Hamshahri Newspaper

ترجمه: نازنين رادمنش
مغز انسان به طور متوسط ۳پوند، يا تقريباً معادل ۲ درصد وزن بدن است. از سويي، مغز تقريباً ۲۰درصد از اكسيژن موجود در خون را مصرف مي كند. چنين فعاليت سوخت و سازي در مغز، بيانگر آن است كه انسان انرژي زيادي را براي تفكر و يادگيري به كار مي گيرد.
پردازش اطلاعات
محور اصلي پژوهش ها مغزي معطوف به آموزش و پرورش، به شيوه ادراك، توجه و پردازش اطلاعات مربوط است. به ديگر سخن، بايد گفت: كاربرد يافته هاي مربوط به مغز در آموزش و پرورش، نقطه عطف پيوند ميان علوم و آموزش و پرورش است. براي آن كه يادگيري تحقق يابد، اطلاعات بايد از طريق حواس وارد حوزه آگاهي شده و توجه را جلب كند. اطلاعات جديد، در مدت چند لحظه كوتاه در حافظه كوتاه مدت ذخيره مي شود. سپس، اطلاعات از طريق مكانيزم يا ساز و كاري كه «تثبيت» ناميده مي شود، پردازش مي گردد و با آنچه در حافظه وجود دارد مقايسه شده؛ و سرانجام وارد حافظه بلندمدت مي شود. اطلاعات، در حافظه بلند مدت چندين سال باقي مي مانند.
درون داد حسي
اطلاعات مربوط به جهان اطراف را از راه شنيدن، ديدن، بوييدن، لمس كردن و چشيدن دريافت مي كنيم. انسان ها اطلاعات بيشمار و هزاران محرك را يك ثانيه دريافت مي كنند. همه اطلاعات را در يك زمان محدود نمي توانيم پردازش كنيم. چون به همه اطلاعات توجه كافي نداريم. براي مثال، هم اكنون «احساس» ناشي از پاي چپ خود را در نظر بگيريد. اگر توجه كافي به آن داشته باشيد، مي توانيد اطلاعات ارسالي به مغز را از ناحيه پاي چپ احساس كنيد. شما مي توانيد عريان بودن پا و بيرون از كفش بودن پايتان از طريق تكانه هاي عصبي ميليون ها گيرنده حسي كه در پوست تان هست تشخيص دهيد. به هر روي، انسان ها توجه به همه اطلاعات را ضروري نمي دانند و بدين سبب تلاش مي كنند اطلاعات را به صورت غربال شده به مغز ارسال كنند. غربال گري اطلاعات از طريق تمركز و توجه به اطلاعات خاصي انجام مي شود. چگونه مي توان در كلاس درس دست به غربال گري اطلاعات زد؟ معلم در حين توضيح مطالب درس، از طريق تأكيد بر مفاهيم اصلي به صورت كلامي يا غيركلامي به دانش آموزان ممكن است بخشي از اطلاعات را كه ضروري نيستند، مورد توجه قرار ندهد و در كنار آن به اطلاعاتي توجه تأكيدي داشته باشد كه حايز اهميت زيادي اند. دانش آموزان هم در حين خواندن يك متن زير نكات اصلي خط مي كشند يا آنها را با ماژيك علامت زن از اطلاعات حاشيه اي و غيرضرور جدا مي سازند. وقتي كه معلمي با زدن بر روي ميز يا با كف زدن متوالي درصدد برمي آيد توجه دانش آموزان را به مورد خاصي جلب كند، او دقيقاً «لب پيشاني» مغز آنان را هدف قرار مي دهد.
حافظه كوتاه مدت
بدون آن كه توجهي برانگيخته شود و تمركزي اتفاق بيفتد، امكان ورود اطلاعات به حافظه كوتاه مدت وجود ندارد. از اين روست كه، معلمان موظف هستند به طرق مختلفي توجه دانش آموزان را به موضوعات درسي معطوف كنند. اطلاعات فقط براي چند ثانيه يا چند دقيقه در حافظه كوتاه مدت ذخيره مي شوند. در عين حال، ظرفيت حافظه كوتاه مدت محدود هم هست. بزرگسالان در يك زمان چند ثانيه يا چند دقيقه اي فقط ۹-۷ واحد اطلاعاتي را مي توانند ذخيره سازند. يعني، اگر يك فهرست ۱۲ تايي از اسامي اشيا به يك بزرگسال داده شود، او پس از دريافت اطلاعات، در عين بازخواني به احتمال زياد در بهترين حالت ۳ اسم را فراموش يا به ياد نخواهد آورد. وقتي ۹-۷ اطلاع در حافظه كوتاه مدت ذخيره شد، با ورود اطلاعات جديد اطلاعات پيشين حذف مي شوند. گستره حافظه كودكان نسبت به بزرگسالان محدودتر است. معلم دانش آموزان ابتدايي بايد بداند دادن زمان براي پردازش اطلاعات بسيار مهم است چون ارائه پي درپي اطلاعات به آنان سبب خواهد شد كه پيوسته چرخه فراموشي و ذخيره سازي اطلاعات تكرار شود.
پردازش، تثبيت
براي آن كه اطلاعات از حافظه كوتاه مدت به حافظه بلند مدت منتقل شود يا يادگيري انجام پذيرد، دانش آموزان بايد اطلاعات دريافتي و ذخيره شده در حافظه كوتاه مدت را پردازش كنند. هر قطعه يا واحد اطلاعاتي جديد در حافظه بلند مدت بايد با اطلاعات پيشين ذخيره شده در حافظه بلند مدت پيوند زده شود تا يادگيري اطلاعات جديد تحقق يابد. براي مثال، معلم وقتي مفهوم توان را تدريس مي كند، دانش آموزان اين مفهوم را در ارتباط با مفهوم ضرب پيوند مي زنند؛ اگر چنين پيوندي ايجاد نگردد، يادگيري توان به صورت طوطي وار خواهد بود و وقتي كه معلم زمان ماضي نقلي را درس مي دهد، دانش آموزان با اطلاعات پيشين موجود در بانك حافظه بلند مدت، يعني با «زمان گذشته ساده» پيوند مي زنند.
حافظه بلند مدت
براي آن كه اطلاعات وارد حافظه بلند مدت بشوند و حفظ گردند، ارتباطات جديدي بين سلول هاي عصبي يا نرون ها ايجاد مي شود. اين عمل، يك تغيير فيزيكي است كه شامل تحريك ژن ها و ساخته شدن پروتئين هاست. بنابراين، بايد گفت: آنچه در مغز از نظر سوخت و ساز رخ مي دهد، يك فرايند فيزيولوژيك است كه در بيشترين مواقع تحت تأثير نوع تغذيه، مصرف دارو و ساير پارامترهايي است كه وضع عمومي بدن را تحت تأثير قرار مي دهد. شواهد پژوهشي جديد حاكي از آن است كه به ميزان زيادي تثبيت اطلاعات در حافظه بلند مدت در خواب اتفاق مي افتد. اگر شواهد پژوهشي مربوط به مغز مبناي تدريس قرار گيرد، معلم بايد به منظور سنجش ميزان يادگيري يا ذخيره شدن اطلاعات در حافظه بلند مدت بايد دست كم يك روز پس از تدريس اقدامات لازم را انجام دهد. چون در اين صورت براي دانش آموزان ايجاد فرصت شده است كه يك شب اطلاعات در مغزشان فرايند تثبيت را بگذراند.

اشاره: شايد شما هم گاهي در روزنامه ها، مجلات و يا شبكه هاي اينترنتي با مجموعه اي از اخبار و رويدادهاي آموزشي مواجه شده ايد، به راستي تاكنون به اين فكر افتاده ايد كه متن اخبار را دوباره مرور يا تحليل كنيد.
تجربه تحليل اين گونه خبرها نشان داده كه معمولاً آنچه كه به عنوان خبر براي ثبت در رسانه هاي شنيداري و تصويري ارائه مي شود، به خودي خود آن چنان جذاب نيست، حال اگر اين خبر را با كمي متن تحليلي ارائه نماييم، شايد بتوان در كنار آن، توصيه ها، انتقادها و پيشنهادهاي مربوط به كارشناسان و مسئولان آموزشي را انعكاس داد.
چندي قبل در ستوني تحت عنوان «خبر و نظر» به طرح چنين مسائلي مي پرداختيم كه به دلايلي ادامه نيافت. حال اين بار با نگاهي ديگر به اين ستون پرداخته ايم. اميدواريم كه مسئولان روابط عمومي سازمان هاي آموزشي و در رأس آن وزارت آموزش و پرورش، كارشناسان، مسئولان نظام آموزشي، معلمان، دانش آموزان و والدين نيز ما را با آثار قلمي خود ياري دهند.
فرهنگيان بدون تخصص رشته مشاوره بركنار مي شوند
به گفته رئيس سازمان آموزش و پرورش استـان كهگيلويه و بويراحمد، تمامي فرهنگياني كه در رشته مشاوره فاقد تخصص در اين رشته باشند از ادامه فعاليت كنار گذاشته مي شوند.
كرم بشارت در گردهمايي دو روزه مشاورين مدارس متوسطه اين استان افزود: اين تصميم، بر اساس دستورالعمل صادره از وزارت آموزش و پرورش در سال جاري صورت خواهد گرفت . وي با اشاره به اين كه سـاده انگاشتن كار مشاوره، خطـاي راهبردي تمامي مديران قبل بوده ، اظهار داشت : اگر مشاورين نتوانند فعاليت خود را به درستي انجام دهند، هيچ تعليم و تربيتي نمي تواند پاسخگوي مشكلات روحي و رواني دانش آموزان و خانواده هاي آنها باشد.
* تصور اين نكته كه افراد غيرمتخصص به كار مشاوره آن هم نوجوانان و جوانان در مدارس بپردازند، تن آدم را به لرزه مي اندازد، چه برسد به اينكه وزارت آموزش و پرورش بعد از مدت ها بخشنامه اي را به مناطق آموزشي ابلاغ كند كه اين كار را متوقف كنند. به راستي تاوان اين اشتباه را چه كساني بايد بپردازند، والدين، دانش آموزان نيازمند مشاوره يا كارشناسان ستادي آموزش و پرورش؟!
البته بايد بخشنامه را به فال نيك گرفت، چرا كه جلوي ضرر را از هر كجا بگيريم، منفعت است و به هر حال پس از يك سلسله آزمون و خطا در شيوه هاي مشاوره، مي توان افراد متخصص را كه كم هم نيستند، به كار گمارد.
۱۲۳ آموزشگاه در كهگيلويه و بويراحمد
فاقد اتاق مشاوره است
به گفته كارشناس مسئول سازمان آموزش و پرورش استان كهگيلويه و بويراحمد، ۱۲۳آموزشگاه در اين استان از اتاق مشاوره برخوردار نيستند .
هوشنگ عليبازي افزود: نبود حتي يك اتاق در اين تعداد آموزشگاه براي مشاوره، موجب كاهش ارتباط بين مشاور و دانش آموز، ناآشنايي معلمان نسبت به روحيه دانش آموزان ، انتقال نيافتن نگرانيهاي دانش آموزان به مشاورين ، شناسايي نكردن مسائل و مشكلات دانش آموزان در محيط مدرسه و محيط بيرون از مدرسه شده است .
در سال گذشته فقط ۱۵اتاق به مشاورين در مدارس اين استان اختصاص داده شد.
* ما هم تأييد مي كنيم كه بايد براي هر نوع مشاوره علمي، آموزشي و تربيتي يك اتاق در مدارس اختصاص داد، متأسفانه اين روزها كمتر كسي به فكر استفاده بهينه از امكانات آموزشي است، به راستي آيا نمي توان با استفاده از برنامه ريزي هاي صحيح در مدارس از اتاق هاي بهداشت، آزمايشگاه، اتاق معاونين، كلاس هاي فاقد زمان درس و يا حتي در خارج از وقت مدرسه از توان مشاوران در تمامي فضاها بهره گرفت؟ كافي است كه با يك برنامه ريزي زماني، مشكل اتاق مشاوره را حل كرد. قرار نيست كه هميشه وزارت آموزش و پرورش شرايط محيطي مناسب را براي مشاورين فراهم كند.
لذا پيشنهاد مي شود آموزشگاه ها با كمي تدبير محلي و ارزيابي امكانات بومي، اين نقيصه را هم رفع كنند تا بخشي از كسري بودجه آموزش و پرورش از اين طريق حل و فصل شود.
انكار هنجارهاي رفتاري دانش آموزان، صحيح نيست
به گفته رئيس سازمان آموزش و پرورش فارس، انكار هنجارهاي رفتاري دانش آموزان صحيح نيست و بايد با شناخت نسبت به همسان سازي آنها با هنجارهاي مقبول جامعه تلاش كرد.
دكتر عبدالمحمد طاهري در گردهمايي مديران مدارس آموزش و پرورش افزود: راهي جز اين كه مدرسه را به عنوان يك سيستم پويا و زنده دانسته و واقعيات مربوط به اين سيستم را مورد پذيرش قرار دهيم، وجود ندارد، بنابراين لازم است در نگرش به مدرسه ديدگاههاي علمي را معيار ارزيابي هاي خود قرار دهيم. وي يادآور شد: شرايطي كه هم اكنون بين منابع و نيازها وجود دارد، خواه ناخواه مشكلات فراواني فراروي مسئولان قرار مي دهد كه با تدبير مي توان از بسترها و امكانات موجود به نحو مطلوبي استفاده كرد.
* اغلب مسئولان آموزشي در سمينارهاي علمي، همايش هاي داخلي و يا گفت وگو با مديران مدارس، معلمان و اوليا به اين نكات اشاره مي كنند، اما متأسفانه در رفتارهاي مديريتي خود شيوه هاي غيرعلمي را به كار مي گيرند.
تجربه سال هاي گذشته نشان داده كه هميشه مسئولان آموزشي از همان سوراخي گزيده مي شوند كه قبلاً گزيده شدند. كافي است در طول اين سال ها، مجموعه گفتار مسئولان نظام آموزشي را مرور كنيم، همه به نوعي در شرايط خاص از رفتارهاي دانش آموزان، مشكلات معيشتي معلمان و انتظارات والدين گلايه مي كنند، ولي وقتي محصول رفتار آنها را در محيط مدرسه مي بينيم، ناخواسته به ياد اين ضرب المثل مي افتيم: از ماست كه برماست!
اندر حكايت ستاد اسكان مسافران فرهنگي
به گفته رئيس آموزش و پرورش كيش در تابستان امسال، نيمي از ۱۰۰ كلاس موجود در اين جزيره براي اسكان مسافران فرهنگي اختصاص مي يابد.
«جواد دژبان وش» افزود: فرهنگياني كه به كيش سفر مي كنند، مي توانند با مراجعه به ستاد اسكان مسافران فرهنگي و ارائه كارت شناسايي از اين كلاسها استفاده كنند.
هر يك از اين كلاسها براي اسكان پنج نفر از فرهنگيان مجهز مي شود و سقفي براي مدت اقامت آنها تعيين نشده است.
وي اضافه كرد: ستاد اسكان مسافران فرهنگي آموزش و پرورش كيش از اول تيرماه تا پايان نيمه اول مرداد جهت خدمات دهي به مسافران فرهنگي فعال خواهد بود.
* تعطيلات عيد نوروز و تابستان كه فرا مي رسد، برخي از فرهنگيان در اين فكرند كه چگونه از اوقات فراغت خود استفاده كنند، چون با توجه به حجم كم امكانات رفاهي وزارت آموزش و پرورش و نياز زياد متقاضيان فرهنگي، عملاً استفاده از اقامتگاه هاي موجود در مناطق سياحتي و زيارتي كشور، دشواري هايي را به دنبال دارد. اين مسئله احتمالاً شامل حال آن دسته از فرهنگياني كه علاقه مند سفر در تابستان گرم به كيش و قشم هستند، نيز خواهد شد. چون علاوه بر تحمل بدي هوا در اين نوع مناطق، بايد جور اسكان در مدارس بدون امكانات را هم بكشند البته اگر بتوانند جايي براي اسكان پيدا كنند.
يكي از دوستان مي گويد: چندي قبل با توجه به توصيه هاي ستاد اسكان عيدنوروز، سفري به گنبد كاووس داشتيم. تكاپوي چند ساعته بنده و خانواده همراه تا پاسي از شب نشان داد كه تمامي تبليغات ستاد اسكان آن هم از نوع فرهنگي اش آن چنان هم درست نبوده، چه رسد به ستاد اسكان تابستاني در كيش.