ششم ، شماره 1483 سال بهمن 1376 ، 15فوريه 1998 ، يكشنبه 26
|
|
وابستگي به گرايش و پهلوي
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
بزرگ در سعي امريكا نظامي كمك‌هاي بيشتر هرچه دريافت براي شاه o
مي‌نمود (شوروي بالاخص‌تهديد) ايران امنيت عليه نظامي تهديد دادن نشان
.بود كندي دولت خواسته ايران‌درواقع در ارضي اصلاحات برنامه اجراي
سوي از كه بود براي‌پيشرفت برنامه‌اتحاد ادامه در اين‌برنامه
لاتين كشورهاي‌امريكاي در كمونيسم جذبه كردن براي‌خنثي امريكا
تشويق تاازطريق داشتند سعي اينبرنامههابود شده گرفته درنظر
قدرت‌گيري و خشونت‌بار انقلابات از بالا ، از مسالمت‌آميز اصلاحات
براي امريكا ازسوي استراتژي اين انتخاب.نمايند جلوگيري كمونيست‌ها
ماهيت داراي شاه حكومت براي اصلي تهديد كه بود آن بيانگر ايران
كه گردد انقلابي دچار هرآن مي‌توانست ايران مستعد جامعه.است داخلي
رهبر خروشچف زمان اين در.اندازد به‌خطر را شاه و امريكا منافع تمامي
.خواهدشد انقلاب دچار به‌زودي ايران جامعه:بود كرده اعلام شوروي وقت
كرده مشغول خود به به‌شدت را امريكايي سياستمداران ذهن تفسير اين
(7).بود
به قلمرو تحت كشورهاي ساختارهاي‌اقتصادي براصلاح متحده ايالات تاكيد
نظامي كمك‌هاي.نبود اين‌كشورها به نظامي كمك‌هاي به معناي‌بي‌توجهي
ارتش اولااهميتبود حائز امريكا براي جنبه ازچندين امريكا
مي‌ساخت وابسته امريكايي سازمان و سلاح‌ها به را كننده دريافت كشورهاي
جهاني استراتژي راستاي در را ماموريتشان و ارتشها اين ثانيا و
به امريكا امنيتي -نظامي كمك‌هاي.مي‌داد قرار شوروي برابر در امريكا
.دهد انجام شوروي پيشروي برابر در تاخيري كار مي‌توانست فقط ايران
تحكيم براي اول درجه در نيز كمك‌ها اين حتي ابتدا در گفت مي‌توان لذا
مخصوصا.بود ايران در بي‌ثباتي ايجاد از جلوگيري و شاه قدرت پايه‌هاي
براي امريكا.بود لرزان نيز رژيم مشروعيت پايه‌هاي مصدق دولت سقوط با
را خود سدبندي جنوب ، سياست سمت به شوروي توسعه‌طلبي‌هاي از جلوگيري
به سال 1333 در بغداد پيمان كه بود راستا همين در.به‌كاربست نيز
منعقد پاكستان و عراق تركيه ، ايران ، ميان كشور اين تشويق و پيشنهاد
اعضاي ميان را امنيتي همكاريهاي و داشت دفاعي ماهيت پيمان اين.شد
از كشور اين خروج و سال 1958 در عراق انقلاب با.مي‌نمود تشويق آن
بغداد از آن تشكيلات و داد نام تغيير سنتو به پيمان اين بغداد ، پيمان
اين گرايش و اين‌پيمان از عراق خروج با.يافت انتقال آنكارا به
ميان به‌عراق ، روسي تسليحات سيل صدور ودرنتيجه شوروي به كشور
دوجانبه دفاعي موافقت‌نامه يك سال1338 در نيز ايران و امريكا
كاملا ايران درقبال امريكارا نظامي تعهد پيمان اينشد امضاء
امريكا امنيتي ديدگاههاي كه گفت مي‌توان ترتيب اين به.مي‌نمود تضمين
دهه 1340 پايان تا دهه 1320 طول در ايران با متحد ابرقدرت به‌عنوان
.بود گرفته شكل شوروي ابرقدرت تهديد درمقابل دفاعي سياست يك برمبناي
اجتماعي -اقتصادي ساختار در تحول طرف يك از مقصود اين به رسيدن براي
انعقاد و امنيتي و نظامي كمك‌هاي بر ديگر ازسوي و بود الزامي كشور
تاكيد شورويها احتمالي حملات ساختن بي‌تاثير براي دفاعي پيمانهاي
.مي‌شد
:ايران حكومت و شاه نگرش بررسي 2ـ
دفاعي كاملا ماهيتي داراي دوره اين طول در نيز شاه امنيتي ملاحظات
حكومت ثبات به نسبت شاه مصدق ، دولت سقوط از پس اوليه سالهاي در.بود
سياست اتخاذ نگراني ، اين قبال در وي واكنش.داشت بسياري نگراني خويش
كشور اطلاعات و امنيت سازمان شاه سياست ، اين اجراي براي.بود سركوب
همه كردن خنثي و يافتن ساواك اصلي وظيفه.كرد تاسيس را (ساواك)
سياست ترتيب اين به.مي‌شد ايران دولت و شاه متوجه كه بود تهديدهايي
و سياست‌درگيري بر مبتني جيمزبيل قول به داخلي امنيت حفظ براي شاه
شاه ، سياسي مشروعيت ضعف و داخلي تهديدات اينكه رغم به.بود سركوب
انحراف براي شاه شود ، منجر او دولت واژگوني به لحظه هر مي‌توانست
تهديدات تا مي‌كرد سعي آمريكا نظامي كمك‌هاي جذب همچنين و داخلي اذهان
مطرح ايران ملي امنيت عليه تهديدات مهمترين عنوان به را خارجي
.نمايد
نشان دربزرگ سعي امريكا نظامي كمك‌هاي بيشتر هرچه دريافت براي شاه
وي.مي‌نمود (شوروي بالاخص‌تهديد) ايران امنيت عليه نظامي تهديد دادن
زيرا.كند صرف‌نظر نمي‌تواند ارتش‌نيرومند يك تشكيل از ايران:مي‌گفت
هشدار امريكاييها به وي.نيست نظامي شكست يك تحمل به حاضر ديگر
ايران به بدهند تشخيص مناسب را موقع كه وقت هر شورويها كه مي‌داد
صورت به هرچند خطر اين با مقابله براي ايران و كرد خواهند حمله
(8).دارد احتياج نفري ارتش 000/150 يك به محدود
دودهه طول در نيز خاورميانه منطقه تحولات شوروي ، تهديد بر علاوه
جمال.سازگارنبود ايران امنيتي ملاحظات با چندان و 1340 1330
بر حاكم رژيم عليه‌منافع عملا عرب ، جهان رهبري نقش در عبدالناصر
مي‌توانست ناصر دولت سياسي و انقلابي ماهيت.مي‌نمود عمل غرب و ايران
.گردد تلقي جدي تهديدي ايران حكومت چون محافظه‌كاري حكومت‌هاي براي
به را اسراييل بود كرده سعي ايران كه (1340) زمان اين در مخصوصا
عراق ناصريسم ، تهديد بر علاوه (9).بشناسد رسميت به فاكتو دو صورت
طرح و قاسم عبدالكريم ژنرال كارآمدن روي و انقلاب 1958 دنبال به نيز
تهديدي منبع عنوان به اروندرود ، مسئله با رابطه در دولت اين ادعاهاي
به تهديدات اين با مقابله براي نيز ايران دولت.مي‌رفت شمار به ديگر
.آورد روي اسراييل دولت با امنيتي همكاري
نسبت احساس‌نفرت از ناشي اسراييل و ايران امنيتي روابط آغازين پايه
عربي كشورهاي به‌ويژه عربي كشورهاي سوي از كشور دو هر رژيمهاي به
حملات تحت اسراييل و كشورايران دو هر.بود عراق و مصر مثل تندرويي
شناسايي دنبال به.داشتند قرار عرب جهان مترقي رهبران شديد
عنوان به ايران شاه از عبدالناصر ايران ، توسط اسراييل (نيمه‌رسمي)
قمع و قلع در را خود كشور توانايي و كرد ياد استعمارگران همدست
كشور دو امنيتي روابط گرفتن شكل با (10).داشت اعلام ايران رژيم
.آمد بوجود ساواك و موساد ميان مشتركي همكاريهاي اسراييل و ايران
مهمترين منطقه ، از اطلاعات گردآوري و ايراني نيروهاي اطلاعاتي آموزش
زمينه‌هاي در امنيتي ، روابط بر علاوه اينكه ضمن.بود روابط اين از بخش
(11).بود يافته گسترش كشور دو روابط نيز اقتصادي
:(دهه 1350)محور بسط گفتمان (ب
دولت ملاحظات‌امنيتي در محور بسط گفتمان حاكميت سالهاي دهه 1350 ،
نمي‌توان ايران در شاه دوره‌حاكميت در كه است مشخص البته.بود ايران
كه آنچه.گفت سخن عام‌پسند تصميم‌گيريهاي نتيجه در و سياسي مشاركت از
و دولتي نخبگان از محدودي مجموعه برداشت حاصل مي‌شد اجرا عمل در
دوره اين در گفتمان مفهوم لذا.بود امريكا منافع اضافه به شاه تشخيص
همانطور تقدير ، هر به.شود گرفته نظر در شرايط اين به توجه با بايد
حاكميت و ملي مرزهاي حفظ سياست شد ، گفته محور حفظ گفتمان باب در كه
امريكا و ايران امنيتي مشغوليت مهمترين امنيتي ، تهديدات از شاهي
تصور از ايران و امريكا كشور دو سياستمداران تعابير اينكه ضمن.بود
از.بود تفكيك قابل همديگر از حدي تا ايران ملي امنيت براي تهديدات
حدي تا نيز ايران امنيتي ملاحظات دهه 1350 شروع و دهه 1340 اواخر
در امريكا و ايران دولت دو نگرش اولا تحول اين در.شد تحول دچار
;شد نزديك يكديگر به امنيتي تهديدات با مقابله چگونگي با رابطه
;يافت ويژه‌اي جايگاه ايران امنيتي ملاحظات در نظاميگري بعد ثانيا
از بيشتر تحولات اين.گذشت ملي مرزهاي از ايران امنيتي حريم ثالثا
انگليس نيروهاي خروج اعلان ابتدا:بود اساسي علت دو نتيجه در چيز هر
.نيكسون دكترين اجراي و طرح سپس و منطقه از
درسايه دردسر بدون فارس خليج جنوبي حوزه دولتهاي زمان اين تا
در نيز امنيت‌خليج‌فارس حفظ و داشتند قرار بريتانيا حكومت حمايت
از نيروها اين خروج اعلان با.بود انگليسي نيروهاي مسووليت حيطه
قرار ايراني نيروهاي عهده بر خليج‌فارس امنيت تامين و حفظ خليج‌فارس ،
انگليس ، نيروهاي خروج اعلان مسئله مكمل نيكسون دكترين اعلان.گرفت
نيكسون دكترين ، اين طبق بر.بود ايران امنيتي حريم گسترش براي
منطقه‌اي قدرتهاي به بيشتري اعتماد بايد امريكا كه بود پيشنهادكرده
امريكا اين‌سياست راستاي در.نمايد خود جهاني منافع از حفاظت براي
را امكان اين وعربستان ايران به اقتصادي -نظامي كمك‌هاي دادن با
تجهيزات ، وسايل ، از بااستفاده و مستقيما آنها كه ساخت فراهم
عهده به خود را منطقه از دفاع مسئووليت موجود ، امكانات و نفرات ،
:بود زير اساسي ويژگي سه داراي دكترين اين گفت مي‌توان.گيرند
قدرت مبتني‌بر گرايي تفكرواقع از گرفته نشات و مبتني آنكه اول 1ـ
براي مطلق امنيت پي در كه امريكا سابق سياست برخلاف تفكر اين در.بود
به منطقه در ثبات و نظم براي دستيابي و پي‌گيري بود ، منطقه و شاه
برخلاف امريكا سياستمداران خاطر همين به.گرديد انتخاب اصل يك عنوان
مي‌كردند توجه متصوره تهديدات و امنيت داخلي ريشه‌هاي به كمتر گذشته ،
ميليتاريسم سياست تكوين و ايران به عظيم تسليحاتي فروش با برعكس و
در سعي داخلي سركوب سياست در شاه دست بازگذاشتن نتيجه در و شاه
شاه حكومت براي صوري امنيت تامين و منطقه در ثبات و نظم ايجاد
.داشتند
متحدين ، داراي با مشورت و همكاري اصل دكترين ، اين اعلان با 2ـ
كشورهاي آزادگذاشتن ادامه در.شد امريكا سياستهاي در كليدي جايگاه
سوم جهان متحد ازكشورهاي برخي تا مي‌شد تلاش ژاپن ، و غربي اروپاي
.شوند تشويق محلي مسووليت قبول به نيز
دوست به‌كشورهاي لازم ابزارهاي و تسليحات تحويل و كافي كمك تامين 3ـ
كه مسئله‌اي.بود اين‌سياست ديگر ويژگي محلي مسئووليت انجام براي
.بود آن طالب شدت به ايران شاه
كاملا منطقه ژاندارم عنوان به ايران انتخاب و نيكسون دكترين اعلان
جاه‌طلبي حس مي‌توانست وسيله بدين شاه اولا.بود نيز ايران خواست مورد
ايران حال به تا افشار نادرشاه مرگ زمان از.نمايد ارضاء را خود
مسئله اينبگيرد پيش در را قدرتمندي منطقه‌اي سياستهاي بود نتوانسته
مسائل از آثاري مي‌توان.شد ايران براي گسترده‌اي نقش‌آفريني باعث
دهه 1350 در شاه جاه‌طلبانه سياستهاي در نيز سياسي و ايدئولوژيك
سروري دادن نشان در سعي ايراني ، ناسيوناليسم بر تكيه با وي.يافت
برابر در تا بود كاربسته به را خود تلاش تمامي و داشت منطقه در خود
.نمايد برخورد مساوي حتي نه و بالا موضع از منطقه كشورهاي
دريافت ژاندارمي ، ضمن سياست چارچوب در كه مي‌كرد احساس شاه ثانيا ،
در و بايستد خود روي‌پاي بيشتر مي‌تواند امريكا از نظامي تسليحات
.باشد متكي ديگران به كمتر آينده ، احتمالي مخاطرات برابر
ايران حريم‌امنيتي بسط نشانه آشكارترين ظفار ، در ايران نظامي دخالت
ايران نظامي ازنيروهاي نفر تا 5000 حدود 3500 جنگ اين در.بود
(12).بودند اعزام‌شده عمان به ظفار جنبش سركوب براي
به دوره اين در نظاميگري به توجه شد گفته كه طوري همان ديگر سوي از
در امنيتي ملاحظات عمده نشانه‌هاي از يكي واقع در.يافت افزايش شدت
به.بود كشور نظامي توانمندي بعد به اصلي توجه دوره ، اين ملي امنيت
ملي امنيت از مي‌توانست رژيم توانايي‌نظامي شاه نزد در ديگر عبارت
.حفاظت‌نمايد خوبي به كشور
سهم‌بسزايي شاه نظاميگري در نيز شاه به نيكسون دولت خاص توجهات
مي‌تواند كه‌وي داده‌بود شاه به را قول اين نيكسون دولت.است داشته
خريداري امريكا زرادخانه باشد ، از مايل كه را غيرهسته‌اي سلاح هرگونه
عمر پايان تا سال 1349 از امريكا كه بود راستا همين در (13).نمايد
ايران به مدرن فوق‌العاده تسليحات دلار ميليارد حدود 20 شاه دولت
مقامات به ايران سوي از ديگر ميلياردي سفارش 20 آن از پس و فروخت
(14).شد تسليم امريكا
زرومي ولي‌پور سيدحسين
:يادداشتها
نشركوبه ، 1371 ، :تهران غلامي ، مهوش ترجمه شير ، و عقاب جيمزبيل ، 7ـ
.ص‌ص 220219
.ص‌ص 5246 يادشده ، روبين ، باري 8ـ
ocean Basin), - RobertB.Reppa.sr, lsrael and iran (Bilatral
Publishers,, PP.-Relationships and Effect on the indian
U.S.A Prager
ص 220 شده ، ياد مهدوي ، هوشنگ عبدالرضا 10ـ
- Robert B.Reppa, Ibid, P..
.ص 137 شده ، ياد مجتهدزاده ، پيروز 12ـ
.ص 323 شده ، ياد جيمزبيل ، 13ـ
هوشنگ خليج‌فارس‌ترجمه امنيت و امريكا متحده لاهوتي ، ايالات علي 14ـ
تير و خرداد) ش9493 نهم ، سال اقتصادي ، -سياسي اطلاعات لاهوتي ،
.ص 56 ،(1374
شده ياد زماني دوره طي كه است اين محور حفظ گفتمان از منظور
و سياسي سيستم حفظ جهت در ايران دولت امنيتي سياستهاي و ملاحظات
دفاعي جنبه تماما سياستها اين لذا.است بوده كشور ارضي تماميت
ولي.نمايند توجه وسيعي امنيتي گستره به چندان آنكه بدون داشتند ،
دولت دهه 1350 زماني دوره طي كه است آن محور بسط گفتمان از منظور
در و وسيع‌تري گستره به را ايران امنيتي ملاحظات تا مي‌نمود تلاش ايران
خود امنيتي سياستهاي به طريق اين از و دهد انتقال ملي مرزهاي ماوراي
.بپردازد
