ائلدار محمدزاده صديق
خانه هاي فرهنگ مكان هايي هستند كه در محله هاي شهر به منظور گسترش فرهنگ شهروندي و ارج نهادن به فرهنگ و هنر محله، ارائه خدمات فرهنگي و هنري، برگزاري نمايشگاه هاي هنري و در نهايت تأمين نيازهاي فرهنگي اهالي آن محل تشكيل شده اند. اغلب خانه هاي فرهنگ از مكان هايي همانند كتابخانه، نگارخانه، آمفي تئاتر و يا سالن اجتماعات و كلاس هاي آموزش تشكيل شده اند. اين خانه ها كه از طرف شهرداري تهران، ايجاد و گسترش يافته اند، اكثريت خدمات فرهنگي خود را به صورت رايگان و يا با هزينه هاي ناچيز در اختيار شهروندان قرار مي دهند.
در اين گزارش سعي شده است، ضمن معرفي يكي از اين خانه هاي فرهنگ و چگونگي فعاليت واحدهاي مختلف آن، با چگونگي فعاليت خانه هاي فرهنگ در سطح شهر تهران آشنا شويم.
يك روز عصر، خسته از دود و ترافيك، گذرم به پاركي افتاد تا لحظاتي را به استراحت و دوري از صداي ماشين و رفت و آمد بگذرانم. در اين حين، مكاني به نام «خانه فرهنگ» افكارم را به خود مشغول كرد. باتوجه به آنچه كه در صحبت هاي آقاي شهردار درباره خانه هاي فرهنگ، فرهنگسرا و توجه مديريت شهري به گسترش فعاليت هاي فرهنگي، هنري شنيده بودم، بدم نيامد تا براي آشنايي سري به اين خانه فرهنگ بزنم.
اين مكان كه هم اكنون «خانه فرهنگ فدك» نام گرفته است، بيش از ۴ دهه است كه به فعاليت هاي فرهنگي و هنري اختصاص دارد. اين مجموعه در سال ۱۳۷۲ بازسازي كلي شد و بناي جديد آن در سال ۱۳۷۶ و در زميني به مساحت ۱۴۰۰ متر مربع با تغيير دكوراسيون داخلي و تغيير كاربري در برخي موارد افتتاح شده است.
در هنگام ورود به خانه فرهنگ، آنچه كه زودتر از همه در مقابل ديدگانم ظاهر شد، كتابخانه اي كوچك و محصور در يك آكواريوم شيشه اي بود. كتابخانه هنوز افتتاح نشده و در مرحله آماده سازي به سر مي برد و كتابدار در داخل فضاي كتابخانه در حال مجموعه سازي و ايجاد نظم و ترتيب قفسه هاي كتاب بود. جنب و جوش حاكم بر مجموعه، نشاني از فعال بودن مجموعه را براي من به همراه داشت.
اما آنچه كه بيش از همه بر روي اين كتابخانه شيشه اي خودنمايي مي كرد، پوستر نمايشگاه نقاشي «نگاه» بود. اين نمايشگاه شامل ۲۴ اثر سياه قلم از هنرمندان جوان «اميد نيايش» بود. براي آشنايي بيشتر بدم نيامد تا به سراغ مدير اين مجموعه فرهنگي بروم تا برنامه هاي فرهنگي _ هنري اين مجموعه را دستمايه گزارشي نمايم.
امير اسماعيلي در معرفي اين مجموعه گفت: فدك، يكي از بزرگترين خانه فرهنگ سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران است كه از سال ۱۳۷۶ فعاليت خود را آغاز كرده است. اين مجموعه فرهنگي شامل كتابخانه، نگارخانه، سالن آمفي تئاتر، كانون هاي مختلف مردمي و كلاس هاي آموزشي است كه روزانه پذيراي هزاران نفر از مشتاقان فرهنگ و هنر است. او ادامه داد: سالن آمفي تئاتر اين مجموعه ۲۳۰ نفر ظرفيت دارد كه صبح ها به اجراي نمايش و تئاترهاي كودكانه اختصاص دارد و ضمن هماهنگي كه با مدارس منطقه صورت گرفته، دانش آموزان به همراه مربيان مدرسه به طور پيوسته از آن بازديد مي كنند. علاوه بر آن با توجه به مناسبت ها، سمينارها و برنامه هاي فرهنگي، علمي و هنري، همچنين مراسم يادبود شهدا در اين مكان برگزار مي شود. اما بعدازظهرها اين سالن به اكران فيلم هاي سينمايي اختصاص دارد كه با استقبال اهالي محل همراه است. نگارخانه مجموعه نيز در يك فضاي ۷۰ متر مربع واقع شده است و گنجايش ۷۰ تابلو را دارد.
مديرخانه فرهنگ فدك با اشاره به اين كه تجهيزات نگارخانه بازسازي و كامل شده است، گفت: اين نگارخانه از سيستم روشنايي و نورپردازي مناسبي برخوردار است، ما علاوه بر اين كه با سازمان ها و نهادهاي دولتي و غيردولتي همكاري مستمري براي برگزاري نمايشگاه هاي هنري داريم، سعي مي كنيم تا امكانات مناسب و كاملي را دراختيار هنرمندان جوان قرار دهيم تا آن ها نيز تجربه برگزاري نمايشگاه و به نمايش گذاشتن آثار هنري خود را داشته باشند.
اسماعيلي با اشاره به برگزاري نمايشگاه هايي از جمله نمايشگاه آثار هنري هنرستان هاي فني آموزش و پرورش منطقه ۸ در اين مكان بيشتر فعاليت اين نگارخانه را معطوف به هنرهاي تجسمي از جمله خوشنويسي، نقاشي، طراحي و معرق دانست و گفت: هم اكنون آثار نقاشي سياه قلم «اميد نيايش» در اين مكان به نمايش گذاشته شده كه در نوع خود نمايشگاه قابل توجهي است و از استقبال مناسبي برخوردار شده است.
وي ضمن اشاره به ايجاد نگارخانه هاي سيار گفت: تلاش مي كنيم نمايشگاه سياري در مكان هاي پررفت و آمد همانند رستوران ها و آرايشگاه ها ايجاد كنيم تا حاضرين در اين مكان ها دقايقي را نيز به ذوق هنري خود اختصاص دهند و با مفهوم هايي همانند هنرهاي تجسمي، نگارگري، تابلو؛ هنر و نقاشي آشنايي بيشتر پيدا كنند.
او گفت: در اين باره بروشورهايي را نيز تهيه خواهيم كرد كه با توجه به موضوعيت نمايشگاه به معرفي آن رشته هنري، شيوه طراحي و توليد آن و همچنين معرفي خانه فرهنگ، فعاليت هاي آن و چگونگي عضويت و استفاده از آن خواهد پرداخت.
وي در ادامه درباره كتابخانه اين خانه فرهنگ گفت: كتابخانه فدك هم اكنون در دست راه اندازي است و سعي دارد تا با طرح هايي همانند «پيك كتاب» و «كتابخانه سيار» فعاليت كند. اسماعيلي توضيح داد: به دليل كمبود فضا، امكان ايجاد سالن مطالعه در اين خانه فرهنگ وجود ندارد، به همين دليل فعاليت كتابخانه تنها به صورت امانت كتاب خواهد بود. در اين باره ضمن هماهنگي با مدارس منطقه و با توجه به موضوعيت درسي كتاب هاي مورد نياز خود را مطالعه كنند.
او گفت: در اين بين مدرسه هاي فاقد كتابخانه در اولويت هستند و پس از تجهيز كتابخانه از مدارس علاقه مند ثبت نام كرده و اولويت بندي خواهيم كرد.
مدير خانه فرهنگ فدك با اشاره به اين كه عمده فعاليت اين خانه فرهنگ بر محور كانون ها و تشكل هاي مردمي استوار است، گفت: كانون بانوان، كانون نمايش، سرود، موسيقي، نجوم، ادبي، جوان، علمي، فيلم، قرآن، ورزشي، نيكوكاران، پاتوق پيشكسوتان فدك، انجمن دوستي فرهنگ و حرف، هنرهاي تجسمي، كانون دوستداران طبيعت، كانون كوهنوردي كه مباحث ورزشي و كوهنوردي را به صورت تئوريك آموزش مي دهند و كانون شطرنج كه مقدمات تشكيل تيم شطرنج براي معرفي به سازمان تربيت بدني صورت گرفته است، تنها شماري از فعاليت هاي مردمي در اين خانه فرهنگ به شمار مي روند.
وي در ادامه با اشاره به اينكه تمام تشكل هاي خانه فرهنگ با محوريت فكر، انديشه و عمل فعاليت مي كنند، گفت: جهت مردمي بودن فعاليت هاي خانه فرهنگ اعضاي كانون ها از سياستگذاري هاي خانه فرهنگ گرفته تا اجرا و بازخورد برنامه ها مشاركت دارند. به طوري كه اهالي منطقه، خانه فرهنگ را خانه دوست خود مي دانند و تمام تلاش ما نيز همين است تا مردم احساس كنند تا اين خانه فرهنگ خانه خودشان است و بتوانند نيازها و خواسته هاي خود را با توجه به سياست هاي فرهنگي، ورزشي و هنري نظام بدست آورند.
وي ازجمله ديگر فعاليت هاي اين مجموعه فرهنگي، انتشار هفته نامه «پيك فدك» براي اهالي محل اشاره كرد و گفت: سعي كرده ايم تا در اين نشريه ضمن رويكرد محله گرايي، استعدادها، مشكلات و معضلات منطقه را به همراه راهكارهاي عملي و علمي ارائه دهيم.اين نشريه كه توسط اهالي محل منتشر مي شود، شامل اخبار و گزارش هاي مردمي، گفت وگو با خانواده شهدا، فرهنگ شهروندي و ديگر بخش هاي جذاب و خواندني است. او درباره فعاليت هاي آموزشي خانه فرهنگ گفت: ۷ فضاي آموزشي با بيش از ۵ رشته هنري، علمي، فرهنگي همانند انواع هنرهاي دستي، تجسمي، موسيقي، زبان، كامپيوتر، بازيگري و انواع هنرهاي دستي در اين مجموعه فعال است و همچنين بزرگترين كارگاه معرق كه يكي از بهترين مراكز آموزش معرق در منطقه شرق تهران به شمار مي رود در اين خانه فرهنگ واقع شده است. كارگاه سفال، آموزش با چرخ نيز از ديگر فعاليت هاي هنري اين خانه فرهنگ است كه ضمن هماهنگي با سازمان فني و حرفه اي مدارك رسمي و معتبر اين سازمان به فارغ التحصيلان ارائه مي شود.
در ادامه برنامه بازديد به كتابخانه اين مجموعه رفتيم تا شنواي صحبت هاي كارشناس مسئول اين كتابخانه باشيم، مريم ظفرمند، درباره كتابخانه فرهنگ فدك گفت: اين كتابخانه هم اكنون در مرحله مجموعه سازي و آماده سازي به سر مي برد و هنوز كتاب ها و امكانات مورد نياز آن تكميل نشده است. وي هدف از ايجاد اين كتابخانه را گسترش فرهنگ مطالعه و كتابخواني عنوان كرد و گفت: تلاش ما بر اين است تا به هر نحوي شده اين كالاي فرهنگي را به خانه هاي مردم محله بفرستيم.
ظفرمند درباره مجموعه سازي كتابخانه گفت: با توجه به اين كه كتابخانه در دست مجموعه سازي است، تلاش خواهيم كرد تا ضمن نظرسنجي از دانش آموزان و مردم منطقه، كتاب هاي مورد نياز آنها را براي اين كتابخانه تهيه نماييم تا مجموعه اي مفيد و مورد استفاده براي مردم منطقه باشد.
وي با اشاره به اين كه فضاي مطالعه در خانه فرهنگ مهيا نمي باشد، شيوه كار كتابخانه را امانت كتاب و همچنين برگزاري كتابخانه هاي سيار در مدارس و بيمارستان هاي منطقه با توجه به نياز اهالي منطقه عنوان كرد.
مريم ظفرمند، مسئول كتابخانه تازه تأسيس فدك اظهار اميدواري كرد با تهيه امكانات مورد نياز ازجمله رايانه، برنامه هاي نرم افزاري و كتاب هاي متنوع به زودي شاهد افتتاح اين كتابخانه و خدمات كم نظير آن در سطح مدارس و بيمارستان هاي منطقه باشيم.
پس از بازديد از كتابخانه فدك كه كتاب هاي آن بيشتر حال و هواي مذهبي و تاريخي داشتند به سراغ نگارخانه اين خانه فرهنگ رفتم، مسئول نگارخانه گفت: در اين نگارخانه آثار هنرمندان و هنرجويان به مدت ۱۰ روز به نمايش گذاشته مي شود كه اكثر نمايشگاه ها مربوط به هنرهاي تجسمي است.
بنفشه رسائي، نگارخانه و كارشناس هنري خانه فرهنگ درباره چگونگي ارزيابي آثار علاقه مندان به برپايي نمايشگاه گفت: ابتدا تصوير دو نمونه از آثار هنرمندان به معاونت هنري سازمان فرهنگي هنري شهرداري ارسال مي شود تا مجوز برگزاري چنين نمايشگاهي گرفته شود. پس از كارشناسي از آثار، اقدامات لازم براي برگزاري نمايشگاه كسب مي شود. رسائي گفت: هدف ما حمايت و ايجاد انگيزه در هنرمندان جوان جهت آفرينش آثار بكر و جديد است و براي اين كار از هيچ كوششي دريغ نمي كنيم.وي ادامه داد : جهت حمايت از هنرمندان سعي مي كنيم تا براي آنها كارت دعوت و پوستر طراحي و چاپ كرده و علاوه بر آن برخي از آثار آنها را خريداري نماييم تا به نوعي حمايتي از آنها به عمل آمده باشد. او درباره نمايشگاه جاري خانه فرهنگ گفت: هم اكنون آثار «اميد نيايش» كه شامل ۲۴ اثر سياه قلم و با نام «نگاه» است، از ۲۲ فروردين برگزار شده و امروز به پايان خواهد رسيد.
اميد نيايش نقاشي را از دو دهه پيش و در كنار استاد مرتضي رسام نخجواني آغاز كرد، در تكنيك هاي رنگ روغن، آبرنگ و سياه قلم كار كرده است، اما خودش بيشتر كارهاي سياه قلم و آبرنگ را ترجيح مي دهد.
نيايش در سال ۱۳۷۱ براي اولين بار در يك نمايشگاه گروهي در فرهنگسراي شهر زادگاهش تبريز شركت كرده است و «نگاه» دومين نمايشگاه آثار اوست كه در آن ۲۴ نمونه از آثار سياه قلم او به نمايش درآمده است. ازجمله چهره هاي سرشناسي كه در اين نمايشگاه به تصوير كشيده شده اند مي توان به ميرزا حسن رشديه (پدر معارف نوين ايران)، حبيب ساهر و علي محزون (شاعر)، سيدجمال الدين اسدآبادي، علامه محمدتقي جعفري، شيخ بدرالدين و چهره هايي از انسان هاي عادي شهري و روستايي اشاره كرد. با اين هنرمند جوان گفت وگويي كوتاه انجام داديم:
* چرا اين نمايشگاه نگاه نام گرفت؟
- تصور مي كنم «نگاه» هركسي كه منحصر به خود اوست. همچون اثر انگشت. در اين نمايشگاه من سعي كرده ام نگاه انسان ها را به تصوير بكشم، خواه اين نگاه، نگاه يك روستايي آذربايجاني باشد، خواه نگاه يك شاعر، خواه نگاه ميرزاحسن رشديه، پدر آموزش نوين، با علامه جعفري، چهره ها عموما آذربايجاني هستند و از ميان پرتره هايي كه در ۱۰ سال اخير كار كرده ام، انتخاب شده اند.
* نگاه هايي كه به تصوير كشيده ايد، نگاه خود شخصيت است، يا نگاه شماست كه در سيماي شخصيت تصوير شده نقش بسته است؟
- پرسش دشواري است. شايد هر كسي، هر نگاهي را با ذهنيت و نگاه رازگشايي كند. شايد از اين منظور نوع برداشت نقاش در تصوير كردن گناه بي تأثير نباشد. ولي گمان مي كنم، چون كارهايي كه در اين نمايشگاه ارائه شده اند عموما رئال و غيرانتزاعي است، نگاه نقاش بيشتر در انتخاب شخصيت ها منعكس شده است.
* شما فقط در زمينه هاي سياه قلم كار كرده ايد؟
- آبرنگ و رنگ روغن هم كار كرده ام ولي حقيقتا عاشق سياه قلم هستم. سياه قلم ساده و در عين حال باشكوه است. دروني تر است. دنياي سياه قلم دنياي رها از رنگ و تكلف است. براي نقش با آبرنگ يا رنگ روغن بايد وسايل و زمينه هايي را تدارك ديد، اما سياه قلم تنها قلمي مي خواهد و كاغذي. هر لحظه كه دلتنگ شدي قلم را برمي داري و نقش مي زني.
* يقينا. اين آخرين نمايشگاه شما نخواهد بود، آيا در نمايشگاه هاي آينده باز هم اختصاصا سياه قلم كار خواهيد كرد؟
- در حال حاضر مجموعه اي از كارهاي آبرنگ را آماده مي كنم كه اگر خدا بخواهد به زودي ارائه خواهد شد.
