از ۱۵ آذر تا۱۰ دي ماه انجام مي شود
بزرگترين واكسيناسيون جهان
|
|
مريم غفاري
سرخك به عنوان يك بيماري حاد ويروسي و به شدت مسري با واكسن قابل پيشگيري است. اگر چه برنامه ايمن سازي جاري در دنيا از ابتلاي بيش از۸۰ ميليون نفر به سرخك و ۵/۴ ميليون مرگ جلوگيري مي كند ولي هنوز گمان مي رود سالانه بيش از ۳۰ ميليون نفر به اين بيماري مبتلا شوند،چرا كه و در سال بيش از ۸۰۰ هزار مرگ بر اثر سرخك اتفاق مي افتد.
وضعيت اپيدميولوژيك (همه گيري) بيماري سرخك در ۲، ۳ سال اخير تغيير كرده، اكثر موارد آن در سنين بلوغ و پس از آن روي مي دهد كه اغلب نيز بالاتر از حد انتظار بوده است. هم اكنون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي هدف حذف سرخك و سرخجه را انتخاب كرده و طبيعي است كه استراتژي حذف بيماري با استراتژي كنترل آن تفاوت بسيار دارد. مراحل برنامه هاي ايمن سازي با هدف حذف شامل ايمن سازي همگاني با واكسن MR در گروه سني ۵ سال تمام تا ۲۵ سال تمام و جايگزين نمودن واكسن MMR به جاي واكسن سرخك در برنامه روتين واكسيناسيون و تزريق آن در سنين ۱۵ ماهگي و ۴ تا ۶ سالگي و پيگيري آن هر ۳ تا ۵ سال يكبار براي كساني كه كه در اين فاصله زماني متولد شده اند و ايمن سازي جاري زيربناي بك برنامه مؤثر براي كنترل سرخك بوده است. افزايش پوشش ايمن سازي سرخك و نگهداري آن در ميزان بالا (بالاتر از ۹۰ درصد) براي كاهش مرگ و مير ناشي از سرخك از اهميت اساسي برخوردار است. برنامه حذف سرخجه مادرزادي CRS نيز در برنامه حذف سرخك نيز ادغام شده است. در كشورهاي در حال توسعه سن متوسط ابتلا به سرخجه از ۳-۲ سالگي تا ۸ سالگي است و بررسي اطلاعات در ۴۵ كشور در حال توسعه نشان مي دهد كه ميزان قابل توجهي از حساسيت در زنان در سنين باروري وجود دارد. اگر برنامه ايمن سازي سرخجه كودكان پوشش بالاتر از ۹۰ درصد نداشته باشد،اپيدميولوژي بيماري ممكن است تغيير كند و منجر به كاهش انتقال در كودكان و افزايش زنان حساس در سنين باروري شود.
ويروس سرخجه از جفت زنان باردار رد مي شود و توانايي آلوده سازي جنين را دارد. آلودگي جنين به اين ويروس مي تواند باعث مرگ جنين و انواع مختلفي از ناهنجاري هاي جنيني شود. مطالعات انجام شده در كشورهاي در حال توسعه و پيشرفته كه پوشش ايمن سازي جاري آنها مساوي يا بيشتر از ۸۰ درصد بوده نشان مي دهد كه فوايد ناشي از تزريق واكسن از هزينه نگهداري مبتلايان به سرخجه مادرزادي بيشتر است. در گزارشي كه در پي مي آيد، اجراي بزرگترين واكسيناسيون تزريقي جهان از زواياي مختلف و از زبان كارشناسان، متخصصان و متوليان اين امر مورد بررسي قرار گرفته است كه از نظرتان مي گذرد.
جمعيت در معرض خطر
بيماري سرخك يكي از مسري ترين بيماري ها است و مي تواند به سرعت به ديگران انتقال يابد. ميزان كشندگي اين بيماري در كشورهاي توسعه يافته بين يك تا پنج درصد و در مناطق ديگر دنيا ۱۰ تا ۳۰ درصد است. آمارها درباره اين بيماري حاكي است، سالانه بيش از ۳۰ ميليون نفر به اين بيماري مبتلا مي شوند و سالانه ۸۰۰ هزار مرگ بر اثر ابتلاي به سرخك اتفاق مي افتد. به رغم خطرناك بودن ،اين بيماري به راحتي با واكسيناسيون قابل پيشگيري است و سالهاست كه برنامه ايمن سازي سرخك در ايران در دست اجرا است.
دكتر اكبري، معاون سلامت و درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در اين رابطه مي گويد: بررسي هاي اخير در اين باره نشان مي دهد كه به رغم پوشش ايمن سازي بالاتر از ۹۵ درصد در كشور هر سال تعدادي از افراد جامعه به اين بيماري مبتلا مي شوند و لذا انجام ايمن سازي جاري به تنهايي موجب كنترل، حذف و ريشه كني بيماري نمي شود و انجام واكسيناسيون تكميلي ضرورت پيدا مي كند. اين بيماري در كل قاره آمريكا حذف شده و از ۲۳ كشور واقع در مديترانه شرقي، ۱۸ كشور توانسته اند اين بيماري را ريشه كن كنند.
ايران يكي از پنج كشور باقي مانده است كه كار ريشه كني اين بيماري را از آذرماه امسال آغاز خواهد كرد. بسيج ملي براي واكسيناسيون سرخك و سرخجه بسيار متفاوت با واكسيناسيون فلج اطفال است، زيرا در اين طرح نياز به پزشكان و پرستاراني است كه با اين بيماري آشنا باشند. در اين طرح تمامي افراد جامعه از جمله اتباع خارجي كه در ايران ساكن هستند نيز تحت واكسيناسيون قرار مي گيرند.
خطرات ابتلا به بيماري سرخك
دكتر بيژن صدري زاده، مشاور وزارت بهداشت، در خصوص خطرات بيماري سرخك گفت: سرخك بيماري عفوني ويروسي خاص كودكان است اما طي دو دهه گذشته سن ابتلا تغيير و بالغين را نيز گرفتار كرده است، به گونه اي كه بيشتر موارد در سنين ۱۰ تا ۲۴ سال و تنها ۱۱ درصد كودكان زير ۵ سال اتفاق افتاده است. هرچه سن ابتلا پايين تر باشد خطر مرگ و مير بيشتر، ولي در بالغين نيز خطرآفرين است. همچنين در صورت وجود سوء تغذيه و كمبود ويتامين A خطر مرگ افزايش مي يابد. سرخجه نيز در دوران كودكي بيماري خوش خيمي است و عوارض نگران كننده اي ندارد ،ولي در صورت ابتلاي زنان باردار در سه ماهه اول تا ۹۰ درصد خطر مرگ و مير جنين و سقط مكرر را در پي دارد.
دكتر عمادي، متخصص بيماري هاي عفوني در مورد عوارض ناشي از بيماري سرخك مي گويد: بيماري سرخك ممكن است عوارضي از قبيل اوتيت پولزموني (ذات الريه) آنسفاليت (عفونت و التهاب مغز) به همراه داشته باشد اما خطرناكترين، جدي ترين و ناتوان كننده ترين عارضه سرخك SSPE است كه ۲ تا ۱۸ سال بعد از ابتلا به صورت مشكلات فكري، روحي و در نهايت عقب افتادگي فكري و از كار افتادگي بروز مي كند كه اين عارضه بسيار شديد و پيش رونده است. افرادي كه در گذشته واكسن اين بيماري را زده اند و يا دچار اين بيماري شده اند، به علت اين كه ممكن است در تشخيص اين بيماري با ساير بيماري ها كه از نظر ظاهري شبيه سرخك هستند، مانند «اگزانتن سوبي تم» و «انترو ويروسي» اشتباه صورت گرفته باشد حتماً بايد اين واكسيناسيون را انجام دهند.
آنتي بادي عليه سرخك در ۸۵ درصد كودكاني كه در ۹ ماهگي واكسينه مي شوند و ۹۵ درصد كودكاني كه در يك سالگي و ۹۸ درصد افرادي كه در ۱۵ ماهگي واكسن مي زنند ايجاد مي شود. يك دز
۵% سي سي از اين واكسن را در كودكان زير يك سال در ناحيه ران و بالاي يك سال در عضله دلتوييد و به صورت زير جلدي تزريق مي كنند.
علايم بيماري سرخك
بيماري ويروسي سرخك داراي علايمي چون، التهاب مقعد، اسهال و التهاب گوش مياني است و در ۴ درصد موارد منجر به مرگ مي شود.
دكتر عمادي، در خصوص علايم اين بيماري گفت: به علت كوچك بودن اندازه ويروس هاي بيماري سرخك، قابل انتقال به ديگران از طريق هوا و تنفس است. برخي از بيماري هاي ويروسي از قبيل سرماخوردگي، زماني كه فردي عطسه مي كند افرادي را كه تا ۳ متري آنها باشد آلوده مي كند، ولي برخي از بيماري ها از قبيل سل، سرخك و آبله مرغان حتي بعد از گذشتن ساعت ها ممكن است افراد را آلوده كند. زماني كه ويروس سرخك وارد بدن افراد مي شود در ابتدا به صورت علايم سرماخوردگي بروز مي كند يعني كوفتگي، خستگي عضلاني و قرمزي چشم و بعد از گذشت چند روز سرخه نيز به آن اضافه مي شود. اما بعد از مدتي دانه هاي قرمز رنگ (راش) در بدن افراد ايجاد مي گردد كه در اين مرحله ويروس در تمام بدن منتشر شده است. زماني كه ويروس در بدن منتشر شود روي مناطق مختلفي از بدن اثر مي گذارد. لذا ممكن است با قرار گرفتن در بافت مغز منجر به التهاب مغز شود يا روي گوش (عفونت گوش)، كبد (عوارض كبدي) نشسته و عوارضي را ايجاد كند.
تغيير الگوي واكسيناسيون كشور
دكتر اكبري در خصوص تغيير الگوي واكسيناسيون كشوري گفت: براي حفظ پوشش بالاي ۹۰ درصدي اين واكسيناسيون علاوه بر بسيج واكسيناسيون، بسيج پيگيري تحت عنوان «لكه گيري» و «تغيير الگوي واكسيناسيون كشور» صورت مي گيرد، به گونه اي كه از اين پس به جاي تزريق واكسن سرخك در سنين ۹ و ۱۵ ماهگي واكسن سه گانه MMR (سرخك، سرخجه و اوريون) تزريق مي شود. در منطقه مديترانه شرقي با ۲۳ كشور فقط ۱۸ كشور كار واكسيناسيون را به انجام رسانيد ه اند و ۵ كشور بدون واكسيناسيون باقي مانده اند كه از اين تعداد كشور عراق حدود ۶ ماه قبل بخش اعظم كار را به صورت ناقص انجام داده و افغانستاني ها نيز توسط سازمان جهاني بهداشت (WHO) واكسينه شده اند و در حال حاضر ايران، جي بوتي و پاكستان بدون واكسيناسيون باقي مانده اند. وي با اشاره به بروز اپيدمي سرخك طي سالهاي گذشته در بين بزرگسالان در اماكني نظير خوابگاه ها، سربازخانه ها و زندان ها گفت: گرفتاري سرخك در سنين بالاتر بيشتر است لذا اجراي واكسيناسيون ضرورتي انكارناپذير است.
لزوم مشاركت مردم در اجراي طرح
دكتر محمدمهدي گويا، اين حركت را بسيج در راستاي حذف بيماري سرخك و سرخجه دانست و گفت: هم اكنون همه كشورها تمايل دارند كه بيماري سرخك را نيز مانند آبله و فلج اطفال به مرحله ريشه كن برسانند. براي حذف سرخك در يك كشور بايد پس از بررسي همه گير شناسي گروه سني در معرض ابتلا به اين بيماري شناسايي و در يك نوبت واكسيناسيون انجام شود و قدم بعدي آن است كه پوشش اين واكسيناسيون در همه شهرستانها بالاي ۹۵ درصد برسد و سپس هر ۳ تا ۵ سال يك بار براي كودكاني كه بعد از اين عمليات متولد شده اند، يك نوبت واكسيناسيون سرخك انجام گيرد.
سرخجه و كودكان معلول
با اجراي واكسيناسيون حذف «سرخك» و «سرخجه» سالانه از تولد يك هزار كودك معلول ناشي از ابتلاي به «سندرم» سرخجه مادرزادي جلوگيري خواهد شد.
نوزادان متولد شده از مادراني كه در ماههاي نخست حاملگي مبتلا به سرخجه شده اند، به عوارضي مانند رشد نكردن مغز، عوارض قلبي، نابينايي، ناشنوايي و ديابت مبتلا شده و در نهايت به مرگ آنها منتهي مي شود. از هر يك هزار تولد زنده در كشورهايي كه برنامه حذف سندرم سرخجه مادرزادي را به اجرا درنياورده اند، يك نفر به اين بيماري مبتلا مي شود و هزينه درمان هر مورد بيماري در سال، بالغ بر سه هزار دلار برآورد شده است. مبتلايان به اين بيماري علاوه بر عدم بهبودي كامل، هزينه سنگين را بر نظام سلامت جامعه تحميل مِي كنند.
روش هاي مدرن در واكسيناسيون جهاني
دكتر محمدمهدي گويا گفت: از روش هاي مدرن برنامه هاي واكسيناسيون در سطح جهان، استفاده از سرنگ هاي مخصوص يك بار مصرف است كه در بزرگترين واكسيناسيون كشور از اين روش استفاده مي شود.
در اين عمليات كه جمعيت ۳۵ تا ۴۰ ميليون نفري را شامل
مي شود، براي اولين بار از سرنگ هاي يك بار مصرف استفاده خواهد شد كه معدوم كردن ۴۰ ميليون سرنگ طي ۲ تا ۳ هفته كار عظيمي است كه با استفاده از جعبه هاي ايمني و سوزندان در كوره هاي ويژه اي با حرارت بالا انجام خواهد گرفت.
هزينه درمان سرخك
رئيس مركز مديريت بيماريهاي وزارت بهداشت هزينه اعتبارات طرح بسيج واكسيناسيون سرخك را ۸ تا ۱۰ ميليارد تومان اعلام كرد و گفت: اين مبلغ از سوي وزارت متبوع و سازمان مديريت و برنامه ريزي تأمين مي شود. وي گفت: طبق بررسي هاي انجام شده در كشورهاي دنيا ۳ هزار دلار هزينه صرف نگهداري اين افراد مي شود و تا زمان فوت كه در سنين نوجواني است ۵۴ تا ۶۳ هزار دلار هزينه مي شود كه اين جداي از عوارض روحي و رواني ناشي از اين بيماري هاست.
منع مصرف واكسن
دكتر حميد عمادي، به زنان باردار توصيه كرد كه از شركت در طرح كشوري واكسيناسيون سرخك و سرخجه خودداري كنند. وي گفت: به دليل زنده بودن ويروس سرخك و سرخجه در اين واكسن، امكان تأثير منفي بر روي سلامتي جنين وجود دارد، بنابر اين زنان باردار، افراد دچار تب و كساني كه طي يك ماه گذشته واكسن ويروس زنده، تزريق كرده اند بايد از شركت در اين واكسيناسيون خودداري كنند. همچنين حساسيت شديد به آنتي بيوتيك ها و مواد به كار رفته، در واكسن نظير نيومايسين و يا ژلاتين از موارد ديگر منع مصرف واكسن سرخك است. واكنش هاي موضعي به دنبال تزريق واكسن غير شايع نيستند و طي ۲۴ ساعت پس از واكسيناسيون در محل تزريق دچار درد و قرمزي مي شود و اين عوارض گذرا و خفيف و اكثرا ظرف ۲ تا ۳ روز بهبود مي يابند.
نظارت بر اجراي طرح واكسيناسيون
دكتر عبدالرضا استقامتي رئيس اداره بيماريهاي قابل پيشگيري با واكسن مركز مديريت بيماريهاي وزارت بهداشت گفت: ۴۰ ناظر كشوري كه نحوه نظارت بر اجراي واكسيناسيون سرخك و سرخجه را در مركز مديريت بيماريها آموزش ديده اند، بر اجراي صحيح عمليات واكسيناسيون سرخك و سرخجه در سراسر كشور نظارت خواهند كرد.
ناظرين كشوري علاوه بر كنترل توزيع مناسب واكسن هاي سرخك و سرخجه مربوطه، بر خطاهاي احتمالي اجراي واكسيناسيون نيز، در صورت بروز، نظارت و كنترل خواهند داشت.
اين عمليات با هماهنگي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، نيروي مقاومت بسيج سپاه پاسداران، وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح و صدا و سيما برگزار مي شود و به درخواست ايران، از سوي سازمان بهداشت جهاني و صندوق كودكان سازمان ملل(يونيسف) نظارت مي شود.
|