تمدنها بزرگ رويداد ; خط
;"گروتفند" روز زاد پنجمين و بيست و دويست مناسبت به
ميخي خط از رمزگشايي پيشگام
اكدي چون سامي زبانهاي زمينه در متاسفانه ما كشور در
هيچ متوالي ساليان تا آرامي و عيلامي ،(آشوري -بابلي)
اين مطالعه از كه بود حالي در اين و نگرفت صورت اقدامي
بيشترين كه حالي در.مي‌گذشت سال يكصد اروپا در زبانها
بدين باستان ايران تمدن و فرهنگ شناخت منابع مهمترين و
.زبان‌هاست
عصر در فرهنگي رخدادهاي مهمترين از يكي بي‌گمان :درآمد
پيشرفتهاي سببساز خود نوبه به كه -باستاني تمدن‌هاي
تا.است خط اختراع -گرديد جوامع اجتماعي بستر در فرهنگي
را بزرگ نوآوري اين باستان‌شناسان و پژوهشگران اكنون ، به
.مي‌دانند -ميلاد از پيش سال در 3500 -سومر تمدن آن از
خطهاي به بعدها ، بود ، هجايي نگارش شكل نخستين كه خط اين
بزرگ رويداد اين پس از اما يافت ، تحول كنوني الفبايي
اين خوانش و رمزگشايي شايد كنوني ، عصر در تمدن‌ساز ،
رويدادي بتوان را باستاني ميخي خطهاي
.دانست دوران آن خور در
ميخي خط يافته گسترش نيز باستان ، ايران در رايج خطهاي
ميخي خط به مي‌توان ميان آن از.بود ميان‌رودان
مطلبي.كرد اشاره پهلوي خطهاي و اوستايي خط هخامنشيان ،
پنجمين و بيست و دويست مناسبت به مي‌آيد ، پي از كه
خطهاي از رمزگشايي پيشگام گروتفند ، فريدريش گئورگ زادروز
.است درآمده نگارش به ميخي
اكبرزاده داريوش دكتر
است پيشينه‌اي داراي دانش‌ها ديگر چون ميخي خط رمزگشايي
و باستان‌شناس پژوهشگران براي بيشتر پيشينه اين كه
دانشجويان بويژه و مردم شايد.است شده شناخته زبان‌شناس
را خط اين زماني چه در و كساني چه كه بدانند كمتر ما
فشرده تاريخچه مي‌آيد پي در چه آن كرده‌اند؟ رمزگشايي
بزرگ مردان تلاش آن در كه است ميخي خط رمزگشايي
از تعداد آن روان.مي‌زند موج ايران‌دوست و ايران‌شناس
مينو به نيستند ما ميان در امروز كه بزرگ ايران‌شناسان
.باد شادان
.است كرده ياد "آشوري حروف" عنوان به ميخي خط از هرودت
گزارش راه از "شكل ميخ" خط اين به مربوط خبرهاي نخستين
و هجري حدود 720 در "پاره‌فون فن اودريش" چون جهانگرداني
دربار سفير "باربارو ژوزفات" توسط بعد سال پنجاه و يكصد
شركت نماينده "دوكت جفري" سپس و حسن اوزن سلطنت در نيز و
شاه دربار در آلمان قيصر سفير "كمني زالن" و شرقي هند
و "پوزه فن هاينريش" و "تكساندر" او مخصوص منشي و عباس
جامع گزارش نخستينرسيد اروپائيان گوش به "ندلتس گروس"
دوسيلوا گارسيا" به مربوط جمشيد تخت نوشته‌هاي از
.آمد ايران به م.سال 1618 در كه است "فيگوروآ
"دلاواله پيترو" توسط ميخي خط از كوتاهي نمونه بار نخستين
در دوستانش از يكي براي شيراز شهر از م.سال 1621 در
يك از نسخه‌برداري نخستين.شد فرستاده ايتاليا ناپل
(هخامنشيان دوره زبان) باستان پارسي ميخي خط سنگ‌نبشته
در "گرلو" معروفش طراح از استفاده با فرانسوي "شاردن" را
.داد انجام م.سال 1678
"كمپر انگلبرت" توسط بار نخست "ميخي خط" اصطلاح ظاهر به
كورنليوس".است رفته كار به هفدهم سده پايان در آلماني
خطوط روي از دقيقي بسيار رونوشت‌هاي نيز هلندي "دوبروين
توجه مورد "بعدا رونوشت‌ها اين كه برداشت تخت‌جمشيد
كنت" م.سال 1762 درگرفت قرار زبان‌شناس دانشمندان
چهار به كه خشايارشا مرمرين گلدان درباره گزارشي "كايلوس
.كرد منتشر بود (مصري -بابلي -باستان پارسي -عيلامي) زبان
به سفر از بازگشت در "نيبور كارستن" م.سال 1765 در
در سنگ‌نبشته‌ها از اعتمادي قابل رونوشت‌هاي تخت‌جمشيد
متفاوت خط سه به بار نخست اوكرد منتشر م.سال 1788
.نمود اشاره بابلي و عيلامي باستان ، پارسي
م.سال 1798 در آلماني گرهاردتيخسن اولاف حادثه اين از پس
"جداكن واژه" نشانه متوجه او.آمد نايل مهمي بسيار كشف به
اين كه شد متوجه همچنين و شد باستان پارسي ميخي خط در
.است متفاوت زبان سه بيانگر خط سه
نشانه به تيخسن از مستقل "مونتر فريدريش" م.سال 1802 در
.كرد اشاره جداكن واژه
مردي بزرگ آن از باستان پارسي ميخي خط رمزگشايي افتخار
.است آلماني (م.17751853) "گروتفند فردريش گئورگ" نام به
اطلاع او.بود گوتينگن شهر در جوان دبيري زمان آن در او
ميخي خط درباره مطالبي و نداشت شرقي زبانهاي از چنداني
فعاليت مشغول گروهي كه مي‌دانست و بود شنيده و خوانده
اما نبود متخصص گروتفند هرچند.هستند آن رمزگشايي براي
رمزگشايي را خط اين كوتاه بسيار مدتي در كه بست شرط
او.يافت دست بزرگي موفقيت به هفته چند مدت در اونمايد
نيز اوگرفت بهره نيز قبلي مطالعه‌هاي نتايج اندك از
.شناخت باز را خط شيوه سه و جداكن واژه نشانه
انجمن به م.سپتامبر 1802 چهارم در او واقعي رمزگشايي
براي سنگ‌نبشته دو مقايسه به او.شد ارائه گوتينگن علمي
او.پرداخت هخامنشي پادشاهان عنوان‌هاي و نام يافتن
گروتفند.شد مي‌داد ، "شاه" معني كه واژه‌اي تكرار متوجه
در است ، آمده اول سنگ‌نبشته آغاز در كه نامي كه دريافت
به پس است ، آمده "شاهان شاه" عنوان از پس دوم سنگ‌نبشته
شخص دو اين نام گروتفند.است پادشاه يك نام زياد احتمال
شمار به هخامنشي پادشاه دو نام سنگ‌نبشته ، دو آغاز در را
.آورد
پادشاهان نام بررسي به يوناني منابع از استفاده با او
متفاوت نيز طول حيث از نام دو اين.پرداخت هخامنشي
كه اين مهم‌تر.بود يكسان "تقريبا آنها درازاي و نبودند
بود ، اول سنگ‌نبشته نويسنده كه دوم سنگ‌نبشته نويسنده پدر
نويسنده پدر كه صورتي درداشت را "شاه" عنوان
چنين از مجموعه‌اي.نداشت را عنوان اين اول سنگ‌نبشته
كه كرد راهنمايي نتيجه بدين را گروتفند واقعيت‌هايي
نويسنده و باشد "خشايارشا" بايد دوم سنگ‌نبشته نويسنده
يعني داريوش پدر كه بزرگ داريوش يعني پدرش اول سنگ‌نبشته
شد موفق گروتفند ترتيب بدين.نبوده‌است "شاه" گشتاسب
اندك در گروتفند.كند تعيين را حرف پانزده ارزش‌آوايي
كه را حروفي بر شده نوشته متون درك زيربناي شد موفق مدت
پايه‌گذاري بود ، ناشناخته "كاملا آوايي ارزش نظر از
نبوغ تنهابراي نه مديون‌اند ، بزرگ مرد بدين همه.نمايد
است واقعيتي همان به مربوط دين اين بلكه داشت كه بالايي
كه است اين آن و دارد تاكيد بدان نيز گروتفند خود كه
اشتباه "تاريخي زبان‌شناسي متخصص" با نبايد را "رمزگشا"
در كه زبان‌شناساني و نبود زبان‌شناس او عبارتي به.كرد
از مي‌كردند كامل و ادامه را او كار مي‌بايست زمان آن
مجله.كردند خودداري بود ، حقش كه او ، به امتياز دادن
در تنها و نكرد چاپ را او كشف كامل گزارش گوتينگن ، علمي
كه بود م.سال 1815 در.كرد اشاره بدان كوتاه مقاله‌اي
"راسك" م.سال 1826 دررسيد چاپ به آن مشروح گزارش
شاه" عبارت در را جمع اضافي حالت نشانه شد موفق دانماركي
فرانسوي "بورنوف" م.سال 1836 در.كند شناسايي "شاهان
از يكي در را باستان پارسي حرف‌هاي بيشتر آوايي ارزش‌هاي
موفقيت‌هايي به نيز "لاس كريستن".كرد مشخص سنگ‌نبشته‌ها
.يافت دست
جوان افسر يك را مهم و بزرگ بسيار كار اين ، وجود با
انجام (م.18101895) " راولينسن سرهنري" نام به انگليسي
استخدام به نظامي مشاور سمت به م.سال 1835 در او.داد
خود روي بر تا يافت فرصتي و درآمد ايران دولت
داريوش بزرگ سنگ‌نبشته كشف.نمايد مطالعه سنگ‌نبشته‌ها
دست براي بزرگ مرد اين.شد انجام او توسط بيستون در
با كوه قله به صعود از پس بيستون سنگ‌نبشته‌ها به يافتن
خود كمر به كه ريسماني با و بالا از خود انداختن خطر به
از رونوشت تهيه به و ماند معلق آسمان و زمين بين بست
متري داربست 150 تهيه زمان آن در زيرا پرداخت ، سنگ‌نبشته
گروتفند رمزگشايي از استفاده امكان راولينسن.نبود ممكن
نتايج همان به نيز او پرداخت مطالعه به مستقل و نيافت را
بيستون سنگ‌نبشته روي از او كه اطلاعي.رسيد گروتفند
خيلي او.بود گروتفند به نسبت بهتري اطلاع آورد ، به‌دست
نزديك خويشاوند به‌عنوان را باستان پارسي زبان زود
.بازشناخت (باستان هندي) سنكريت و اوستايي زبانهاي
و ريشه‌شناسي روش از استفاده امكان او بدين‌ترتيب
خويشاوند زبانهاي در هم‌آوا بسيط واژه‌هاي از استفاده
بزرگ سنگ‌نبشته انتشار.آورد دست به را باستان پارسي با
مطالعه مطمئن چراغ راولينسن توسط م.سال 1846 در بيستون
راولينسن فعاليت‌هاي با.شد باستان پارسي زبان و ميخي خط
آخرين فرانسوي "اپرت ژول" و ايرلندي "هينكس" سپس و
.رفت ميان از باستان پارسي زبان و خط دشواريهاي
سه از يكي باستان ، پارسي ميخي خط رمزگشايي با حقيقت در
و خط دو.شد شناخته هخامنشي سنگ‌نبشته‌هاي زبان و خط
پارسي زبان.بودند شده رمزگشايي هم‌چنان ديگر زبان
وجود باكرد زيادي كمك ديگر زبان دو رمزگشايي به باستان
.بود بزرگ معضلي دوم خط در كن جدا واژه نشانه نبود اين
و خط با پارسي‌باستان بخش در برابر نام‌هاي گام اولين در
را گام نخستين.شد شناسايي "عيلامي" يعني دوم زبان
داراي مردان نام‌هاي كه كرد ثابت او.برداشت "گروتفند"
گام اما مي‌آيد ، آن از پيش كه است عمودي ميخ يك نشانه
.برداشت راولينسن ديگر زبان و خط دو زمينه در را اصلي
برابرگذاري و ترجمه با كه بود كسي نخستين راولينسن
انتشار از پس.پرداخت ديگر زبان و خط دو با پارسي‌باستان
"راولينسن سرهنري" توسط بيستون زبانه سه سنگ‌نبشته
.گرديد حاصل بعدي پيشرفتهاي
در پيشرفت‌هايي به نيز انگليسي "نوريس" راولينسن ، بعداز
آوايي ارزش درنتيجه ;يافت دست خاص نام‌هاي شناخت زمينه
.شد مشخص عيلامي نگارهاي هجا بيشتر
اكدي زبان به مربوط نبشته‌ها سنگ بخش مشكل‌ترين اما
ابزار به‌عنوان پارسي‌باستان از هم باز.بود (بابلي)
نشانه سيصد از بيش داراي بابلي خط.شد استفاده اساسي
به واژه يك و نداشت نيز جداكني واژه هيچ و بود متفاوت
نخستين دشواريهايي چنين.مي‌شد نوشته شكل چندين
نبوغ با دشواري اين چند هر.كرد دلسرد را پژوهشگران
من":كه مي‌كند اعتراف او خود اما شد ، حل راولينسن
تك تك راز به كه آن از پس كه مي‌كنم اعتراف بي‌پرده
براي و بردم پي بابلي واژه‌هاي تك‌تك و بابلي نشانه‌هاي
شاهد با خواه بود ، كه ترتيب هر به اينها ، از يك هر
در راهنما كليد غيرمستقيم راه از خواه و مستقيم
تا كوشيدم كه آن از پس ;آوردم به‌دست زبانه سه نوشته‌هاي
آشوري نوشته‌هاي تحليل در را آورده به‌دست كليدهاي اين
را مطالعات اين كه افتادم وسوسه بدين بارها برم ، به‌كار
به رسيدن براي اميدم تمام زيرا گويم ، ترك هميشه براي
".مي‌رفت باد بر رضايت‌بخش نتيجه‌اي
سنگ‌نبشته بابلي متن درباره كه كتابي در راولينسن
بي‌گمان":كه مي‌نويسد داد انتشار م.در 1851 بيستون
چند آشوري نشانه‌هاي از زيادي بخش كه كرد اثبات مي‌توان
امروز به تا كتاب اين حرفي فهرست 246 ".هستند صدايي
چندان راولينسن براي "آشورشناسي" پدر عنوان.است معتبر
.نيست مبالغه
اطلاع ميخي خط با آشنايي پيشينه از ايران در بدبختانه
فرصت آقاي ميرزا نصرالدين" به‌ظاهر.نيست دست در دقيقي
با ايران در كه است كساني نخستين شمار در "شيرازي حسيني
فرصت كه نيست معلوم.است آشنابوده باستان پارسي ميخي خط
است؟ آموخته كجا در و كسي چه از را دانش اين شيرازي حسيني
استادان به‌عنوان اشپيگل و آلماني "من دكتر" از او خود
سنگ‌نبشته از او دقيق ترجمه‌هاي.است برده نام خود
نشان زبان آوايي تحولات بررسي ريشه‌شناسي ، بيستون ،
احتمال به و طولاني زمان در او ادعايش برخلاف كه مي‌دهد
.است برده را كافي بهره رشته اين استادان محضر از فرنگ در
زبان و خط اين علمي آموزش كه مي‌رسد نظر به اين وجود با
مينو توسط نخست‌بار كشور دانشگاههاي در (باستان پارسي)
.است گرفته صورت داود ابراهيم‌پور روان
اكدي چون سامي زبانهاي زمينه در متاسفانه ما كشور در
آرامي و عيلامي ،-است عربي زبان ريشه كه-(آشوري -بابلي)
حالي در اين و نگرفت صورت اقدامي هيچ متوالي ساليان تا
.مي‌گذشت سال يكصد اروپا در زبانها اين مطالعه از كه بود
و فرهنگ شناخت منابع مهمترين و كه‌بيشترين حالي در
.زبان‌هاست بدين باستان ايران تمدن
به‌نام دانشجويي معاصر ، بزرگ سخن‌سرايان از يكي فرزند
پارسي ادب كارشناسي مدرك دريافت از پس ارفعي عبدالمجيد
(عيلامي -اكدي) سامي زبانهاي آموزش جهت تهران دانشگاه از
در سال دو مدت به او.شد امريكا رهسپار سال 1343 در
،"كريمر" چون بزرگي استادان محضر از پنسيلوانيا دانشگاه
در نيز سال هشت ارفعي.برد بهره "آيخلر" و "شوبرگ"
،"گلب" چون بزرگي استادان محضر از شيكاگو دانشگاه
در "سيويل" و اكدي در "برينكمن" ،"راينر" ،"اوينهايم"
خود دكتري رساله و شد بهره‌مند عيلامي در "هلك" و سومري
تخت نبشته‌هاي گل جغرافيايي زمينه‌هاي" عنوان با را
دشواريهاي.برد به‌پايان "هلك" روان مينو نظر زير "جمشيد
و مهم منابع ترجمه و يك‌سو از ايراني غير ميخي خطوط خاص
كوروش فرمان" چون باستان ايران فرهنگي -تاريخي ارزشمند
قابل‌تحسين را ارفعي دكتر كار ديگر ، سويي از "بزرگ
.مي‌سازد
گذشته ، ساله بيست در ارفعي دكتر گذاشتن كنار با
تنها جزو و كشور شناس اكد -عيلام استاد تنها به‌عنوان
هخامنشي ، -عيلامي به تسلط در جهان حاضر حال در نفر چهار
ميراث نه كه اين جالبتر اما.ديده‌ايم فراوان ضررهاي
پر فكر به هرگز عالي آموزش متوليان نه و كشور فرهنگي
ميراث سازمان مسئولان بي‌گمان.نيافتند خلا اين كردن
شناخت منابع بالاي آمار از عالي آموزش وزارت و فرهنگي
.ندارند خبر (يكصدهزار حدود تقريبي) زبانها اين به ايران
با عظيم ، منابع چنان وجود با نيز آرامي زبان زمينه در
از تحصيلكرده آرامي‌شناس نفر يك حتي داراي ما كشور تاسف
انقلاب از پيش كه شخصي تنها و نيست معتبر مراكز از يكي
همان در رفت ، آلمان كشور به رشته اين آموزش براي اسلامي
پژوهشكده راه‌اندازي با سال 1376 ، در.شد ماندگار جا
به‌عمل دعوت همكاري براي نيز ارفعي دكتر از گويش و زبان
و خطوط آموزش ايشان ، قرارداد موضوع‌هاي از يكي و آمد
توسط شدگان معرفي به عيلامي -(بابلي) اكدي زبانهاي
به را علاقه‌مندان خيل‌عظيم جرقه اين.بود پژوهشكده
سال 1378 آغاز در اينجانب پيشنهاد با.نمود سرازير تالار
پيشنهاد كشور فرهنگي ميراث سازمان ارجمند رياست تاييد و
-عيلامي -اكدي) غيرايراني زبانهاي آن در كه مستقل رشته‌اي
انبوه سيماي از گردوغبار و شود تدريس (آرامي -سومري
آموزش به گردد زدوده كتيبه‌ها و نبشته آجر و گل‌نبشته‌ها
عالي آموزش در خوشبختانه پيشنهاد اينشد فرستاده عالي
بزرگ استادان تلاش با و گرديد روبه‌رو استقبال با
و باستاني زبانهاي" تحت‌عنوان رشته‌اي ايران‌شناسي
به بيشتر توجه.گذشت اوليه تصويب از "همجوار تمدن‌هاي
بسي ما ميراث‌نياكان چهره درمعرفي رشته‌مي‌تواند اين
ميراث مسئولان بيشتر توجه با و ان‌شاءالله.افتد موءثر
خوشي هواي و حال روزها اين كه -كتيبه‌ها تالار به فرهنگي
بخشي بتوانيم -مي‌گذراند را خود دلسردي روزهاي و ندارد
كهن ميان از را زمين ايران درخشان فرهنگ از ديگر
.بنمايانيم جهانيان به و بكشيم بيرون نبشته‌ها
كتابنامه
و ثمره يدالله:ترجمه ;خاموش زبانهاي ;فردريش ، يوهانس -1
:تهران ;فرهنگي تحقيقات مطالعات موءسسه ;دوم ج ;بدرالزمان
.1368
رجبي ، پرويز:مترجم ;داريوش زبان از ;هايدماري كخ ، -2
.تهران277 ;كارنگ ;سوم ج ناصرپورپيرار ، ويراستار
كوروش -مخبر عباس:برگردان ;خط تاريخ ;آلبرتين گاور ، -3
.تهران1367 ;مركز نشر ;صفوي
و آريا خط ;شيرازي حسيني فرصت آقاي ميرزا نصرالدين -4
.ق.-ه بمبئي1322 ;هندوستان جغرافي
و پيدايش در ايرانيان سهم ركن‌الدين ، فرخ ، همايون -5
.تهران1350 ;افق ;جهان در خط آفرينش
|
