Hamshahri Newspaper

عكس :عليرضا بني علي
محمدعلي توحيد
اشاره: هفته گذشته، اجلاس سران كشورهاي عضو اكو در باكوي آذربايجان برگزار شد. در اين اجلاس، ايران در بالاترين سطح حاضر بود و مشاركت فعالي نيز داشت. اكو باوجود اينكه سابقه اي بيست ساله را در كارنامه خود دارد ولي تاكنون در فراهم كردن زمينه ها و بسترهاي يك منطقه گرايي كارآمد و در راستاي منافع كشورهاي عضو ظاهر نشده و همواره انتقادات زيادي نسبت به عملكرد آن وارد شده است. با عليرضا شيخ عطار معاون اقتصادي وزارت امور خارجه و مدير مسئول اكو پيرامون اين انتقادات و راههاي برون رفت از اكو گفت وگو كرده ايم كه حاصل آن در پي مي آيد.
*ايران در نهمين اجلاس سران كشورهاي اكو در سطح بالايي حاضر شد و مشاركت فعالي در اين اجلاس داشت. اين حضور تا چه حد موفق بود و چه دستاوردهايي داشت؟
- سازمان اكو هر دو سال يك بار در سطح سران، جلسه دارد. اجلاس اخير نهمين اجلاس در دوره حيات جديد اكو بود. در دهه ۶۰ در دنيا بحث سازمان هاي همكاري منطقه اي به عنوان يكي از ابزارهاي توسعه مطرح شد، ولي اين ظاهر مسأله بود چرا كه در دوره جنگ سرد پيمان هاي منطقه اي اغلب به عنوان ابزاري براي تقابل بلوك شرق و غرب به كار مي رفت.
شايد مهمترين اين پيمان ها در غرب، اتحاديه اروپا بود كه ايجاد شده بود و در شرق نيز «كومكون» .
در آسياي جنوب شرقي نيز «سارك» ايجاد شد و ديگر پيمان ها، كه در منطقه ما پيمان «آر.سي.دي» بود.
«آر.سي.دي» جلوه اقتصادي پيمان سنتو بود. پيمان سنتو با مشاركت سه كشور ايران، پاكستان و تركيه و با حضور انگليس و آمريكا تشكيل شده بود.
در واقع خط اصلي را آمريكا تعيين مي كرد. اين پيمان به عنوان منطقه دفاعي جنوب شوروي مطرح بود ، ولي سه كشور ايران، پاكستان و تركيه در چارچوب سنتو همكاري هاي اقتصادي را نيز پي گرفته بودند كه بيشتر اهداف آن بر ضد توسعه طلبي شوروي سابق بود.
اين رويدادها در سال ۱۹۶۳ ميلادي در جريان بود و تا انقلاب اسلامي اين شرايط ادامه داشت. اين پيمان در دوره حيات خود هيچ اقدام عملي و جدي نداشت و اگر طرح هايي نيز براي توسعه اقتصادي و همكاري طرفين تعريف شده بود، اجرايي نشد؛ مثل پروژه آلومينيوم سازي اراك كه اجرايي نشد و ايران راسأ سرمايه گذاري و آن را احداث كرد.
پس از انقلاب به دليل ماهيت پيمان منطقه اي سنتو و «آر.سي.دي» و اهداف انقلاب و سياست هايي كه در چارچوب عدم تعهد پس گرفته شد، ايران از اين پيمان خارج شد.
از هنگام پيروزي انقلاب تا سال ۶۳و حدود ۵سال، ما حضوري در پيمان هاي منطقه اي نداشتيم و در عين حال اين نهاد نيز فعاليتي نداشت. از سال،۶۳ اين بحث مطرح شد كه پيمان، بدون حضور قدرت هاي خارجي احيا شود.
اين ايده به پيمان اقتصادي «اكو» منجر شد و سه كشور ايران، تركيه و پاكستان سازمان همكاري اقتصادي منطقه اي اكو را تشكيل دادند. در آن دوره در سطوح معاونين وزراي خارجه جلسه هايي تشكيل مي شد و حركت ادامه داشت تا سال ۶۹. در آن زمان به دليل درگيري ايران در جنگ تحميلي و مدتي پس از آن بيشتر جلسه ها براي ساختارسازي و ايجاد تشكيلات سازمان اكو برگزار مي شد. از سال ۶۹ سطح اجلاس به وزراي خارجه ارتقاء يافت و در سطح سران نيز هر دو سال يك بار، جلسه ها آغاز شد. تحول بزرگي كه رخ داد، در سال ۷۲ بود و اين تحول، فروپاشي اتحاد جماهيرشوروي بود. در پي اين رويداد، شش جمهوري مسلمان مستقل ايجاد شد كه ۵جمهوري در آسياي ميانه و يك جمهوري در قفقاز بود.اين كشورهاي جديد با دعوت و حمايت ايران و دو كشور پاكستان و تركيه به اين پيمان پيوستند، علاوه بر افغانستان كه به عضويت در اين پيمان علاقه مند بود.در واقع دوره جديد فعاليت اكو از اين زمان آغاز شد چرا كه تعداد اعضاء زياد شد و موضوعات قابل توجه اعضا گسترش يافت و به طور اصولي فعاليت اكو جدي تر شد. در اين دوره علاوه بر ادامه مسأله ايجاد ساختار سازمان اكو، پروژه هاي تعريف شده ميان اعضا نيز پيگيري مي شد.اين دوره نيز تا سال ۷۷- ۷۶ ادامه داشت.
از سال۷۷ به بعد به دليل اينكه نگاه دولت و وزارت خارجه نسبت به قبل تغيير كرده بود و نگاه به شرق و همسايگان از اولويت كمتري برخوردار بود و بيشتر به سازمان هاي بين المللي و اروپا توجه مي شد، اكو تضعيف شد و امور با روند آهسته تري پيش مي رفت ولي جلسه هاي دوره اي طبق برنامه انجام مي شد و يك جلسه نمايندگان دائم- متشكل از سفراي اين كشورها- در مركز دبيرخانه اكو كه در تهران بود تشكيل مي شد و كارها پي گرفته مي شد. در اين دوره اگرچه روند حركت اكو ادامه يافت ولي اقدامات عملي انجام نشد. البته اگرچه بحث ها آرماني بود ولي اهتمامي هم براي پيشبرد آن وجود نداشت. يكي از دلايل اين ركود شايد اين بود كه كشورهاي آسياي ميانه به كمك هاي غرب اميد فراواني داشتند و اين گرايش موجب شده بود تا به قول معروف اغلب تخم مرغ هاي خود را در سبد آمريكا بگذارند. البته در مورد تركيه و پاكستان هم، چنين تصوري صدق مي كرد.
در يكي- دو سال گذشته تحولي در انديشه هاي كشورهاي منطقه ايجاد شد و متوجه شدند كه وعده هايي كه داده شده، يا عملي نشده و اگر عملي است هزينه بالايي دارد. به همين دليل نگاه اين كشورها به همكاري هاي منطقه اي به تدريج بيشتر شد. در اين دوره با تشكيل دولت جديد در ايران، سياست جديدي از سوي ايران پي گرفته شد و از سوي رياست جمهوري با صراحت اعلام شد كه اولويت سياست خارجي ايران نگاه به شرق، كشورهاي همسايه و كشورهاي مسلمان است. از اين رو پيمان هاي منطقه اي نيز در اين راستا مورد توجه قرار گرفته است. فعال شدن در پيمان هاي منطقه اي مثل «اكو» ، «دي۸» و غيره بر اساس همين سياست روي داده است.
نهمين اجلاس سران اكو، اولين اجلاس در سطح بالاترين مقامات كشورهاي عضو در دوره جديد است كه قبل از آن، اجلاس وزراي خارجه و معاونين وزراي خارجه براي آماده كردن مقدمات اجلاس سران برگزار شده بود. ميزباني جمهوري آذربايجان و برگزاري اجلاس در باكو، خود نشانه افزايش توجه كشورهايي مثل جمهوري آذربايجان به اين پيمان است. با توجه به اين مقدمه، دستاورد اجلاس اخير سران به رغم تداوم فعاليت هاي قبلي در بيانيه اي كه از سوي اعضا صادر شد متجلي شده است.
*اين بيانيه حاوي چه نكات مهم و قابل توجهي است؟
- از جمله نكات مهم اين بيانيه، مسأله اكوتاست كه بر اجراي معافيت هاي گمركي و تعرفه هاي ترجيحي تأكيد دارد. برخي از كشورهاي عضو، اين مسأله را در مجالس خود تصويب كرده اند و برخي در حال بررسي و تصويب آن هستند كه مي تواند تحول مهمي در روابط اقتصادي ميان كشورهاي اكو ايجاد كند.
البته اين هنوز در مجلس شوراي اسلامي مطرح نشده و در نوبت قرار دارد كه بررسي و تصويب شود. البته جا دارد كه نمايندگان محترم مجلس شوراي اسلامي با توجه به اهميت موضوع و سياست هاي دولت در اين زمينه اهتمام بيشتري در تصويب سريع تر آن به خرج دهند و بررسي آن را تسريع كند. البته چند لايحه و طرح مشابه ديگر نيز در دستور كار مجلس هست كه قرار است اين موارد در يك مجموعه مورد توجه نمايندگان قرار گيرد. مثل لايحه تعرفه هاي ترجيحي بين سه كشور ايران ،تركيه و پاكستان كه جداي از اكوتا تهيه و ارائه شده است.
اكوتا كشورهاي عضو را موظف مي كند كه در طول ده سال تعرفه هاي تجاري را به حداقل كاهش دهند البته اين مسئله در مورد افغانستان طولاني تر است و در مورد حدود ۸۰ قلم كالا اعمال مي شود.افغانستان و تاجيكستان و پاكستان اين مسئله را تصويب كرده اند، تركيه در آخرين مراحل تصويب است و بقيه كشورها هم در مجالس خود در حال بررسي آن هستند.
مسئله مهم ديگر پيمان ترانزيت كالا و تسهيلات آن است. به جز كشورهاي ايران و پاكستان و تركيه ،بقيه كشورهاي عضو اكو در بن بست هستند و دسترسي به درياي آزاد ندارند و توسعه ترانزيت يك همكاري مفيد و سودآور ميان طرفين است. مسئله مهم ديگر كه در اين اجلاس مراحل نهايي خود را طي كرد بحث بانك اكو است.از چند سال قبل اين مسئله مطرح بود ولي در اجلاس اخير نهايي شد. براساس اين توافق ها قرار است تا يك ماه ديگر رؤساي بانك هاي مركزي سه كشور ايران، پاكستان و تركيه كه بنيانگذار اكو هستند در استانبول در اين زمينه تصميم گيري كنند. در اين جلسه نحوه سرمايه گذاري و شكل گيري بانك و اساسنامه مديريت آن مشخص مي شود.
اين مسئله كار مهمي است كه به سرمايه گذاري هاي مشترك و پيشبرد طرح هاي كشورهاي عضو كمك خواهد كرد.
مسئله مهم ديگر استراتژي توسعه صنعتي اكو مي باشد كه چندي پيش در جلسه وزراي صنايع اكو در استانبول مطرح و تأييد شد و در اجلاس ديگري كه قرار است در اسلام آباد تشكيل شود نهايي خواهد شد. از نظر من يكي از مهم ترين مسايلي كه در بيانيه اجلاس نهم مورد توجه قرار گرفت تأكيد كشورهاي عضو بر استفاده از انرژي هاي تجديد پذير به ويژه انرژي هسته اي در موارد صلح آميز و تأكيد بر همكاري ميان اعضا در اين زمينه بود. اين مسئله وتوجه اعضاي اكو در بيانيه پاياني به آن حاكي از اهميت مسئله تأمين امنيت انرژي و رويكرد جمهوري اسلامي ايران به اين مسئله بود.البته در اجلاس نهم به مسئله همكاري در زمينه انرژي هاي فسيلي و برق نيز توجه خاص شد.
در اين زمينه قرار است تا طرح جامعي تهيه شود كه اعتبار آن را بانك توسعه اسلامي تأمين خواهد كرد.در اين طرح جامع مسئله همكاري ميان كشورها در زمينه انرژي و پيوستن خط هاي انتقال برق كشورها به يكديگر مورد بررسي قرار مي گيرد و اقتصادي ترين شيوه ها در اين زمينه ارائه مي شود.در حال حاضر ايران به عنوان محور همكاري كشورهاي عضو اكو در زمينه انرژي عمل مي كند. هم در زمينه برق و هم در زمينه گاز و نفت ما مبادلات خوبي با كشورهاي مختلف داريم.
در زمينه برق با افغانستان، پاكستان، آذربايجان و تركيه مبادله داريم و خط هاي انتقال برق ما به آنها متصل شده است.
در اين طرح ضمن بررسي اين همكاري ها ديگر امكانات بالقوه در كشورهاي عضو نيز بررسي مي شود. در حال حاضر تاجيكستان و قرقيزستان امكانات توليد انرژي برق آبي خوبي دارند كه مي تواند نيازهاي ديگر كشورها را تأمين كند.
در واقع اكو در اجلاس نهم آثار ورود به فصل جديدي از همكاري هاي منطقه اي را نشان داد و به همين دليل مكانيزم جديدي براي پيگيري طرح هاي مشترك پيش بيني شد.

يكي از مهم ترين مسايلي كه در بيانيه اجلاس سران اكو مورد توجه قرار گرفت تأكيد كشورهاي عضو بر استفاده از انرژي هاي تجديد پذير به ويژه انرژي هسته اي در موارد صلح آميز و تأكيد بر همكاري ميان اعضا در اين زمينه بود. اين مسئله حاكي از توجه به اهميت تأمين امنيت انرژي و رويكرد جمهوري اسلامي ايران به انرژي هسته اي است
* اكو يك پيمان اقتصادي است و به رغم سابقه طولاني و گذشت زمان فراواني از شكل گيري آن چنين كاركردي ندارد، اين مسئله موجب شده تا انتقادهايي به آن وارد شود. فقدان يك رابطه اقتصادي مستحكم ميان اعضا در سطح مطلوب محور توجه اين انتقادهاست چه موانعي به اين مسئله منجر شده و دلايل آن چيست؟
- اگر ما نگاهي واقع بينانه داشته باشيم بايد بررسي هاي همه جانبه اي براي قضاوت در اين زمينه انجام دهيم. زماني وضع را با ايده  آل ها مقايسه مي كنيم و زماني آن را با واقعيت ها و شرايط مشابه مي سنجيم.پيمان هاي منطقه اي از زمان آغاز شكل گيري از دهه ۶۰ در ده سال گذشته رشد شتاباني داشته اند. تاز مان شكل گيري سازمان تجارت جهاني در سال ۱۹۹۷ حدود ۱۵۰ پيمان منطقه اي وجود داشت، از آن زمان تاكنون تعداد اين پيمان ها به۳۰۰ مورد رسيده است. علاوه بر افزايش تعداد مبادلات اقتصادي درون اين پيمان ها نيز افزايش يافته است.اين پيمان ها هيچ گاه از ابتدا داراي تبادل اقتصادي بالايي نبوده اند و اين روند كند رخ داده است.
اتحاديه اروپا چندين سال طول كشيد تا به سطح روابط اقتصادي مطلوب برسد. اين پيمان كه پي ريزي و شكل گيري آن به دهه پنجاه ميلادي مي رسد هنوز هم مشكلاتي دارد. امروز قوي ترين پيمان اقتصادي منطقه اي اين اتحاديه است كه شايد ۶۷ درصد مبادلات اقتصادي ۲۵ كشور عضو در داخل آن انجام مي شود. ولي با همه اين وجود هنوز اين مبادلات به شكل يكسان ميان اعضا انجام نمي شود.يعني از ۲۵ عضو امروز ۶۱ درصد مبادلات ميان ۱۵ عضو قبلي است و تجارت با ده كشور جديد عضو كه جزو اروپاي شرقي سابق بوده اند هنوز در سطح پايين و حدود ۶ درصد است. پيمان ديگري كه مثال مي زنم آ سه آن است.اين پيمان كه ببرهاي آسيا را به هم متصل كرده است در حال حاضر و به رغم سابقه طولاني امروز تنها ۲۱ درصد تجارت ميان اعضاي آن است. با توجه به اين مقايسه ها امروز اكو با حدود هفت درصد مبادلات تجاري مي تواند قابل قبول باشد.
البته در مقايسه با آنها كم است ولي تفاوت ها را بايد در نظر گرفت. آ سه آن حدود ۴۰ سال عمر دارد و اتحاديه اروپا نيز پنجاه سال. اكو در فاز جديد فعاليت خود نزديك ۱۵ سال است كه كار جدي و عملي را شروع كرده است. البته در مقايسه با پيمان هاي مشابه از جمله پيمان سارك كه كشورهاي شبه قاره هند و جنوب آسيا عضو آن هستند با وجود سابقه طولاني تري كه از اكو دارد تنها ۵/۴ درصد تجارت اعضا داخلي است. از جمله اين پيمان ها پيمان كشورهاي جنوب خليج فارس هم قابل توجه است. با وجود اعضاي ثروتمندي كه اين پيمان دارد و بيش از ۲۰ سال است كه تشكيل شده تنها ۲/۴ درصد تجارت داخلي ميان اعضا انجام مي شود. پس اكو در مقايسه با پيمان هاي مشابه وضع نامطلوبي ندارد و از رشد خوبي برخوردار بوده است. البته استثناهايي نيز وجود دارد يعني در آمريكاي لاتين مركوسور را داريم كه شامل برزيل ،آرژانتين ،پاراگوئه و اروگوئه مي شود كه اين كشورها نيز از شرايط نابرابري برخوردارند يعني دو كشور برزيل و آرژانتين بسيار قدرتمند هستند و دو كشور كوچك تر و اين شرايط موجب شده تا اعضا توان تأمين نيازهاي داخلي را در سطح بالايي داشته باشند ولي اين ميزان نيز حدود ۱۲ درصد است.
با همه اين وجود مقايسه كشورهاي عضو اكو با اين پيمان و برخي ديگر پيمان ها دلايل سطح پايين روابط اقتصادي اعضا را به خوبي نشان مي دهد. در پيمان اكو ۶ كشور از جمهوري هاي سابق شوروي هستند يكي هم افغانستان است كه ثبات خود را تازه بازيافته و اغلب در حال گذار هستند. بي ثباتي سياسي گسترده در اين منطقه و عدم وجود ساختارهاي تجاري و اقتصادي براي برقراري روابط پايدار اقتصادي مشهود است.اين شرايط موجب شده تا اكو با ايده آل ها فاصله داشته باشد.علت ديگر فقدان سازوكارهاي مناسب در داخل كشورهاست. اين به دليل جواني كشورهاي عضو و جواني پيمان است. در اتحاديه اروپا كشورهاي عضو پس از جنگ دوم جهاني از ثبات سياسي برخوردار بوده اند و تقابلي ميان آنها نبوده است. در آسه آن نيز چنين بود.ثبات سياسي به بسترسازي و ايجاد نمادهاي اقتصادي منجر مي شود و اين نمادها به تجارت قوي ميان اعضا كمك مي كند.در اكو اين نمادها شكل نگرفته است و از شرايط يكساني برخوردار نيست. بخشي نگري در كشورهاي عضو قوي تر است از جمله در داخل كشور ما. براي مثال زماني كه بحث ايجاد هواپيمايي اكو مطرح شد شركت هاي هواپيمايي در داخل ايران مخالف آن بودند و احساس رقابت نابرابر را داشتند. در صورتي كه اين كار منطقه اي و همكاري اقتصادي به سود همه بود. متأسفانه بخشي نگري ناشي از ضعف فرهنگ اقتصادي است. علاوه بر اين بايد توجه و تأكيد كرد كه بخش خصوصي در كشورهاي عضو اكو ناهمگون و ضعيف است. بخش خصوصي در داخل اين پيمان هنوز رشد نكرده و از قدرت كافي برخوردار نيست.
يك مثال در اين زمينه شايد كمك كند، اخيراً خط توليد خودروي سمند در جمهوري آذربايجان راه اندازي شد. نكته جالب اين است كه سرمايه گذار اين طرح يك سرمايه دار تركيه اي است محل سرمايه گذاري جمهوري آذربايجان است و تكنولوژي ايران است. اين يك پيمان همكاري اقتصادي واقعي منطقه اي است كه متأسفانه اكو در آن نقشي نداشته است ولي بايد چنين الگويي را دنبال كرد.اگر بخش خصوصي كشورهاي منطقه فعال شود و همپوشاني هاي اقتصادي را بيابد درست و دقيق حركت خواهد كرد. بخش خصوصي خود بخود منافع را تشخيص مي دهد و ارزيابي درستي دارد. سرمايه گذاري سه جانبه و چندجانبه هدف نهايي اكو است و بايد چنين شرايطي فراهم شود.
اين هدف با اطلاع رساني و اعتماد متقابل و آشنايي بخش هاي اقتصادي و فعالان بازارهاي كشورهاي عضو عمل مي شود و نياز به زمان دارد. اكو و اتاق بازرگاني اكو در اين زمينه بايد فعالانه حركت كند تا بخش هاي خصوصي وارد فعاليت عملي شود.
* در اجلاس رسمي، بخش خصوصي كشورهاي عضو حضور ندارد؟
- اتاق هاي بازرگاني كشورهاي عضو اجلاس دارند ولي خيلي رضايت بخش نيست. در دوره رياست ايران اتاق بازرگاني اكو فعال تر بود ولي در حال حاضر كمي ضعيف شده است كه بايد در اين مورد اقدام جدي صورت گيرد.
به نظر من وزارت صنايع و بازرگاني ايران به علاوه اتاق بازرگاني بايد در اين زمينه فعال تر عمل كنند. بخش خصوصي هنوز نتوانسته در قالب پيمان اكو فعال شود و تا زماني كه چنين مسئله اي رخ ندهد و بخش هاي خصوصي و بانك هاي كشورها فعال نشود سطح روابط اقتصادي نمي تواند رشد كند.
پيش از اين گفته مي شد كه اقتصادهاي اعضاي اكو با هم همپوشاني ندارد و يكديگر را تكميل نمي كند. شايد اين مسئله سال هاي پيش تا حدي صادق بود ولي امروز تنوع فعاليت هاي اقتصادي در بخش هاي گوناگون كشاورزي و صنفي زياد است بخصوص در كشورهاي ايران، تركيه و پاكستان. البته در كشورهاي آسياي ميانه و افغانستان نيز وضع نسبت به ده سال پيش كاملاً تغيير كرده است. بنابراين اگرچه هنوز برخي مشكلات وجود دارد ولي امروز كشورهاي عضو تا حد بسيار زيادي مي  توانند نيازهاي اقتصادي يكديگر را تأمين كنند.
* ايران به دليل عدم حضور فعال در پيمان هاي اقتصادي فرصت هاي فراواني را از دست مي دهد و اين مسئله براي بخش هاي مختلف اقتصادي كشور، مشكلاتي ايجاد كرده است. دليل عدم حضور فعال و جدي ايران در پيمان هاي منطقه اي چيست؟
- اين درست است و فعال تر شدن ما در پيمان هاي منطقه اي چندين مزيت دارد كه بايد مورد توجه قرار گيرد. نخستين خاصيت اين پيمان هاي اقتصاد ايجاد امنيت براي كشورهاي عضو است.
اين پيمان ها نظامي و سياسي نيست ولي به دنبال خود امنيت با بار سياسي را نيز به ارمغان مي آورد. دليل آن اين است كه وابستگي اقتصادي كشورها تعامل كشورها در جهت ايجاد امنيت را تسهيل مي كند، بنابراين اين عوامل ناامني بخصوص قدرت هاي زورگو و سلطه گر در مقابل يك پيمان و چند كشور قرار مي گيرند.
دومين خاصيت اين پيمان ها اين است كه بازارهاي منطقه براي كشورهاي عضو از جمله براي ما قابل دسترس مي شود.
بديهي است كه كشورهاي همسايه ساده تر مي توانند با هم تجارت كنند و صادرات داشته باشند تا كشورهاي دوردست. علاوه بر اين هم سطح بودن كشورها ايجاد روابط سلطه گرانه را ايجاب نمي كند و روابط عادلانه تري برقرار مي شود.
سومين مسئله بحث عدالت است كه اين پيمان ها به ايجاد عدالت در روابط بين المللي كمك مي كند.
چهارمين خاصيت اين پيمان ها كمك به پيشبرد سياست هاي كشورها است چرا كه همپيماني اقتصادي به ايجاد هماهنگي در ديگر اهداف ديپلماتيك در سياست هاي بين المللي كمك مي كند. مورد ديگري كه قابل توجه است مسئله آغاز روند گسترش سازمان تجارت جهاني و پيوستگي كشورها به آن است. حضور كشورهاي كوچك در حال توسعه در پيمان هاي منطقه اي به آمادگي آنان براي پيوستن به سازمان تجارت جهاني كمك مي كند و منافع مشترك آنان در تعامل آنان با اين سازمان كارساز است و امكان مقاومت در برابر تحميل هايي كه از سوي كشورهاي بزرگ صنعتي عضو سازمان تجارت جهاني به كشورهاي كوچك صورت مي گيرد را افزايش مي دهد.
در روند پيوستن كشورها به سازمان تجارت جهاني اصولاً كشورهايي كه سريعتر در مقابل خواسته هاي گروه هاي كاري تسليم مي شوند و حذف تحميلي مقررات و تعرفه ها را مي پذيرند بيشتر دچار مشكل هستند. چرا كه عضويت در سازمان تجارت جهاني براي آنها هدف است ولي توصيه كارشناسان خود سازمان تجارت جهاني اين است كه مقررات و تعرفه ها بايد با شرايط كشورها هماهنگ شود و در راستاي حفظ منافع آنان و با زمان بندي مناسب عملي شود. پيمان هاي منطقه مي تواند به اين مقاومت كمك كند ضمن اينكه به آنان امكان تعامل دوجانبه و هماهنگي با شرايط رقابتي را فراهم مي كند، به آنان امكان اتخاذ سياست هاي يكسان در مقابل روند جهاني سازي اقتصاد را مي دهد. در حال حاضر در شرايط روند پيوستن به سازمان تجارت جهاني هستيم و پيوستن به پيمان هاي اقتصادي منطقه مي تواند در اين راستا براي اقتصاد كشور مفيد باشد. در حال حاضر ما عضو قوي ترين پيمان منطقه اي يعني اكو هستيم و در تعامل با كشورهاي عضو اين سازمان هستيم. پيمان ديگري كه عضو آن هستيم، دي هشت است. اين پيمان در اواخر دهه نود به ابتكار آقاي اربكان- نخست وزير وقت تركيه كه ايده هاي اسلامي داشت- در بين هشت كشور مسلمان شكل گرفت ولي تا حال حاضر به اندازه اكو رشد نكرده است. در دو سال اخير رياست اين گروه بر عهده ايران بود و در هفته جاري اجلاس سران آن در اندونزي برگزار شد و در سه سطح معاونان وزارت خارجه، وزراي خارجه و سران خواهد بود و رياست آن را در اين اجلاس به اندونزي تحويل داديم.
در دور رياست ايران در دي هشت چند كار مهم انجام شد كه يكي نظام كنترل و نظارت بر پروژه هاي مشترك بود و تعريف و ارائه طرح ها و پروژه ها ي جديد.
و در چند ماه اخير تحركات خوبي ايجاد شده و اميدواريم در دو سال آينده با رياست اندونزي حركت پرشتاب تري داشته باشد.
البته حركت به سوي اجراي پروژه هاي مشترك و عملياتي شدن آنها به رشد و تعميق روابط كمك مي كند و تنها گردهمايي و حضور مقامات كشورهاي عضو آثار عملي ندارد.
*در زمينه پروژه هاي مشترك كشورهاي عضو دي هشت كمي توضيح مي فرماييد؟
پروژه گسترش تجارت الكترونيك ميان كشورهاي عضو پيمان هاي كاهش و لغو تعرفه ها ميان اعضاي همكاري در زمينه محيط زيست جهانگردي و به ويژه جهانگردي اكولوژيكي و مهمترين مسئله همكاري در زمينه  هاي انرژي به ويژه صرفه جويي انرژي و تعامل در اين زمينه ها است.
* در چه پيمان هاي ديگري عضو هستيم؟
- پيمان هاي ديگر شامل پيمان همكاري هاي اقيانوس هند است كه هجده كشور از استراليا تا آفريقاي جنوبي عضو آن هستند. در اين پيمان نيز در حال حاضر رياست بر عهده ايران است و در زمينه نظارت و كنترل پروژه  ها تعرفه ها و همكاري هاي جهانگردي بحث و گفت وگو مي شود.
كشورهاي عضو اين گروه از نظر اقتصادي و اجتماعي بسيار متفاوت هستند و از تنوع برخوردار است كه مي تواند فرصت هايي را در برداشته باشد و بايد از آن بهره برداري نمود. پيمان ديگري كه از ده، پانزده سال پيش توسط غيرمتعهدها تشكيل شد، پيمان جي پانزده است و ما عضو آن هستيم. اين گروه از ۱۵ كشور تشكيل شده كه براي همكاري اقتصادي ميان كشورهاي عضو غيرمتعهدها تشكيل شد براي تعامل و همكاري اقتصادي.
در حال حاضر تعداد اعضا به نوزده كشور رسيده و رياست اين پيمان نيز به زودي با پايان دوره رياست الجزاير به ايران انتقال مي يابد.از جمله پيمان هاي مهم ديگري كه به آن خواهيم پيوست، پيمان شانگهاي است كه در حال حاضر به عنوان عضو ناظر در آن حضور داريم و روند پيوستن به آن را طي مي كنيم.
بنابراين سياست دولت جديد برخورد فعال با پيمان هاي منطقه اي است و قرار است به پيمان هايي كه هنوز عضو نشده ايم، بپيونديم.پيمان هايي ما را به عنوان عضو ناظر پذيرفته اند و در حال بررسي عضويت در آنها هستيم. مثل پيمان سارك و درياي سياه و چند پيمان مشابه.در واقع اولويت سياست هاي دولت پيوستن به اين گونه پيمان ها و گسترش همكاري با كشورهاي مختلف است. در همه اين پيمان ها تسهيل تجارت كاهش تعرفه  ها و شناسايي توا ن هاي بالقوه كشورها مورد توجه است براي توسعه روابط اقتصادي.اصولاً در دنيا توجه به اين پيمان ها افزايش يافته و حتي مجامع منطقه اي به سطح مجامع غيردولتي نيز ميل كرده كه از جمله مهمترين آنها در آسيا يوآ او است كه ايران نيز در آن عضويت دارد.دولت در واقع با اين تحركات هماهنگ عمل مي كند و تحركات جدي در اين زمينه دارد و تلاش جدي در اين زمينه آغاز شده و ادامه دارد.
* تحولات پرونده هسته اي ايران در حضور كشورمان در پيمان هاي منطقه اي به ويژه در اجلاس اخير اكو چه تأثيري داشت؟
شرايطي كه امروز در دنيا براي كشور ما پيش آمده موجب همدلي كشورها با ايران شده است.كشورها بر حق ايران براي بهره برداري از انرژي هسته اي تأكيد مي كنند.در اجلاس اخير اكو جداي از حمايت ها و استقبال مردمي كه از ايران و تحولات اخير مي شود و ديدارهاي رسمي با مقامات كشورها از اين حمايت ها و همدلي كاملاً مشهود بود.اين حمايت ها در بيانيه پاياني نيز نمود داشت و نشان داد كه كشورهاي منطقه بر اين تصورند كه در اين بين حق با ايران است و ايران در معرض زورگويي قرار دارد و اين مسئله مي تواند براي آنان نيز رخ دهد.در واقع رويدادهاي اخير در پيمان هاي منطقه اي همنوايي را با ايران بيشتر كرد.
* اخيراً گزارش هايي در مورد احتمال پيوستن ايران به شوراي همكاري خليج فارس مطرح شده است. در اين زمينه چه مسائلي رخ داده است؟
ما در حالي بررسي عضويت در اين پيمان منطقه اي هستيم و اگر اين حضور بتواند منافع مشترك ما و كشورهاي اين عضو را تأمين كند، از آن استقبال خواهيم كرد.