرب كه آنست لفاعلون.كنيم چنين
و فقرب فلان غضب ويقولون افاعيل‌الكرم اللفظه‌عن بهذه يكنون فعل و فعل
.الاذي عن‌افاعيل يكنون فعل و فعل و شتم
تلميحات
اشعار بسياري‌به جاي‌هاي در كريم قرآن لغات توضيح و بيان در
معمولا و مي‌كند استشهاد مولد و اسلامي و مخضرم و جاهلي عرب سرايندگان
فرزدق ، عبدالمسيح ، ربيعه ، ابي عمربن ابوالعتاهيه ، القيس ، امرو از
مثقبالعبدي ، عمار ، يحيي‌بن ابودلف ، الراعي ، سلمي ، زهيربن‌ابي روبه ،
اشعار بر علاوه مولف.است كرده استفاده عرب شاعران از بسياري و جرير
و اميرالمومنين علي و (ص)اكرم رسول احاديث از فارسي ، امثال و شعرا
ابن قبيل از اسلامي دانشمندان و عباس عبدالله‌بن چون بزرگاني اقوال
و تفسير منابع جز ، همه اين و است آورده شاهد قتيبه ، ابن و الانباري
فارسي شعر بيت يك كتاب اين ورقهاي همه در.است لغت متون و صحاح حديث
.نمي‌شود ديده
تفسير متن از نمونه‌هايي
وانتم وتخونوااماناتكم آمنوالاتخونواالله‌والرسول ياايهاالذين
عظيم اجر عنده فتنه‌وان‌الله واعلمواانمااموالكم‌واولادكم تعلمون ،
.(انفال /8/27 ، 28)
و خويش بيمان رسول‌در و خداي با كژمرويذ فيذند ، بكور كه ايشان اي
اول لاتخونوااماناتكم‌بلاء تخونوااماناتكم‌يعني و خويش نهان در
در اين نظاير و آيت اين.مي‌دانيد شما كه وانتم‌تعلمون كرد اكتفي
كفار انيز ايشان ، اقارب و شذند مسلمان كه قومي‌اند شان در و قرآن
تهديد و مي‌دادند بذيس و مي‌زاريذند شذكان مسلمان در كفار بوذند ،
تنفعكم لن:كفت ديگر جاي در جنانك برند ، كفر با ايشانرا كي مي‌كردند ،
عن‌الذين ينهيكم‌الله انما.عدوالكم اولادكم و ازواجكم من ان.ارحامكم
تقطعت و.اخيه من يفرالمرء يوم.لابنون و مال لاينفع يوم.قاتلوكم
سود و شما فرزندان كه بدانيذ و واعلموا.قرين لي كان اني.بهم‌الاسباب
شما فرزندان و شما مال شما ، نزديك به آزمايشي‌اند شما زيانهاء و
.است الله نزديك به بزركوار مزد و است آزمايشي
تكون سبيل‌الله‌فسينفقونهاثم عن ليصدوا اموالهم كفرواينفقون ان‌الذين
.(انفال/8/36) يغلبون حسره‌ثم عليهم
را خلق تابركردانند خويش ، مالهاء مي‌كنند نفقه شذند كافر كه اينان
بركردانند را خلق تا كنند ، غلبه را خذا رسول تا يعني خداي ، راه از
كه آمد شان‌مطعمان در آيت اين.رسند آن به كه نكدارند و حق راه از
ده روزبروز ، كردند ، ميزواني را مشركان سپاه بدر ، بدشت تا مكه از
.بود عبدالمطلب عباس‌بن ايشان مطعم روز بسين مي‌كشتند اشتر نه و اشتر
تفريغ بريشان نفقه آن آنكه بس كنند ، نفقت مالها آن فسينفقونها ،
.كنند غلبه و آرند كم و بازشكنند ايشانرا آنكه بس و كردد ،
مي‌شود بسنده تفسيركهن اين ويژگيهاي از مختصر همين ذكر به اينجا در
مطالب اين كه) محترم مصحح مبسوط مقدمه مطالعه به را علاقه‌مندان و
اين كه است ذكر خور در.مي‌دهيم ارجاع (است آن از برگرفته عمدتا
دفتر همت به شيرازي آيه‌الله‌زاده سيدمرتضي دكتر آقاي تصحيح به تفسير
.است شده منتشر مكتوب ميراث نشر
:پانوشتها
.تهران ، 1339 حبيبيغمايي ، چاپ طبري ، 1/6 ، تفسير ترجمه مقدمه 1ـ
:هجري قرون‌اول در فارسي عروضي و هجائي شعر ميان پلي مانند 2ـ
احمدعلي دكتر مرحوم به‌اهتمام مجيد ، قرآن جزء دو از آهنگين ترجمه‌اي
موزه كتابخانه نسخه) مجيد قرآن از عشري تفسيري‌بر بخارائي ، رجائي
در محفوظ نسخه) كمبريج ، تفسير متيني ، جلال دكتر تصحيح به (بريتانيا
نسفي تفسير متيني ، جلال دكتر تصحيح به ،(كمبريج دانشگاه كتابخانه
...و (حدود 526 متوفاي) سورآبادي تفسير ،(م5380)
