اسلام شناخت ضرورت
استادمحمد نوشته "دينداري و دموكراسي" مقاله بر نقدي
(بخش واپسين) مجتهدشبستري
تا سنت و كتاب از تفسيري و فهم هيچ كه"نظريه اين "اولا
اسلام از خروج نرسد ، (ص)اسلام پيامبر نبوت انكار آنجاكه
بديهي زيرا است بي‌معني نظريه يك طرفي از ،"شمارنمي‌آيد به
سنت و آسماني كتاب عنوان به سنت و كتاب قبول كه‌صرف است
كسي زيرا !!است (ص)پيامبراسلام نبوت به حاكي‌ازاعتقاد -نبوي
به كريم قرآن يعني -كتاب باشد ، نداشته قبول پيامبررا تا
را -پيامبر وروش سيره حجيت يعني -سنت و -رهاوردوحي عنوان
تفسيرها و فهم‌ها از برخي ديگر طرف از و !ندارد قبول نيز
نظر به كه است دين ضروريات انكار سنت ، مستلزم و كتاب از
اگر "مثلا.است اسلام از خروج موجب وفقه ، كلام علماء قاطبه
كه باشد معتقد ولي باشد ، داشته قبول را(ص)پيامبر نبوت كسي
راه الهي وحي جريان در -بالله العياذ-شيطاني القائات برخي
اين آيا است ، داده قرار خود تحت‌تاثير را پيامبر و يافته
و لوازم به شبستري مجتهد آقاي آيا!نيست اسلام از خروج موجب
از قرائتي چنان كسي آيا !فكركرده‌اند عبارت ، اين نتايج
را معاد يا بيانجامد ، ملائكه به‌انكار كه باشد داشته كتاب
پيامبري كسي اگر يا !نيست ازاسلام خروج موجب آيا كند ، نفي
كند ، انكار-را ديگري هرپيامبرالهي يا و -عيسي و موسي حضرت
امن"شريفه آيه مي‌توان آيا!است نشده خارج اسلام از آيا
و بالله آمن من كل ربه‌والمومنون من اليه بماانزل الرسول
اصول انكار به كه فهميد راطوري "...ورسله كتبه و ملائكته
قرائت يك اينكه صرف به -فهم‌هم اين آيا و !بيانجامد عقايد
!مي‌باشد قبول قابل -است
كتاب از تفسير و فهم شود ، تصوير كه صورت هر به اسلام البته
معقول ، روش‌مند ، تفسير ، و فهم اين اگر ولي است ، سنت و
بشري ، باطل عقايد و اغراض و اهواء و نباشد مستدل و اصولي
سنت و كتاب قبول قابل هيچوجه به باشد ، داده شكل را آن
!!نيست
آقاي داوري‌هاي و مطالب از بسياري نظريه ، اين "ثانيا
چگونه !مي‌كند بي‌اعتبار مقاله ، اين در را شبستري مجتهد
از را انديشمند يك قرائت و تفسير مي‌دهند حق خود به ايشان
تلقي "دموكراسي به حمله و خطا" و كنند تخطئه دموكراسي ،
و نمي‌توان" كه بدهند غيردموكراتيك يك‌حكم هم بعد و كنند
"!گذشت حمله‌ها و خطاها اين ازكنار سادگي به نبايد
چرا پذيرفته‌اند ، را "فلسفي هرمنوتيك" "واقعا ايشان اگر
ولي مي‌كنند مثله را اسلام از فهم و اسلام فقط چاقو ، اين با
معني فهم جمله از و -جديد فلسفه‌هاي و نظريات فهم
!!مي‌دانند هرمنوتيك از رامصون -دموكراسي
و مستدل فلسفه‌اي عنوان به فلسفي هرمنوتيك "واقعا اگر
از را خود فهم نبايد كه است ، پذيرفته ايشان براي مقبول ،
عنوان به مقاله اين سراسر در...و قانون حقوق ، دموكراسي
نهي و امر و داوري به آن ، اساس بر و تلقي‌كنند "مطلق حق"
مجتهد آقاي براي و مي‌كنند تلقي نظريه هم‌يك اگر و بپردازند
به توجه با آيا"كه است مطرح سئوال عنوان‌يك به فقط شبستري
قرن در "خصوصا كه (فلسفي هرمنوتيك) تفسيرمتون فلسفي مباحث
را متن يك از معيني تفسير مي‌توان گسترده‌است ، دامن بيستم
خاطر بايد ،"!كرد اعلام معتبر و ودرست ممكن تفسير تنها
را وحي و دين اساس كه ديگري فلسفه‌هاي"قبلا كه ساخت نشان
"اساسا آنها ، به استناد كه شده برده‌اند ، مطرح سئوال زير
و فهم كه رسد چه مي‌سازد اساس‌بي‌اعتبار از را ديني متون
علما انديشمندان ، متفكران ، هرگز!نمايد مخدوش را ، آن تفسير
اينگونه نظريات ، آن با مسلمان ، دربرخورد متعهد روشنفكران و
را ، در الهي احكام معنوي و بنيان‌هاي‌ارزشي و اعتقادي ساختار
.نداده‌اند قرار موردترديد ديگران ، براي و خود باور
،"است گسترده دامن بيستم قرن در فلسفي هرمنوتيك" بله ،
كه مختلف قرائت‌هاي از فلسفي ، نظريه اين خود "اولا ولي
"ثانيا و است نمانده امان در دارند ، هم با اصولي تفاوت‌هاي
آنچنان مرج‌نگري ، و هرج موجب قرائت‌ها ، از برخي در آن نتيجه
"ثالثا و گرفته‌اند ، نمي‌باشد نتيجه مجتهدشبستري آقاي كه
هرگز كه است وارد نظريه اين اصل بر اشكالات‌اساسي و نقدها
كه پذيرفت ، مستدل ، و حق فلسفه يك به‌عنوان را آن نمي‌توان
.است شده بحث صاحبنظران وآثار مقالات در البته
فقيهان":كه مقدمه اين با مقاله ، از بخشي در ايشان -5
"خداوند قطعي قوانين نه مي‌دانند ظنيات را خود فتاواي
معين تكليف كسي براي فقيهان افتاء صرف":مي‌گيرند نتيجه
خداوند حكم به اطمينان خود بايد مسلماني فرد هر و نمي‌كند
".كند پيدا
از ايشان خاص قرائت" كه توجيه اين با جز نظر اين البته
راست ديگري منطق و دليل هيچ به "است تقليد و اجتهاد مسئله
نمي‌دانند ، "ظنيات"را خود فتاواي هرگز فقيهان !!نمي‌آيد
منابع و روش‌ها از كه را ، خود فقهي استنباطات از برخي بلكه
كه مي‌شمارند ، ظني و قطعي غير مي‌يابند ، دست قطعي‌بدان "كاملا
به را او كه كسي براي هم مجتهدو خود براي هم اين‌استنباطات
اكثر.مي‌آورد دنبال به قطعي تكليف است ، پذيرفته عنوان‌مفتي
مسلمات و قطعيات -هست هم مشترك هم با كه -فتاواي‌فقيهان
نباشد ، هم فقيه و مجتهد اگر حتي مسلمان ، فرد است‌كه ديني
نمازهاي وجوب:مي‌يابد دست بدان سنت و مطالعه‌قرآن با
منكر ، از نهي و معروف به امر حج ، ماه‌رمضان ، روزه روزانه ،
احكام ، اين جزئيات و خصوصيات بسياري‌از و....و زكات ،
و جزئيات در "اولا است "ظني"آن ، از بخشي اگر و قطعي‌است
و حجيت كه روش‌هائي راه‌هاو از "ثانيا و است آن كيفيت
كه هم نتيجه‌اي.است آمده دست به دارد ، قطعي اعتبار
خدا حكم خود مسلمان ، بتواند اگر زيرا است ، مخدوش گرفته‌اند ،
اطمينان "كندومستقيما كشف و استنباط مربوطه منابع از را
!تقليدندارد به نيازي كه نمايد ، پيدا خدا حكم به
عموم "عملا چون ولي است پسنديده روش اين البته و
مطالعه و بررسي با برسند ، الهي حكم به خود نمي‌توانند مردم
كه مي‌كنند انتخاب را واجدشرايط مفتي متخصصان ، از كمك و
.است تكليف منجز و حجت مقلد ، براي وي ، فتواي"شرعا
قرائتي":كه نكته اين بيان با مقاله از بخشي در ايشان -6
است قرائتي است ، موجود ما فعلي اساسي قانون در اسلام از كه
ايران ملت حق كردن قرائت و ممكن ، قرائت‌هاي ساير كنار در
سد جريان اين جلو نبايد و است باز هميشه قرائت وجريان است
بزرگي تئوريك گام"را مطلب اين پذيرفتن كرده ، مانع‌ايجاد و
.شمرده‌اند "دموكراسي سوي‌پذيرفتن به
دارد ، وجود اسلام از مختلف قرائت‌هاي كه واقعيت اين البته
بركت به هم ، اساسي قانون در موجود قرائت و نيست ، امرجديدي
شده تثبيت و ما ، حاصل ملت براي اسلامي پيروزي‌انقلاب
كه داشته وجود اسلام از گوناگون انواع‌قرائت‌هاي است ، وگرنه
تبيين براي راه البته و است ، انتخابشده قرائت اين
اسلام رااز قرائتي (ره)راحل امام.است باز هم ديگر قرائت‌هاي
متعهد روشنفكران و فقها اسلام‌شناسان ، كه كرد تبيين و مطرح
قرائت آن درستي و وكارآئي پذيرفتند را آن مردم نيز و
شده آزموده اسلامي ، پيروزي‌انقلاب از پس ساله در 20 بارها
.است
جاي به هم شبستري مجتهد آقاي جناب است خوب چقدر اكنون
از مي‌كنند گمان كه را ديگري قرائت‌هاي كلي ، اين‌بحث‌هاي
و كنند مطرح است ، برخوردار كافي منطقي و پشتوانه‌استدلالي
بسته نظريات ، بيان راه البته.نكنند اكتفا بيان‌كليات ، به
و شناخت براي را راه هم متقابل بررسي‌هاي نقدو و نيست
.هموارترمي‌سازد انتخاب
بايد را گروهي و فردي سليقه‌هاي" كه است صحيح هم اين
بدين اما " كنيم تلقي صنفي ودرون گروهي درون و شخصي اموري
قوانين كه مستند ضابطه‌مند فهم‌هاي و برداشت‌ها كه نيست معني
بي‌ضابطه تفسير و فهم هر از ناشي مي‌كنند ، بيان الهي‌را قطعي
.آلودبدانيم وغرض
پاره‌اي":كه نوشته‌اند خود مقاله بخش آخرين در ايشان -7
مساوات دموكراسي ، مهم اصل دو با موجود فقهي احكام از
همه منافع تامين بايد قانون هدف اصل و شهروندان همه حقوقي
از فقهي احكام از پاره‌اي "مثلا.دارد باشدمعارضه شهروندان
ديگر احكام از پاره‌اي مي‌گويد ، سخن زنان مردان‌بر برتري‌هاي
منافع كه شهروندان همه منافع نه شوند ، قانون‌تلقي اگر فقهي
".مي‌كنند تامين را خاصي عده
ايشان آنچه !كرد بايد چه و گفت بايد چه موارد دراين
با مطابق جديدي اجتهاد" مي‌دهند ، ارائه حل راه به‌عنوان
اصول قبول رويكرد بيشتر البته كه ،"است ومكان زمان
جدي تامل قابل آنچه.باشد راداشته معاصر شده‌دنياي پذيرفته
به مقاله ابتداي در كه را ادعائي همان اينكه‌ايشان است ،
و كردند تلقي "دموكراسي از تصورات‌ناصواب" عنوان
بعينه ناميدند ، "دموكراسي ديني مخالفان"را آن مطرح‌كنندگان
سازگاري عدم از حاكي "صريحا اين‌عبارت ، !!مي‌سازند مطرح
مجتهد آقاي روشني ، به كه خداونداست قانون و دموكراسي
احكام از پاره‌اي معارضه سخن‌از.پذيرفته‌اند را آن شبستري
نويسنده كه است ادعائي قبول‌همان دموكراسي ، اصل دو با فقهي
!!مي‌باشد آن رد و نقد درصدد محترم ،
مي‌ماندند وفادار "دموكراسي" از خود تعريف به ايشان كاش اي
اين تا مي‌كردند تلقي حكومت ، شكل و روش حد در را وآن
مذاق بر شريعت تفسير و تاويل به منتهي و ندهد تعارض‌هارخ
عدول تعريف آن از ايشان مي‌شود معلوم اكنون.دموكراسي‌نگردد
حاكميت و سالاري مردم" معني به را دموكراسي "وظاهرا كردند
.تعارض‌اند اين حل درصدد لذا پذيرفته‌اند ، "قانون‌انسان
كرده‌اند مطرح را بحث اين كه هم كساني مي‌كنيم عرض ايشان به
نقد خور در"را آنان مقاله ، ادعاي ابتداي در عالي جناب و
مورد اين در اما گفته‌اند ، را واقعيت همين دانسته‌ايد ، "جدي
متفاوت نظرها البته دارد ، وجود آن حل براي راهي چه كه
به شبستري مجتهد آقاي تعبير به -را اساسي واگرقانون است ،
هرگز باشيم پذيرفته -ايران ملت شده قرائت‌پذيرفته عنوان
مانند -اسلام مسلم احكام از برخي حذف حل ، راه اين نتيجه
به -ارث قبيل از مسائلي در ومردم زن حقوقي تفاوت‌هاي
كارهاي راه و روش‌ها با بلكه نمي‌باشد ، "جديد اجتهاد"بهانه
نيازهاي و احتياجات همه قانون‌اساسي ، در شده بيني پيش
مستمر اجتهاد و تشيع وسنتي پويا فقه چارچوب در عصري ،
اساسي قانون در كه-مكان و زمان مقتضيات به آشنا فقهاي
اصول نقض و نفي هم‌به نيازي و مي‌گردد تامين -است شده تصريح
عنوان به -البته‌دموكراسي و بود نخواهد اسلامي احكام و
تامين "كاملا همان‌چارچوب ، در نيز حكومت روش و شكل "صرفا
.مي‌شود
كه است تامل قابل ايشان مقاله در هم ديگري ودرشت ريز نكات
.مي‌كنيم بسنده پاياني نكته به و مي‌گذريم آن ازذكر
و نشناسيم درستي رابه دموكراسي چرا":نوشته‌اند ايشان
حكومت شكل و شيوه اين مهم ثمرات از را مسلمان ملت‌هاي
."نمي‌بخشايند برما را گناه اين آيندگان !كنيم محروم
:كه مي‌گفتند نيز را اين مطلب ، اين كنار در كاش اي
ملت‌هاي و نشناسيم درستي به را (ص)محمدي ناب چرااسلام"
آيين اين سرنوشت‌ساز مهم ثمرات از را وغيرمسلمان مسلمان
برما را گناه اين خداوند !كنيم محروم آن ومعارف نجات‌بخش
حكومت ، شكل و شيوه يك عنوان به دموكراسي اگر".نمي‌بخشايد
سخن داد آن درباره كافي بقدر آن دارد ، مبلغان ثمراتي
ايدئولوژي ، يك عنوان به شيوه ، يك فراتراز حتي و داده‌اند
در آن كردن حاكم صدد در غيردموكراتيك ، روش‌هاي با حتي
و دانشمندان از كه ولي‌انتظاري مي‌باشند ، جهان سراسر
وجود الهي تكليف عنوان‌يك به مسلمان و ديني روشنفكران
كار هنوز باب دراين كه است(ص)محمدي ناب اسلام تبيين دارد ،
.است نشده نياز قدر به -درخوري
ذوعلم علي:نوشته
|
