و متفاوت ;مستند سينماي
فرهنگي
گذشت در چوبك صادق
و متفاوت ;مستند سينماي
فرهنگي
فيلمساز طياب ، منوچهر با گفتگو
فيلمنامه‌و نگارش تا گرفته تحقيق ابتدائي مرحله از
اين نگارش‌متن ، حتي و تدوين موارد بسياري در و كارگرداني
را وظائف همه‌اين انجام سنگين بار كه است مستندساز تنها
مي‌كشد بدوش
سينماي مستند فيلمسازان اولين از طياب منوچهر:اشاره
محدود امكانات با چهل دهه اوائل از را كارش كه است ايران
ساخته مستند فيلم هفتاد از بيش تاكنون و كرد شروع زمان آن
آمده ، ايران به كه هرچندوقت و است اتريش مقيم طياباست
فرهنگ و مردم به مربوط ازموضوعات فيلم ساخت و تحقيق كار
ماندن او ، كار مهم ويژگيهاي از.است دنبال‌كرده را ايران
سينماي برق و زرق هرگز و كرده شروع كه است راهي همان در
فيلم دروني‌اش دنياي و ذهن با همچنان و نكرده جذبش تجاري
.مي‌سازد
دانشكده در سينما رشته پايه‌گذاران از طياب
.است و 47 سالهاي 46 در دراماتيك هنرهاي
شن راه سينمايي‌سر مستند فيلم ساخت حال در اكنون هم وي
مناسبت همين به.است ايران كوير درباره آن مضمون كه مي‌باشد
كه شده‌است انجام وي با نقشبندي اسعد توسط گفتگويي
.مي‌خوانيم
سينماي ابتذال دوران پنجاه ، و چهل دهه اينكه طياب آقاي
مي‌كردند حكومت سينما بر فيلمفارسي سازندگان و بوده تجاري
آن در ديگري ارزش با شمار ، فيلم انگشت تعدادي از غير به و
شرايط آن در مستند سينماي است ، چگونه نشده ساخته دوره
پابگيرد؟ توانست
تابستان اوايل من كنم ، عرض خدمتتان بايد شما سوال جواب در
كارگرداني رشته در تحصيلاتم اتمام از پس بلافاصله سال 1340 ،
وين ، شهر سينمايي ازمدرسه صحنه طراحي و تلويزيون و سينما
فيلم كه را خودم فيلم‌مستند اولين و شدم تهران راهي
سازمان در سال همان تابستان است ، اواخر ياسفال سراميك
همانگونه.ساختم (كشور زيباي هنرهاي كل اداره)بصري و سمعي
هنرتبديل و فرهنگ وزارت به بعدها كل اداره اين كه‌مي‌دانيد ،
.كرد پيدا گسترده‌تري فعاليتهاي و شد
،(فيلمفارسي)تسلط حيطه منهاي تشكيلات ، اين زمان آن در
.مي‌داد را چنين‌فعاليتهايي امكان كه بود مرجعي تنها
اين در.داشتيم را آن انتظار ما كه آنگونه نه باز البته
امريكا سيراكيوز دانشگاه گروه سالي چند كل ، اداره
برگزار آموزشي فيلمهاي ساخت و تهيه زمينه در دوره‌هايي
به زمان آن در دوره آن ديدگان آموزش اكثر كه بود كرده
مديران.مي‌كردند فعاليت بصري و سمعي سازمان كارمند صورت
كه آنگونه ما ، نظر مورد مستند سينماي كه نمي‌دانستند هنوز
آموزشي فيلمهاي آن به شباهتي كل در گرديد ، تفهيم بعدها
مديران با ما درگيريهاي مرز خودش اين كه ندارد دستوري
مثل.آمد پرده روي مستند فيلمهاي اولين تا بود اداره
فاروقي ، گود احمد جدي شفتي ، طلوع هوشنگ سوزان شقايق
.من وريتم فيلمهاي‌سفال و داريوش هژير مقدس
كرده‌ايدو شروع پنجاه دهه اوائل از را فيلمسازي شما
دوره‌ء اين قطعا.ساخته‌ايد بسياري مستند فيلمهاي تاكنون
را گرانبهائي وخاطرات تجربيات فيلمها ، زياد تعداد و طولاني
داشته صحبتي آن درباره مايل‌باشيد اگر.داشته همراه به
.باشيم
پنج يا چهار حداقل سالي و بودم پركاري آدم زمان آن من
ديگر فيلمسازان با مستندسازان كلي طور بهميساختم فيلم
.است فرهنگي مقوله‌اي‌كاملا مستند سينماي چون دارند ، فرق
كه معروف‌اكران قول به داستاني‌و سينماي با مستند سينماي
اين‌رو از.دارد بسيار تفاوت است وتجارت سرگرمي اصلي‌اش هدف
.فيلم كارگردان تا است فرهنگي كارگردان مستندسازبيشتر
چون چندان‌پذيرفته ، دو مسئوليتي مستندساز بخصوص ايران در
دارا نيز را سينماگرمولف يك ويژگيهاي تمام بايد او
.باشد
و فيلمنامه نگارش تا گرفته تحقيق ابتدائي مرحله از
نگارش‌متن ، حتي و تدوين موارد بسياري در و كارگرداني
وظائف اين همه انجام سنگين بار كه است مستندساز تنها اين
از نه و موضوع نظر از نه سينما ، اين البته.مي‌كشد بدوش را
در سازندگان چون نرسيد ، يكدستي به هرگز پرداخت ، و فرم نظر
.بودند يافته پرورش متفاوت كاملا مكتبهاي و فرهنگها كنار
هم آن كه شد يكدست‌تر و شخصي‌تر بسيار سينما اين بعدها گرچه
شدند متوجه آقايان وقت آن تازه مي‌رسد ، نظر به طبيعي بسيار
.چيست مستند فيلم از ما مقصود كه
درزمينه هم ديگري افراد اداره ، اين از خارج در البته
فيلم كه گلستان ابراهيم مانند.بودند فعال مستند سينماي
فروغ و مي‌ساخت نفت كنسرسيوم براي را خارا و مرجان و موج
.بود است سياه فيلم‌خانه دست‌اندركارساخت كه فرخزاد
كل‌برداشتها بايد سينما ، اينگونه آمدن پديد با حال هر به
توليد مركز كه بصري و سمعي اداره ساختار و مي‌شد دگرگون
طولاني بسيار راهي ندهم ، دردسرتان.مي‌يافت تغيير كاملا بود
جديد راهكارهاي و نو افكار پذيرش آماده مركز آن تا شد طي
.گرديد
پيوست‌كه قبلي گروه به هم جديدي همكاران ميان اين در
ثالث شهيد سهراب و سينائي خسرو شيردل ، كامران از مي‌توان
هنرهاي دانشكده سينماي دوره فاصله ، اين در.برد نام
اول ، دوره برگزاري از پس كه شد پايه‌گذاري هم دراماتيك
.گرديد اضافه زمان آن مستندسازان خيل به بيشتري تعداد
براي جديدتري پايگاه تلويزيون ، سازمان تاسيس با همچنين
سازمان آن توليدات از بعدها ما كه گشت فراهم مستندسازان
همكاران و تقوائي ناصر و كيمياوي پرويز از زيبائي فيلمهاي
ذهن حضور آنها نام بردن براي من لحظه اين در ديديم ديگر
خود كه هم را بقيه بود ، كار ابتداي البته اين و.ندارم
.مي‌دانند من از بهتر خوانندگان احتمالا و شما
تازه‌را راههاي هم.بود موفق بسيار كل ، در سينما اين
در و بين‌المللي سينماي صحنه در هم و مي‌كرد تجربه
.خانه‌برمي‌گشت به پر دست و مي‌داد نشان خودي جشنواره‌ها
مي‌داد نشان چون بود ، ما دلگرمي باعث موفقيت‌ها اين البته
كه كرد قبول بايد حال هر به.نمي‌رويم اشتباه را راه ما كه
مثلا.بود ما كشور در ديگر سينماي تولد دوران دوران ، اين
مركزي اروپاي سينماي تاثير تحت بسيار ابتدا ، در شخصا من
مركز در كه دليل اين به تنها هم آن بودم ، شرقي اروپاي و
فيلم آرشيو هنوز زمان آن در علاوه به.مي‌كردم تحصيل اروپا
كار اين انجام وظيفه كه داشتم استادي.بود نشده كامل وين
او با كار اين در كه خواست من از اوداشت عهده به را
من تا بود فرصتي اين خوب - كنم بيگاري اصل در -كنم همكاري
داشته ، اختيار در را مستند فيلمهاي از زيادي بسيار منابع
بيان روش اين گوناگون جنبه‌هاي و كارها انواع مطالعه با
.پي‌ببرم سينما از نوع اين اهميت به تصويري
سوالم.مي‌پردازيد آن به شما كه سينمايي نوع به برگرديم
چقدر مستند فيلم يك ساخت در پژوهش و تحقيق نقش كه است اين
است؟ متكي آن به حد چه تا مستندساز و است مهم
به دست كافي و دقيق اطلاع كسب و تحقيق بدون مي‌شود مگر
عمل چگونه ديگران نمي‌دانم من !شد مستند فيلم تهيه كار
دهه چند طي منچيست مستند فيلم از وتعريفشان مي‌كنند
خودم شخصي تحقيقات كه رسيده‌ام نتيجه اين به وتجربه مطالعه
به اگر حتي.مي‌سازم كه باشد فيلمي اساس و بايدپايه
كافي تحقيقات آن درباره ديگران كه كنم موضوعاتي‌برخورد
آن براساس نكرده ، بسنده تحقيقات آن به من باشند ، باز كرده
كرده ، بررسي را موضوعات آن دوباره خودم ديدگاه مطالعات‌از
دست به‌ندرت من كلي بطور.مي‌پردازم فيلمنامه به‌نگارش سپس
.باشد ديگران سفارش آن موضوع كه مي‌زنم فيلمي به‌ساخت
كه هستند موضوعاتي درباره ساخته‌ام ، من كه اكثرفيلمهايي
سهم نيز تحقيق مرحله در شخصا.داشته من ذهنيات رابطه‌با
تنها نه فيلم‌كوير ، همين تهيه براي مثلاعمدهايداشتهام
به مربوط مختلف مقالات و خارجي و ايراني اكثركتابهاي
كوير كنار و گوشه به سال چندين بلكه كردم ، آنرامطالعه
با نشستم ، گفتگو به بومي اهالي با سرزدم ، وكويرلوت مركزي
مطالعات.كردم جمع‌آوري كافي اطلاعات و زدم كپ دوستان‌محقق
از موضوعات.نبود كوير در خاص موضوع يك به من‌محدود
گياه‌شناسي و جانورشناسي و معماري تا گرفته زمين‌شناسي
در را همه آب ، مسئله و دستي كارهاي و ايلات و تاسنتها
نيامده ، فيلم در موضوعات اين همه كه گرچه.برمي‌گرفت
اطلاعات جمع‌آوري به زمينه‌ها اين كليه در من اين باوجود
گذاشتم ميان در محقق دوستان با را خود ديدگاههايدستزدم
اين همه و شدم جويا زمينه‌ها اين همه در را آنها ونظر
كاملا من براي كوير موضوع تا دادم انجام جهت بدان كارهارا
فرمي محتوايي ، چنين براي كه بود وقت آن تازه.پخته‌گردد
ببينيد.گذاشت شخصي اسم‌كاري آن روي بر مي‌توان پيداكردم
و چيست يزد در بلند بادگيرهاي خاصيت كه ندانم من‌اگر
است زياد كوير شب و روز ميان حرارت درجه اختلاف ندانم‌كه
نزده پرسه جندق يا نائين داغ كوچه‌هاي پس كوچه در واگر
خنك زيرزمين يا ايوان يا خواب بهار يك در را شبي باشم‌و
تصاويري‌روي مي‌توانم چگونه ;باشم نكرده صبح درخور خانه‌اي
محيطيا داغي احساس من تماشاچي كه دهم ارائه سينما پرده
بامادر اگر.بكند را حوضخانه كنار و بادگير زير اتاق خنكي
آخرين‌آدميزادهاي كه نكني صحبت قاليباف‌حلواني ساله هشتاد
گذر احساس مي‌تواني چطور ماسه‌اند ، درياهاي بيكران در ساكن
ديگري چيز روان ماسه‌هاي تپه جز كه دنيايي در را زمان
بقاياي آخرين ماسه‌ها كه جايي بكشي؟ تصوير به نمي‌بيني ،
والبته مي‌كنند دفن خود امواج زير به نيز را مرده قريه‌هاي
مقاله‌كوتاه اين در آنها توضيح فرصت كه ديگر چيزهاي خيلي
همين به‌درد موضوع ، با عميق آشنايي و مطالعه و تحقيق.نيست
اطلاعات‌تصويري و بنشيند دل به كار تا مي‌خورد شكل‌گيريها
و من‌است كار روش هرحال به اين.كند منتقل تماشاچي به كافي
ساخته روال همين بر همگي هم فيلم اندي و هفتاد اين
.شده‌اند
پيش در درازي راه فيلمساز داريد ، شما كه تعبير اين با
هم ديگران البته و مي‌بيند كه را آنچه تا داشت خواهد
چگونه -مي‌بينند كه را موضوع يك خارجي سطوح يعني -مي‌بينند
ايده اين دارد كه تجاربي و درك با و كند نفوذ آن درون به
ساخت با و كند ثبت مي‌كند تصور و مي‌بيند خود كه نوعي به را
كند ارائه بيننده به آنرا مي‌دهد ، انجام آن روي كه سازي و
يادم مثال براي.مي‌رسد جواب به آنجا خلاقيتش واقع در و
شن راه فيلم‌سر از صحنه‌هائي فيلمبرداري هنگام به مي‌آيد
و كويرداشتيد خشكي با آن نقشهاي ربط و قالي به اشاره‌اي
از چرااينقدر و دارد بته و گل نقشها اينقدر چرا اينكه
در كه كنم مي‌خواستم‌خواهش.مي‌شود استفاده شاد و تند رنگهاي
.بفرماييد را نظرتان نقطه مورد اين
و قالي درباره داريم سكانسي شن راه فيلم‌سر در ما
نگارش سرگرم من كه هنگامينائين شهرستان در قاليبافي
كه مي‌دانستم مي‌كردم ، طراحي را سكانس اين و بودم فيلمنامه
قاليبافي فن آوردن در نمايش به سكانس اين از من هدف
قالي.است مدنظر هنر اين شناختي زيبايي مسائل بلكه نيست ،
در ظرافتش و رنگارنگي زيبائي ، همه با بهشت ، بعنوان‌باغ
چه پس خوب.كوير رنگ خاكي و خشن و داغ دنياي مقابل
چگونه‌بايد آنها تدوين ترتيب و چگونه صحنه‌ها بايدكرد؟
كله‌زدم و سر رابطه اين در مختلف فرمهاي با مدتي باشد؟
دستيابي‌به براييافتم دست محتوا اين براي به‌قالبي تا
با رابطه در بود من شخصي احساس عامل ، تنها.قالب اين
خردسال دختر چند چالاك و ظريف انگشتان و رنگها و نقشها
كه بافته‌ها اين مكانيكي خلق درباره من دانش نه و هنرمند
از سكانس اين كه رواست اين از.مي‌شناسيم قالي به‌نام
از يك هيچ به شبيه.كرده پيدا ويژه‌اي فيلم‌جذابيت
شده ، ساخته زمينه اين در تاكنون كه نيست فيلمهاي‌مستندي
است شده‌اي شناخته‌اي عوامل همان ظاهر به سازنده ، گرچه‌عوامل
استفاده مورد قالي بافت راجع‌به مستند فيلم هر كه‌در
تو است ، اين مي‌دهد دست بار اين كه احساسي.قرارمي‌گيرد
در كوير در جايي كه شده‌اي خيره پرگلي و زيبا به‌باغچه
تا آوردم اين براي را مثال ايناست گسترش و حال‌رويش
بافت مختلف مراحل تمام به من كه گرچه سكانس اين در ببينيد
است شخصي برداشتي برداشت ، اما مي‌كنم ، استناد و رجوع قالي
و علف و بي‌آب و خشك كوير ميان كنتراست دادن نشان هدفش كه
ديدنش پرگل ، باغي همچون كويري الان كه است رنگارنگي دنياي
مستند فيلمهاي ساخت‌يكسري پيش ، سال چند.مي‌كنند آرزو را
شهر در كلمبيا سفارش‌دانشگاه به مصنوعي نام‌شعور به علمي
من به ام.بي.آي معروف تحقيقات‌شركت با رابطه در نيويورك
مقابل نقطه درست ساخت ، درروش فيلمها سري اين شد ، محول
فيلمها ، اين ساخت درمنميسازم كه بود مستندي فيلمهاي
بعضي كه گرچه نداشت ، مفهومي و اصلامعني سازنده شخصي احساس
.مي‌كردم طراحي خودم سليقه و ذوق من‌مطابق را صحنه‌ها از
قرار تحت‌الشعاع را چيز همه علمي‌مهندسين تحقيقات اينجا
مشاور دو من.مي‌كرد ديكته به‌سازنده را كار قالب داده ،
بود ، اين من وظيفه تنهابودند كامپيوتر متخصصين كه داشتم
مسائل براي و بكشم تصوير به را شده پيش‌طراحي از داده‌هاي
.بيابم گرافيكي و تصويري راه‌حلهاي علمي‌آنها ، و دقيق
دارد ادامه
:عكس شرح
شن راه فيلم‌سر صحنه پشت
نقشبندي اسعد از عكس
گذشت در چوبك صادق
خالق كه معاصر ، نويسنده چوبك ، صادق:هنر و ادب گروه.
لوطيش كه هندي ، انتري چون‌سنگ‌صبور ، مهپاره‌هاي آثاري
نود در آمريكا ، شيكاگوي ايالت در.بود تنگسير و بود مرده
سالي چند وبوشهر ، بود جنوب زاده كه چوبك.درگذشت سالگي
ضعف‌قوه از نيز اواخر اين و بود كرده مهاجرت آمريكا به پيش
.بود رنج در شدت به بينائي
پايه‌گذاران از علوي بزرگ مرحوم جمله از كساني همراه به او
خبر كوتاهش داستانهاي يا رمانها كه فارسي‌بود نو داستان
داشت ، كه هنري بر تسلطش و مي‌داد اجتماعي‌اش بينش عمق از
به دستمايه‌فيلمي كه تنگسير:آثارش ميان در.نوشتن يعني
.است برخوردار سزايي به شهرت از گرفت قرار نام همين
|
