چهارشنبه ۱۰ اسفند ۱۳۸۴ - - ۳۹۳۴
درمانگاه
Front Page

بررسي اختلالات و ناهنجاري ها در كودكان عقب مانده ذهني
با من بمان
002241.jpg
سميه شرافتي
آيا شما فيلم من سام هستم را ديده ايد؟
اين فيلم داستان زندگي مردي است كه مبتلا به عقب ماندگي ذهني است. سام صاحب دختري است كه همسر او بعد از به دنيا آوردن اين دختر آنها را ترك مي كند.روابط سام و دخترش بسيار عالي است و از نظر عاطفي پيوند خوبي با هم دارند. سام با وجود تمام سختي ها دخترك را بزرگ مي كند ولي نظر ديگران از جمله دادگاه اين است كه سام تعادل رواني ندارد و نمي توان به او صلاحيت بزرگ كردن كودك را داد. اين رأي دادگاه منجر به جدايي سام از دخترش و سپردن او به يك خانواده ديگر مي شود. ولي وكيل سام مي تواند به دادگاه ثابت كند كه سام از لحاظ هوش عاطفي و احساسي در سطح بسيار بالايي قرار دارد. سرانجام با تلاش فراوان كودك سام به او سپرده مي شود. ممكن است بسياري از ما در ميان اطرافيان و يا در خانواده خود با افراد عقب مانده مواجه شده باشيم و يا شاهد طرد شدن آنها از ميان افراد خانواده و يا در بين افراد اجتماع باشيم. اما آيا اين منصفانه است؟
درست است كه عقب مانده ها داراي نقايصي در ذهن و جسم هستند ولي نگاه كردن آنها به چشم موجودات بي مصرفي كه فقط جايي را در اجتماع اشغال كرده اند مسلماً منصفانه نيست. شايد موجودي مثل سام در خيلي از موارد نتواند به درستي مفاهيم را به ديگران انتقال دهد ولي به درستي از عهده نگهداري كودكش و برقراري ارتباط عاطفي با او برمي آيد.همه ما گذشته اي نه چندان دور را به ياد مي آوريم كه سرطان يك راز خانوادگي محسوب مي شد كه امكان صحبت صريح درباره آن وجود نداشت. امروزه بسياري از ما هنوز تمايلي به صحبت در مورد ايدز نداريم. در مورد عقب مانده ها نيز چنين است. بسياري از ما هنوز از برخورد با چنين افرادي پرهيز مي كنيم يا نسبت به آنها غفلت مي ورزيم؛ به عبارتي جرأت درك مشكل اين افراد و مراقبت از آنها را نداريم. نگاهي به گذشته و دوران هاي قبل نيز نشان مي دهد كه اروپايي ها نيز در قرون وسطي و يا حتي در دوره هاي بعد از آن عقب مانده ها را به چشم افرادي مي ديدند كه شيطان در آنها رسوخ كرده، افرادي كه وجودشان در جامعه ننگ است و هر چه سريع تر بايد نسبت به سرنگون كردنشان اقدام كرد.
اما اگر با نگاهي عميق تر به توانايي هاي پنهان اين افراد بپردازيم، خواهيم فهميد كه عده زيادي از آنها توانايي  اداره خود و ديگران را دارند و مي توانند حتي به زندگي خود به طور مستقل ادامه دهند. همان گونه كه سام توانست.
عقب ماندگي ذهني چيست؟
عقب ماندگي ذهني به معناي توقف تكامل يا تكامل ناكامل ذهني است و ويژگي شاخص آن كاهش عملكرد ذهني است اما اين تشخيص را تنها زماني مي توان ارائه داد كه كاهش عملكرد ذهني با كاهش توانايي شخص در تطابق با فعاليت هاي روزمره محيط اجتماعي طبيعي همراه باشد. امروزه طبقه بندي جديدي از اين نابهنجاري را
روانپزشكان مورد نظر قرار داده اند:  نابهنجاري به علت عوامل ارثي، اتفاقات دوران بارداري، حوادث زايماني و دوران بعد از زايمان، عوامل محيطي، اجتماعي و فرهنگي.تحقيقات انجام شده درباره بيماري هاي ارثي نشان مي دهند كه تاكنون بيش از دو هزار بيماري ارثي شناخته شده است. تحقيقات تجربي نيز جاي ترديد باقي نگذاشته است كه انواع بد شكلي هاي عضوي، اختلالات حسي و حركتي، نارسايي رشد هوشي و عقلي بر اثر همخون بودن والدين در فرزندان نمود بيشتري پيدا مي كند. همچنين امكان داشتن كودك مبتلا به نارسايي عقلي يا كر و لال در ازدواج هاي هم خون زيادتر است و به همين جهت در كشورهاي پيشرفته جهان تا جايي كه ممكن است از اين امر جلوگيري مي شود. عوامل ارثي كه باعث عقب ماندگي مي شوند شامل اختلالات مختلفي در كروموزوم ها و اختلالاتي در سوخت و ساز مواد سه گانه مي شوند:
اختلاف مربوط به كروموزوم هاي جنسي
افرادي كه مبتلا به اختلالات مربوط به كروموزوم هاي جنسي هستند اكثراً سطحي يا مرزي و حتي عادي ضعيف هستند براي همين كمتر ممكن است در پرورشگاه ها يا مدارس استثنايي ديده شود البته اختلالات در كروموزم هاي جنسي هميشه با عقب ماندگي همراه نيست و افراد مبتلا ممكن است بهره هوشي طبيعي نيز داشته باشند. مثل افراد مبتلا به نشانگان كلاين فلتر و سندرم ترنر.سندرم كلاين فلتر در مردها ديده مي شود و در 25درصد موارد با عقب ماندگي ذهني نسبتاً شديد همراه است. اين بيماران قد بلند، باريك و پشت خميده دارند، موهاي صورت آنها رشدي ندارد و صدايشان مردانه نيست. درمان آنها نيز با هورمون هاي مردانه صورت مي گيرد. مبتلايان به سندرم ترنر نيز داراي گردني كوتاه و پرگوشت، قدي كوتاه و كوچكتر از سن طبيعي و مبتلا به اختلالات و ناهنجاري هاي انگشتان، انحراف ساعد اختلالات شنوايي، بيماري هاي قلبي و كليوي و نازايي هستند.اين بيماران عقيم هستند و تنها عده كمي از لحاظ هوشي عقب ماندگي سطحي دارند و حتي كودكاني با اين سندرم وجود دارند كه بهره هوشي عادي و يا حتي بيشتر از حد عادي داشته اند. اين افراد كه ظاهري زنانه دارند. از نظر صفات ظاهري شبيه مردان هستند. درمان آنها با هورمون هاي جنسي صورت مي گيرد ولي نازايي را در آنها برطرف نمي كند.
002208.jpg
عقب ماندگي به علت اختلالات
دوران بارداري
در اين مورد شكي نيست كه رشد جنين از بدو تشكيل، تحت تأثير شرايط بدني و رواني مادر قرار مي گيرد. به علت رابطه بسيار نزديك بين مادر و جنين بايد گفته دكتر آرنولد گسل را پذيرفت؛ اهميت حوادث دوران نسبتاً كوتاه بارداري از حوادث زندگي كمتر نيست .
دكتر گسل به آثار عوامل، ارثي در رشد و تكامل هوش و شخصيت زياد تأكيد مي كند و عقيده دارد كه كودكان همان طوري هستند كه به دنيا آمده اند. هر كودك با كودكان ديگر فرق كمي دارد؛ اگرچه در محيط نسبتاً يكنواخت زندگي كرده باشد. البته دكتر گسل به هيچ وجه اثر عوامل محيطي را انكار نمي كند.از عواملي كه در دوران بارداري روي جنين اثر دارند، بيماري سرخجه از اهميت ويژه اي برخوردار است. بيماري سرخجه بيماري حاد عفوني و ويروسي است كه با علائمي از قبيل تورم غدد لنفاوي ناحيه گوش، درد مفاصل و بروز بثورات پوستي توأم با خارش همراه است. اين بيماري- به خصوص اگر در سه يا چهار ماه اول بارداري اتفاق افتد- نقايصي مانند نارسايي هاي عقلي، كري، كوري، اختلالات پيش رونده مغزي و اختلالات گفتاري را در جنين ايجاد مي كند.
خوشبختانه واكسن اين بيماري باعث پيشگيري از ابتلا به بيماري شده و به دختراني كه قبل از ازدواج به سرخجه مبتلا نشده اند، تزريق واكسن آن توصيه مي شود. خانم هايي كه به آنها واكسن سرخجه تزريق مي شود اولاً بايد اطمينان حاصل شود كه باردار نيستند و در ثاني پزشكان بايد به آنها توصيه كنند كه تا سه ماه پس از تزريق، باردار نشوند.علاوه بر سرخجه، ساير عفونت هاي ويروسي مانند تبخال، آنفلوآنزا، اريون و ايدز ممكن است آثار مختلف و ناهنجاري هاي گوناگون و نارسايي هاي رشد قواي ذهني در كودك ايجاد كنند. بيماري قند، بيماري كليه، سينه پهلو و اختلالات كبدي نيز ممكن است باعث حالت مسموميت در جنين شده و حتي باعث كمبود اكسيژن و ضايعات مغزي بد جنين بشود.
تأثير ناراحتي هاي رواني مادر
روان پزشكان معتقدند چون اكثر بيماري هاي رواني باعث بي اشتهايي، اختلالات خواب و تغييرات هورموني مي شود، مسلماً اين تغييرات در جنين در حال رشد بي تأثير نخواهد بود.علاوه بر تمامي اين عوامل، استفاده از داروهاي شيميايي و مصرف خودسرانه دارو به خصوص در زمان بارداري خالي از خطر نيست؛ به خصوص اگر اين داروها به مدت طولاني مصرف شوند. شايد بهتر باشد بدانيد كه داروهاي خواب آور و مسكن به مقدار زياد، به علت ايجاد وقفه تنفسي و اختلال در جريان خون جنين نارسايي هاي عضوي زيادي را ايجاد مي كنند.ويتامين كا باعث يرقان و ويتامين د باعث ايجاد افزايش كلسيم و در نتيجه نارسايي هاي ذهني مي شود. نكته مهمتر اين است كه بدانيد واكسيناسيون در دوران بارداري آن هم در ماه ششم و هفتم اگر صورت نگيرد بهتر است البته واكسيناسيون عليه بيماري كزاز كه باعث برقراري ايمني در نوزاد پس از تولد خواهد شد، توصيه شده است.اگرچه بسياري از ناهنجاري هاي نوزادان كه منجر به ايجاد عقب ماندگي در  آنها مي شود، مربوط به حوادث پس از زايمان از قبيل زايمان هاي مشكل يا قبل از موعد، ضربه هاي زايماني كه باعث فلج مغزي مي شوند، مجراي زايماني صدمه ديده و... هستند ولي نكته اساسي كه شما مادران بايد به آن توجه كافي داشته باشيد عبارت است از بهداشت و تغذيه كودك. اين مسئله به خصوص در ماه هاي اول زندگي در رشد هوشي و عقب ماندگي ذهني تأثير فراواني دارد. ممكن است كودك شما در سال اول زندگي دچار بيماري هاي عفوني شود. بيماري هاي عفوني سابقاً به علت عدم پيشگيري اغلب باعث مننژيت، ضايعات عروقي مغز، اختلالات تغذيه و عقب ماندگي هاي مختلف مي شد. خوشبختانه اكثر اين بيماري هاي عفوني رايج قابل پيشگيري هستند و با واكسيناسيون مي توان از ابتلا به آنها پيشگيري كرد.
پيشگيري و درمان عقب ماندگي
حتماً شنيده ايد كه پيشگيري بهتر از درمان است. اين مطلب در مورد بيماري هاي رواني از جمله عقب ماندگي نيز صادق است. مصون كردن شخص در مقابل يك بيماري خرج چنداني ندارد در حالي كه ابتلا به همان بيماري صرف نظر از هزينه گزاف درمان، مستلزم بستري شدن، از كارماندن و تحمل عوارض متعددي است كه بيماري مزبور ممكن است ايجاد كند.
ادامه دارد

نگاه روز
اهميت نابهنجاري هاي سرشتي
دكتر سيد ابوالقاسم مهري نژاد
روان پزشكان و پزشكان در مرحله اول عواملي را كه باعث عقب ماندگي ذهني و جسمي مي شوند به ژن ها نسبت مي دهند. اين ژن ها گاهي مواقع به صورت منفرد هستند. يعني عامل بيماري از طريق يك ژن غالب يا دو ژن مغلوب منتقل مي شود و نابهنجاري هاي ذهني و جسمي را در كودك ايجاد مي كند. گروه ديگر ژن ها به صورت گروهي (چند ژني) هستند و كم هوشي در نتيجه معيوب بودن هزاران ژن اتفاق مي افتد. اختلالات كروموزومي نيز به صورت جهش هاي كروموزومي، شكنندگي ها و چسبندگي ها مثل سندرم (نشانگان دان) باعث ايجاد نارسايي هاي جسمي و ذهني مي شوند. عوامل ديگري مثل سن پدر و مادر، عفونت هاي ويروسي و ميكروبي در دوران بارداري (سرخچه، تبخال، سيفليس)، نوشيدني ها و مواد خوردني را كه استرس آميزند مثل دخانيات، مواد مخدر، الكل و يا استفاده از مواد استنشاقي، قرارگرفتن در معرض اشعه X و اشعه راديواكتيو در ساعات طولاني، ضربه هاي شديد وارده بر شكم مادر باردار بخصوص اگر اين ضررها به قسمت سر جنين وارد شوند، ناسازگاري خوني بين مادر و جنين بخصوص در زايمان هاي دوم به بعد، سوء تغذيه شديد مادر در دوران بارداري و يا زايمان هاي سخت و يا با تاخير، همگي مي توانند منجر به نارسايي هايي در جنين و در نتيجه تولد توأم با مشكلات ذهني و جسمي شود. بسياري از اين اختلالات حتي در كشورهاي پيشرفته هم درمان خاصي ندارند ولي در كشورهاي در حال توسعه به علت افزايش آموزش بهداشت عمومي به مادران خصوصا حين دوران بارداري تا حدي پيشگيري موفقيت آميز بوده است.
مساله بسيار مهمي كه در امر پيشگيري از اين اختلالات بايد مدنظر قرارگيرد علاوه بر مداخلات وسيع بهداشتي براي مادران باردار، دادن آموزش هاي لازم به دختران در سن ازدواج، مجهزكردن بيمارستان ها به پزشكان كارآمد و تجهيزات پزشكي مناسب در امر زايمان، مساله پيشگيري از ازدواج هاي فاميلي و دادن مشاوره ژنتيكي به افراد قبل از ازدواج آنهاست. مشاوره ازدواج از دو كانال به افراد كمك مي كند؛ اول اين كه با آزمايشات خون و ادرار قبل از ازدواج مي توان مشكلات ژنتيكي افراد را تشخيص داد و مرحله دوم گرفتن شرح حال كامل از خانواده زن و شوهر و اينكه در پيشينه خانوادگي آنها چه اختلالاتي از لحاظ ژنتيكي وجود داشته است. براساس اين اطلاعات متخصصان به زوجين قبل از ازدواج مي گويند كه تا چه اندازه احتمال به دنيا آوردن كودك عقب مانده در آنها زياد است. البته روش هاي تشخيصي ديگري حين بارداري از جمله روش آمنيوسنتز نيز وجود دارد كه در هفته هاي 14 تا 16 حاملگي مي توانند وجود اختلالاتي از جمله نشانگان داون را در كودك تاييد كنند تا براساس آن مادر باردار اقدام به سقط جنين نارسا بكند. سقط درماني يكي از شيوه هاي درماني جديدي است كه در مورد جنين هاي مبتلا به نارسايي هاي شديد به كار مي رود.

دريچه
مضرات آسپيرين براي زنان باردار
بي بي سي: محققين علم پزشكي هشدار داده اند خطر سقط جنين در زنان بارداري كه از آسپيرين يا ديگر مسكن ها استفاده مي كنند بيشتر است.يك تحقيق در كاليفرنيا، كه بر روي بيش از يك هزار زن باردار انجام شد، نشان داده است كه مصرف مسكن هاي ضد التهاب از نوع غير استروئيدي مانند آسپرين و ايبوبروفن خطر سقط جنين در بين اين زنان را تا هشتاد درصد افزايش داد.اين خطر در زناني كه در زمان لقاح از اين گونه داروها مصرف كرده باشند به مراتب بالاتر است.
002205.jpg
اختلال سوخت و ساز مواد پروتئيني
فنيل كتونوريا: اين بيماري از راه كروموزوم هاي معمولي، از پدر و مادر به كودك منتقل شده و باعث عقب ماندگي ذهني نسبتاً شديد مي شود. علت بيماري، فقدان آنزيمي در خون است كه از كبد ترشح مي شود و فنيل آلانين (اسيد آمينه اي كه در غذاها وجود دارد) را به پاراتيروزين تبديل مي كند. بنابراين فقدان آنزيم باعث انباشته شدن فنيل آلانين در خون شده و سيستم عصبي و اعصاب مركزي را دچار ضايعه مي كند. اين بيماري، شيوع چنداني ندارد و تشخيص سريع آن در بهبودي بيمار بسيار مؤثر است. اگرچه اين بيماران موهاي بور و روشن و پوستي لطيف و حساس دارند و گاهاً دچار حملات صرعي مي شوند، ولي تجربه ثابت كرده است كه در جريان درمان از جمله رژيم غذايي بدون فنيل آلانين، موهاي بيمار كم كم تيره مي  شود و نوار مغزي آنها به حالت طبيعي برگشت مي كند. بايد توجه داشت كه مقدار فنيل آلانين شير گاو به مراتب بيشتر از فنيل آلانين شير مادر است و گوشت و تخم مرغ و ماهي به مقدار زياد، ولي انواع سبزي و ميوه به مقدار كم از اين ماده دارند. البته مقدار كم پروتئين در غذاي اين بيماران لازم است.
استرس مادر نوزاد را بيش فعال مي كند
سلامتيران: به گزارش رويترز براساس نتايج تحقيقات دانشمندان، مادر شدن باعث ايجاد استرس در مادر مي شود كه اين استرس روي رشد و تكامل كودك نيز تأثير مي گذارد. دانشمندان معتقدند اين مادران به رفتار كودكان خود نيز بيش از حد حساس مي شوند. بيش فعالي نوزادان نيز با موقعيت نوزاد، تحرك او، تحريك پذيري و استرس مادر ارتباط دارد. استفاده از مواد، استرس والدين، مشكلات روحي و رواني و ساير خصوصيات شخصيتي والدين بعد از تولد روي رفتار و هيجانات كودك در 4 ماهگي تأثير زيادي مي گذارد. اين تحقيقات حاكي از آن هستند كه بايد به مادران كمك كرد تا با تكيه بر خصوصيات شخصي خود با مادر شدن سازگار شوند.

|  ايرانشهر  |   جهانشهر  |   خبرسازان   |   دخل و خرج  |   درمانگاه  |   زيبـاشـهر  |
|  عكاس خانه  |   شهر آرا  |

|   صفحه اول   |   آرشيو   |   بازگشت   |