Hamshahri Newspaper

در حالي كه همه دست اندركاران به ناچيز بودن حقوق پرستاران اعتراف مي كنند، اما جامعه پرستاري هنوز با تدبيري درخور نيازهاي خويش روبه رو نشده است.
آمارها از نياز كشور به پرستاران بيشتر خبر مي دهد، ولي اين نياز هرگز مترادف با حل مسائل مالي پرستاران نشده و اكثر آن ها از گذران روزگار جايي حوالي خط فقر حرف مي زنند.
نياز ما به پرستاران بيشتر شده و بيمارستان ها و مراكز درماني لبالب از بيماران هستند. آن ها را دريابيم. مدتها است نسبت به شرايط مالي آن ها و خانواده هايشان بي اعتنا مانده ايم.

يك مسأله كلان
مقوله حقوق پرستاران زخم كهنه اي به شمار مي رود اما طي ماه هاي اخير مسأله چنان جدي شد كه حتي به اعتراض آن ها كنار كاركنان برخي بيمارستان ها هم انجاميد. آن ها از عدم دريافت كارانه، تأخير در پرداخت حقوق و فشار كاري بسيار زياد سخن گفتند و تأكيد كردند باوجود همه قول و قرارها قدمي براي حل مسائل مالي شان برداشته نشده. وزير بهداشت، هًم تأكيد كرده بايد مسأله افزايش حقوق پرستاران را پيگيري و حل كرد. او مي گويد: «وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي اين مقوله را دنبال مي كند». بنابراين هرچند دست اندركاران آشكارا به دشواري زندگي پرستاران و پايين بودن ميزان حقوق آن ها معترفند اما اين كه چگونه آن را حل كنند هنوز در هاله اي از ابهام قرار دارد.
در اين مدت طرح كارانه مطرح شد يا مقوله اضافي كاري. با اين وصف پرستاران كماكان از دشواري گذران زندگي حرف مي زنند.
دكترحسين وكيلي، رئيس بيمارستان مدرس مي گويد: نزديك به يك سال است اين بيمارستان در زمينه پرداخت حقوق و كارانه كارمندانش دچار مشكل شده و اين بيمارستان نمي تواند از عهده آن ها برآيد.
او دليل اين امر را مسأله عدم رسيدن به استانداردها در زمينه تعداد پرستاران مي داند و از كمبود پرستار سخن مي گويد؛ ولي در زمينه حقوق پرستاران هم اعتراف مي كند: «حقوق آن ها نسبت به كارمندان ساير وزارتخانه ها كمتر است و سپس مي افزايد كه اين امر هم متأسفانه از عهده ما خارج است».
آن چه رئيس اين بيمارستان، كه داراي ۲۴۵ تخت است و تحت پوشش دانشگاه علوم پزشكي قرار دارد، مي گويد نمايانگر جايگاه ناروشن پرستاران در دل برنامه ها و قوانين جاري است.رئيس اين بيمارستان به حقوق اندك پرستارانش اشراف دارد، با اين وصف مي گويد: «حل آن از عهده او خارج است» (كه البته حقيقت را مي گويد)؛ اما وقتي رئيس بيمارستان بزرگي از عدم توانايي اش در حل مسأله پرستاران سخن مي گويد، پرستاران چگونه به رفع نيازهاي خويش اميدوار باشند؟
«زهرا.ج»، پرستار بيست وهفت ساله اي است كه مي گويد: در تلا ش هستم وارد زمينه كاري ديگري شوم. كار ما بسيار دشوارتر از مثلا ً كار يك تايپيست يا يك نقشه كش است. ما با جان مردم سروكار داريم و برخي از شب هاي هفته را در بيمارستان سپري مي كنيم، اما درآمدمان اندازه آن ها يا حتي كمتر است. اميدوارم بزودي اين لباس را كنار گذاشته و حرفه ديگري بيابم.
چرا پرستاران بايد با مشكل روبه رو باشند؟
همه از كمبود امكانات درماني و بهداشتي مي نالند و هر كس كه به هر بهانه اي مجبور مي شود با اين مراكز روبه رو شود خود را با سياهه دشواري ها روبه رو مي بيند. در صف اول مراكز درماني و بهداشتي، پرستاران ايستاده اند. كساني كه بيشترين ارتباط مستقيم را با بيماران دارند - بسيار بيشتر از پزشكان - و بيشترين فشار حرفه اي در اين زمينه به آن ها وارد مي شود و اين امر هم براي همگان روشن است.
«مريم.ف»، پرستار چهل ساله يكي از بيمارستان هاي دولتي در اشاره به مشكلا ت فراوان اقتصادي اش مي گويد: جايگاه پرستاران در زمينه هاي مالي بسيار مخدوش شده و همه با بي اعتنايي از كنار آن مي گذرند. ولو آن كه هميشه ما هستيم كه رو در روي بيماران قرار مي گيريم، مستقيماً با آن ها ارتباط داريم، به آن ها دست مي زنيم. به آن ها دارو مي دهيم، جايشان را عوض مي كنيم، بدون آن كه كسي از مسائل زندگي خصوصي مان مطلع باشد. باور كنيد نزديك به يك سوم حقوق ماهيانه ام صرف رفت وآمد به بيمارستان مي شود. من نزديك به ماهي ۳۰ هزار تومان براي اياب و ذهاب مي پردازم و بخش عمده اي از درآمدم در اين زمينه از دست مي رود.
«اعظم.ك» همكار او كه سي ساله است، مي گويد: حجم كاري ما ماه به ماه و سال به سال افزايش يافته و آمار و ارقام وزارت بهداشت و همه بيمارستان ها نشان مي دهند چقدر كار مي كنيم و تا چه حد پاسخگو هستيم. كافي است به تعداد جمعيت شهر نگاه كنيد تا دريابيد ما در مقايسه با مثلا ً پنج سال پيش با چند بيمار روبه رو مي شويم، اما حقوق ما نه تنها با تورم فزاينده در جامعه همساز نيست؛ بلكه تناسبي با حجم كاري مان نيز ندارد.
«حسن.ر» پرستار سي وپنج ساله در اشاره به مسائل مالي پرستاران مي گويد: چرا بايد پرستاران با سوءتغذيه روبه رو باشند؟ چرا بايد سفره آن ها كوچك و كوچك تر شود؟ جامعه ما بايد دشواري هاي پرستاران را جدي بگيرد و آن ها را حل كند. باور كنيد كسي مثل من با درآمد ماهيانه كمتر از ۱۵۰ هزار تومان با فقر روزگار مي گذرانم. به هر اضافه كاري تن مي دهم و گاهي تا چند روز بچه هايم را نمي بينم تا چند تومان بيشتر دريافت كرده و به خانه ببرم. ولي خوب مي دانيد اين تلا ش ها بي ثمر است؛ چراكه حقوق پايه تعيين شده براي پرستاران بسيار اندك است و افزايش قيمت ها، افسارگسيخته.
كمبود پرستار بسيار جدي است
بسيار طعنه آميز است، پرستاران در شرايطي با مسائل مالي روبه رو هستند كه كمبود آن ها هم امري بسيار جدي است و كليه بيمارستان ها و مراكز درماني به پرستارهاي بيشتري نياز دارند. در حقيقت اگر مشاغل ديگر با بازار كار كساد روبه رو هستند همه از كمبود پرستار حرف مي زنند. چنان كه رئيس كل سازمان نظام پرستاري، غضنفر ميرزابيگي، در توصيف مشكلا ت جامعه پرستاري مي گويد: «در حال حاضر به حدود ۱۲۰ هزار پرستار نياز داريم. در حالي كه فقط ۷۰ هزار پرستار مشغول به كار هستند.»
در حقيقت با در نظر گرفتن استانداردهاي جهاني، در حال حاضر حدود يك سوم حداقل استانداردها نيروي پرستاري در ايران وجود دارد. باتوجه به نمونه هاي استاندارد جهاني در تركيب پرستار، پزشك و بيمار و ميزان جمعيت حدود ۷۰ ميليوني كشور به ازاي هر هزار نفر به حداقل ۳ پرستار لا زم است. در حالي كه در كل كشور بدون احتساب تخت هاي واحدهاي پزشكي و درماني نيروهاي مسلح حدود ۱۱۰ هزار تخت در ايران وجود دارد كه رقم بسيار اندكي است و نشان از فشار بر جامعه پرستاري دارد. آن چه كه به نظر مي رسد از چشم همه پنهان مي ماند، مگر آن كه بيمار شده و به بيمارستاني مراجعه كند.
در همين روند دكترحسين وكيلي، رئيس بيمارستان مدرس مي گويد: «يكي از مشكلا ت اين بيمارستان كمبود نيروي پرستار است و اين بيمارستان هيچ گونه استخدام و يا حتي جايگزيني براي پرستاران بازنشسته ندارد و اين سبب شده فشار كاري بسياري به پرستاران وارد شود.»
اما چرا در حالي كه كشور حداقل به ۵۰ هزار پرستار ديگر نياز دارد، پرستاران شاغل و فعال زير فشار مالي فراواني قرار گرفته اند؟
چرا نياز فراوان به آن ها مترادف با بهبود امكانات مالي آن ها نشده است؟ مگر عرضه و تقاضا نبايد به هماهنگي برسند؟ اما با مسائل مربوط به همين پرستاران است كه چارچوب هاي انعطاف ناپذير اداري و حقوقي، قد برافراشته و نشان مي دهد قوانين جاري پاسخگوي نيازهاي جامعه (حل كمبود پرستار) نيست و مسائل مالي اقشار (اين جا پرستاران) را حل نمي كند. همه ما به آن ها نياز داريم ولي قيمت مناسبش را نمي پردازيم. در حالي كه براي ساير اقلا م زندگي مان، از گوشت و ميوه تا لباس و حمل ونقل قيمت به روز شده اي را مي پردازيم.
شايد بگوييد ما در بيمارسان ها ومراكز درماني، قيمت اندكي نمي پردازيم. ولي پاسخش اين است كه آن چه مي پردازيد چندان به سفره پرستاران نمي رود.
مقايسه درآمدها
پزشك به بيمارستان مي رود.
پرستار هم به بيمارستان مي رود.
پزشك چند ساعت در بيمارستان به سر مي برد.
پرستار چند ساعت بيش از او در بيمارستان فعاليت مي كند.
آن ها مكمل يكديگر هستند. بيمار به پزشك نياز دارد، ولي پزشك بدون پرستار نمي تواند خدماتش را به بيماران عرضه كند. بيمار هم بدون حضور دائمي پرستار مداوا نمي يابد. اين يك دايره بسته و كاملي است.
همه مي دانند و پذيرفته اند كه درآمد پزشكان بايد از پرستاران بيشتر باشد. بعيد است كسي با اين مقوله مسأله اي داشته باشد و همه فاصله مادي بين پزشك و پرستار را مي فهمند، اما اين فاصله چقدر است؟ و چقدر بايد باشد؟
حقوق پرستاران به رتبه آنها بستگي دارد. رتبه ها هم نه براساس تحصيلات و شايستگي كه براساس سابقه كار تعيين مي شود. به گفته اين پرستارها كم پيش ميآيد پرستارها را براساس شايسته سالاري رتبه بندي كنند. اما آن عده از پرستاراني كه توسط برخي شركت ها كادر بيمارستان ها را تكميل مي كنند و در واقع توسط پيمانكاران قراردادي و به صورت روزمزد مشغول به كار مي شوند. ساعت كاري اين پرستاران بيشتر از ديگر پرستارهاست. براي مثال يك پرستار رسمي ۱۵۷ ساعت در ماه كار مي كند ولي پرستار قراردادي موظف است كه ۱۷۵ ساعت در ماه كار كند. در صورتي كه حقوقشان هم حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان كمتر است و حق استفاده از مزايايي كه شامل ديگر همكارانشان مي شود را ندارند و تنها حق آنها استفاده از بيمه است.
مريم ميرزايي ۵ سال است كه به حرفه پرستاري اشتغال دارد. او كه حقوق پايه اش ۱۵۷ هزار تومان است، مي گويد: وضع مالي پرستاران بد نيست، زيرا هم بيمه هستند و هم مي توانند از مزاياي ديگر كه شامل اضافه كار، حق شب كاري كارانه (مبلغي كه هر بيمارستان به پرسنل خود مي دهد) و مزاياي روز پرستار و ... استفاده كنند.
اما توكلي از پرستاراني است كه دوره طرح خود را مي گذراند. او مي گويد: دوره طرح را مي گذرانم. بنابراين فقط ۸۰ هزار تومان حقوق مي گيرم كه اين در برابر مشكلا ت كار پرستاري بسيارناچيز است. اما بيمه هستم و مي توانم از مزاياي بيمه استفاده كنم.
آمار موجود ارائه شده از سوي سازمان هاي ذيربط نمايانگر فاصله اي بس شگرف بين درآمد پزشك و پرستار است و بسيار هشداردهنده به شمار مي رود.
محمد شريفي مقدم، دبيركل خانه پرستار در اين زمينه مي گويد: حق كارانه باعث شده نظام ناعادلانه اي در پرداخت ها به وجود آيد و اختلا ف فاحشي بين دريافت پزشكان و ديگر پرسنل ايجاد شود.
او تأكيد مي كند: دريافتي پزشكان صد برابر دريافتي پرستاران است. به گونه اي كه يك پزشك در بيمارستان ۲ ميليون تومان و يك پرستار ۲۰ هزار تومان حقوق مي گيرد.
كارانه موجود تقسيم بندي زير را در نظر گرفته است.
پزشكان: ۶۵ درصد
بيمارستان: ۱۰ درصد
دانشگاه: ۵ درصد
ساير كاركنان شامل پرستاران، پرسنل آزمايشگاهي و داروخانه ها: ۲۰ درصد
اين بدين معني است ۲۰ درصد از كل درآمد بيمارستان ها به ۹۰ درصد پرسنل - كه پرستاران در دل آن ها قرار دارند - و ۶۵ درصد آن به گروه بسيار اندكي اختصاص مي يابد.
قرار بود طرح كارانه به افزايش كيفيت خدمات درماني، بهره وري و جذب نيروهاي متخصص و دانشگاهي منجر شود، اما به نظر مي رسد به اهداف خود نائل نيامده. چنان كه دبير كل خانه پرستار در اين زمينه مي گويد: قرار بود پزشكان و اعضاي هيأت علمي دانشگاه ها حداكثر ۵۴ ساعت در هفته در محيط هاي كاري خود حضور يابند، اما در واقع فقط ده ساعت در هفته در بيمارستان ها و مراكز درماني حضور مي يابند.
در حالي كه پرستاران براساس مسؤوليتي كه دارند بايد هميشه و همه جا در بيمارستان ها و مراكز درماني حضور يابند، بدون آن كه حقوقشان تكافوي زندگي روزمره آن ها را بدهد.
«علي.ج» پرستار سي ساله يكي از بيمارستان هاي دولتي در اين زمينه مي گويد: بله فاصله خود با پزشكان اطرافم را خوب مي دانم. من پرستار هستم و آن ها پزشك. من ديپلمه هستم و آن ها دكترا گرفته اند و تخصص هاي ويژه دارند. اما آيا من كمتر از آن ها گرسنه مي شوم؟ آيا بچه هاي من نياز به گوشت و ميوه ندارند؟ آيا همسرم به لباس نيازي ندارد؟ من و خانواده ام از حداقل امكانات، در حد تغذيه بسيار معمولي، محروم هستيم. آيا درست است فاصله پرستار و پزشك تا اين حد باشد؟
طرح ارتقاي شغلي
پس از تعطيلا ت نوروزي بود كه دكتر نورالدين پيرمؤذن، مخبر كميسيون بهداشت و درمان مجلس نويد داد با تصويب طرح ارتقاي شغلي پرستاران در هيأت دولت، كليه پرستاران جذب كار خواهند شد. او با اشاره به اين نكته كه از روزهاي اول تشكيل كميسيون بهداشت و درمان مجلس ششم يكي از دستورهاي اصلي كار اين كميسيون رسيدگي به جايگاه پرستار و پرستاري در فضاي درماني كشور بود در اين زمينه اظهار داشت: طرح تشكيل نظام پرستاري به جريان افتاد تا با تشكيل اين نهاد اجتماعي، پرستاران بتوانند مشكلا ت خويش را به گوش تصميم گيرندگان برسانند.
در آن طرح تخصيص ۲۰ ميليارد تومان براي طرح تبيين ارتقاي شغلي پرستاران براي افزايش حقوق پرستاران در نظر گرفته شد، اما همان زمان محمد شريفي مقدم، دبير كل خانه پرستار اعلام كرد ۸۵ درصد پرستاران آن طرح را حل كننده مشكلا ت خود نمي دانند و آن اعتبار فقط مشكلا ت ۲۰ درصد از پرستاران را برطرف مي كند. نكته اين است ۶۰ درصد پرستاران در سطح فوق ديپلم هستند و به عنوان بهيار، كمك بهيار و كاردان فعاليت مي كنند و سهمي از اين طرح نمي برند.