«ابراهيم محمود الصغيري» معاون وزير شيلات يمن كه به اتفاق هيأت همراه و به منظور آشنايي با نحوه توليد و عمل آوري خاويار و بستن قرارداد همكاري به ايران سفر كرده است از تأسيسات خاوياري اداره كل شيلات گيلان نظير مركز عمل آوري غذايي «يونيدو» سردخانه و مركز خاويارسازي انزلي بازديد كرد و با نحوه توليد و عمل آوري خاويار ايران آشنا شد.
اعضاي اين هيأت كه به دعوت مديرعامل شيلات به ايران سفر كرده است از مراكز شيلاتي بوشهر و بندرعباس نيز ديدار كردند.
طرف يمني در ديدار با طرف ايراني تمايل خود را براي انعقاد قراردادهاي دوجانبه در زمينه آموزش كارشناسان شيلاتي يمن، اعزام شناورهاي صيادي ايران به آب هاي يمن و ارائه خدمات مهندسي براي پرورش ميگو در اين كشور اعلام كرد.
در اين ديدار پيش نويس يادداشت تفاهم همكاري با طرف يمني تهيه و امضا شد.
ابراهيم محمود الصغيري در گفت وگو با ايرنا در انزلي مراكز توليد و فرآوري خاويار ايران را از لحاظ بين المللي بي نظير دانست.

آغاز تبادل فرآورده هاي حاصل از بيوتكنولوژي به ويژه محصولات كشاورزي تراريخته در دهه گذشته توجه بسياري از سياستمداران، دانشمندان و محققان در مجامع بين المللي را جلب كرده است. با توجه به ماده ۸ معاهده بين المللي تنوع زيستي كه متعاهدين را مكلف مي كند تا روش هايي را براي كاهش خطرات احتمالي كاربرد و رهاسازي محصولات تراريخته ناشي از بيوتكنولوژي اتخاذ كنند، سرانجام پس از مذاكرات طولاني، «معاهده ايمني زيستي» در مونترال كانادا به تصويب رسيد. اين موافقتنامه كه از آن پس تحت عنوان پروتكل كارتاهنا ناميده شد، تا انتهاي ژانويه ۲۰۰۳ به امضاي ۱۰۳ كشور جهان رسيده كه ايران نيز يكي از امضاكنندگان آن است.
براي آشنايي بيشتر با پروتكل كارتاهنا به گفت وگو با دكتر بهزاد قره ياضي رئيس پژوهشكده بيوتكنولوژي كشاورزي و عضو هيأت مديره انجمن ايمني زيستي نشستيم كه در ادامه از نظرتان خواهد گذشت.
موضوع و اهداف پروتكل كارتاهنا را چه مسائلي تشكيل مي دهد؟
اهداف اين پروتكل به تبادل فرامرزي موجودات و محصولاتي كه عمدتاً در عرصه كشاورزي قرار دارند مربوط مي شود. اين پروتكل در واقع نوعي آداب خريد و فروش، حمل و نقل و ترانزيت اين گونه محصولات را بيان مي كند.
تخمين خطر، ارزيابي خطر، آگاه سازي و روند تصميم گيري در مورد خريد و فروش محصولات ناشي از مهندسي ژنتيك، كاربرد، حمل و نقل، بسته بندي و برچسب زني اين قبيل فرآورده ها و موارد ديگر همه و همه در اين پروتكل ديده شده اند.
نحوه پيوستن ايران به اين پروتكل چگونه بوده و علت تأخير ايران در پيوستن به اين پروتكل و تسليم اسناد به دبيرخانه آن چيست؟
مجلس شوراي اسلامي ۲۸ شهريور ماه سال گذشته الحاق دولت ايران به پروتكل ايمني زيستي كارتاهنا را به تصويب رساند. در اين مصوبه به دولت ايران اجازه داده شد تا به اين پروتكل بپيوندد و اسناد مورد نياز را مبادله كند. در لايحه اي كه به تصويب رسيد نامي از مرجع ملي اين پروتكل برده نشده است. اين در حالي است كه مجلس شوراي اسلامي در شور دوم به مرجعيت وزارت جهاد كشاورزي به عنوان مرجع ملي پروتكل ايمني زيستي را‡ي داده بود. اين پروتكل از يازدهم سپتامبر مصادف با بيستم شهريور ماه سال جاري در جهان به مرحله اجرا درمي آيد. براساس متن پروتكل هرگاه ۵۰ كشور از طريق مجالس قانونگذاري به اين پروتكل ملحق شوند، ۹۰ روز پس از مبادله اسناد اين پروتكل در جهان قانوني و اجرايي خواهد شد. بنابراين باتوجه به اين كه كشور پالا در سيزدهم ژوئن ۲۰۰۳ به اين پروتكل ملحق شد، ۹۰ روز بعد از آن يعني يازدهم سپتامبر (مصادف با بيستم شهريور ماه سال جاري) روز لازم الاجرا شدن اين پروتكل در سطح جهان محسوب مي شود. براساس پروتكل، ۹۰ روز بعد از اين كه اسناد مربوط به تصويب قانوني الحاق كشورها به دبيرخانه پروتكل تسليم شود، كشورها با حق را‡ي به جمع كشورهاي عضو پروتكل ملحق مي شوند. بنابراين باتوجه به زمان لازم براي تصويب اين قانون در مجلس شوراي اسلامي اعلام آن به هيأت دولت و اعزام نماينده براي تسليم اسناد ممكن است حدود ۱۰۰ روز آينده كشور ايران رسماً با حق را‡ي در اين پروتكل حضور داشته باشد. متأسفانه اين طور به نظر مي رسد كه نخستين اجلاس متعاهدين مربوط به اين پروتكل پيش از اين صد روز برگزار خواهد شد و در نتيجه دولت ايران تنها به خاطر چند روز تأخير در تصويب اين قانون در نخستين اجلاس فاقد حق را‡ي خواهد بود و ممكن است متعاقب اين موضوع صدماتي را از اين رهگذر دريافت كنيم.
به هر تقدير با وجود همه تأخيرهايي كه صورت گرفته است جاي تشكر و قدرداني نيز از توجه ويژه دولت و مجلس شوراي اسلامي براي درك اهميت و ضرورت الحاق به اين پروتكل دارد. ايران در واقع پنجاه و هفتمين كشوري است كه در دنيا به صورت قانوني به اين پروتكل ملحق مي شود. اگر چنانچه پيش از ما كشور ديگري اسناد عضويتش را با دبيرخانه مبادله نكند به اين معناست كه تا اين لحظه ۵۶ كشور عضو پروتكل هستند و الحاق خود را در مجلس قانونگذاري به تصويب رسانيده اند. جمهوري خلق كره و بوركينافاسو آخرين كشورهايي هستند كه قبل از ايران به جمع اعضاي اين پروتكل پيوسته اند.
چرا اعضاي مهم اين پروتكل عمدتاً از كشورهاي جهان سوم هستند؟
توليدكنندگان و صادركنندگان عمده محصولات تراريخته يا مواد غذايي مهندسي ژنتيكي به طور طبيعي از كشورهاي صنعتي پيشرفته مانند آمريكا، كانادا و استراليا هستند. ويژگي اين كشورها، كشاورزي صنعتي بر مبناي استفاده از ژرم پلاسم ديگران است. پس آنها نگراني زيست محيطي و كشاورزي و نگراني هاي مشابه ندارند كه براي مثال تنوع ژنتيك گندمشان از بين برود چون اصولاً مبدا‡ تنوع ژنتيك بسياري از محصولات كشاورزي جاي ديگر وعمدتاً در كشورهاي جهان سوم مثل ايران، تركيه، چين، هندوستان، برزيل، فيلپين و اتيوپي است. به همين دليل كشورهاي جهان سوم اين پروتكل را به عنوان يك وسيله تدافعي در مقابل تهاجم آمريكا، كانادا و استراليا تلقي مي كنند. البته اروپايي ها هم از اين پروتكل به عنوان ابزاري براي متعادل كردن تراز تجاري كه با آمريكا دارند بهره برداري مي كنند. براساس قوانين و مقررات سازمان تجارت جهاني، اروپاييان نمي توانند بدون اقامه دليل از ورود محصولات كشاورزي ديگران (مثل آمريكا و كانادا) جلوگيري كنند. با قانوني شدن اين پروتكل مي توانند دستاويزي براي ممانعت از ورود لجام گسيخته محصولات كشاورزي به قلمرو خود داشته باشند.
الحاق به اين پروتكل چه فوايدي براي كشور ما مي تواند داشته باشد؟
پروتكل ايمني زيستي كارتاهنا از ابعاد مختلفي براي كشور ايران مهم است زيرا بعد از نفت مهمترين اقلام صادراتي و وارداتي ايران را اقلام، محصولات و فرآورده هاي غذايي تشكيل مي دهد. ما از يكسو يكي از صادركنندگان مهم محصولاتي مثل پسته، زعفران، خرما و بسياري از محصولات كشاورزي ديگر حتي سبزيجات و ميوه جات هستيم و از سوي ديگر از بزرگترين واردكنندگان گندم، دانه هاي روغني، خوراك دام و شكر هستيم. در همين راستا موضوع پروتكل ايمني زيستي كارتاهنا به تبادل فرامرزي محصولات ناشي از مهندسي ژنتيك (محصولاتي كه در آنها تغييرات ژنتيكي صورت گرفته) بازمي گردد. اين محصولات منهاي داروها كه در اين پروتكل به آنها پرداخته نمي شود فعلاً ۱۰۰ درصد شامل محصولات و فرآورده هاي كشاورزي است و شامل بذور دانه هاي كلزا، سويا و يا بذوري مثل ذرت، گياهان علوفه اي، پنبه  و غيره مي شود. بنابراين در حال حاضر تمام محصولات زنده ناشي از مهندسي ژنتيك كه از نظر فني به آنها LMO اطلاق شده، در اين پروتكل قرار مي گيرند و به طور قطع صادرات و واردات كشاورزي را در دنيا و در ايران تحت الشعاع خود قرار خواهد داد. از سوي ديگر مسأله ترانزيت محصولات LMO است كه آن هم مي تواند اثرگذار باشد.
در حال حاضر مرجعيت بررسي پروتكل كارتاهنا را در كشور كدام نهاد يا ارگان عهده دار است؟
ما اميدوار هستيم كه هيأت دولت با نگرش منطقي و صحيح مرجعيت اين پروتكل را در كشور به كميته ايمني زيستي كه كميته اي فرابخشي و متشكل از وزارت جهاد كشاورزي، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، وزارت بازرگاني و وزارت علوم، تحقيقات و فناوري است، واگذار كند. كميته ايمني زيستي زير نظر وزير علوم، تحقيقات و فناوري تشكيل مي شود و در صورتي كه به هر دليل اين كار امكان پذير نباشد، توصيه مؤكد دارم كه اين كار زير نظر معاون اول رئيس جمهور قرار گيرد و دبيرخانه آن هم به يكي از مؤسسات و مراكز پيشرفته بيوتكنولوژي به ويژه مركز ملي مهندسي ژنتيك و تكنولوژي زيستي يا مؤسسه تحقيقات بيوتكنولوژي كشاورزي واگذار شود. به عنوان آخرين راه حل با توجه به دلايل مقتضي اين مسأله بايد مرجعيتش به وزارت جهاد كشاورزي واگذار شود و در غير اين صورت نگراني خود را در خصوص مشكلاتي كه در واردات و صادرات محصولات كشاورزي (حتي محصولاتي كه ترنس ژنيك نيستند و مهندسي ژنتيك در مورد آنها رخ نداده) ابراز مي كنم.
چه دليلي براي تأكيد خود داريد؟ 
علت تأكيد ما بر اين كه بعد از كميته ملي ايمني زيستي بايد وزارت جهاد كشاورزي به عنوان مرجع ملي پروتكل ايمني زيستي كارتاهنا باشد بر موارد زير استوار است:
۱ موضوع پروتكل ايمني زيستي كارتاهنا «تبادل فرامرزي محصولات ناشي از مهندسي ژنتيك بجز داروها» است.
۲ در حال حاضر ۱۰۰ درصد اين قبيل محصولات، فرآورده هاي كشاورزي يا گياهان تراريخته (ناشي از مهندسي ژنتيك) هستند. بنابراين هر نوع تصميم گيري در اين مورد واردات و صادرات محصولات كشاورزي را به طور شديد تحت الشعاع قرار خواهد داد و در نتيجه بر كشاورزي كشور تأثيرگذار خواهد بود.
۳- طبق ماده ۱۱ قانون حفظ نباتات مصوب سال ۱۳۴۶ مجلس شوراي ملي سابق، «وارد كردن بذر، پياز، قلمه، پيوند، ريشه، ميوه، نهال و تخم نباتات و به طور كلي هر گونه نبات و قسمت هاي نباتي به كشور مستلزم تحصيل پروانه قبلي از وزارت كشاورزي است» و طبق ماده ۱۶ همين قانون ها «ترانزيت محصولات نباتي مندرج در ماده ۱۶ قانون حفظ نباتات از طريق خاك ايران بايستي با اطلاع و موافقتنامه سازمان حفظ نباتات صورت گيرد».
۴- اصلي ترين وظيفه وزارت جهاد كشاورزي تأمين امنيت غذايي جامعه است.
۵- در حال حاضر تنها مرجع رسمي در كشور كه داراي بخش مصوب تحت عنوان «بخش ايمني زي-ستي» است، مؤسسه تحقيقات بيوتكنولوژي كشاورزي وابسته به وزارت جهاد كشاورزي است.
۶- وزارت جهاد كشاورزي از اركان اصلي مذاكره كننده طي مراحل تصويب و نهايي شدن پروتكل ياد شده طي ۵ سال گذشته بوده است.
به طور كلي ايمني زيستي چه موضوعاتي را در بر مي گيرد و چه ارتباطي با محيط زيست و كشاورزي دارد؟
مي توان گفت كه ايمني زيستي خود يك حوزه جديد از علوم است و به دنبال تضمين و بهره برداري از فوايد اثبات شده مهندسي ژنتيك و دست ورزي موجودات و در عين حال تلاش براي جلوگيري از آثار زيانبار احتمالي اين قبيل محصولات بر سلامتي انسان، دام، كشاورزي و بر محيط زيست به وجود آمده است. متأسفانه گاهي ايمني زيستي را براي مسؤولان اين گونه القا مي كنند كه مساوي با محيط زيست است. در واقع علت آن ادعايي مبني بر اين بوده كه پروتكل از دل كنوانسيون تنوع زيستي بيرون آمده است و بنابراين به آن ربط دارد. در حالي كه اين برداشت غيرمنطقي و ناصحيح است. در حال حاضر پروتكل كارتاهنا يك پروتكل مستقل و داراي دبيرخانه كاملاً مستقل از كنوانسيون تنوع زيستي و اهدافش نيز فراتر از موضوع تنوع زيستي است.

مهندس عادل لمعاني رئيس منابع طبيعي سوادكوه با بيان اين مطلب به خبرنگار ما گفت: از اين ميزان حدود ۸۰۰ هزار اصله نهال در حوزه سوادكوه كاشته مي شود.
وي افزود: نهال هاي توليدي اين منطقه با مشاركت مردم، مجريان طرح ها، ارگان ها، نهادها و شركت هاي تعاوني و خصوصي در قالب نهضت سبز به چتر سبز كشور افزوده مي شود.
به گفته لمعاني ۶ مجري شامل ۳ مجري طرح دولتي و ۳ مجري طرح تعاوني جنگل نشين در سطحي معادل ۸۵ هزار هكتار در اراضي جنگلي سوادكوه فعاليت دارند.
وي با بيان اين كه مساحت اداره كل منابع طبيعي استان مازندران ۵۵/۱ ميليون هكتار شامل ۶۴۳ هزار جنگل و ۹۰۸ هزار هكتار مرتع است، سهم شهرستان سوادكوه را از اين ميزان ۱۱ درصد برابر ۱۷۰ هزار هكتار شامل ۹۵ هزار هكتار جنگل و ۷۵ هزار هكتار مرتع ذكر كرد.
رئيس منابع طبيعي سوادكوه با اشاره به اين كه حجم جنگل هاي اين منطقه ۱۵ درصد جنگل هاي استان مازندران (ساري) است، تصريح كرد: حجم جنگل هاي سوادكوه ۳۸/۱۹ ميليون مترمكعب است.
وي از توليد سالانه ۳۰ ميليون كيلوگرم علوفه خشك از مراتع سوادكوه خبر داد و درخصوص طرح هاي مرتع داري اين منطقه افزود: هم اكنون ۹۳ طرح مصوب مرتع داري در سطح ۲۷ هزار هكتار و ۱۹۴ طرح مرتع مميزي شده در سطح ۶۶ هزار هكتار موجود است، ضمن اين كه ۲۳۶ هزار واحد دامي نيز در قالب طرح هاي مرتع داري قرار گرفته است. وي ظرفيت دامي مراتع سوادكوه را حدود ۱۲۵ هزار واحد دامي اعلام كرد.
لمعاني با بيان اين كه سال گذشته ۷۰۰ هكتار از عرصه هاي خارج از طرح هاي جنگل داري توسط اداره كل منابع طبيعي سوادكوه، جنگل كاري و احيا شده است، خاطرنشان ساخت: در اين راستا ۴۰۰ هكتار از عرصه هاي جنگلي نيز در قالب تعهدات سالانه توسط مجريان طرح هاي جنگل داري غرس و احيا شده است.
وي به تنوع جنگلي سوادكوه اشاره كرد و گفت: جنگل هاي سوادكوه با تنوع حدود ۸۵ گونه پهن برگ، سوزني برگ و درختچه هاي هميشه سبز و نادر همچون شمشاد، ارس و سرخدار از جنگل هاي بكر، متنوع و نادر شمال كشور است.
وي با اظهار تأسف از اين كه وجود دام در عرصه هاي جنگلي سوادكوه خسارات زيادي به جنگل هاي اين منطقه وارد كرده است، متذكر شد: عرصه هاي جنگلي سوادكوه به دليل توپوگرافي منطقه دامداران بسياري را همراه با احشام در خود جاي داده كه اين مسأله موجب لطمات شديدي مانند از بين رفتن تجديد حيات و زادآوري طبيعي، به خطر افتادن تنوع زيستي و ذخاير ژنتيكي گونه هاي نادر و منحصر به فرد جنگلي، حفظ و نگهداري اصل سرمايه  و استمرار و بقاي توليد و فرآورده هاي جنگلي شده است.
رئيس منابع طبيعي سوادكوه اضافه كرد: ناكارآمد بودن خاك و بستر عرصه هاي جنگلي، ايجاد مسائل اقتصادي، اجتماعي و انساني گريبانگير اقتصاد خودمعيشتي و سنتي، بدون هرگونه افزايش توليد و بهره وري و برنامه ريزي كلان توسط مسؤولان مربوطه و همچنين عدم سرويس دهي مناسب به دامداران موجب افزايش محروميت اين قشر شده است.
وي يادآور شد: دامداران به دليل عدم دسترسي به امكانات رفاهي، مصرفي و سوختي به استفاده غيرقانوني و بي رويه از منابع طبيعي و ملي سوادكوه روي آوردند.
وي تأكيد كرد: در حال حاضر با همكاري و زحمات شبانه روزي اكيپ تعيين صلاحيت ساماندهي بسياري از دامداران همراه با دام هاي موجود به طور توافقي از عرصه هاي جنگلي خارج شده اند، در حالي كه براي ساماندهي خروج دام از جنگل هاي شمال كشور راه بسياري باقي است. وي گفت: در اين جهت، طرح تجميع تك خانوارها از جنگل نيز دنبال مي شود به طوري كه در سال ۸۱ حدود ۸۶ هكتار مستثنيات مردم خريداري و ۵۷ هكتار از عرصه هاي تخريبي و تجاوزي خلع يد و تبديل به جنگل شده است.
به گفته وي ۷۵ هكتار جنگل نيز آزاد شده است.
رئيس منابع طبيعي سوادكوه با اشاره به مشكلات موجود براي اجراي طرح هاي فوق تصريح كرد: خريد زمين، ساماندهي دام و ساماندهي تجميع تك خانوارها در اين منطقه به بودجه كافي نياز دارد. وي افزود: اگر بودجه كافي در اختيار مسؤولان مربوطه قرار گيرد طرح هاي ياد شده در مدت ۲ سال به نتيجه خواهد رسيد.

مهندس علي زاهدي 
كارشناس دفتر صنايع غذايي وزارت جهاد كشاورزي 
افزايش جمعيت در جهان به ويژه در كشورهاي جهان سوم دشواري هايي را درزمينه تأمين غذاي كافي در برخي نقاط جهان پديد آورده است. گرچه همزمان، حجم توليدات كشاورزي نيز افزايش يافته است اما به دلايل مختلف مشكلات همچنان وجود دارند، يكي از مشكلات اساسي ضايعات محصولات كشاورزي است.
كشور ايران با داشتن تنوع آب وهوايي و حدود ۴۰ درجه سانتي گراد تغييرات دما در كليه فصول سال در نقاط مختلف داراي توان توليد انواع مختلف محصولات كشاورزي است.
بخشي از اين توليدات درمراحل مختلف ضايع مي شود. نبود روش هاي مناسب برداشت، عدم بسته بندي، نبود صنايع تبديلي و تكميلي كافي و مناسب، ماشين آلات كهنه و فرسوده و حمل و نقل و توزيع نامناسب كالاها به ميزان چشم گيري موجب ضايعات محصول توليدي و پايين آمدن راندمان توليد داخلي مي شود. بنابراين با توجه به توليد بالاي محصولات كشاورزي در كشور به ميزان حدود ۶۸ ميليون تن، بايد به صنايع تبديلي تكميلي در جهت جذب محصولات مازاد بر مصرف، كاهش ضايعات، اشتغال زايي و تحصيل ارز حاصل از صادرات فرآورده هاي تبديل شده توجه خاص كرد.
عمده توليدات ميوه كشور سيب درختي و مركبات بوده كه ضايعات اين دو رقم بيش از صدها ميليارد ريال است. ضايعات در اين بخش حدود ۳۰ درصد برآورد مي شود و بدون شك باتوجه به حجم بالاي توليدات رقم قابل توجهي از محصولات ضايع شده و از بين مي رود. از اين رو مي توان با آموزش هاي لازم در هنگام برداشت ميوه جات در باغ ها و مزارع كشور اين ضايعات را كاهش داد و با ايجاد صنايع تبديلي و تكميلي مناسب يا تجهيز و نوسازي صنايع موجود، نگهداري مناسب در سردخانه ها، با استفاده از عمليات صحيح و فني، از اين مقدار ضايعات جلوگيري كرده و علاوه بر آن قسمتي از محصولات تبديل شده را نيز به خارج صادر كرده و وارد بازارهاي جهاني كرد.
از اقلام عمده صيفي جات مي توان سيب زميني و گوجه فرنگي را نام برد. توليد اين محصولات بالغ بر ۶ ميليون تن است. ضايعات محصول سيب زميني به تنهايي ۳۵ درصد (بيش از يك ميليون تن محصول) برآورد مي شود. اگر قيمت يك كيلوگرم سيب زميني براي توليدكننده حدود ۹۵۰ ريال در نظر گرفته شود، مبلغ ۱۰۰۰ ميليارد ريال ارزش ضايعات به وجود آمده اين محصول است كه به راحتي از چرخه اقتصاد كشور خارج مي شود. متأسفانه اين محاسبات و واقعيات براي گوجه فرنگي و ساير ارقام نيز وجود دارد كه توجه به مجموع ارزش آنها بسيار نگران كننده خواهد بود.
همچنين غلات مهم ترين منبع غذايي براي انسان است كه ۷۰۶۵ درصد پروتئين مورد نياز افراد كشور را تأمين مي كند. در بين غلات، گندم از جايگاه ويژه اي برخوردار است. با آن كه تلاش هاي زيادي در جهت رسيدن به خودكفايي در اين محصول وجود دارد، اما براي جلوگيري از ضايعات آن كه معلول واردات گندم بوده هنوز برنامه مدوني تنظيم نشده است، هر چند تنظيم برنامه كشت با نيازهاي جامعه و صنايع كشور بسيار اهميت دارد.
اگر چه عوامل مؤثر در ضايعات بعد از برداشت محصولات كشاورزي و به ويژه گندم كاملاً مشخص است، اما همان سيستم سنتي از جمله رعايت نكردن مسائل حمل ونقل، ريزش هنگام برداشت، فاصله زياد سيلوها از محل برداشت، ناقص بودن و مكانيزه نبودن سيلوها، نداشتن برنامه ريزي در سيلوكردن گندم و... همچنان ادامه دارد.
ضايعات گندم در مراحل تبديل به آرد نيز ادامه پيدا كرده و ارزش غذايي آن به شدت كاهش مي يابد و بعد از آن نيز با عمل آوري و پخت ناقص، ناني به دست مردم مي رسد كه غالباً شكم آنها را سير مي كند.
به طور كلي صنايع تبديلي غذايي نه به اندازه صنايع سنگين و تأسيسات زيربنايي كشور هزينه مي برد و نه در همان حد وابسته به خارج است. صنايع غذايي مي تواند در درون كشور پاگرفته و تكنولوژي نسبتاً ساده خود را بسط دهد و پلي ميان توليدكننده مواد اوليه كشاورزي و مصرف كنندگان باشد. با رشد صنايع تبديلي مي توان ضايعات محصولات كشاورزي را كاهش داد. با بهبود روش هاي تبديلي و بسته بندي و توزيع مناسب و تنوع در توليدات مي توان ميليون ها تن محصول با ارزش را كه تا رسيدن به دست مصرف كننده نهايي دور ريخته مي شود، از اتلاف و نابودشدن نجات داد.
با توجه به اين اوصاف و ضايعات ۳۰ تا ۳۵ درصدي محصولات كشاورزي بي توجهي به اين صنايع جبران ناپذير خواهد بود.