تهران 1379 راه‌آهن 1317 ،
خطوطراه‌آهن كنوني موقعيت و تحولات تاريخچه ، به نگاهي
تهران شهر كلان حوزه در
خودروهاي با راه‌آهن قطار برخورد دلخراش حادثه :اشاره
از گروهي كه جاري سال آذرماه روز 29 عصر در عبوري
هشدارديگري كرد ، محروم زندگي نعمت از را ما هموطنان
با قطارها آمد و رفت حريم ايمن‌سازي برضرورت مبني
در.است لازم فضاي و آوري‌هاي‌نو فن از بهره‌گيري
قطارها ، رفت‌وآمد مسير با تهران شهري بافت هم‌تنيدگي
.گذرگاههاست اين در راه‌آهن ناگوار سوانح وقوع زمينه‌ساز
معضل كه است مقاله‌اي عنوان "تهران 1379 و راه‌آهن 1317"
مورد تهران شهر كلان حوزه در را كهنسال راه‌آهن كنوني
كرده ارائه نيز را مناسب راهكارهاي و داده قرار بررسي
.است
مديره هيات عضو و شهرسازي گروه استاديار - شيعه اسماعيل
شهرساز مهندسان جامعه
كلنگ اولين مفصل ، تشريفاتي طي سال 1306 ، مهرماه در 23
ايستگاه فعلي محل در ايران ، سرتاسري راه‌آهن ايجاد
در سال يازده از پس و شد زده زمين بر تهران راه‌آهن
از (1).گرديد افتتاح شبكه اين سال 1317 ماه شهريور چهارم
به تهران با متصل حمل‌ونقل شبكه‌هاي كه است تاريخ همين
.گفت نيزخوشامد راه‌آهن شبكه
تمام رسم به تهران ، راه‌آهن فعلي تاسيسات و ساختمان
به شهر حاشيه در سرتاسري ، خط اين مسير در مستقر شهرهاي
با تهران راه‌آهن ايستگاه ساختمان زمان ، آن در.آمد وجود
آن اطراف نواحي كه گرفت شكل زميني در آلماني معماري سبك
محله‌هاي با حتي.مي‌داد تشكيل گسترده‌اي باير اراضي را
فاصله آقا سرقبر و قزوين دروازه غار ، دروازه و اميريه
پادگان با همجوار خط يك ايستگاه ، اين از.داشت زيادي
مي‌گرديد رهسپار كشور جنوبي نقاط و قم سوي به قلعه‌مرغي
سوي به ((ع)شاه‌عبدالعظيم)ري اراضي طريق از ديگري خط و
اراضي اين سرتاسرمييافت امتداد مازندران سپس و گرمسار
،(آجرپزي كوره‌هاي) شهر جنوبي گودهاي جز به.بود باير نيز
يا زراعي اراضي از بعضي و كشتارگاه و قلعه‌مرغي پادگان
بودند ، مستقر شهر بيروني حاشيه در كه ريسندگي كارخانجات
.نداشت وجود راه‌آهن مسير اطراف در ديگري مهم تاسيسات
اقدامات از كه دودي ماشين خط.بود جدا تهران از شهرري
گذر از پس و ري خيابان از مي‌آمد ، حساب به قارجاريه دوره
عمده.مي‌رسيد "شاه‌عبدالعظيم" به فعلي شوش ميدان شرق از
آن در.بود زراعي زمين يا باير نيز خط اين اطراف اراضي
خطوط (2).داشت نفر حدود 540000 جمعيتي تهران زمان ،
.نبود ويژه‌اي مشكل داراي تهران ، جنوب در راه‌آهن
كه بود كرده پا و دست خود براي را فضايي راه‌آهن ،
مسافر و كالا نقل و حمل به كمك و خدمت‌رساني وظيفه‌اش
زمان در اقدام ، اين.مي‌آمد حساب به تهران در شهري برون
گسترش و (3)نوگرايي جهت در كه بود تلاش‌هايي جمله از خود
بعد دهه‌هاي در.مي‌پذيرفت صورت غرب از ايران تاثيرپذيري
از) مشهد به و (كرج طريق از) تبريز به تهران آهن خط نيز
.گذشت تهران جنوب باير اراضي از (گرمسار طريق
تنها نه شهر ، جنوبي نواحي در تهران ، حدود سال 1379 ، در
بزرگ وپادگان كرده متصل خود به كامل به‌طور را شهرري
دامنه‌هاي رفته رفته بلكه گرفته ، ميان در را قلعه‌مرغي
كوههاي و اسلام‌شهر فشافويه ، دشت و كهريزك به را خود
ميليون مرز 7 از تهران جمعيت.است رسانده بي‌بي‌شهربانو
زيستي هسته‌هاي و اسلام‌شهر و ري جمعيت با و گذشته نفر
جواديه ، بخارايي ، خزانه نو ، خاني‌آباد يافت‌آباد ،
مانند و پاستوريزه شير پارچين ، نازي‌آباد ، باقرآباد ،
. است داده جاي خود در را حدود 10ميليون‌نفر جمعيت آنها
حدود 12800000 جمعيت از حدود 80درصد ، جمعيت اين (4)
ساختمان‌هاي.شود مي محسوب سال 1320 در (5)كشور كل نفري
موجي با همراه و مسكوني اراضي از كوچك قطعاتي با متراكم ،
به و جمعيت از موجي با ه همرا و مسكوني اراضي از كوچك
و راهها شكل‌گيري در مراتبي سلسله گونه هر از دور
تهران جنوبي اراضي زمين ، كاربري برنامه‌هاي در ناهماهنگي
سال راه‌آهن ايستگاهاست دربرگرفته را راه‌آهن خطوط و
حوزه يك به خدمت در خود ، نحيف توان با شهر ، اين 1317
.است مشغول خدمت به همچنان نفري ، ده‌ميليون شهري
تهران ، فضايي گسترش و كالبدي رشد با اخير ، دهه چند در
خطوط پيرامون بر غيرمسكوني و مسكوني گسترده نواحي
بر زيادي متقابل صدمات رهگذر ، اين در و زده راه‌آهن ، حلقه
.است آمده وارد اطراف ساكنان و آهن خطوط مسير قطارها ،
مسير ، طول در محيطوآلودگي سيماي در زشتي جز ، تداخل اين
تهران ، شهر رشد با.است نداشته همراه به را نتيجه‌اي
تهران سال 1317 راه‌آهن كار عرصه بر كه تحولي مهمترين
بليط ، رايانه‌اي صدور خطوط و قطارها نوسازي ، داده روي
در بليط فروش شعبه چند گشايش و مسافري خدمات در تحول
.است بوده شهر مختلف نقاط
پل ايجاد به اگرچه نيز راه‌آهن مسيرهاي از پاره‌اي در
اساسي چاره‌انديشي به ولي شده ، اقدام سواره و عابرپياده
برمبناي قطارها مسيرگذري و راه‌آهن ايستگاه جايگاه
.است نشده پرداخته شهري زمين كاربردي برنامه‌ريزي
قطار حركت مسير در دوشنبه 28/9/79 روز عصر در كه اتفاقي
كشته تعدادي متاسفانه و داد روي مشهد به تهران مسافري
مي‌شود محسوب تهران در آن نوع اولين از نه گذاشت ، برجاي
اين اساسي مداواي منظور به برنامه‌ريزي به كه صورتي در و
نخواهد حساب به نيز آن نوع آخرين از نشود ، پرداخته مشكل
.آمد
و كلن و پاريس و لندن مانند دنيا شهرهاي از بسياري در
و برلين و مونيخ و بيرمنگهام و منچستر و فرانكفورت
قرار شهرها اين مركز در راه‌آهن آمستردام ، ايستگاههاي
(6)زيرزميني راه‌آهن شبكه‌هاي با ايستگاهها اين حتي.دارد
اين از هريك در.است يافته پيوند شهرها از بسياري
چند حالتي به شهري درون و برون‌شهري قطارهاي ، ايستگاهها
مسافران كردن سوار و پياده به و شده دقيقه‌اي‌متوقف
را ايستگاه تاخير دقيقه چند با قطار يك اگر.مي‌پردازند
.داد خواهد روي فاجعه بعدي قطار زمان رسيدن با كند ، ترك
از.است ايران قطارهاي از بيش مراتب به نيز قطارها سرعت
اما مي‌رسند ، شهر مركزي ايستگاه به قطارها مسير ، چندين
روي تهران در چندگاه از هر آنچه‌كه نوع از اتفاقاتي از
صحيح مديريت بر علاوه را آن علت (7).نيست خبري مي‌دهد ،
از استفاده فنون شدن آوا هم در بايد راه‌آهن ، نقل و حمل
جستجو شهرها رشد روند با شهرسازي فنون در تحول و راه‌آهن
آهن خطوط مسير براي چاره‌انديشي جاي به تهران ، در.كرد
مانند) جاده‌اي اصلي باراههاي تقاطعي هر برسر شهر ، داخل
(راه‌آهن مسير با اسلام‌شهر و ساوه به تهران شاهراه تقاطع
مانند به و نشسته اطاقكي در كه شده گذارده نگهباني
آمدن از آن ، مشابه چرخه‌هاي يا تلفن با سال 1317 راه‌آهن
مسير طرفين متحرك فلزي پل‌هاي آنگاه مي‌شود ، مطلع قطار
به كمتر.هموارمي‌سازد را آن حركت و مي‌بندد را قطار
حركت مسير چگونه كه شده پرداخته برنامه اين در تفكر
هم و اطراف ساكنان براي هم مسافران ، براي هم را ، قطارها
.ساخت ايمن قطارها براي
فقدان داشته ، يا وجود نيز مدوني برنامه يا تفكر چنانچه
آن جلوگير فني مشكلات يا شده ، آن اجراي از مانع بودجه
شهري ، تشكيلات و مديريت در ضعف و بخشي‌نگري يا و گرديده
نيز هرگاه.است ساخته متوقف را آن اجرايي لازمه‌هاي
روي در 28/9/79 تريلي يا قطار تصادف نوع از اتفاقاتي
نگهبان يا كه شده داده تشخيص چنين ساده حالتي به داده ،
راننده يا و بوده خراب يا بوده مقصر نگهدار خط
.است كرده بي‌احتياطي
راههاي در كه همانگونه به تهران ، در سواره وآمد رفت مشكل
را خود به مربوط مسائل است ، فراوان نيز شهري بين جاده‌اي
به ديگران به احترام والاي فرهنگ علي‌رغم متاسفانه.دارد
حق‌تقدم رعايت و تعارف با كه ورودي در يك از عبور مانند
اغلب ماست ، كشور در تاريخي پيشينه داراي و است همراه
فرمان پشت كه هنگامي آهنين گردونه‌هاي رانندگان
.مي‌برند ياد از را خود گرانقدر ديرين فرهنگ مي‌نشينند ،
نيست معلوم اغلب كه مارپيچ سبقت‌هاي و حركت در سرعت
مشابه نمي‌خواهند ديگران كه برود كجا به مي‌خواهد راننده
در گذشته دهه چند طول در كه است موردي بروند ، راه آن
فني طراحي در حتياست شده عادي اتفاقي ما بزرگ شهرهاي
مي‌شود تنگ پياده معابر مسير خيابانها ، از بعضي در راهها
اين با.باشد معابر يكه‌تاز مالك موتوري نقليه وسيله تا
در شهري مديريت ساختن فراموش بر دليلي حركات اين همه ،
مورد نوع در و) پيادگان و سوارگان براي حركت ايمن‌سازي
وسائط حركت مقررات در كه همانگونه.نمي‌شود (راه‌آهن بحث
با مقايسه مقام در است ، پياده عابر با تقدم حق نقليه ،
پياده و سواره ساكنان با حق‌تقدم شهر ، درون در راه‌آهن
و ارتباطي خطوط بسط در معيار مهمترين بنابراين ، .است شهر
و قطارها براي حركت دوگانه ايمن‌سازي آهن ، خطوط جمله از
مديريت و تهران شهري مديريت كه مي‌باشد نقليه وسائط ديگر
قرار توجه مورد را چنداني اقدام آن درباره راه‌آهن
.نداده‌اند
كه (8) است متر معيارهاي‌ايران 17 طبق بر آهن خطوط حريم
مسكوني نامستحكم سازهاي و ساخت روند به توجه با امروزه
قطارها حركت از ناشي لرزش و صدا و حريم اين اطراف در
علاوه بايدميرسد نظر به كم بسيار مسكوني واحدهاي براي
و حايل فضاي عنوان به را دومي درجه حريم حريم ، اين بر
.آورد نظر در راه‌آهن مسير براي سبز و باز فضاي با توام
مطرح حل دوراه شهر ، دردرون حركت‌قطارها مورد در
نقاط به فعلي مقر از راه‌آهن ايستگاه خروج يكيميباشد
موزه براي راه‌آهن فعلي ايستگاه صورت اين در) است ديگر
در (.مي‌شود پيشنهاد سبز فضاي پارك‌و ميان در راه‌آهن
سردرگم ، كلاف و فروبسته كار از گره است ممكن موردي چنين
راه‌آهن ميدان آلودگي از مملو و بدمنظر متراكم ، و شلوغ
پيدا سامان نيز آن به متصل راههاي و شود گشوده نيز تهران
از بعضي براي فعلي راه‌آهن ايستگاه حفظ دوم ، راه‌حل.كند
شرقي ، بيروني نواحي در جديد ايستگاههاي ايجاد و سفرها
به چندي از پس كه است مناسبي مكان در و شهر جنوبي و غربي
توسط آن ، به منتهي خطوط و راه‌آهن ايستگاه مانند
.نشود محاصره شهري ساخت‌وسازهاي
اندازه همان به شهر ، فعلي آهن خطوط مسير كردن زيرزميني
تمام و نقليه وسائط همسطح غير تقاطع ايجاد كه دارد اهميت
از بسياري در آهن خطوط.مي‌نمايد گوشزد را آن آهن ، خطوط
تحول و استمرار با راه‌آهن ، پيشرفته صنايع داراي كشورهاي
گرديده مترادف شهرسازي جديد فنون جمله از و جديد فنون در
هاپت و لندن در ويكتوريا راه‌آهن ايستگاههاي.است
قرار شهرها اين مركز در چه اگر مونيخ ، و برلين بانهوفهاي
زيرزمين از يا آنها مسير از وسيعي قسمتهاي ولي دارد ،
سبز و باز فضاهاي به تبديل نيز آنها روئين سطح و مي‌گذرد
فلزي ديواره‌هاي نصب و همسطح غير تقاطع‌هاي با يا و شده
تصادف خطر به هميشه براي آنها اطراف محوطه‌سازي و محكم
نيست‌كه مهم.داده پايان پياده عابر يا نقليه وسائط با
پيامبر فرموده به.مي‌شود آورده كجا از و الگويي چه
بايد هم چين از حتي تجربه و دانش كسب براي (ص)گرامي
عميق شود ، كار درست كه است آن مهم ولي(9).آموخت
نوع به و پرداخت كار به كامل طور به شود ، برنامه‌ريزي
عرصه‌هاي در امر متخصصان از بايد.داشت اعتقاد نيز كار
و كرد استفاده محيطزيست شهرسازي ، راه‌آهن ، حمل‌ونقل ،
با تهران 1379.نمود تقويت محتوا در را شهري مديريت
نيازمند جديد فرودگاه به كه همانگونه آن از بعد سال‌هاي
اين در.گردد مجهز نيز خود زمان راه‌آهن به است ، بايد
نه و است راه‌آهن نگهدار خط برعهده نه گناه ميان ،
.آن با متقاطع مسيرهاي در حركت حال در رانندگان
تهران ، نفري ميليون ده حوزه و نفري ميليون حدود 65 ايران
.يابد پيوند خود زمان منطقه‌اي و شهري مديريت با بايد
و شهري برنامه‌ريزي هر در گام‌ها مهمترين از يكي
راه‌آهن مانند به سالم زيربنايي تاسيسات ايجاد منطقه‌اي ،
و برنامه‌ريزي با اگراست ارتباطي راههاي ديگر و
و شود پرداخته كار به پيشرفته مديريت و صحيح تصميم‌گيري
اينگونه از ناشي مالي صدمات و انسان يك جان اهميت بر
هر به باري از تهران ، شود ، پيدا بيشتري وقوف تصادفات
رهايي آذر 79 هشتم و بيست تصادف نوع از اتفاقاتي و جهتي
.يافت خواهد
:ها پانوشت
- مولف -ايران جغرافيايي كليات - (1350) سيروس نيساري ، -1
جمعيت نگري گذشته - (1352) ايران آمار مركز -تهران20
.تهران -همان -ايران روستايي و شهري
Modernism -3
براساس كشور شهرهاي جمعيت -(1376) غضنفر اكبري ، -4
مطالعات مركز -مسكن 1375 و نفوس عمومي سرشماري
-تهران 5 -شماره 88 نشريه -كشور وزارت شهري برنامه‌ريزي
شدن خارج اوقات از گاهي البته -6 7 Metro..ماخذدوم
-دارد80 وجود هم با قطار دو تصادف يا و خط از قطارها
قوانين و حقوقي و فني نظر از حريم -(1354) مرتضي سرمد ،
ولو العلم اطلب-تهران90 - مولف -اول جلد -مربوط
بالصين
|
