مصرف بي رويه كودهاي فسفات آمونيوم و سوپرفسفات تريپل ر سه دهه گذشته باعث آلودگي شديد خاك هاي زراعي (به ويژه اراضي شاليزاري) به كادميم شده است 
اگر يافته هاي تحقيقاتي در مورد مصرف متعادل كودها در سطح كشور همگاني شود علاوه بر افزايش ۲۵ درصدي عملكرد توليد، بهبود كيفيت محصولات كشاورزي نيز تحقق مي يابد.
رئيس مؤسسه تحقيقات خاك و آب وزارت جهاد كشاورزي با بيان اين مطلب در مورد چگونگي امكان تحقق هدف برنامه هاي سوم و چهارم توسعه براي رسيدن به توليد ۱۲۰ ميليون تن محصول كشاورزي در سال، به خبرنگار ما گفت: سرمايه گذاري اندك، شور و زهدار شدن اراضي، تغيير كاربري اراضي كشاورزي، محدوديت منابع آب، پرهزينه بودن افزايش سطح زيركشت و... همگي از جمله عوامل محدود كننده براي افزايش توليدات كشاورزي به حساب مي  آيند. در چنين شرايطي تنها استفاده از دستاوردهاي تحقيقاتي مي تواند گره گشا باشد.
دكتر محمد جعفر ملكوتي در ادامه افزود: نگاهي به قسمتي از دستاوردهاي تحقيقات كشاورزي در برنامه دوم در زمينه تغذيه گياهي و توليد كودهاي محتوي عناصر ريزمغذي  در داخل كشور، بيانگر آن است كه تنها از طريق توجه به تحقيقات و به كار بستن دستاوردهاي تحقيقات مي توان افزايش توليدات كشاورزي را محقق كرد.
او تصريح كرد: تنها با به كار بردن يافته هاي تحقيقات در مصرف متعادل كودها به ويژه مصرف كودهاي ريزمغذي  در سطح مزارع و باغ هاي كشور علاوه بر افزايش ۲۵ درصدي عملكرد توليد محصولات كشاورزي، بهبود كيفي محصولات كشاورزي، غني سازي محصولات از عناصر ريزمغذي ، توليد بذور قوي، صرفه جويي در مصرف آب و كود و حفظ محيط زيست مي توان به كشاورزي پايدار دست يافت، ضمن آن كه با مصرف متعادل كودها مي توان يكي از مشكلات صادرات محصولات باغي در كشور كه مربوط به پايين بودن كيفيت به ويژه از نظر خاصيت انباري، پوكي و كمي ارزش غذايي آنها است را مرتفع كرد.
ملكوتي در مورد وضعيت خاك هاي كشاورزي ايران گفت: مصرف بي رويه كودهاي فسفات آمونيوم و سوپرفسفات تريپل در سه دهه گذشته باعث آلودگي شديد خاك هاي زراعي ايران (به ويژه اراضي شاليزاري) به كادميم شده است.كادميم از فلزات سنگين و آلاينده اي بسيار خطرناك  است كه انباشت آن در محصولات كشاورزي مخصوصا در دانه برنج در بلندمدت براي انسان عوارض بسيار خطرناكي درپي دارد.
وي افزود: استفاده بي رويه از كودهاي فسفاته باعث تجمع بيش از حد فسفر در خاك شده است كه پيامد ناگوار آن گسترش علائم كمبود عنصر روي در محصولات كشاورزي است كه در نهايت منجر به بروز علائم كمبود روي در انسان مي شود. آهكي بودن خاك ها، بي كربناته بودن آب آبياري كه عمل آن مشابه «افرادي كه در رگ هاي كرونر قلب خود، رسوب كلسترول دارند» است، پايين بودن مواد آلي در خاك هاي زراعي و حاكميت تنش خشكي در مزارع كشور همگي از جمله دلايل متعددي است كه ثابت مي كنند خاك هاي زراعي كشور با كمبود شديد ريزمغذي ها به ويژه روي و آهن مواجه هستند.
رئيس مؤسسه تحقيقات خاك و آب در ادامه اظهار داشت: بنا به دلايل ذكر شده گياهان يا نمي توانند ريزمغذي ها را جذب كنند يا در صورت جذب، امكان استفاده از آنها را به دليل رسوب در آوندها ندارند. به اين ترتيب حركت اين مواد به برگ، دانه و ميوه بسيار كند بوده و عموما به همين دلايل، غلظت آنها در اندام هاي مورد مصرف انسان و دام بسيار پايين است. درنتيجه در خاك هاي آهكي ايران، انسان و دام با كمبود اين عناصر مواجه هستند. به همين دلايل مقدار عناصر ريزمغذي ، به ويژه روي قابل استفاده در عمده خاك هاي كشاورزي كشور كم و حتي در بيش از ۴۰ درصد آنها زير خط فقر است.
وي افزود: در گذشته نقش عناصر ريزمغذي (آهن،  روي، منگنز، مس و بور) به ويژه روي در كشور چه در بخش كشاورزي و چه در بخش پزشكي فراموش شده بود. به همين دليل اكثريت جامعه ما، به كمبود روي مبتلا هستند. اغلب پزشكان رنگ پريدگي را تنها به كمبود آهن خون نسبت مي دهند، در حالي كه بسياري از ايراني ها به «كم خوني ايراني» كه به دليل كمبود هر دو عنصر روي و آهن به وجود مي آيد، مبتلا هستند. همچنين نتايج يك تحقيق نشان مي دهد كه حدود نيمي از دانش آموزان راهنمايي تهران با كمبود روي مواجه هستند. خوردن مهر (خاك)، ريزش مو، پروستاتيت، بوي بد دهان و نبود حس چشايي، كوتاهي قد، بلوغ ديررس، اختلال در سيستم ايمني بدن، احتمال سقط جنين، كاهش تسلط بر اعصاب و كاهش ضريب  هوشي همگي از عوارض كمبود روي در انسان است.
دكتر ملكوتي بااشاره به طرح غني سازي گندم و استفاده از كودهاي جديد بيوفسفات طلايي به عنوان يك راهكار مناسب براي حل معضل كمبود روي گفت: كشاورزان و باغداران كودهاي فسفات آمونيوم و سوپرفسفات تريپل را فقط برمبناي آزمون خاك يا تجزيه گياه بايد مصرف كنند و مادامي كه غلظت فسفر در برگ هاي درختان ميوه از ۱۰ درصد كمتر نشده است، نبايد كودهاي فسفاته را مصرف كنند. همچنين براي افزايش كارآيي اثرات باقي مانده كودهاي فسفاته در سال هاي گذشته، بايد ازكودهاي جديد بيوفسفات طلايي محتوي روي، بيوگوگرد و ساري كود استفاده كنند. هر سه اين كودها توليد داخل هستند و به خوبي مي توانند جايگزين قسمتي از كودهاي فسفاته وارداتي شوند، ضمن آن كه مصرف كودهاي گوگردي علاوه بر تأمين فسفر، قابليت جذب عناصر ريزمغذي را افزايش داده و به اصلاح خاك نيز كمك مي شود.
وي افزود: استفاده از كود بيوفسفات طلايي محتوي روي، ديگر آلودگي خاك به كادميم را در پي ندارد و علاوه بر تأمين فسفر، نياز غذايي گياهان به روي و آهن را نيز به دليل كاهش PH موضعي خاك تأمين مي كند و خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك را نيز اصلاح مي كند و به كار بستن توصيه هاي مؤسسه خاك و آب در اين مورد خاص، سالانه حداقل ۲۰ ميليون دلار صرفه جويي ارزي براي كشور به دليل وارد نشدن كود به ارمغان مي آورد.
ملكوتي در زمينه طرح غني سازي گندم گفت: در سه چهار سال اخير طرح مشتركي با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي درزمينه غني سازي گندم در ۱۰ استان كشور اجرا شد كه نتايج به دست آمده نشان داد، به كار بستن اين طرح علاوه بر افزايش حداقل يك تن عملكرد در واحد سطح و بهبود كيفيت دانه گندم، غلظت روي نيز ۲۵ درصد در دانه هاي گندم افزايش داشته است كه خبر بسيار اميدواركننده اي است. به طوركلي و در سطح كلان، مصرف بهينه كودهاي ريزمغذي در مزارع گندم باعث افزايش عملكرد (۲۰ درصد) گندم، بهبود كيفيت (كاهش ضايعات) و نهايتا كاهش نياز جامعه به گندم مي شود.
همچنين اگر نان از آرد سبوس دار غني شده تهيه شود و ۵۰ درصد غلظت عناصر ريزمغذي افزايش يافته به نان منتقل شده باشد، سلامت جامعه به دليل تأمين بخشي از نياز روزانه بدن به مواد معدني ارتقا مي يابد. درواقع به دليل بهبود كيفي نان مصرفي، مراجعه مردم به پزشك، نارسايي هاي بهداشتي و بيماري ها كاهش مي يابد.
وي در خاتمه افزود: متأسفانه در فرآيند تهيه آرد، سبوس از گندم جدا مي شود و با جدا شدن سبوس، قسمت عمده (۸۰ درصد) عناصر معدني آن دور ريخته مي شود. در چنين شرايطي به نظر مي رسد كه عمل سبوس گيري نمي تواند اقدام عاقلانه اي براي تهيه آرد باشد. گزارش هاي اخير پژوهشگران حاكي از آن است كه استفاده از غذاهاي سبوس دار (نان) خطر ابتلا به سكته مغزي را به ويژه در زنان تا ۴۰ درصد كاهش مي دهد.

به منظور جلوگيري از خسارت چند ميليارد توماني كرم غده سيب زميني به مزارع، حشره كش بيولوژيك «باكولو ويروس» براي نخستين بار در كشور ساخته شد.
مهندس احمد دزيانيان، پژوهشگر مركز تحقيقات كشاورزي استان سمنان (شاهرود) با بيان اين مطلب به خبرنگار ما گفت: اين حشره كش بيولوژيك پس از سه سال كار تحقيقاتي مداوم و با همكاري مؤسسه تحقيقات آفات و بيماري هاي گياهي سازمان تحقيقات و آموزش جهادكشاورزي به صورت فرمولاسيون پودري ساخته شد و تمام ارزيابي هاي آزمايشگاهي و صحرايي آن نيز با موفقيت انجام پذيرفت و اكنون آماده توليد انبوه شده است.
دزيانيان افزود: ساخت اين حشره كش بيولوژيك از مصرف مقادير زياد سموم شيميايي در مزارع جلوگيري مي كند و تقريبا به طور صددرصد در مهار آفت كرم غده سيب زميني نيز مؤثر است و از خسارت هاي چند ميلياردي اين آفت كه هر سال به مزارع كشور وارد مي شود نيز جلوگيري مي كند.
وي گفت: عامل بيولوژيك ويروس باكولوويروس كرم غده سيب زميني يك ويروس دانه اي شكل است كه در مزرعه به صورت طبيعي موجب بيمار شدن و سپس مرگ لارو آفت مي شود. درسال ۸۰ نمونه هاي لارو آلوده به اين ويروس از مزارع سيب زميني منطقه ديباج شهرستان دامغان جمع آوري، خالص سازي، تكثير و اثبات بيماري زايي شد.
دزيانيان در ادامه افزود: اين ويروس به شدت در مورد آفت بيد سيب زميني اختصاصي است و پس از آلودگي لارو آفت به ويروس پس از ۵ تا ۱۰ روز موجب مرگ آفت (ميزبان) مي شود. اين ويروس براي ساير گروه هاي حشرات، انسان و محيط زيست كاملا غيرسمي و فاقد هرگونه تأثيرات سوءزيست محيطي است. كاربرد اين ويروس توسط سازمان خواربار جهاني (FAO)، سازمان بهداشت جهاني (WHO) و مؤسسه ويروس شناسي آكسفورد (OXFORD) براي استفاده در كنترل تلفيقي آفت تأييد شده است.
وي در مورد نحوه خسارت زدن اين آفت گفت: بيد سيب زميني مضرترين آفت سيب زميني در مناطق معتدل و گرم جهان ازجمله ايران است. اين آفت حشره اي است از راسته پروانه  سانان كه لارو آن با تغذيه از برگ، ساقه و عمدتا غده سيب زميني در مزرعه و سپس انبار، موجب خسارت شديد مي شود. اين آفت از سال ۶۴ در ايران مشاهده شده و تاكنون به دليل تعدد نسل (۸ تا ۱۰ نسل در سال)، عدم تأثير مؤثر سموم شيميايي و انتقال آفت به مناطق غيرآلوده از طريق انتقال غده هاي بذري آلوده، موجب آلودگي و پراكنش آفت در اكثر مناطق سيب زميني كاري كشور و بالطبع خسارت هاي سنگيني نيز به محصول وارد شده است.
وي با اشاره به اين كه اين آفت، علاوه بر سيب زميني به بادمجان، توتون و گوجه فرنگي نيز آسيب مي رساند، افزود: خسارت عمده آفت از طريق تغذيه لارو از غده سيب زميني در اواخر فصل رشدي گياه در مزرعه و ايجاد دالان ها و فضولات لاروي در غده ها مي باشد كه سپس از طريق مراحل مختلف زيستي آفت شامل تخم، لارو و شفيره به انبار منتقل و در اثر مساعد بودن شرايط انبار رشد و تكثير مي يابد. آثار تغذيه لاروها روي غده ها علاوه بر عدم بازارپسندي محصول، موجب ورود ساير پاتوژن هاي گياهي و پوسيدگي غده ها مي شود.
وي در خاتمه گفت: در حال حاضر به دليل عدم امكان كنترل كامل آفت در مزرعه و همچنين عدم در اختيار داشتن انبارهاي استاندارد نگهداري سيب زميني به قدر كافي، سالانه بيش از ۲۰ درصد از محصول سيب زميني كشور در اثر آلودگي به اين آفت از بين مي رود.

بر اساس يافته هاي يك پژوهش كه در سال ۸۰ توسط مركز تحقيقات روماتولوژي انجام شده، تنها مخارج بيمارستاني ناشي از درمان شكستگي «گردن ران» بر اثر پوكي استخوان در تهران، ۲۰ ميليارد ريال محاسبه شده است.
دكتر فرهاد غريب دوست كه فوق تخصص روماتولوژي است با بيان اين مطلب گفت: بر اساس يافته هاي يك پژوهش ديگر كه در مركز تحقيقات روماتولوژي به انجام رسيده، مشخص شده است كه سن شكستگي استخوان «گردن ران» به دليل پوكي استخوان در ايران به طور متوسط ۱۰ سال كمتر از كشورهاي پيشرفته است. در كشورهاي پيشرفته، متوسط سن ابتلا به پوكي استخوان حدود ۷۰ سالگي است در حالي كه در ايران سن ۵۵ تا ۶۰ سالگي، سن مبتلا شدن به پوكي استخوان برآورد شده است.
غريب دوست افزود: مرگ و مير ناشي از شكستگي استخوان «گردن ران» بر اثر پوكي استخوان، برابر با سرطان سينه و حدود ۸/۲ درصد محاسبه شده است.
وي گفت: ازكار افتادگي و هزينه هاي اقتصادي تحميل شده ناشي از شكستگي استخوان بر اثر پوكي، بسيار بالا بوده و هم اكنون نيز مطالعات تكميلي به منظور برآورد ميزان شكستگي ها در كل كشور، با همكاري معاونت پيشگيري و درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در حال انجام است.
دكتر غريب دوست كه دبير نهمين كنگره استئوپوروز (پوكي استخوان) نيزبود، افزود: با توجه به اهميت پوكي استخوان، نهمين كنگره سالانه مركز تحقيقات روماتولوژي با عنوان «استئوپوروز» (پوكي استخوان) با هدف بررسي علل شايع و پيشرونده پوكي استخوان در كشور كه به «اپيدمي خاموش قرن» نيز مشهور است و همچنين بررسي اثر جديد ترين داروها در مبتلايان به اين بيماري و نيز بررسي سطح نرمال تراكم استخوان در ايرانيان، توسط مركز تحقيقات روماتولوژي و دانشگاه علوم پزشكي تهران در اواخر بهمن ماه سال جاري در مركز قلب تهران برگزار شد.
وي در خاتمه گفت: در اين كنگره مباحث مربوط به پوكي استخوان و راه هاي پيشگيري از آن در سطوح فوق تخصصي تا عمومي براي متخصصان، پزشكان عمومي و نخستين بار براي مردم مطرح شد.
گفتني است كه يكي از مهمترين علل بروز پوكي استخوان كمبود كلسيم است. شير يكي از منابع غني كلسيم است. مصرف روزانه ۲ ليوان شير ۱۰۰ درصد نياز افراد بالغ به كلسيم را تأمين مي كند كه متأسفانه به دلايل مختلفي چون فقر فرهنگي اين كامل ترين غذايي كه انسان مي تواند مصرف كند، جايگاه چندان مناسبي در سبد غذايي خانواده هاي ايراني ندارد. به نظر مي رسد براي كاهش عوارض كمبود مصرف شير و براي حفظ سلامت جامعه دولت بايد از توليد و مصرف شير به شكل  جدي تري حمايت كند. چرا كه مصرف سرانه شير و فرآورده هاي آن در ايران و در مقايسه با استانداردهاي جهاني روزانه ۲۸۰ گرم كمتر است.
همچنين دكتر بهنام صادقي در مورد پوكي استخوان گفت: زندگي نشسته، بي تحرك و كم حركت، سبب كاهش تراكم استخوان مي شود كه متأسفانه به دليل تغيير نحوه زندگي مردم طي سال هاي اخير و خارج شدن ورزش از برنامه زندگي آنان ، اين آمار به شدت در كشور روبه افزايش است.
وي افزود: افزايش سن، نوع نژاد، ساختمان بدني، يائسگي، مصرف سيگار، الكل و داروهاي خاص و نيز زمينه هاي ارثي از عوامل مستعد كننده ابتلاي افراد به پوكي استخوان است، ضمن آن كه تراكم استخوان خانم ها كمتر از آقايان است. خانم ها ۱۰ تا ۲۵ درصد نسبت به مردان هم سن خود، تراكم استخواني پايين تري دارند و نسبت ابتلاي اين بيماري بين زن و مرد چهار به يك است.
صادقي گفت: بر اساس پژوهش هاي انجام شده، از هر سه زن در سن يائسگي يك نفر به پوكي استخوان مبتلا مي شود. پوكي استخوان يك بيماري پيشرونده و شايع است كه در صورت بي توجهي به پيشگيري و درمان مناسب، مي تواند عوارض جدي براي بيمار داشته باشد.

عباس نظري *
صنعت بيمه زاييده اقتصاد پيچيده و بازار نوين اقتصادي امروزي است كه ريشه آن در سده گذشته است. عوامل اجتماعي، فرهنگي، سياسي، حوزه هاي جغرافيايي، مباني اعتقادي و باورها علاوه بر عوامل اقتصادي در توسعه يا عدم توسعه صنعت بيمه مانند هر نهاد نوين و نوپاي ديگري تأثير جدي و نقش آفريني داشته است.
صاحبان ثروت، سرمايه و توليد، هميشه به حق در اين انديشه بوده اند كه چگونه فضاي حاكم بر ريسك سرمايه گذاري را به نفع خود متعادل كنند، خصوصا در اين عصر كه دولت ها به لحاظ مصلحت انديشي در قلمرو مسائل اقتصادي از شيوه هاي انقباضي و انبساطي منابع دراختيار بهره مند مي شوند، عوامل تأثيرگذار متعدد در بازار آزاد و دخالت دولت ها در قلمرو آن برنامه ريزي و پيش آگاهي از سرنوشت سرمايه گذاري ها را براي طيف وسيعي غيرممكن مي سازد و فقط عده كمي كه به كانون قدرت نزديك هستند را بهره مند مي سازد. لذا براساس و پايه يك باور و بينش اقتصادي، انگاره اين است كه هميشه عواملي براي به چالش كشيدن سرمايه وجود دارد كه به گونه اي مي بايست با آن مبارزه شود.
سرمايه ماهيتا، دغدغه ها، دلهره ها و نگراني هاي زيادي را همراه دارد كه گاهي ترس از ريسك سرمايه گذاري و مخاطرات آن سرمايه گذاري را در بيشتر فعاليت هاي صنعتي و توليدي (خصوصا بخش كشاورزي) باز مي دارد و در عوض بخش خدمات با بهره گيري از شرايط موجود متورم و متورم تر مي شود. در چنين شرايطي نقش آفريني انواع پوشش بيمه اي در سرمايه گذاري ها و توليدات و حفظ ثروت و دارايي هاي جامعه كاملا مشهود مي شود، به نحوي كه نه تنها عوامل دست اندركار بيمه اي بلكه در طيف بسيار وسيع تري دولت ها مي بايست در نشر عوامل فرهنگي و اجتماعي و اطلاع رساني به موقع اهتمام ورزند، تا صاحبان سرمايه به تدريج با قبول ريسك بيشتر پايداري خود را در توليد برنامه ريزي كنند.
علي رغم نقش انكارناپذيري كه بيمه در اقتصاد خانوار و رفاه و بهبود وضع عمومي و اقتصادي خانوارها و جوامع دارد، بيمه در كشورهاي در حال توسعه به دليل ضعف فرهنگي، اجتماعي و عدم سرمايه گذاري هاي زيربنايي نتوانسته است از اقبال لازم برخوردار شود. كما اين كه بخش عمده پوشش بيمه اي در كشورهاي در حال توسعه به الزامات قانوني و اهتمامي كه دولت ها با وضع قوانين و مقررات جديد براي پوشش بيمه اي اعمال مي كنند، برمي گردد.
بنابراين با فرض به اين كه كشورهاي در حال توسعه براي نهادينه كردن هر پديده نوين نيازمند به رعايت الزاماتي هستند، صنعت بيمه نيز از اين قاعده مستثني نيست، حتي براي انواع بيمه اي كه عمدتا در جوامع شهري و مراكز صنعتي و اقتصادي كاربرد دارد و مورد بهره برداري قرار مي گيرد. به نظر مي رسد در جوامع روستايي و مراكز توليدات كشاورزي و با توجه به نقشي كه در توليد ناخالص ملي و توازن جمعيت شهري و روستايي و اشتغال مي توانند ايفا كنند، نه تنها اين گونه تمهيدات و الزامات قانوني ضروري است بلكه مي بايست با نوعي الزامات تشويقي از طرف دولت نيز بيمه محصولات كشاورزي و عوامل توليد روستايي توا‡م شود. خوشبختانه صندوق بيمه محصولات كشاورزي با بهره گيري از ۱۸۰۰ شعبه بانكي و ۱۱۰۰ مركز خدمات جهاد كشاورزي و ۹۵۰ تعاوني توليد روستايي توانسته است با يك حركت رو به رشد تاكنون تعداد بهره بردار تحت پوشش بيمه در جوامع روستايي را از ۲۸ هزار نفر بهره بردار در سال شروع (۶۴-۶۳) به ۶۷۰ هزار نفر تا پايان سال زراعي ۸۱-۸۰ برساند. در حال حاضر قريب به ۲/۳ ميليون هكتار از اراضي زراعي و باغ هاي كشور تحت پوشش انواع بيمه محصولات كشاورزي است.
رشد بيمه زراعت ۱۸۱، باغ ها ۳۲۱، دام ۱۲۵، طيور ۲۲۱، آبزيان ۱۰۰۰، منابع طبيعي ۱۳۹ و خشكسالي ۱۰۸۱ درصد نسبت به سال
۸۰-۷۹ تغييرات مثبت داشته كه در نوع خود قابل توجه است.
اما به نظر مي رسد چنانچه در چارچوب محصولات كشاورزي و دامي استراتژيك الزامات قانوني و تشويقي مؤثري توا‡مان برنامه ريزي و اعمال شود، تحقق برنامه سوم در مأموريت ناشي از بند «ج» ماده ۱۸۱ عملي خواهد شد و شاهد توسعه قابل توجهي در بيمه محصولات كشاورزي و دامي كشور خواهيم بود.
*قائم مقام صندوق بيمه محصولا ت كشاورزي