|
درباره جراحي زيبايي فك
معجزه اي رخ نمي نمايد
در جوامع مختلف تعريف زيبايي متفاوت است. مثلا لبهايي كه در برخي از جوامع آفريقايي به وسيله برخي ابزار شبيه نعلبكي فرم داده مي شود و از نظر آنها جزو معيارهاي زيبايي است در جوامع ديگر زيبا به شمار نمي رود
جراحي زيبايي عيب نيس در عكسA يك بيمار را قبل از درمان مي بينيد ، در عكسB همان بيمار پس از درمان ارتودنسي ديده مي شود و عكسC همان بيمار را پس از جراحي نشان مي دهد. جراحي هاي فك و صورت كارهايي هستند بسيار فراتر از زيبايي صرف .گر چه در بسياري اوقات اين اعمال جراحي به نظر مردم اعمالي صرفا تزئيني انگاشته مي شوند اما اين جراحي ها در اعمال حياتي انسان ها نقش هايي جدي بازي مي كنند. البته زيبايي هم عيب نيست.
|
|
|
عليرضا آشوري
شايد از همان بدو خلقت، مقوله زيبايي، دغدغه اي بود كه ذهن بشر را همواره به خود مشغول مي داشت. توجه به مجسمه ها و حكاكيهاي دوران باستان، اين مسأله را به وضوح ثابت مي كند. يونانيان و روميان، مفهوم زيبايي را در وجود ارباب انواع، مجسم مي كردند و با تغيير مفهوم زيبايي از ديد اين ملل، شاهديم كه ظاهر مجسمه هاي اين ارباب انواع (مثلا ونوس) تغيير مي كرده است.
در جوامع مدرن امروز نيز، زيبايي اهميت فوق العاده اي دارد ولي به نظر مي رسد اين اهميت و توجه از سوي مردم، حالتي شبه افراطي به خود گرفته است. چند وقت پيش در همين ضميمه ايرانشهر مطلبي چاپ شد كه نشان مي داد بيشترين ميزان جراحي هاي زيبايي بيني در ايران انجام مي شود. در كنار عطف توجه مردم به مقوله زيبايي، طبعا جراحان زيادي هستند كه جراحي هاي زيبايي را انجام مي دهند. برخي از اين جراحي ها جدا از مقوله زيبايي، امكان عملكرد و كاركرد بهتر عضو جراحي شده را براي بيمار فراهم مي آورند كه جراحي هاي زيبايي فك در زمره چنين جراحي هايي قرار مي گيرند.
جراحي هاي زيبايي فك در اصطلاح علمي، جراحي هاي ارتوگناتيك يا ارتوسرجري ناميده مي شود. اين دو واژه بر اين مسأله دلالت دارند كه بيماري كه نياز به ارتوسرجري دارد بيماري است كه به طور توام نياز به درمانهاي ارتودنسي و جراحي براي بهبود عملكرد سيستم دهاني و دنداني خود دارد و در عين حال با انجام اين جراحي زيبايي مطلوبي نيز براي بيمار فراهم مي شود.
زيبايي اصولا مقوله اي نسبي است كه فرد به فرد، جامعه به جامعه و دوره به دوره تعاريف و مظاهر متفاوت و حتي متضاد و متناقضي با يكديگر داشته و دارد. تعريف زيبايي موردپسند در جوامع آسياي جنوب شرقي طبعا با تعريف زيبايي در جوامع آفريقايي متفاوت است.
دكتر كوروش طاهري تالش متخصص جراحي دهان و فك و صورت، استاديار و مديرگروه بخش جراحي دانشكده دندانپزشكي دانشگاه تبريز در اين زمينه مي گويد: «زيبايي اصولا مقوله اي است نسبي. چهره اي كه كسي زيبا مي بيند ممكن است از نظر ديگري زيبا نباشد. اين زيبايي بر مبناي نژاد و موقعيت جغرافيايي هم تفاوت دارد. عوامل مختلفي در ارزيابي زيبايي موثر است. در مورد چهره، زوايا و اندازه گيري هايي وجود دارد كه وضعيت يك چهره طبيعي و زيبا را براي ما توضيح مي دهد. چيزي كه در ظاهر مي تواند مهم باشد اين است كه اجزاي صورت، حساسيت برانگيز نبوده و با هم تناسب داشته باشند. مثلا يك بيني در يك صورت ممكن است زيبا و همان بيني در يك صورت ديگر ممكن است زشت جلوه كند.»
دكتر اسحق لاسمي متخصص جراحي دهان و فك و صورت، استاديار و مديرگروه بخش جراحي دانشكده دندانپزشكي دانشگاه آزاد تهران نيز در اين مورد مي افزايد: «در جوامع مختلف تعريف زيبايي متفاوت است. مثلا لبهايي كه در برخي از جوامع آفريقايي به وسيله برخي ابزار شبيه نعلبكي فرم داده مي شود و از نظر آنها جزو معيارهاي زيبايي است در جوامع ديگر زيبا به شمار نمي رود و يا فرم طبيعي جلو بودن مختصر فك بالا و پايين در نژاد سياه طبيعي و پذيرفتني است ولي در جوامع ديگر قابل پذيرش نيست و افراد براي اصلاح آن اقدام به جراحي مي نمايند. به هر حال زيبايي طبيعي، تناسب اجزاي صورت است نه تقارن آنها؛ اتفاقا كمي عدم تقارن چهره را زيباتر مي كند چون تقارن صد در صد چهره را كارتوني و غير واقعي جلوه مي دهد.»
حال بايد ديد جراحي هاي زيبايي فك در حيطه كار كدام رشته تخصصي جراحي قرار مي گيرد. دكتر طاهري تالش اين كار را در رده كاري جراحان دهان و فك و صورت قرار مي دهد.
ايشان در مورد حيطه كاري جراحان دهان و فك و صورت به طور كلي توضيح مي دهند: در ايران اين رشته جزو رشته هاي تخصصي دندانپزشكي است كه ۵ سال طول مي كشد. حيطه كاري يك جراح دهان و فك و صورت به جراحي هاي سرپايي و جراحي هاي بيمارستاني تقسيم مي شود. جراحي هاي سرپايي در مطب و زير بي حسي موضعي انجام مي شود كه خارج كردن دندانهاي نهفته و كيستها، جراحي هاي بازسازي فك براي پروتز و ايمپلتها را شامل مي شود. ولي عمده درمانها بيمارستاني هستند كه خود به سه بخش تقسيم مي شوند: بخش اول تروماتولوژي فك و صورت است كه آسيبها و صدماتي كه به فك و صورت وارد مي شود را دربرمي گيرد. بخش دوم جراحي ضايعات پاتولوژيك فك و صورت و بازسازي نقايص ناشي از اين جراحي هاست و بخش سوم شامل جراحي هاي زيبايي است مثل جراحي هاي بيني (رينوپلاستي)، جراحي هاي فك، گونه و... .
دكتر لاسمي مي گويد: امروزه در جراحي فك و صورت اعتقاد بر اين است كه هر نوع عملي بر روي فك و صورت انجام مي شود، كليد موفقيت آن توجه دقيق و كامل به رابطه دندانهاست و طبيعتا عمل كننده مي بايست دندانپزشك باشد. دكتر طاهري تالش ضمن تاييد اين مطلب در مورد علت اين عقيده مي گويد: دندانها در مركز صورت قرار گرفته اند و استخوانهاي فكين بر مبناي نحوه قرارگيري آنها فرم مي گيرند. در نتيجه وضعيت بافت نرم اطراف استخوانها هم در ارتباط با دندانها تعريف مي شود.
دكتر طاهري تالش ضمن توضيح در مورد مراجعين متقاضي اين جراحي ها به نكات جالبي اشاره مي كند: اصولا جراحي ها به طور كلي يا اورژانسي هستند يا انتخابي؛ جراحي هاي زيبايي در رده جراحي هاي انتخابي قرار مي گيرند. شايد جالب باشد كه بگويم در جامعه ما هنوز بسياري از مردم نمي دانند كه چنين ناهنجاري هايي وجود دارد و مي توان آنها را درمان كرد! دكتر طاهري تالش اين مشكل را معلول عدم آگاهي مردم و نوين بودن و عدم معرفي صحيح رشته جراحي دهان و فك و صورت در جامعه مي داند.
دكتر طاهري تالش مي افزايد: جامعه در صورتيكه نتايج و عملكرد هر رشته اي را ببيند با آن آشنا مي شود. متاسفانه رسانه ها در معرفي گستردگي رشته و عملكرد جراحان فك و صورت كوتاهي كرده و مي كنند. ايشان اظهار مي كنند كه بيشتر بيماران از سوي همكاران دندانپزشك يا ارتودونتيست به جراح معرفي مي شوند. ولي در عين حال امروزه هستند بيماراني كه راسا و مستقيم به جراح مراجعه مي كنند.
اما جراحي هاي ارتوگناتيك يك كار تيمي است كه در آن جراح و ارتودونتيست با هم كار مي كنند. در اين كار تيمي ارتودونتيستها نيز مثل جراحان نقش مهم و موثري در موفقيت درمان ايفا مي نمايند. دكتر عبدالرضا جميليان متخصص ارتودونسي و استاديار دانشكده دندانپزشكي دانشگاه آزاد در مورد روند درماني اين بيماران مي گويد: درمان بيمار ارتوسرجري حدود ۳-۵/۲ سال زمان مي برد. كار ۵/۱ - ۱ سال اول را ارتودونتيست انجام مي دهد و بعد بيمار بنابر تشخيص به جراح معرفي مي شود. اگر طرح درمان ما و جراح با هم متفاوت باشد از طريق نامه نگاري مشكلات مطرح مي شود و پزشكان مربوط بالاخره به يك طرح درمان مشترك دست مي يابند. ولي معمولا در ۹۹ درصد موارد، اختلاف نظري بين طرح درمان جراح و ارتودونتيست وجود ندارد. دكتر طاهري تالش در اين زمينه مي افزايد: همكاري جراح و ارتودونتيست صددرصد ضروري است و در نهايت مي بايست با هم به تفاهم رسيده و جراح نيز هر چند ماه در جريان پيشرفت كار قرار گيرد.
دكتر جميليان در مورد مراحل درمان ارتودونسي بيماران ارتوسرجري مي گويد: براي اين بيماران ۱تا ۵/۱ سال اول، دندانها با ارتودونسي رديف شده تا روابط مورد نظر جراح بين دندانها ايجاد شود. بعد از اتمام مرحله اول، بيمار با همان سيمهاي ارتودونسي به اتاق عمل رفته و جراحي مي شود و بعد از اتمام جراحي با همان سيمها برمي گردد و مجددا به مدت ۱ تا ۵/۱ سال ديگر درمانهاي ارتودونسي ادامه مي يابد كه اين تفاوت زماني به شدت و نوع ناهنجاري و همكاري بيمار بستگي دارد. دكتر طاهري تالش نيز در مورد تشخيص و طرح درمان جراحي بيماران ارتوسرجري مي گويد: بيمار چه ارجاع داده شود و چه به طور مستقيم مراجعه كند توسط جراح، معاينه و طرح درمان جراحي او نيز توسط جراح ارائه مي شود. مبناي اين طرح درمان، معاينات باليني، راديوگرافي، فتوگرافي (عكس) و بررسي مدلهاي گچي است. دكتر طاهري تالش مي افزايد: بايد توجه داشت كه جراحي هاي ارتوسرجري صرفا زيبايي نيست بلكه عملكرد(Function) صحيح تري را نيز براي بيمار فراهم مي كند. در اين حالت عملكرد دندانها، جويدن، صحبت كردن و تنفس بهبود قابل ملاحظه اي پيدا مي كند. بنابراين طرح درمان بايد با در نظر گرفتن تمامي اين موارد طراحي شود، از همه مهمتر برقراري رابطه صحيح بين دندانهاست چون اگر اين رابطه صحيح نباشد عضلات هم كه مدت هاست خود را با وضعيت قبلي تطبيق داده اند، وضعيت جديد را نمي پذيرند و با كشش خود سعي مي كنند فك را به موقعيت قبلي برگردانند كه در اينجا رابطه صحيح دنداني مي تواند مانع اين مسأله شود. اما اين جراحي نيز مثل تمام جراحي هاي ديگر عوارض و مشكلات خاص خود را دارد. دكتر طاهري مي گويد: امروزه چون تمام جراحي هاي فك از داخل دهان انجام مي شوند بنابراين مشكل به جا ماندن اسكار و زخم جراحي وجود ندارد. به دنبال عمل مثل هر جراحي ديگري تورم وجود دارد. خوشبختانه ناحيه صورت پرخون است و در مقايسه با بقيه اعضاي بدن تورم صورت حداقل است و در ضمن سريعتر هم برطرف مي شود ولي چون در صورت است بيماران با اغراق با آن برخورد مي كنند. بعد از عمل درد هم به ندرت وجود دارد.
اما در عين حال هستند افرادي كه به خاطر ترس از جراحي و اتاق عمل يا به خاطر هزينه بالا نمي خواهند جراحي شوند. آيا براي اين بيماران درمان جايگزيني وجود دارد؟ دكتر جميليان پاسخ مي دهد: در مورد بيماران ارتوسرجري، سن مراجعه بيمار اهميت فوق العاده اي دارد. اگر بيمار در سنين پايين مثلا ۷۸، يا ۹ سالگي مراجعه كند بعضي اوقات با درمانهاي غيرجراحي مي توان بيمار را درمان كرد ولي اگر بيمار با سن ۱۷ يا ۱۸ سال يا بالاتر مراجعه كند آن وقت علاوه بر ارتودونسي مسأله جراحي هم مطرح مي شود. دكتر جميليان در عين حال اذعان مي كند كه تعداد بيشتري از بيماران بعد از سن بلوغ و در حدود ۱۷تا۱۸ سالگي مراجعه مي كنند.
اما به هر حال اين درمان، نوعي درمان زيبايي به حساب مي آيد و در درمانهاي زيبايي، بيماران همواره توقعات خاصي دارند كه بعضا حتي غيرعقلاني و ناممكن هستند. دكتر طاهري تالش مي گويد: جراح مي بايست از همان ابتدا تمام جوانب و ريزه كاري هاي درمان را با بيمار در ميان بگذارد تا بعدا دچار مشكل نشود. برخي از افراد فكر مي كنند عدم موفقيت هاي اجتماعي شان به خاطر ناهنجاري هاي چهره شان است. اين بيماران بهتر است قبل از درمان يا تحت عمل جراحي قرار گرفتن، تحت مشاوره روانپزشكي قرار بگيرند. اصولا نتيجه اين عمل نسبي است و بيمار در مقايسه با وضعيت قبلي، شرايط بهتري پيدا مي كند نه اينكه يكمرتبه به انسان ديگري تبديل شود. نهايتا اينكه، كسي كه قصد عمل زيبايي دارد بايد خودش از نتيجه راضي باشد و در عين حال هرگز نبايد با فشار ديگران وادار به عمل شود چون در اين صورت نتيجه هر چقدر هم كه مطلوب باشد باز ممكن است فشارها را تشديد كند.
اما در عين حال دكتر جميليان عقيده دارد كه به رغم وجود محدوديتهاي درماني، عمدتا اگر طرح درمان جراح و ارتودونتيست كامل و جامع باشد به ميزان قابل ملاحظه اي با اين درمانها مي توان توقعات آنها را در حد مطلوبي برآورده كرد.
نكته جالب توجه اينكه در مقايسه با ساير جراحي هاي زيبايي چهره، جراحي هاي ارتوگناتيك در صد موفقيت بالاتر و نتيجه قابل پيش بيني تري دارند. دكتر لاسمي، علت اين امر را به خاطر دندانها مي داند. چرا كه تمام مراحل جراحي، با معيار قراردادن رابطه دندانهاي بالا و پايين قابل پيش بيني است.
هزينه
هزينه بالاي جراحي هاي زيبايي، همواره مقوله اي سؤال برانگيز براي بيماران بوده و هست. به راستي چرا هزينه هاي جراحي هاي زيبايي بالاست؟
دكتر طاهري تالش مي گويد: هزينه درمانهاي جراحي انتخابي بالاتر است چون توقع بيمار بالاتر است. در جراحي مثلا قلب، اين جراحي بستگي به حيات بيمار داردو بنابراين بيمار و اطرافيان عوارض و شكست احتمالي عمل را مي پذيرند و جراح از اين جنبه استرس كمتري دارد ولي در جراحي زيبايي، بيمار سالم و بدون مشكل است. اصطلاحا استرس اين جراحي ها، جراح را پير مي كند. بنابراين، اين جراحي ها گران ترهستند. گرچه در مقايسه با ساير كشورها در ايران باز هم ارزان تر هستند.
از سوي ديگر هزينه بالاي درمان ارتودونسي هم در اين بيماران بايد لحاظ شود. دكتر جميليان در اين زمينه مي گويد اصولا كل درمانهاي ارتودونسي ثابت به خاطر جنس خاص سيمهاي مصرفي كه در دهان بيمار به كار مي رود گران هستند و در ضمن گراني ابزار و وسايل گران قيمتي كه براي شكل دادن و ساخت آنها مورد استفاده قرار مي گيرد نيز مزيد بر علت است. اما از طرف ديگر هزينه درمانهاي ارتودونسي هزينه اي است كه براي ۳ يا ۴ سال درمان پرداخت مي شود و اين مسأله هم از طرف بيمار بايد مدنظر قرار گيرد.
در نهايت بايد گفت در مورد جراحي هاي زيبايي بايد واقعيتها و نتايج جراحي را به بيمار گفت و خود بيمار و حتي خانواده اش را دقيقا توجيه كرد تا نتايج آن به لحاظ رواني براي بيمار پذيرفتني تر باشد.
بيماران هم با در نظر گرفتن شرايطي كه جراح و ارتودونتيست مطرح مي كنند، نبايد توقعات و انتظارات بيجايي از اين درمان داشته باشد.در عين حال با قاطعيت مي توان گفت كه تمامي جراحي هاي زيبايي صورت به نحو احسن در داخل كشور قابل انجام هستند.
|
