نيلوفر قديري
سخنگوي وزارت خارجه كره شمالي پنجشنبه گذشته در حالي كه به عادت انگليسي زبان ها از كلمه مخفف «nuke» براي بمب هسته اي استفاده مي كرد، در سخناني بي سابقه رسماً اعلام كرد كه پيونگ يانگ سلاح هسته اي دارد. سخنان اين مقام كره شمالي را عده اي «بحران جهنمي» توصيف كردند و گروهي ديگر آن را يك بلوف خواندند.
وحشت از سلاح هسته اي آنقدر همگاني و زياد است كه رهبران كشوري مثل كره شمالي مي دانند همين كه اعلام مي كنند بمب هسته اي دارند، به اندازه كافي تهديد آميز است و نيازي به اثبات عملي آن نيست. اما اين همه چيزي نبود كه وزارت خارجه كره شمالي اعلام كرد.
پيونگ يانگ علاوه بر تأييد داشتن بمب اتمي اعلام كرد كه به مذاكرات شش جانبه در باره برنامه هسته اي اين كشور باز نمي گردد.
اين اقدام كره شمالي گمانه زني هاي بسياري به دنبال داشت. آيا اين آغاز اقدامي جديد و پيش بيني نشده از سوي رهبر كره شمالي در آستانه سالروز تولدش (۱۶ فوريه) است؟ اين اقدام كره شمالي در حالي صورت مي گيرد كه مايكل گرين مدير امور آسياي شوراي امنيت ملي آمريكا به تازگي از سفر به منطقه و ديدار با مقامات چين، ژاپن و كره جنوبي بازگشته است. اين سفر با هدف افزايش فشار بر پيونگ يانگ در مذاكرات خلع سلاح صورت گرفت.
همين ماه گذشته كره شمالي اعلام كرده بود كه آماده رفتار با آمريكا به عنوان يك دوست است و در پي اين اظهارات مسئولان و مقامات منطقه پيش بيني كردند مذاكرات جديد طي چند هفته شروع شود. اما مجموعه اي از اظهارات مقامات آمريكايي اين فضا را عوض كرد. علاوه بر جورج بوش كه در نطق سالانه اش در كنگره به كره شمالي اشاره مستقيم داشت، كاندوليزا رايس نيز در چندين اظهار نظر از زمان شروع به كارش در وزارت خارجه آمريكا، پيونگ يانگ را از نظر دور نداشته است. اما شايد عامل اصلي تحريك كره شمالي و بروز چنين واكنشي گفت وگوهاي مايكل گرين با مقام هاي چين، كره جنوبي و ژاپن باشد. در اين گفت وگوها، گرين گفت كه كره شمالي اورانيوم هگزافلورايد به كشورهاي خارجي و از جمله ليبي فروخته است (اين ماده براي غني سازي اورانيوم و توليد بمب مي تواند استفاده شود).
آمريكا با اين كار و ارائه شواهد و مداركي كه فروش اين ماده از سوي كره شمالي را براي اين سه كشور منطقه ثابت مي كرد، در حقيقت به آنها نشان داد كه پيونگ يانگ از يكي ديگر از خط قرمزهاي واشنگتن يعني صدور مواد قابل استفاده در سلاح، عبور كرده است. تا همين اواخر، مقامات چيني در باره اين كه كره شمالي اصلاً برنامه غني سازي اورانيوم دارد، ابراز ترديد مي كردند و تأكيد داشتند كه آمريكا بايد تنها روي برنامه پلوتونيوم پيونگ يانگ متمركز شود.
واكنش اخير كره شمالي ناشي از دو عامل خشم يا هشدار بوده است. پيونگ يانگ در چند ماه گذشته درباره مذاكرات هسته اي خود موضعي اتخاذ نكرد تا رويكرد دولت دوم بوش مشخص شود. گفت وگوهاي جدي گرين در منطقه آغازي براي اين رويكرد بود و شايد همه چيز را درباره سياست دولت بوش در دوره دوم درباره كره شمالي براي اين كشور روشن كرد.
اما اتفاقات چند ماه گذشته در اتخاذ چنين واكنشي از سوي پيونگ يانگ بي تأثير نبود. واشنگتن در مذاكرات تابستان گذشته به كره شمالي پيشنهادي داد كه مقامات آمريكايي آن را پيشنهادي «جدي و اغواكننده» مي خوانند. اين پيشنهاد چيزي به غير از پيروي از الگوي ليبي و خلع سلاح به همان شيوه، نبود. پيونگ يانگ براي قبول اين پيشنهاد طي ماه هاي گذشته به شدت تحت فشار بود. ژاپن به خاطر اختلاف بر سر موضوع شهروندان ربوده شده توسط پيونگ يانگ در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ اين كشور را به تحريم اقتصادي تهديد مي كرد. از سوي ديگر آمريكا موضوع حقوق بشر را هم وارد دستور كار مذاكرات با كره شمالي كرد و حتي آن را در اولويت قبل از موضوع برنامه هسته اي قرار داد.
نگاهي دقيق به جملات سخنگوي وزارت خارجه كره شمالي در بيانيه روز پنجشنبه اش تا حدي نشان مي دهد كه اين كشور به چه دليل چنين واكنشي نشان داد. در اين بيانيه آمده است: «ما... سلاح هسته اي توليد كرديم تا در مقابل سياست دولت بوش براي به حاشيه راندن و خاموش كردن كره شمالي از خود دفاع كنيم.» چين يكي از بازيگران اصلي مذاكرات شش جانبه در باره برنامه هسته اي كره شمالي (آمريكا، ژاپن،كره جنوبي، روسيه و كره شمالي ديگر طرف هاي اين مذاكرات شش جانبه هستند) تاكنون چند بار به طور خصوصي از رويكرد آمريكا در اين مذاكرات گله كرده و گفته است چنين موضع سخت و انعطاف ناپذيري گفت وگوها را به بن بست مي كشاند.
اما واشنگتن بي اعتنا به اين هشدارها، با اتخاذ سياست هاي امنيتي جديدي همچون «ابتكار امنيت تكثير هسته اي»  و «ابتكار مخفيانه فعاليت هاي منطقه اي» شرايط جديد و سخت تري براي كمك هاي غذايي به كره شمالي قحطي زده وضع كرد.
سياست دولت بوش در مقابل كره شمالي اكنون همانند سياست  ريگان در قبال شوروي است و به گفته مقامات آمريكايي، واشنگتن به دنبال فروپاشي حكومت كيم جونگ ايل است و او خود بهتر از هر كس ديگر اين را دريافته است. به همين دليل اعلام مي كند كه بمب هسته اي دارد و اگر ناچار شود براي حفظ حكومت خود از اين ابزار بازدارنده استفاده خواهد كرد.
رايس گفته است كه خروج كره شمالي از مذاكرات شش جانبه تنها باعث انزواي بيشتر اين كشور خواهد شد، اما رهبر كره شمالي چنين فكر نمي كند و محاسبات ديگري دارد. چين، كره جنوبي و ژاپن تا به حال از اينكه كره شمالي را سرگرم كرده و از انجام اقدامات پيش بيني نشده اي همچون آزمايش بمب و موشك بازداشته اند، خشنود بوده اند. كره جنوبي و ژاپن اخيراً در چارچوب همكاري اقتصادي باب روابط و تعامل را با پيونگ يانگ گشوده اند. اما اكنون كه كره شمالي رسماً با اعلام اينكه بمب اتمي دارد، از اين موضوع به عنوان ابزار تهديد استفاده مي كند و مي گويد در مذاكرات شش جانبه هم شركت نخواهد كرد، كشورهاي منطقه و حتي منتقدان مطبوعاتي داخل آمريكا، واشنگتن را عامل اين تغيير روش كره شمالي و بدتر شدن اوضاع مي دانند.
وقتي مذاكرات شش جانبه در سال ۲۰۰۳شروع شد، كشورهاي منطقه با اميدواري و اشتياق و با اين پيش بيني كه اين مذاكرات تنش را در منطقه كاهش مي دهد از آن استقبال نمودند و بر سر ميزباني آن با يكديگر به رقابت پرداختند. اما اكنون كه دو سال از آن زمان مي گذرد و سه دور از اين مذاكرات سپري شده، ديگر اميدي باقي نمانده است. اين گفت وگوها مذاكرات آساني نبود و به گفته جك پريچارد، مذاكره كننده سابق آمريكا در اين گفت وگوها، در هر دور فقط ۴۸ مترجم به طور همزمان مشغول كار بودند و اين روند مذاكرات را پيچيده مي كرد. اين مذاكرات ناكارآمدي هاي ديگري هم داشت كه يكي از آنها طرف  هاي مذاكره بودند. در اين مذاكرات چين و روسيه در جهت خود حركت مي كردند و ژاپن و كره جنوبي به دنبال حل موضوعات مورد اختلاف خود با كره شمالي بودند. در اين ميان آمريكا هم كه همه توان ديپلماتيك و غيرديپلماتيك خود را به عراق معطوف كرده بود، فقط تظاهر مي كرد كه مشغول حل مسئله كره شمالي است. از سوي ديگر مذاكرات شش جانبه، مسائل داخلي كره شمالي را هم ناديده گرفته و بي توجه به تأثيرات اين مسائل، پيش مي رفت. سال گذشته كيم شوهرخواهر خود كه سالها مرد دست راستش در حكومت بود را بركنار كرد. اگرچه هيچ اطلاعاتي درباره تحولات قبل و بعد از اين بركناري در دست نيست، اما روشن است كه اين اتفاق معلول وقايعي قابل توجه بوده است. كيم همچنين سه پسر دارد كه براي جانشيني او با يكديگر رقابت مي كنند. اين موضوعات در مذاكرات شش جانبه چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
«فرانسيس فوكوياما» اخيراً در مقاله اي درباره آينده آسيا نوشته است، پنج كشور طرف مذاكرات شش جانبه بايد يك نهاد دائم امنيتي تشكيل دهند و اين خلاء را در شمال شرق آسيا پر كنند. دستور كار شماره يك اين نهاد، موضوع كره شمالي است.
اما اكنون چنين نهادي وجود ندارد و كره شمالي هم اعلام كرده در مذاكرات شش جانبه شركت نمي كند. يك روز بعد از بيانيه وزارت خارجه كره شمالي، اين كشور خواستار مذاكرات دوجانبه با آمريكا بر سر برنامه هسته اي خود شد، اما واشنگتن بلافاصله اين درخواست را رد كرد. منابع خبري نزديك به دولت آمريكا مي گويند، واشنگتن به ارجاع پرونده كره شمالي به شوراي امنيت فكر مي كند تا اين موضوع از طريق اعمال تحريم هاي سازمان ملل به جايي برسد. اما جونيشيرو كوايزومي نخست وزير ژاپن با رد اين پيشنهاد گفته است، تحريم هاي اقتصادي عليه كره شمالي هرگونه احتمال پيوستن دوباره اين كشور به مذاكرات شش جانبه را از بين مي برد.
آمريكا بارها درخواست كره شمالي براي انجام مذاكرات دوجانبه را رد كرده و گفته است كه اين موضوع يك مسئله منطقه اي است و بايد به صورت منطقه اي حل شود. آمريكا كساني را كه توصيه به دوجانبه كردن اين مذاكرات مي كنند به گفت وگوهاي سال ۱۹۹۴ ارجاع مي دهد. در آن سال در نتيجه مذاكرات دوجانبه آمريكا و كره شمالي، توافقنامه اي به دست آمد كه دو سال بيشتر دوام نياورد و واشنگتن اعلام كرد كه كره شمالي به تعهدات خود در اين توافقنامه پايبند نمانده است. در پي از بين رفتن اين توافق، مذاكرات شش جانبه به وجود آمد.
كره شمالي با بي ميلي در دور هاي گذشته اين مذاكرات شركت كرده و هر بار خواستار گفت وگوهاي دوجانبه با آمريكا شده است. اين گفت وگوي دوجانبه و مستقيم با آمريكا قوي ترين تضمين امنيتي براي پيونگ يانگ است، اما واشنگتن از دادن چنين تضميني خودداري مي كند.
احتمال حمله نظامي آمريكا به كره شمالي در حال حاضر به سه دليل، احتمال بعيدي است: اول اينكه واشنگتن اطلاعات دقيقي درباره تأسيسات هسته اي كره شمالي و موقعيت و فعاليت آنها ندارد. دوم اينكه ارتش آمريكا فعلاً كاملاً مشغول عراق است و سوم اينكه كره شمالي توپخانه و آتشبار سنگيني دارد كه در عمق مناطق كوهستاني دفن شده است. دو سال پيش رسانه هاي خبري آمريكا گزارش دادند كه ارتش آمريكا برنامه هاي مفصلي براي بمباران نيروگاه هسته اي يانگ بيون در كره شمالي تهيه كرده است. اين برنامه شامل حملات سنگين به توپخانه مستقر در مرز ميان دو كره هم مي شد. اين توپخانه به طور مستقيم سئول را نشانه گرفته است. اين روزها آمريكا به شدت سرگرم خاورميانه است. انتخابات عراق برگزار شده و با معلوم شدن نتايج آن و تشكيل مجلس و دولت، چالش هاي ديگري در انتظار آمريكاست. آتش بس ميان اسرائيل و فلسطيني ها هم براي آمريكا گوهر گرانبهايي است كه فعلاً در يك گوي بلورين در معرض همه گونه تهديد و خطري در فضايي شكننده نگهداري مي شود. بنابراين مقامات آمريكا به دنبال آن نيستند كه «بحران در شبه جزيره» كره تيتر اخبار جهان شود.
چهار سال و نيم پيش، كيم جونگ ايل رهبر كره شمالي در ورزشگاه ملي پيونگ يانگ ميزبان مادلين آلبرايت وزير خارجه آمريكا بود و در كنار او مراسم رقص ملي را مشاهده مي كرد. اما اكنون او اعلام اينكه: «ما بمب داريم»  را آخرين راه حل براي خود مي داند.
اكنون دو سناريو بيشتر وجود ندارد: يا كره شمالي با انجام يك آزمايش هسته اي، اين جهنم را كامل مي كند و يا پاي ميز مذاكره باز مي گردد. گزينه هاي پيش روي آمريكا و متحدان منطقه اي او نيز زياد نيست. از گزينه نظامي كه در سطرهاي گذشته با سه دليل احتمال آن بعيد اعلام شد، بگذريم، فقط مي ماند تلاش براي ادامه مذاكرات.

كميته اطلاعاتي سناي آمريكا تحقيقاتي را آغاز كرده كه به گفته رئيس آن «تحقيق پيشگيرانه» درباره اطلاعات آمريكا از ايران است تا مشكلاتي كه درباره اطلاعات پيش از جنگ عراق ايجاد شد و يك رسوايي به بار آورد ديگر تكرار نشود. سناتور پت رابرتس از جمهوريخواهان ايالت كانزاس در سناي آمريكا در اين باره به مطبوعات اين كشور گفته است: ادعاهايي كه در گزارش هاي اطلاعاتي پيش از جنگ عراق درباره سلاح هاي كشتار جمعي اين كشور مطرح شد، اكنون سناتورها و نمايندگان آمريكايي را درباره اطلاعات مطرح شده درباره وضعيت كنوني ايران، به فكر انداخته است. وي گفت: «بايد كميته اطلاعاتي سنا فعال تر عمل كند تا گرفتار وضعيتي مانند آنچه در عراق ديديم نشويم.»
روزنامه لس آنجلس تايمز در اين باره نوشت: كاخ سفيد آشكارا نشان داده كه ايران در كانون سياست خارجي دوره دوم دولت بوش قرار دارد. رئيس جمهور آمريكا در سخنراني سالانه خود ايران را حامي اول تروريسم در جهان خواند.آنچه سناتورهاي آمريكايي مي خواهند درباره صحت و درستي آن تحقيق كنند، گزارش اخير سيا است كه در آن ادعا شده تهران به دنبال توليد سلاح هسته اي شيميايي و ميكروبي است. هدف سنا از انجام «تحقيقات پيشگيرانه» اطمينان يافتن از اين است كه اطلاعات آمريكا درباره ايران مانند عراق داراي ضعف و كاستي نباشد و از منابع موثق و قابل اعتنايي جمع آوري شده باشد. به گفته سناتورهاي آمريكايي اين تحقيقات پيشگيرانه تازه آغاز شده و در مراحل اوليه به سر مي برد و هنوز نمي توان نتيجه گيري درباره آن كرد. مشاوران ارشد اين كميته مي گويند:اين كميته تحقيقات رسمي يا نوعي بازجويي و بازپرسي انجام نمي دهد بلكه اين فقط بازبيني اطلاعات در چارچوب مسئوليت هاي نظارتي سنا در پيش بيني مشكلات است. به گفته سناتورهاي آمريكايي اين بازبيني پشت درهاي بسته صورت مي گيرد و در چارچوب آن تحليل گران و مسئولان اطلاعاتي مورد مصاحبه قرار مي گيرند و مدارك طبقه بندي شده بازبيني مي شود.
منابع نزديك به كميته مي گويند: برخلاف فعاليت اين كميته درباره عراق كه در نتيجه آن يك گزارش ۵۰۰ صفحه اي را به طور عمومي انتشار داد كه در آن به شدت از سيا انتقاد شده بود، اين بار قرار نيست يافته هاي اين كميته و نتايج تحقيق و بازبيني آن منتشر شود. سناتورها مي گويند:يكي از درس هايي كه از ماجراي عراق ياد گرفتند اين است كه درباره اطلاعات، به صورت ظاهري قضاوت نكنند و سؤالات بيشتري از ارائه كنندگان اين اطلاعات بپرسند. سخنگوي سيا نيز مي گويد كه اين سازمان از تصميم كميته اطلاعاتي سنا براي تحقيق درباره جزييات اطلاعات مربوط به ايران آگاه است و در اين مسير با كميته همكاري مي  كند.
به گفته مشاوران كميته اطلاعاتي سنا، تحقيق اين كميته تنها به ايران محدود نمي شود و ديگر هدف هاي جاسوسي آمريكا ازجمله كره شمالي و چين را هم شامل خواهد شد. البته تحقيقات از پرونده ايران شروع مي شود چرا كه اكنون اين موضوع ضرورت و اولويت دارد.سيا در گزارش طبقه بندي شده و محرمانه اخير خود ادعا كرده است، تهران از برنامه هسته اي غيرنظامي اش به عنوان پوششي براي فعاليت هاي هسته اي نظامي استفاده مي كند. با اين حال مسئولان اطلاعاتي آمريكا اعتراف مي كنند كه سيا و ديگر سرويس هاي جاسوسي اين كشور منابع اطلاعاتي چندان مطمئن و قابل اعتنايي در اين باره ندارند.سناتورهاي آمريكايي همچنين درباره فعاليت سيا در مقابله با ناآرامي هاي عراق و نفوذ عوامل اين سازمان درون گروههاي مهاجم عراقي انتقادهايي دارند. آنها مي گويند: عوامل اطلاعاتي سيا فقط از درون مانيتورهاي كامپيوترهايشان بر اين فعاليت ها نظارت دارند و هيچ حضور مؤثر و فيزيكي در صحنه و كنار تفنگداران آمريكايي ندارند.
آنها مي گويند، اطلاعات و گزارش هايي كه درباره هويت، تعداد، نحوه فعاليت و هدف اين گروهها ارائه شده دقيق نيست و به همين دليل نظاميان آمريكايي تاكنون نتوانسته اند براي مقابله با آنها اقدام مؤثري انجام دهند.سخنگوي سيا از كيفيت و دقت اين اطلاعات دفاع مي كند و مي گويد فرماندهان ارشد آمريكايي در عراق اين اطلاعات را ستوده اند.
اردلان متين

باسلر سايتونگ  روزنامه  آلماني زبان  سوييس  مواضع  مقام هاي  ارشد آمريكا در قبال  ايران  را ضد و نقيض  خواند.
به گزارش ايرنا اين  روزنامه  در تحليلي  نوشت : ابراز مواضع  ضد و نقيض  توسط مقام هاي  آمريكا در قبال  ايران ، باعث  سردرگمي شده  است .
باسلر سايتونگ  نوشت : در حالي كه  در وزارت  امور خارجه  آمريكا بحث  درباره نحوه  رفتار با ايران  جريان  دارد، كاندوليزا رايس  وزير امور خارجه  اين كشور، از مشروعيت  نداشتن  حكومت  ايران  سخن  گفته  و البته  پس  از ابراز اين سخنان  همزمان  با لبخند گفته  است  كه  ما روي  راه حل  ديپلماتيك  در خصوص  ايران  كار مي كنيم  و حمله  نظامي عليه  آن  مد نظر نيست .
جرج  بوش  رئيس  جمهوري  آمريكا نيز تأكيد كرد كه  واشنگتن  به  دنبال  راه حل  سياسي  براي  مشكل  ايران  است ، ولي  گزينه  حمله  نظامي  را صريحا رد نكرده است .اين  روزنامه  نوشت : بوش  حتي  از تلاش هاي  ديپلماتيك  اروپا در مذاكره  با ايران  قدرداني  كرده  است ، ولي اندكي  بعد از آن  ديك  چني  معاون  وي  پاي  اسراييل  را در اين  بازي  به  ميان  كشيده  است .
دونالد رامسفلد وزير دفاع  آمريكا نيز اظهار نظرهاي  متفاوتي  داشته  و گفته  است : ايران  سال ها با دستيابي  به  سلاح  هسته اي  فاصله  دارد و همزمان اضافه  كرده  است : اگر يافته هاي  سازمان هاي  اطلاعاتي  ما درست  باشد! باسلر سايتونگ  افزوده  است : آنچه  امروز در واشنگتن  درباره  ايران  جريان  دارد، مانند اطاق  بچه ها است  كه  چند كودك  در آن  در حال  تكميل  بازي  پازل  هستند.
كنت  پولاك  مشاور امنيتي  بيل  كلينتون  رئيس  جمهوري  سابق آمريكا مي گويد: ايران  سه  برابر عراق  جمعيت  و چهار برابر اين  كشور مساحت  دارد و مشكلات  زيادي  براي  حمله  نظامي آمريكا به  آن  موجود است .
يك  افسر آمريكايي نيز اخيراً گفته  بود: ما چهار يا پنج  استراتژي  براي  ايران  داريم ، ولي  در اصل  مانند آن  است  كه  ما هيچ  استراتژي اي  درباره  اين  كشور نداريم .ديويد كي  بازرس  سابق  سلاح هاي  كشتار جمعي  عراق  هشدار داده  است ، نبايد درباره  ايران  مانند عراق  عمل  كرد تا بعدها مجبور شويم  علت  جنگ  عليه آنرا توجيه  كنيم . اين  در حالي  است  كه  در جناح  نومحافظه كاران  آمريكا، ايران  به  عنوان  طرح  بعدي  واشنگتن  محسوب  مي شود.باسلر سايتونگ  در ادامه  نوشته  است : اينك  بايد تكه هاي  پازل  برنامه واشنگتن  در قبال  ايران  كنار يكديگر قرار داده  شود و به  همين  خاطر كاخ سفيد در صدد ايجاد يك  سياست  هماهنگ  درباره  اين  كشور است  و اين  امر به شوراي  امنيت  ملي  آمريكا واگذار شده  است .
جيم  هوگلاند مفسر سرشناس  آمريكايي  مي نويسد: واشنگتن  به  اين  نتيجه  رسيده كه  به  تفرق  آرا درباره  ايران  پايان  دهد.
ضمنا قرار است  سازمان هاي  اطلاعاتي آمريكا نيز برآورد جديدي  را از برنامه  هسته اي  ايران  به  عمل  آورند.روزنامه  مذكور نوشته  است : اين  موضوع  كه  همه  استراتژيست هاي  كاخ  سفيد با يكديگر هم عقيده اند، هنوز معلوم  نيست ، ولي  در محافل  سياست  خارجي  آمريكا، همه  تهديدات  نظامي را يك  بلوف  مي دانند.
توماس  فريدمن  كارشناس  مشهور امور خاورميانه  در نيويورك  تايمز خطاب به  اروپايي هاي  عصباني  از سياست  آمريكا در قبال  ايران ، نوشته  بود: به  ايران بگوييد كه  دولت  بوش  نمي خواهد به  كسي  حمله  كند، زيرا ما حتي  نيروي  كافي براي  به  سرانجام  رساندن  برنامه  خود در عراق  نداريم  و حتي  امروز قادر به حمله  به  گرانادا هم  نيستيم .
اين  روزنامه  تأكيد كرده  است : گزينه  منطقي  درباره  ايران ، گفتمان  با اين  كشور است  كه  اروپايي ها از يكسال  و نيم  پيش  آن  را انجام  مي دهند.