اخيرا كنفرانسي به دعوت مركز مطالعات استراتژيك و بين الملل در واشنگتن برگزار شد كه پسر ارشد حسني مبارك از جمله سخنرانان بود.
جمال مبارك پسر ۳۹ ساله رئيس جمهوري مصر يكي از سه سخنران اين گردهمايي بود. وي ماهرانه به سئوالات راجع به اصلاحات در كشورش، عراق و فرايند صلح خاورميانه پاسخ داد.
در پايان اين نشست يك ساعته، يك نفر از حضار پرسشي را مطرح كرد كه ذهن مقامات دولت آمريكا و كارشناسان خاورميانه را به خود مشغول كرده است. آيا وي جانشين پدر ۷۵ ساله اش خواهد شد كه در خلال ۲۲ سال گذشته زمامداري مهمترين كشور عرب را بر عهده داشته است؟ اين بانكدار و سرمايه گذار خوش قد و بالا، خوش زبان و آشنا با آ داب غربي از پاسخ مستقيم به سئوال طفره رفت و گفت: من از وضعيتي كه اكنون دارم بسيار راضي ام.
اينكه آيا وي رئيس جمهوري آينده مصر خواهد بود، موضوعي بسيار مهم كه اكثرا در قاهره پشت درهاي بسته برگزار مي شود امري است كه در محافل واشنگتن توجه زيادي نسبت به آن برانگيخته شده است.
مصر نقش مهمي در كمك به تحقق تصويري دارد كه جورج بوش براي منطقه در نظر دارد. دورنمايي كه در برگيرنده عراق باثبات و صلح بين اسرائيل و فلسطينيان است. انتخاب رهبر آتي مصر آنگاه كه چهارمين دوره رياست جمهوري اش در سال ۲۰۰۵ به پايان برسد، متضمن خطرات و اميدهايي است. مقامات آمريكايي در مورد انتصاب احتمالي وي اختلاف نظر دارند. دولت بوش پس از جنگ عراق از فرايند دمكراتيزه شدن در جهان عرب حمايت كرده است و از اين رو توجيه و حمايت از جانشيني خانداني و بدون انتخابات دشوار است.
زمان آزمون
از سوي ديگر، دمكراسي و انتخابات ممكن است باعث به قدرت رسيدن بنيادگرايان مسلمان در قاهره شود و اين امر باعث مي شود واشنگتن بيشتر در پي حفظ وضع موجود باشد، حتي اگر به روشي غيردمكراتيك.
افزون بر اين، مبارك اسم خود را به عنوان اصلاح گر اقتصادي و سياسي بر سر زبان ها انداخته است و گروهي معتقدند وي مي تواند گذشته اختناق آميز مصر را به آينده اي روشن تر پيوند زند. هفته گذشته وي دومين سفر خود را به واشنگتن از آغاز سال ميلادي جديد انجام داد و به گفته كارشناسان دوره آزمايش خود را براي پذيرش رهبري آتي ادامه داد. در راس هيأت مصري كه جمال مبارك عضو آن بود، دو وزير اين كشور و مشاور ارشد سياسي حسني مبارك بودند و به اين ترتيب كانون توجه را قدري از جمال مبارك برگرداندند. جمال رئيس كميته برنامه ريزي سياسي حزب حاكم است. وي به همراه وزير تجارت مصر با ديك چني ديدار كرد. جان الترمن مدير برنامه خاورميانه مركز مطالعات درباره وي گفت: وي در مقام كسي كه براي دستيابي به قدرت سياسي مبارزه نمي كند، بسيار باهوش است. به نظر مي آيد وي انديشمند، متعادل و قاطع است و مشخص است كه مي توان با او كار كرد.
ادوارد واكر رئيس مؤسسه خاورميانه مبارك را مرد جوان بااستعداد توصيف كرد كه مي داند كشور بايد به چه سمتي حركت كند و به علاوه جامعه تجاري به وي احترام مي گذارد.
فقدان سابقه نظامي
اما به اعتقاد الترمن بخت وي براي جانشيني پدرش صفر است چرا كه وي سابقه نظامي ندارد. معمولا اينگونه بوده است كه رئيس جمهوري را ارتش برمي گزيند. وي مي افزايد از اين رو بعيد است ارتش يك نفر بدون سوابق نظامي را انتخاب كند.
گروهي ديگر از كارشناسان وقتي چهارسال پيش براي اولين بار نظريه جانشيني جمال مطرح شد، آن را رد كردند. حتي حسني مبارك گفت مصر سوريه نيست.
وي اشاره به اين واقعيت داشت كه بشار اسد در سال ۲۰۰۰ جانشين پدرش و رهبر سوريه شد. اما حالا به گفته يك تحليلگر آمريكايي تعداد بيشتري از ناظران معتقدند جمال توانايي زيادي براي ايفاي رهبري از خود نشان داده است و بسياري خاطرنشان مي كنند اگر وي عضو خانواده مبارك نبود، مي توانست بختي واقعي براي رئيس جمهورشدن داشته باشد.
با وجودي كه سه رئيس جمهور قبلي مصر از ارتش برخاسته اند، معلوم نيست كه آيا اين نهاد سد راه جمال خواهد شد يا نه. به گفته يك كارشناس مسائل سياسي، آمريكاييها روابط تنگاتنگي با ارتش مصر دارند و نشانه هايي دال بر اين امر وجود دارد كه حسني مبارك نقش ثانوي به ارتش داده است تا از نفوذ قبلي آنها بكاهد.
هنوز قطعي نيست كه آيا مبارك مايل است پسرش جانشين وي شود اما هنوز هيچ اسم جدي ديگري مطرح نشده است و مصريها دوست ندارند اگر انتصاب جمال قطعي شده باشد، اسم ديگري را به ميان آورند.
در اين حال بسياري از مصريها كه از نظام سياسي كشور به تنگ آمده اند، اقداماتي را جهت جلوگيري از ارتقاء جمال آغاز كرده اند. آنان معتقدند نظام سياسي كشور نماينده جامعه اين كشور نيست.
