اميد سلماني فاخر
اوقات فراغت (Leisure time) زمان آسودگي از كار رسمي و پرداختن به نيازهاي طبيعي است و اين در حالي است كه گذراندن اوقات فراغت با تفريح و سرگرمي و بازي تفاوت دارد. اين سه داراي شباهتهايي هستند كه كسب لذت و خوشي وجه مشترك آنهاست. فعاليتهاي فراغت، كارهايي اختياري، لذت بخش و بدون مزد هستند كه در زمان آسودگي انجام مي شود.
در روان شناسي مثبت گرا، اثر برخورداري از اوقات فراغت و گذران سالم آن بر شادكامي، بهداشت جسمي، سلامت رواني، رضايت از زندگي، افزايش انگيزش هاي دروني، كارآمدي شغلي و بهبود روابط مثبت خانوادگي به اثبات رسيده است. فراغت و اوقات فارغ از كار و چگونگي نحوه گذراندن آن، امروزه يكي از مباحث حياتي و فرهنگي- اجتماعي هر ملتي است كه مي تواند آثار و پيامدهاي متفاوتي بر روند زيستي و رواني داشته باشد. «اوقات فراغت» مقوله اي مربوط به حوزه فردي، خانوادگي است و نه صرفاً و ضرورتاً در يك حوزه عمومي، رهيافت فرد خانواده گرا در سياستگذاري اوقات فراغت، توجه به بخش خصوصي و نهادهاي كارگزار را اصالت مي دهد.
اوقات فراغت اسطوره اي متافرم
مقررات و مصوبات بين المللي، استراحت و تفريح را يكي از حقوق اعلام كرده است و پديده انقلاب صنعتي و آثار آن شرايطي را به وجود آورد كه فراغت از يك امر خصوصي به يك پديده عمومي و اجتماعي تبديل شد.
ذكر اين نكته ضروري به نظر مي رسد كه آسيب ها و بلاياي اجتماعي معمولاً در اوقات فراغت از كار و تحصيل وارد مي شوند و خلأ فراغت زمينه توليد آفات اجتماعي را مهيا مي كند، ليكن انتظار مي رود با مديريت و برنامه ريزي براي اين ساعات بس گرانبها و باارزش، فرصتهاي طلايي را براي ادامه زندگي بيابيم.
مركز مطالعات و تحقيقات اجتماعي- فرهنگي شهرداري با مشاركت دفتر مطالعات و پژوهش هاي راهبردي سازمان فرهنگي- هنري شهرداري، با شناخت جايگاه و اهميت اين اوقات و با هدف شناسايي ظرفيتهاي علمي، مديريتي و كارشناسي مديريت اوقات فراغت و تحليل عملكرد دستگاههاي اجتماعي و بازآفريني ايده هاي كارآمد و با انگيزه معاصرسازي آموزه هاي ديني و تجارب ملي و هم گرايي در مباني و كاركردهاي مديريتي اقدام به برگزاري همايشي علمي- كاربردي در اين راستا كرد.
ميعادگاه اين همايش تالار حركت بود كه حضار و مدعوين آن اساتيد برتر دانشگاهها، مديران ارشد شهرداري و برنامه ريزان و كارشناسان اجتماعي، فرهنگي و هنري كلان شهر تهران بودند كه استقبال از آن نشانگر آن بود كه گويي مديران خواستار تحولي در اين راستا هستند.
رئيس اين همايش، اسفنديار رحيم مشايي؛ بررسي وضعيت موجود براي دستيابي به رهيافتهايي براي ارتقاء كيفيت و بهبود خدمات با استفاده از نتايج اين همايش دانست و تصريح كرد: متأسفانه امروزه تأثير اوقات فراغت در بهره وري توسط مديران و شهروندان مورد غفلت است.
مشايي خاطرنشان كرد، اوقات فراغت در كنار كار و تلاش، همه از جنس زمان، عمر و گذر مي باشد و با تأكيد گفت هيچ كس حق ندارد بين كار و فراغت از كار تفاوت قائل شود. انسان براي كار كردن آفرينش نشده، هدف از آفرينش ارتقاء روح و دستيابي به كمال است و در فضاي جدي كار و كوشش كمال ايجاد نمي شود و از هيچ انساني انتظار نمي رود كه در ساعات سستي و رخوت به نتيجه مطلوبي برسد.
وي گفت: چه بسيار زمانهايي طولاني كه به كار اختصاص مي يابد اما در زمره غفلت هستند و به كمال انساني ختم نمي شود اما اينجا مقصود تضعيف كار نيست، هدف اصلي بستر زمان است، اگر زمان فراغت از كار تحت مديريت قرار نگيرد، همان بيكاري است كه به سوي بطالت و پوچي پيش مي رود.
معاون فرهنگي شهردار تهران گفت: اگر حقيقت حس اشتغال را دريابيم، آن وقت سهم اوقات فراغت داراي اهميت فراواني مي شود؛ چرا كه بخشي از عمر ماست و از ديدگاه الهي پراهميت است.وي با اشاره به اهميت زمان يادآور شد: در زمان است كه آدمي به كمال مي رسد؛ هرچند كه زمان هم متفاوت است و قيمت آن در تغير است. ارزش يك ساعت در قرون قبل با ۵۰ سال قبل متفاوت است و اگر متفاوت است مسئوليت پاسخگويي در سال ۲۰۰۵ با سال ۱۸۰۰ قابل مقايسه نيست و اگر خداوند را عادل بشناسيم، مسئوليت و حسابي را كه بازپس مي دهيم با دو قرن قبل متفاوت است.
جمعيت انبوه تهران و اوقات فراغت
شهر تهران به عنوان يك شهر متروپوليس با اكثريت قريب به اتفاق آن شهرها و آبادي هاي بزرگ پيراموني آنها ارتباط تنيده اي دارد و به همين دليل است كه مسائل شهر تهران را بايد نه در مقياس محدوده خاص آن، بلكه در مقياس محدوده وسيع ترين، مدنظر قرار داد كه گذران فراغت و مديريت و برنامه ريزي نيز از آن جمله مسائل است.
پيش بيني هاي جمعيتي، جمعيت اين محدوده بزرگ را در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۷ ميليون نفر و جمعيت شهر تهران را نزديك به ۶/۸ ميليون نفر برآورد كرده است.
افزايش حجم جمعيت و چگونگي توزيع آن، افزايش اميد زندگي و طرح مفهوم «عمر سوم» ، ساختار جمعيت، مهاجرت، پيامدهاي ثانوي، بيكاري شديد جوانان و بالاتر بودن سهم زنان در ميان بيكاران در مقايسه با سهم آنان در اشتغال و سرانجام افزايش سن ازدواج و افزايش فاصله زماني فراغ از تحصيل تا تشكيل خانواده بر طول مدت اوقات فراغت و مديريت برنامه ريزي آن مطرح شده و علاوه بر آن اثر عوامل اقتصادي و اجتماعي غيرقابل انكار است.(۱)
رئيس همايش علمي- كاربردي اوقات فراغت در اين راستا گفت: جمعيت انبوه تهران در سايه اشتغالات و درگيري هاي فراوان و از سويي ديگر اوقات غير فعال باارزش و زمين مانده مواجه است از اين اوقات به دلايل ناشي از مشكلات نوع زندگي بي بهره مانده است.وي با انتقاد از اين اوقات غيرفعال و انفعال و به نوعي اوقات تعطيلي و بيكاري تصريح كرد امروز در شهر تهران اين فرصتها مي تواند معادل حداقل حيات چند صد هزار نفر باشد اگرچه قابل تحقق نيست.
رئيس سازمان فرهنگي شهرداري تهران با اظهار اميدواري گفت: نتايج پژوهش هاي كاربردي ارائه شده در همايش اوقات فراغت منجر به تدوين سياستهاي راهبردي براي ارائه به مسئولان و متوليان امر جهت تصميم گيري و برنامه ريزي مناسب در اين زمينه شود.وي در ادامه با اشاره به فضاي پيچيده شهر تهران و در پي آن برنامه ريزي دشوار آن گفت: سازمان فرهنگي- هنري در طول چند سال گذشته با تمركز نگاه به اوقات فراغت در تابستان نهضت تابستاني را تعريف كرد و به عنوان يك سنت حسنه آن را پذيرفت و علي رغم نظام مالي داخلي و فشارهاي حاكم توانستيم برنامه فراغت در تابستان ۸۲ را در حد سال ۸۱ ارائه كنيم و مخاطب آن يك ميليون و صد هزار نفر بود و سازمان در تابستان ۸۳ به شكوفايي كمي دست يافت و با استفاده از تنوع در فضا و خدمات با ۴۰۰ درصد رشد مواجه شديم و ميزان خدمات به پنج ميليون و صد و هشتاد هزار نفر رسيد.
نياز به ۵۰۰ خانه فرهنگ
بر اساس استانداردهاي موجود
مشايي با اشاره به حجم بالاي نيازها در تهران با ۵/۱ميليون نفر دانش آموز، ۲۵هزار دانشجو و ۹۷۳ هزار زن خانه دار افزود: بر اساس استانداردهاي موجود به۵۰۰ خانه فرهنگ در تهران نياز داريم و ادامه داد سازمان براي ارائه خدمات بيشتر نيازمند بازنگري در منابع مالي است كه در اين ميان سهم شهرداري نيز نمي تواند افزايش يابد و در هيچ حوزه اي نمي توان سهم را كاهش داد.
۲۸ميليون كلاس، نياز برنامه هاي اوقات فراغت
مشايي با اشاره به اين كه ميزان تعداد مراكز براي خدمات رساني در مقايسه با پراكندگي جمعيت و توسعه شهري كم است تصريح كرد:
نزديك ۳ ميليون نفر به برنامه هاي اوقات فراغت نياز دارند كه بر اساس برآوردها چيزي حدود ۸۶۴ ميليون ساعت را دربرمي گيرد كه براي اجراي آنها به حدود ۲۸ ميليون كلاس نياز است. وي در پايان سخنان خود از تشكيل كميته برنامه ريزي و اقدامات راهبردي اوقات فراغت در اين سازمان خبر داد و ابراز كرد: وظيفه اين كميته طراحي و برنامه ريزي حوزه هاي كلان اوقات فراغت است.
ديگر سخنران اين همايش رئيس كميسيون فرهنگي- اجتماعي شوراي شهر تهران بود. وي بي توجهي به مسئله اوقات فراغت را معضل اجتماعي دانست و با اشاره به تحولات روز دنيا و شكل گيري مباحثي همچون تمدن فراغت در جوامع مختلف گفت، متأسفانه هنوز نقش جوان در ابعاد مختلف تعريف نشده است و جوان بعد از اتمام تحصيل نمي داند كه چه كاري بايستي انجام دهد و اين مقوله اي است كه در ساير كشورها نيز از دهه هفتاد مورد توجه بوده است.
فراغت در حقيقت نوعي رهايي از وظايف رسمي مربوط به حوزه هاي مختلف است و برخلاف شغل جنبه كسب درآمد ندارد و فارغ از هرگونه هدف تجاري است و در حقيقت جست وجوي نوعي رفاه و لذت جويي مي باشد
نقش و جايگاه تربيت بدني در گذراندن اوقات فراغت
ورزش در كنار فوايد جسماني سبب تقويت ابعاد معنوي مي شود؛ به گونه اي كه آن را ابزاري براي دستيابي به اهداف تربيتي مي دانند، با توجه به نقشي كه دانش آموزان در ساختار اجتماعي و فرهنگي جامعه دارند و خود را براي مشاركت در فعاليت هاي اجتماعي در مقياس هاي گسترده تر آماده مي كنند، لازم است كه از سلامت جسماني و رواني كامل برخوردار باشند كه در اين زمينه تربيت بدني و نقشي كه اين عنصر در گذراندن اوقات فراغت نسل جوان دارد اهميتي حياتي پيدا مي كند.
فراغت در حقيقت نوعي رهايي از وظايف رسمي مربوط به حوزه هاي مختلف است و برخلاف شغل جنبه كسب درآمد ندارد و فارغ از هرگونه هدف تجاري است و در حقيقت جست وجوي نوعي رفاه و لذت جويي مي باشد. به بيان ديگر اوقات فراغت، فرصت و زماني است كه پس از كار موظف روزانه باقي مي ماند و فرد به هنگام آسودگي يا شوق و رغبت اقدام به تفريح و سرگرمي و توسعه آگاهي ها و فعاليت هاي مفرح جهت رفع خستگي و تجديد قوا و گريز از وقايع روزانه و بالاخره فعاليت هايي كه به رشد و تعالي شخصيت منجر شود، مي پردازد. بررسي ها نشان مي دهد كه سهم تربيت بدني بر اساس مقطع تحصيلي و پايگاه اجتماعي، اقتصادي دانش آموزان تغيير مي يابد و به لحاظ ميزان رضايت دانش آموزان كشور از نحوه گذراندن اوقات فراغت بدين نتيجه رسيد كه اين ميزان رضايت در حد بالايي وجود دارد.
بازنشستگي به معناي منتظر مردن بودن نيست
خادم، عضو شوراي شهر، وضعيت كنوني اوقات فراغت جامعه اعم از سالمندان، بانوان و جوانان را از نظر كمي و كيفي نامناسب توصيف كرد و تصريح كرد: بازنشسته شدن به معناي مردن نيست، وي در ادامه گفت: بانوان خانه داري كه از افسردگي رنج مي برند، دختراني كه به دليل فقر حركتي سلامت جسمي و رواني شان تحليل مي رود و نسل جوان كه به علت نبود ساز و كار مناسب و تعريف نشده در حوزه اوقات فراغت فرايند جامعه پذيري و كسب تجارب نسل هاي پيشين را طي نمي كنند، اينها همه از تبعات بي برنامگي و كمبود شديد امكانات در زمينه اوقات فراغت است.
خادم تصريح كرد: با نحوه برخورد با پديده اوقات فراغت مي توان صلاح و فساد يك جامعه را تعريف كرد و تأكيد كرد جريانات محفلي نشأت گرفته از عدم توجه متوليان به اوقات فراغت نسل جوان است.
ظهور تمدن فراغت
رئيس كميسيون شوراي شهر تهران با اشاره به ظهور تمدن فراغت از دهه ۷۰ به بعد و نظريات جامعه شناسي گفت:اوقات فراغت به علت محدود نبودن سن، طبقه و جنس، يك مقوله فرابخشي است كه تمام افراد را در تمام سنين و حتي سالمندي در بر مي گيرد.
خادم تأكيد كرد: طي دو دهه گذشته ما با تمدن فراغت موضوع فرابلوغي و پساجواني روبه رو هستيم كه اين مشكل در تمام كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه ايجاد شده است.
وي در ادامه گفت: جوان پس از اتمام تحصيل استقلال مالي ندارد و نقشي براي او تعريف نشده است. وي با انتقاد به اين كه اگر فضاهاي تفريحي، ورزشي از سوي حوزه مديريتي تعريف نشود، جوان خود ناچار است آن فضا را شخصاً تعيين كند ادامه داد: در حال حاضر ۴۰ هزار صندلي سينما داريم كه به دليل تغيير كاربردي ۱۵ هزار از آنها در حال خارج شدن از اين ميزان هستند و اين در حالي است كه ما به ۶۲۵ سالن سينماي ۲۰۰ نفره نيازمند هستيم.
۵ ميليارد اعتبار، تنها براي ۶ هزار نفر در هفته
خادم با اشاره به ۴۰ برنامه ورزشي تعريف شده در راستاي اعتبارات ۵ ميليارد توماني در سال ۸۴ يادآور شد، با وجود آن كه اعتبار كلاني براي اين بحث توسط شهرداري تهران اختصاص يافته است. اما با توجه به جمعيت و حجم نيازها، اين مبلغ اعتبار قابل توجهي محسوب نمي شود و صرفاً مي توان هفته اي ۶ هزار نفر را تحت پوشش قرار داد.
وي با بيان اين كه بروز شكاف نسلي ميان نسل جوان و نسل هاي گذشته را بايد در فضاي بيمار اوقات فراغت جست وجو كرد، گفت: جاي خالي مسئله مهم اوقات فراغت در ديدگاه هاي نامزدهاي رياست جمهوري وجود دارد و مسئولين بايد بپذيرند كه هيچ جامعه اي بدون بسترسازي براي ارتقاي روحي، رواني و فرهنگي افراد مسير توسعه و پيشرفت را طي نخواهد كرد.
خادم، در اين همايش گفت: زنان امروزي با فقر حركتي و افسردگي مواجهند و نسل جديد دختران در مقايسه هاي تطبيقي به لحاظ جسمي و روحي داراي تفاوت هاي زيادي با قابليت هاي مادران خود هستند به گونه اي كه دوران بارداري را به علت ضعف جسماني بسيار سخت مي دانند كه اينها همگي در پايه استفاده نكردن صحيح و آگاهانه از اوقات فراغت است.
برپايي نمايشگاه محتوايي
برپايي نمايشگاه محتوايي، پژوهش هاي حوزه اوقات فراغت شامل چكيده و محتواي ۸۰ پژوهش شاخص و انتشار به صورت استندهايي در فضاي بيروني تالار و اعلام بيانيه اي متضمن رهنمودها و سياست هاي پيشنهادي براي دستگاه هاي ذيربط از برنامه هاي اين همايش بود.
از اساتيد دانشگاه ها كه با ارائه مقالات خود و سخنراني به بهبود اين همايش سهم بسزايي ايفا كردند مي توان دكتر حسن عشايري، عضو هيأت علمي دانشگاه علوم بهزيستي، دكتر حبيب الله زنجاني از اعضاي هيأت علمي دانشگاه تهران، دكتر سعيد معيدفر، از اعضاي هيأت علمي دانشگاه تهران، دكتر كيومرث اشتريان، عضو هيأت علمي دانشگاه تهران، دكتر محسن ميرباقري، رئيس فرهنگستان علوم اسلامي، دكتر محمود گلزاري عضو هيأت علمي دانشگاه علامه طباطبايي، دكتر نسرين اكبرزاده، عضو هيأت علمي دانشگاه الزهرا، دكتر باقر ساروخاني، عضو هيأت علمي دانشگاه تهران، دكتر مرتضي منطقي، عضو هيأت علمي دانشگاه تربيت معلم تهران و ... اشاره كرد.
نتايج و دستاوردها
دكتر باقر ساروخاني استاد دانشگاه تهران معتقد است كه در جست وجوي چيستي فراغت سه نوع عقلانيت وجود دارد كه اوقات فراغت در حوزه عقلانيت معنايي جاي مي گيرد، وي اوقات فراغت را مرتبط با جهان فردي انسان ها مي داند و صرف اين زمان را نوعي هنر مي داند و خاطرنشان مي كند كه مطالعه آسيب هاي اجتماعي بدون شناخت گذران فراغت ممكن نيست و اين فرصت را به مانند شش تنفسي براي انسان در برابر كار تلقي مي كند و زمينه اي براي تبلور ارزش هاي فردي قلمداد مي كند. از نظر وي فراغت دنياي نمادين و شفافي است و از طريق گذران اين زمان مي توان به وجوه شخصيتي فرد پي برد.
دكتر نسرين اكبرزاده، استاد دانشگاه الزهرا، طي تحقيقات در مقاله اش معتقد است: بين نحوه گذراندن اوقات فراغت و ميزان افسردگي نوجوانان ارتباط آماري معناداري وجود دارد. او در ادامه مي افزايد، نوجوانان جنوب تهران در فعاليتهاي ذهني فرهنگي كمتر از نوجوانان شمال و مركز فعاليت دارند و نوجوانان اين قسمت از شهر بيشتر از اوقات فراغت به فعاليت هاي ورزشي مي پردازند.
اين استاد دانشگاه تأكيد مي كند: با برنامه ريزي صحيح و به كارگيري نيروي جوانان در فعاليت هاي سالم اوقات فراغت به عنوان عامل قابل كنترل در پيشگيري از افسردگي نوجوانان استفاده نمود.
غلامعلي افروز، استاد دانشگاه و يكي از اعضاي هيأت رئيسه اين همايش معتقد است: جايگاه فراغت در ميان اولياء و مربيان به فراموشي سپرده شده است و انتقاد از اين كه وقتي دانش آموزي در كنار فعاليت هاي درسي اش، اگر گاهاً به مطالعه كتابي غيردرسي مي پردازد مورد سرزنش و مؤاخذه والدين و مربيان قرار مي گيرد، آِيا با چنين روشي مي توان فرهنگ مطالعه را در اوقات فراغت عملي كرد، وي در ادامه تاكيد مي كند: چيزهاي موظف انسان را خسته و كلافه مي كند، فراغت در اوقات آزمون و شرايط جدي زندگي في الواقع مفيدتر از زمان هاي ديگر است.
دكتر محمد ميرزايي، استاد دانشگاه و يكي ديگر از اعضاي هيأت رئيسه با لحني انتقادآميز مي گويد: امروزه با كنكورمداري تمام اوقات فراغت پر شده است.
دكتر حسن عشايري، دكتراي عصب شناسي و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي معتقد است: كار مفيد در سازمان هاي اداري امروزه حدود ۲۰ دقيقه تخمين زده مي شود، اوقات فراغت را بايستي كسب كرد، وي در ادامه مي گويد: غايت فعاليت ذهني در مورد اوقات فراغت ايجاد حس زيبايي شناختي يعني نقد غفلت زدايي نكته سنجي، مقاومت در مقابل تحميل آگاهي هاي كاذب، جرأت ورزي و پيدا كردن هويت راستين شهروندي خواهد بود.
وي با اشاره به اين كه «اتم را مي توان شكافت ولي بينش مردم را به سادگي نمي توان تغيير داد» گفت: مي توان فرهنگسرا احداث كرد كه بسيار ارزنده است و جنبه هاي مثبت و كاربردي را با تحسين و قدرداني تجربه مي كنيم ولي فرهنگ مردم به سادگي تغيير نمي كند. نگرش به فرايند كار هنوز قرن ها با واقعيت و روح حاكم زمان فاصله دارد.
دكتر سعيد معيدفر، استاد دانشگاه تهران با ارائه مقاله اي تحت عنوان شناسايي تقاضاي اجتماعي، فرهنگي، هنري و تفريحي شهروندان در ايام فراغت ابراز مي كند.
اوقات فراغت در مقابل زماني قرار مي گيرد كه فرد در الزامات اجتماعي نظام تقسيم كار اقتصادي درگير است. زماني است كه فرد نه مشغول يكي از فعاليت هاي شغلي، خانه داري و تحصيل، نه در رفت و آمد و نه در حال خواب است.
وي با اشاره به تحقيقات به عمل آمده مي افزايد: سرانه مطالعه در قالب تقسيم بندي رسانه هاي مكتوب در كشور ۶ تا ۷ دقيقه در تهران ۵/۷ دقيقه است كه در اين ميزان در سطح كشورهاي توسعه يافته تا ۳۰ دقيقه برآورد مي شود.
در رسانه هاي غيرمكتوب به عنوان مثال تلويزيون مدت زماني كه از آن استفاده مي شود در تهران ۴۳۴ دقيقه و در كل كشور ۴۴۸ دقيقه عنوان مي كند.
دكتر معيدفر پس از ارائه آمار و ارقام فعاليت هايي كه در اوقات فراغت انجام مي گيرد اعلام مي كند: بيشترين زمان صرف اوقات فراغت در تهران و ساير شهرها صرف تماشاي تلويزيون مي شود كه ۴۲ درصد اين اوقات را تشكيل مي دهد، در مراتب بعدي رفت و آمد با ديگران با ۱۴ درصد و ورزش با ۱۰ درصد قرار مي گيرند.
وي در پايان نتيجه گيري آماري يادآور مي شود: ۲۶ درصد زمان فراغت سهم رسانه ها مي شود كه كمترين آن به سينما اختصاص مي يابد (كمتر از يك درصد) و سهم دو نهاد دولتي صدا و سيما ۵۱ درصد و سهم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ۱۳ درصد مي شود و سهم رسانه صدا و سيما در برنامه ريزي ۸۱ درصد و اين سهم براي وزارت فرهنگ ۱۵ درصد مي شود. در اين آمار مشاهده مي شود كه در رسانه هاي مكتوب ضعف قابل توجهي ديده مي شود.
دكتر محمود گلزاري، استاد دانشگاه علامه در ادامه مي گويد:
امكان گزينش، خانوادگي بودن فراغت، غيرمادي بودن، مشاركتي بودن از خصايص اوقات فراغت بايستي باشد و تأكيد مي كند كه اوقات فراغت بايد منشوري داشته باشد و رسانه ها ملزم به پيروي از آن باشند و يادآور مي شود كه اعتقاد به جهان فراغت است كه شناخت فراغت را براي راهبران و برنامه ريزان مهيا مي كند.۰اين كارشناس در ادامه مي افزايد: سرانجام پژوهش هاي ميداني و مطالعات بين رشته اي از مهم ترين وظايف دولت به خصوص شهرداري هاست. همايش به اتمام رسيد و اين مسئولين و برنامه ريزان هستند كه بايستي لبيكي به اين عقايد و آراء دهند ودر به حد اعلا رساندن اين اوقات اهتمام ورزند، اين در حالي است كه اگر برنامه هاي مطرح شده در اين همايش از جنبه علمي به جنبه كاربردي جامه عمل بپوشاند و در جانب آن متضمن حرفه آموزي و در نهايت به ايجاد فرآيند اشتغالزايي ختم شود، اين اوقات بس گرانبها و ذي قيمت به اوج اعلا و جايگاه واقعي خود نزديك مي شود و از نتايج مثبت آن بهروزي و خشنودي جوان و ساير اقشار مي شود و ارتباط فرد با جامعه پررونق تر مي گردد.آن زمان را آرزو مي كنيم و در روياهايمان مي پرورانيم و مي دانيم كه رويا ضروري ترين نياز مغز آدمي است و ملتي كه رويا ندارد، هيچ ندارد.
