ششم ، شماره 1487 سال بهمن 1376 ، 19فوريه 1998 ، شنبه 30 پنچ
|
|
اسلام در علمي معرفت امتيازات
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
(پاياني بخش) اسلامي تمدن در علمي معرفت
اميرالمومن عبدالله:نويسنده
صباغيان علي:مترجم
خود از علوم‌قبل از آن توسط اسلامي علم كه نوآوري و ابداع اين راز
اين.است نهفته آن بي‌نظير و فرد به منحصر وضعيت در مي‌شود متمايز
كه تغييري نقش آن راس در كه شده تشكيل عواملي مجموعه از نيز وضعيت
تحت كتابم در آنچه از بخشي اينجا درقرارداد نمود ، ايفا كريم قرآن
الحديث الفلك في‌علم اثره والمسلمين‌و عندالعرب الفلكي عنوان‌التراث
ويژگيهاي با ما فلكي تمدن:مي‌كنم بيان را ذكرشده مورد اين خصوص در
تمدن ياهر يوناني تمدن در ويژگيها اين كه مي‌شود مشخص فردي منحصربه
و قديم فلكي اين‌تمدنهاي بنابر.است نداشته وجود آن از قبل ديگري
تمدن اين اما است زياد مشاهده آن اگرچه‌مشخصه بابل فلكي تمدن به‌ويژه
يونان فلكي تمدن.است معين فلكي نظريات استنتاج و عقلي فاقداستنتاجات
مشاهده‌اي واقعيت از دور منظم واشكال تجريدي عقلي نظريه به بيشتر نيز
.شد فكري و نظري آنها علم اين ورزيدبنابر اهتمام
در پسآنقرارداد صحيح جايگاه و موضع در را علوم و آمد اسلامي تمدن
و نظريات استنتاج و مشاهده‌اي روش‌واقعيت دو بين جمع شيوه فلك علم
و توسعه يا و عدم از جديد روش اين.گرفت كار رابه علمي قوانين
در.است نيامده بوجود آنها بين جمع و يوناني و بابلي روشهاي پيشرفت
درجات به و مختلف اشكال به كه دارد وجود ديگري مهم عوامل اينجا
اين راس در.است بوده موثر صحيح علمي روش اين سوي به حركت در متفاوت
تعاليم انتشار و كريم قرآن نزول با كه است تمدني انتقال آن عوامل ،
.داد رخ جهان ، نقاط ساير به ازآنجا آن انتقال و جزيره‌العرب در اسلامي
است جديدي تمدني معاني و مفاهيم بردارنده در اين‌كه به توجه با قرآن
.است نموده ايفا مختلف سطوح در بزرگي دهنده نقش‌تغيير
سريع حركت به كه عوامل از تعدادي منشاء سر را آن مي‌توان اين بنابر
كرده ، كمك خاص به‌طور فلك پيشرفت‌علم و توسعه و كلي به‌طور علم سوي به
.بياوريم حساب به
قرآن تعاليم طريق از اول درجه در تاريخ در بار اولين براي مسلمانان
مجاور ، تمدنهاي با طريق‌تماس از دوم درجه در و آن بخشي آگاهي و كريم
و بررسي براي جديد علمي روش ديگر وعوامل جديد عقلي آزاد مباحثات
گذشتگان از را آنچه مسلمان دانشمندان.گرفتند كار رابه علوم مطالعه
بسته باچشم آنرا و نكردند قبول وارسي و نقد بدون بودند برده به‌ارث
كه بود بقره سوره آيه170 نيز خصوص اين در آنها راهنماينپذيرفتند
ما نتبع بل قالوا انزل‌الله اتبعواما لهم قيل اذا و:مي‌فرمايد
به چون) لايهتدون و شيئا لايعقلون آباوهم نااولوكان آباء عليه الفينا
به ما نه:گويند كنيد ، پيروي كرده نازل خدا آنچه از كه شود ايشان‌گفته
و بي‌خرد اگرپدرانشان حتي.مي‌رفتند پدرانمان كه مي‌رويم راهي همان
(بوده‌اند گمراه
به روش‌دستيابي كه دريافتند كريم قرآن طريق از همچنين مسلمانان
مشاهده و بررسي و مستقيم ، مطالعه شكل به اشيا به نظر صحيح ، علمي ماده
الغاشيه سوره تا 20 آيات 17 در اين‌مورد در تعالي خداوند.است آن
رفعت‌و كيف السماء الي و خلقت كيف الابل الي افلاينظرون:است فرموده
كه نمي‌نگرند شتر آيابه).سطحت كيف الارض الي و نصبت كيف الجبال الي
كه كوهها به و برافراشته‌اند كه‌چسانش آسمان به و شده آفريده چگونه
(شده گسترده چسان كه زمين وبه بركشيده‌اند چگونه
استخراج استنتاج‌و به بايد بلكه نيست كافي بررسي و مشاهده اين
كريم قرآن اساس برهمين.شود اقدام قانون‌سازي و كلي مفاهيم و معاني
حشر سوره درآيه 2 و مي‌كند تاكيد رويدادها از گرفتن درس و عبرت بر
(بصيرت اهل بگيريداي عبرت پس) الابصار اولي يا فاعتبروا:مي‌فرمايد
.نشويد محدود شده شنيده و مشاهده جزيي موارد به تنها يعني
مي‌كند تشويق آنهارا و تاكيد امور براين كه مقدسي كتاب عنوان به قرآن
از استفاده سوي به حركت مسلمانان‌براي براي قوي محركي و انگيزه بايد
در را حقيقي علمي روحيه قرآنباشد اشياء وبررسي مطالعه در صحيح روش
جابربن‌حيان همچون دانشمنداني پرورش آن نتيجه كه كاشت واذهان نفوس
محمدزكرياي و وفيزيكدان رياضيدان ابن‌هيثم رياضيدان ، بيروني شيميدان ،
.بود...و طبيب رازي
عنوان‌بزرگترين به كه مبتكري و نوآور دانشمند به بايد اينجا در
.نمائيم اشاره است معروف اسلامي تمدن در علمي روش ارائه در نماينده
علمي ، روش به‌كارگيري با كه است مسلمان‌ابن‌هيثم فيزيكدان و دانشمند او
.گرفت پيشي نيز خود عصر بر كه كرد ابداع علمي‌جديد نظريات
تقديس علي‌بطلميوس عنوان‌الشكوك تحت خود كتاب در هيثم ابن
دانشمند بطلميوس درتقديس كه آن‌گونه را دانشمندان و علماء كوركورانه
عصيان افكارش و او بر نمي‌توان و به‌فرداست منحصر او كه بود شده گفته
اين در هيثم ابن.مي‌گيرد خرده برآن و مي‌كند رارد كرد ، شورش و
و دارد بشروجود ذات در قبل دانشمندان به نسبت نيت حسن:باره‌مي‌گويد
توانايي و مي‌كشاند به‌گمراهي را پژوهشگر موارد از بسياري در امر همين
شناخت سوي به او حركت و آنها واشتباهات مغالطات كشف در او قدرت و
لغزش از را دانشمندان خداوند.مي‌برد بين از حقايق‌را از جديد
اگر.نداشته‌است محفوظ خلل و قصور از را آنان دانش و علم و مصون‌نكرده
و آراء و نظرنداشتند اختلاف علوم از هيچ‌چيز در دانشمندان بود طور اين
نمي‌شد متشتت و متفاوت امور ازحقايق مورد هيچ در آنها نظرات
بيان را روش اين مراحل عنوان‌المناظر تحت ديگرش مشهور كتاب در او
و موجودات مشاهده و مطالعه با تحقيق و پژوهش در:مي‌گويد و مي‌كند
مشخصات و ويژگيها سپس مي‌كنيم ، آغاز موردمشاهده شي‌ء وضع سطحي مشاهده
تاآن مي‌نماييم دقت نيز شي‌ء مشاهده حال در.مي‌نماييم رامشخص آن جزيي
بدون و ثابت ازويژگيهاي است زودگذر و مشاهده زمان خاص كه ويژگيهايي
سپس.نشود ايجاد پديده ظواهر اشتباهي‌بين كه شود داده تميز تغيير
با را آن از حاصله نتايج و مي‌دهيم قرار نقد رامورد مقدمات كه درحالي
به به‌ترتيب و تدريج به خود سنجش و تحقيق در مي‌نماييم احتياطوارسي
عدم و عدالت رعايت توصيف‌پديده و مشاهده طول در ما هدف.مي‌رويم پيش
باقيمانده كه را آنچه كار ادامه در سپس.بايدباشد نفس هواي از پيروي
بررسي نقدو مورد نفس هواي و خاطر رضايت نه و حقيقت به براي‌رسيدن
گيرد آرام قلب كه دست‌يابيم حقيقتي به طريق اين از شايد.مي‌دهيم قرار
با.دارد وجود يقين آن در كه غايتي‌مي‌رسيم به آرامي به و تدريج به و
بين از اختلافات آن پرتو در كه مي‌يابيم دست به‌حقيقتي احتياط و نقد
ذات در آنچه از ما همه اين با مي‌شود زايل ناك شبهه موارد و مي‌رود
اندازه به اما نيستيم فارغ دارد وجود انساني كدورتهاي از بشر
تمامي در تا مي‌طلبيم كمك خداوند از مي‌كنيم‌و تلاش خويش انساني توانايي
.ياري‌كند را ما امور
عنوان به كه انگليسي برراجربيكن ما اسلامي تمدن چنين ، اين
به كه آنچه تمام او.است گرفته پيشي شده ، معروف تجربي روش بنيانگذار
به شده ترجمه عربي كتابهاي علمي نتايج از را مي‌شود داده نسبت وي
كه تجربي روش معرفي در اسلامي تمدن همچنين.گرفته‌است لاتين زبان
آن قرآن نزول از بعد قرن حدود 10 يعني هفدهم قرن در فرانسيس‌بيكن
.است جسته سبقت كرده ، رااعلام
تاريخ در را علم مسير كه بود عطفي نقطه صحيح علمي روش كارگيري به
در آن وبه‌كارگيري روش اين به مسلمانان دستيابي از بعد.داد تغيير
و شد خارج قديمي‌اش قيودخرافات و حدود و تنگ زندان از علم وسيع ، سطح
پايه‌هاي و مباني ايجاد به منجر كه راه‌يافت مسيرهايي و كانالها به
.شد آن برروي جديد علم بناگذاشتن براي قوي
بدن از ياجن شيطان كردن خارج براي مريض به ضربه‌زدن ديگر اين بنابر
روش از استفاده با چراكه نمي‌آمد حساب به بيماري درمان وسيله يك او
و تجربه مشاهده ، طريق از علائم‌بيماري مطالعه و بررسي امكان جديد علمي
نظر مورد زيبايي و تكامل توافق ، همچنين.شده‌است امكان‌پذير جراحي عمل
فهم بلكه نمي‌آيد شمار به آن حالات و هستي فهم براي ديگرابزاري ارسطو
ودستگاههاي مشاهده طريق از ما اسلامي تمدن در آن حالات و هستي وشناخت
علمي روشهاي ديگرنيز علوم در.مي‌شود انجام گسترده و متنوع فلكي
دستاوردهاي بديع‌ترين تمدن‌اسلامي روشها اين باشد گرفته كار به مشابه
يك عنوان به كه علمي روش بر علاوه.كرد ارائه وسطي قرون در را علمي
روشهاي تمدن اين در مي‌شود ، تلقي اسلامي تمدن اساسي‌در و بزرگ عطف نقطه
و گرفته شكل مهم علوم مجموعه در كه دارد وجود ديگري‌نيز ابتكاري
.است اسلامي تمدن در نوآوري و ابتكاري ويژگي از روشن‌ترين‌تصوير
و گياه‌شناسي ، شيمي جانورشناسي ، زمين‌شناسي ، رياضيات ، فيزيك ، طب ، نجوم ،
بزرگ دانشمندان آنها وراي در و هستند اسلامي..و داروسازي
بيروني ، جابربن‌حيان ، التباني ، خوارزمي ، جهاني‌همچون‌الكندي ،
اين.دارند وجود غيره و ابن‌شاطر ، الكاشي زهراوي ، رازي ، ابن‌سينا ،
قرون در اسلامي تمدن در علم نشانه‌هاي ديگر زياد بسيار نام‌هاي و اسامي
زمان در جديد علم نمايندگان مقابل در كه است اسامي اينها و است وسطي
.دارد قرار انيشتن و كپلر ، نيوتن گاليله ، همچون حاضر
مي‌توانند پژوهشگران و محققين.است بسيار از اندكي شد ذكر آنچه
اسلام تاريخ در مسلمان محققين و دانشمندان كه دستاوردهايي بسياري‌از
در هنوز كه زيادي ابداعات و نوآوريها همچنين و آورده فراهم ما براي
.كنند ذكر را مانده باقي نخورده دست و كتابهاست لابه‌لاي
از بسياري كه باشد نوآوريهايي و ابداعات كشف مسئول آينده اميدواريم
آن صحيح جايگاه در را ما علمي تاريخ و سازد دگرگون را موجود حقايق
.دهد قرار علم عمومي تاريخ در
