دكتر ليلا قاسميان- كيوان گرجي
وقتي بحث مراقبت از ناخن ها پيش مي آيد معمولا خانم ها به دو دسته تقسيم مي شوند: گروهي به آن، به عنوان يك وسيله زينتي و فرعي نگاه مي كنند و براي زيباتر جلوه دادن، ناخن هاي خود را بلند نگه داشته و به اشكال مختلف مي آرايند. گروه ديگر نيز از ناخن هايشان به عنوان يك وسيله استفاده مي كنند. مثلا براي كنجكاوي كردن و سيخونك زدن. اما مسأله مهمي كه معمولا در نظر گرفته نمي شود اين است كه ناخن ها اطلاعات زيادي در مورد سلامت عمومي بدن به ما مي دهند. به ناخن هاي خود نگاه كنيد، آيا آنها محكم و سالم به نظر مي رسند؟ برجستگي ها و يا مناطقي را با شكل ها و رنگ هاي غيرطبيعي مشاهده مي كنيد؟ بسياري از ناخن ها به مراقبت هاي خاص نياز ندارند اما بعضي از آنها نشاني از بيماري را در خود دارند و نيازمند توجه و مراقبت هستند. خواه شما به ناخن هاي خود به عنوان يك وسيله تزئيني نگاه كنيد يا يك وسيله كاربردي، لازم است مطالبي را درباره آن بدانيد.
ناخن
ناخن ها از لايه هاي پروتئيني تشكيل شده اند كه كراتين نام دارد. ناخن ها كمك مي كنند تا اشياء را دستكاري كنيم و از بافت حساس نوك انگشتان محافظت مي كنند. هر ناخن از چندين بخش تشكيل مي شود كه عبارتند از:
۱ -صفحه اصلي يا پلاك ناخن، اين قسمت همان سطح رويي ناخن را تشكيل مي دهد كه بيشتر در معرض ديد قرار دارد.
۲- چين ناخن، پوستي كه از سه طرف ناخن، را احاطه كرده است.
۳- بستر ناخن، پوستي كه در زير صفحه اصلي ناخن قرار دارد.
۴- ركوتيكولCuticle ، بافتي كه صفحه ناخن را در قاعده ناخن مي پوشاند.
۵- بافت زايشيmatrix ، ناحيه اي است كه زير كوتيكول قرار دارد و رشد ناخن از آن قسمت صورت مي گيرد.
۶- لانولاLunula ، قسمت هلال شكل سفيدرنگي كه در قاعده ناخن قرار دارد.
ناخن ها به طور متوسط روزانه يك دهم ميلي متر رشد مي كنند و حدود ۶-۴ ماه طول مي كشد كه يك ناخن از محل بافت زايشي تا نوك انگشت برسد.در ناخن هاي انگشتان پا، رشد كندتر صورت گرفته و اين زمان به ۱۲-۸ ماه مي رسد. رشد ناخن ها در دست مسلط (دستي كه بيشتر با آن كار مي كنيم)، سريعتر است. همچنين رشد ناخن به سن، فصل و تغذيه بستگي دارد. آنها در تابستان سريعتر از زمستان رشد مي كنند. ناخن ها نفوذپذيرند، يعني مايعاتي كه با ناخن در تماس هستند جذب آن مي شوند.
ناهنجاري هاي ناخن
برخي از علايمي كه در ناخن ها ديده مي شود نيازمند توجه خاصي نيستند مانند خطوط عمودي كه با افزايش سن، گرايش به بدتر شدن دارند يا لكه ها و خطوط سفيدي كه معمولا به مرور زمان به سمت بيرون رشد كرده و محو مي شوند. نمونه هايي از اين دسته تغييرات عبارتند از:
- لكه هاي سفيد: شايع ترين عارضه در ناخن هاست كه معمولا در اثر ضربه هاي ضعيف مانند كوبيدن ناخن ها روي ميز و يا جاهاي ديگر ايجاد مي شوند. بيشتر در كساني ديده مي شود كه كار يدي انجام مي دهند. نياز به درمان ندارد. اين لكه ها به مرور زمان به سمت بيرون رشد مي كنند.
- شيارهاي عمودي: افزايش سن و قرار دادن ناخن ها در آب، آنها را مستعد نازك تر شدن و نرم تر شدن مي كند. نازك شدن ناخن ها موجب ايجاد شيارهاي عمودي در روي آنها مي شود، استفاده از منابع غذايي حاوي آهن و روي مي تواند موجب سفت تر شدن ناخن ها شده و از بروز چنين علايمي جلوگيري كند. ماساژ دادن ناخن ها با روغن بادام نيز موجب سفت تر شدن ناخن و حفاظت از آنها مي شود.
- سياه شدن ناخن ها يا كبودي زيرناخن: خون مردگي هايي كه در زير ناخن مشاهده مي شود معمولا در اثر كوبيده شدن يا فشرده شدن ناخن در لاي در يا اشياي ديگر ايجاد مي شود. اين كبودي ها به مرور زمان از بين مي روند و گاهي نيز ممكن است در اثر شدت ضربه و آسيب، ناخن ضربه ديده بيفتد اما جاي نگراني نيست چون ناخن جديد جايگزين مي شود.
برخي ديگر از ناهنجاري هاي ناخن نيازمند توجه و پيگيري درمان هستند كه به طور عمده به سه دسته موضعي، مادرزادي يا ژنتيك و ناهنجاري هاي همراه با بيماري هاي پوستي يا بيماري هاي سيستميك، تقسيم مي شوند. مانند:
: Paranychia- يك عفونت باكتريايي، قارچي يا ويروسي است كه بافت اطراف ناخن را درگير كرده و موجب احساس درد، تورم، زق زق و قرمزي در اين نواحي مي شود. در چنين وضعيتي عامل ايجادكننده عفونت شناسايي شده و درمان مناسب با داروهاي ضدقارچ، باكتري يا ويروس انتخاب مي شود.
: Onychomycosis- يك عفونت قارچي ناخن است كه ريشه كن كردن آن آسان نيست، عفونت رايجي كه اغلب (حدود ۴۰درصد موارد) با يك بيماري قارچي در قسمت ديگري از بدن همراه است. در اين نوع عفونت، معمولا داروهاي ضدقارچ خوراكي به مدت حداقل ۶ هفته براي ناخن هاي انگشتان دست و ۱۲هفته براي ناخن هاي انگشتان پا تجويز مي شود. شكل ديگري از درمان نيز توصيه مي شود و آن تجويز دارو با مقدار بيشتر براي هفت روز در هر ماه به مدت ۳-۲ ماه است. درمان هاي موضعي نيز به عنوان شيوه هاي جديدتر درمان در دسترس هستند.
- جدا شدن ناخن از بستر ناخن :(Onycholysis) در اين حالت صفحه ناخن از بستر خود جدا مي شود. شايع ترين علت بيماري، پسوريازيس و يا تماس بيش از حد با شوينده ها است، اين مشكل با عوامل ديگري نيز مانند ضربه يا گير كردن ناخن به جايي، واكنش هاي دارويي، بيماري هاي قارچي و واكنش به سفت هاي ناخن يا ناخن هاي مصنوعي ارتباط دارد. تايپ كردن و كار با صفحه كليد به مدت طولاني هم ممكن است موجب بروز چنين مشكلي شود.
بد نيست كه بدانيم حدود ۵۰درصد از بزرگسالاني كه مبتلا به بيماري پوستي پسوريازيس هستند از ناهنجاري هاي ناخن رنج مي برند.
- سندروم ناخن زرد: تورم در دست ها و يا وضعيت تنفسي شخص از قبيل برونشيت مزمن ممكن است باعث شود تا در يك يا چند ناخن رنگ هاي زرد و يا سبز مشاهده شود. اين علامت معمولا با رشد آهسته تر ناخن ها همراه است به طوري كه كوتاه كردن ناخن ها به هر از چندماه يكبار به تعويق مي افتد.
- سوراخ سوراخ شدن :(Pitting) در اين حالت ناخن كمي شبيه به انگشتانه خياطي مي شود. اين حالت ممكن است در اثر ضربه ايجاد شود يا ممكن است از عوارض بيماري هايي نظير پسوريازيس، اگزما يا آرتريت باشد.
- ضخيم شدن ناخن ها: اصلي ترين دليل اين ناهنجاري، عفونت هاي قارچي و پسوريازيس است. ضربه و كهولت سن نيز ممكن است دليل ديگري باشد. معمولا با درمان مشكل اصلي وضعيت ناخن به حالت عادي برمي گردد.
- تيرگي ناخن: در اين حالت ناخن ها مات و كدر بوده و در نوك آنها نوار تيره رنگي ديده مي شود. اين علامت ممكن است نشاني از يك بيماري جدي مانند سرطان، نارسايي هاي احتقاني قلب و يا ديابت باشد. اين علامت ممكن است ناشي از كهولت سن نيز باشد.
- چماقي شدن ناخن ها: در اين حالت ناخن ها به دور انگشتان خميده مي شود. اين حالت ممكن است مادرزادي بوده و يا ناشي از كمبود اكسيژن باشد كه در بيماري هاي ريوي ديده مي شود.
- شيارهاي عرضي :(Beauشs lines) شيارهايي كه در عرض ناخن مشاهده مي شود. اين مشكل مي تواند از مانيكور كردن غلط ناشي شود. در مواقعي كه رشد ناخن به دليل بيماري هايي مانند حمله قلبي، سرخك، سينه پهلو يا تب، از بافت زايشي متوقف مي شود نيز اين شيارها مشاهده مي شوند.
- خطوط هلالي شكل :(meeشs lines) خط هاي هلالي شكلي هستند كه در امتداد لانولا ديده مي شوند. اين خطوط، سفيدرنگ بوده و در مسموميت با آرسنيك بروز مي كنند.
- ناخن هاي قاشقي شكل: در اين حالت ناخن ها، نرم، فرورفته و قاشقي شكل هستند. فرورفتگي روي ناخن ها معمولا به حدي است كه مي تواند يك قطره از مايع را در خود نگه دارد. اين ناهنجاري در كم خوني هاي ناشي از فقر آهن ديده مي شود.
با اين مشخصات و علايمي كه مطرح شد اگر حدس مي زنيد و يا مشكوك هستيد كه مشكلي داريد يا نه، سعي كنيد با يك پزشك عمومي يا يك متخصص پوست مشورت كنيد تا با انجام مشاهدات و آزمايشات لازم، تشخيص مناسب را ارايه كند. فراموش نكنيد وقتي به ديدن پزشك خود مي رويد لاك هاي روي ناخن خود را پاك كنيد تا بشود ناخن را ديد.
به ياد داشته باشيد كه
مهمترين مسأله در بحث مراقبت از ناخن ها اين است كه از استفاده نادرست از ناخن ها پرهيز كنيد. از آنها به عنوان يك وسيله استفاده نكنيد. آنها را نجويد و يا پوست اطراف آن را نكنيد. معمولا موقع مرتب كردن ناخن ها، پوست انتهاي ناخن(cuticle) را از ناخن جدا كرده يا آنرا مي چينند كه اين كار نيز درست نيست. بهتر است از محلول ها و موادي كه براي نرم كردن پوست استفاده مي كنيد به ناخن ها نيز بماليد. بريدگي هاي كوچك در كناره هاي ناخن مي تواند راهي براي ورود باكتري ها يا قارچ ها باشد و ايجاد عفونت كند (عفونت نسوج نرم مجاور ناخن.(paronychia ناخن ها به كندي رشد مي كنند و علايم آسيب ديدگي تا ماه ها روي ناخن ها باقي مي ماند.
اگر ناخن هاي شما خشك و شكننده است يا اينكه ورق ورق شده و مي شكند، موقع استفاده از آب، صابون و ديگر شوينده ها، از دستكش هاي پلاستيكي يا دستكش هاي ظرفشويي با آستر كتاني استفاده كنيد و به طور مرتب دست ها و ناخن هاي خود را با مرطوب كننده ها مرطوب نگه داريد. روش هايي براي سفت تر شدن ناخن ها و حفاظت از آنها:
- ناخن هاي خود را كوتاه نگه داريد و نوك آن را كمي گرد كنيد.
- از سفت كننده هاي ناخن استفاده كنيد اما از محصولاتي كه در آنها از فرمالدئيد و تولوئن سولفا ناميد، استفاده شده باشد بپرهيزيد. زيرا اين مواد شيميايي ممكن است موجب خارش، قرمزي و تحريك پوست شود.
- هر وقت دستهايتان را شست و شو مي دهيد، پس از شست وشو از يك مرطوب كننده براي مرطوب نگه داشتن دستها استفاده كنيد.
- موقع خواب ناخن ها و پوست اطراف آن را با مرطوب كننده ها، مرطوب كرده و يك دستكش پنبه اي بپوشيد.
- از پاك كننده هاي لاك ناخن، بيش از دوبار در ماه استفاده نكنيد. اگر نياز به پاك كردن لاك از روي ناخن ها داريد از پاك كننده هايي كه حاوي استون هستند استفاده نكنيد زيرا ممكن است ناخن ها را خشك كند.
- ناخن هاي حساس و شكننده را بعد از حمام كردن يا پس از خيساندن در آب ولرم به مدت ۲۰-۱۵ دقيقه مرتب كنيد و پس از مرتب كردن از مرطوب كننده ها استفاده كنيد.
- بريدگي ها و شكاف هاي ناخن را با چسب ناخن يا با يك لاك بي رنگ ترميم كنيد.
منبعmayoclinic :