شماره‌ 1717‏‎ ‎‏‏،‏‎15 December 1998 آذر 1377 ، ‏‎ سه‌شنبه‌ 24‏‎
Front Page
Editorial
National
International
Across Iran
Metropolitan
Features
Accidents
Life
Business
Stocks
Sports
Religion
Science/Culture
Arts
Articles
Last Page
شكل‌‏‎ معقولترين‌‏‎ ‎‏‏،‏‎ سالاري‌‏‎ مردم‌‏‎
اسلامي‌‏‎ حكومت‌‏‎


محمدمجتهد‏‎ استاد‏‎ "دينداري‌‏‎ و‏‎ دموكراسي‌‏‎" مقاله‌‏‎ بر‏‎ نقدي‌‏‎
(دوم‌‏‎ بخش‌‏‎) شبستري‌‏‎
:جستارگشايي‌‏‎
و‏‎ مطرح‌‏‎ نكات‌‏‎ به‌‏‎ اشاره‌‏‎ با‏‎ نويسنده‌‏‎ پيشين‌ ، ‏‎ بخش‌‏‎ در‏‎
نسبت‌‏‎ درباره‌‏‎ مجتهدشبستري‌‏‎ محمد‏‎ استاد‏‎ نوشتار‏‎ در‏‎ انديشيدني‌‏‎
ديدگاههاي‌‏‎ بررسي‌‏‎ و‏‎ سنجش‌‏‎ به‌‏‎ سالاري‌ ، ‏‎ مردم‌‏‎ و‏‎ دينداري‌‏‎ ميان‌‏‎
در‏‎ خويش‌‏‎ ديدگاه‌‏‎ بيان‌‏‎ به‌‏‎ سخن‌ ، ‏‎ آغاز‏‎ در‏‎ نويسنده‌‏‎.پرداخت‌‏‎ وي‌‏‎
اصل‌‏‎ يك‌‏‎ آزادي‌‏‎ كه‌‏‎ داشته‌‏‎ اشاره‌‏‎ و‏‎ پرداخته‌‏‎ سالاري‌‏‎ مردم‌‏‎ و‏‎
زير‏‎ در‏‎ اگر‏‎ حتي‌‏‎ آزادي‌‏‎ نفي‌‏‎ به‌عنوان‌‏‎ استبداد‏‎ و‏‎ است‌‏‎ انساني‌‏‎
.است‌‏‎ محكوم‌‏‎ انجام‌گيرد ، ‏‎ دين‌‏‎ پوشش‌‏‎
آزادي‌‏‎ با‏‎ تنها‏‎ نه‌‏‎ اسلام‌‏‎ كه‌‏‎ پرداخت‌‏‎ نكته‌‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎ آنگاه‌‏‎
غيبت‌ ، ‏‎ زمان‌‏‎ در‏‎ حكومت‌‏‎ خردگرايانه‌ترين‌‏‎ بلكه‌‏‎ نيست‌ ، ‏‎ مخالف‌‏‎
.است‌‏‎ سالاري‌‏‎ مردم‌‏‎
.مي‌گيريم‌‏‎ پي‌‏‎ را‏‎ نوشتار‏‎ دنباله‌‏‎ جستار ، ‏‎ دومين‌‏‎ در‏‎ اينك‌‏‎
معارف‌‏‎ گروه‌‏‎
داراي‌‏‎ دموكراسي‌‏‎ فلسفي‌ ، ‏‎ مبادي‌‏‎ بر‏‎ علاوه‌‏‎
دين‌‏‎ نسبت‌‏‎ با‏‎ رابطه‌‏‎
و‏‎ نمايندگي‌‏‎ انتخابات‌ ، ‏‎ لازمه‌‏‎.‎است‌‏‎ حقوقي‌‏‎ و‏‎ ارزشي‌‏‎ پيامدهاي‌‏‎
قانونگذاري‌‏‎ مقام‌‏‎ در‏‎ اكثريت‌‏‎ راي‌‏‎ حجيت‌‏‎ قانونگذاري‌ ، ‏‎ مجلس‌‏‎
ممكن‌‏‎ آيا‏‎ بپرسد‏‎ انسان‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ معقول‌تر‏‎ اين‌‏‎ از‏‎ چه‌‏‎.‎است‌‏‎
خدا‏‎ حكم‌‏‎ با‏‎ منافي‌‏‎ كه‌‏‎ برسد‏‎ اكثريت‌‏‎ راي‌‏‎ به‌‏‎ قانوني‌‏‎ نيست‌‏‎
و‏‎ متبع‌‏‎ آيا‏‎ رسيد‏‎ تصويب‏‎ به‌‏‎ قانوني‌‏‎ چنين‌‏‎ اگر‏‎ حال‌‏‎ باشد؟‏‎
از‏‎ مي‌تواند‏‎ مي‌انجامد‏‎ اينجا‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ شيوه‌اي‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ مشروع‌‏‎
دموكراسي‌‏‎ اينكه‌‏‎ باشد؟‏‎ حكومت‌‏‎ براي‌‏‎ درستي‌‏‎ شيوه‌‏‎ اسلام‌‏‎ نظر‏‎
پاسخ‌هاي‌‏‎ فوق‌‏‎ پرسش‌هاي‌‏‎ براي‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ خوبي‌‏‎ چيز‏‎
پرسش‌هاي‌‏‎ كه‌‏‎ نيست‌‏‎ اين‌‏‎ لازمه‌اش‌‏‎ دارد ، ‏‎ وجود‏‎ قانع‌كننده‌اي‌‏‎
اصل‌‏‎ لذا‏‎است‌‏‎ علمي‌‏‎ رشته‌‏‎ فلان‌‏‎ به‌‏‎ مربوط‏‎ يا‏‎ و‏‎ است‌‏‎ غلط‏‎ فوق‌‏‎
و‏‎ نه‌‏‎ يا‏‎ است‌‏‎ سازگار‏‎ دموكراسي‌‏‎ با‏‎ اسلام‌‏‎ آيا‏‎ كه‌ ، ‏‎ سوءال‌‏‎ اين‌‏‎
هم‌‏‎ باز‏‎ مي‌دهد‏‎ رخ‌‏‎ خدا‏‎ حكم‌‏‎ و‏‎ مردم‌‏‎ خواست‌‏‎ بين‌‏‎ تعارضي‌‏‎ اگر‏‎
و‏‎ موجه‌‏‎ سوءال‌‏‎ بود ، ‏‎ پايبند‏‎ مردم‌‏‎ راي‌‏‎ به‌‏‎ بايد‏‎ و‏‎ مي‌توان‌‏‎
از‏‎ دربحث‌‏‎ بلكه‌‏‎ معقول‌‏‎ و‏‎ موجه‌‏‎ تنها‏‎ نه‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ معقولي‌‏‎
هر‏‎ و‏‎ است‌‏‎ ضروري‌‏‎ و‏‎ مربوط‏‎ سوءال‌‏‎ اسلام‌‏‎ سياسي‌‏‎ انديشه‌هاي‌‏‎
مي‌انديشد‏‎ اجتماعي‌‏‎ مسائل‌‏‎ حوزه‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ مسلماني‌‏‎ انديشمند‏‎
روشن‌‏‎ پس‌‏‎.باشد‏‎ سوءال‌‏‎ اين‌‏‎ براي‌‏‎ پاسخ‌‏‎ يافتن‌‏‎ پي‌‏‎ در‏‎ است‌‏‎ ناچار‏‎
و‏‎ شاخ‌‏‎ هم‌‏‎ و‏‎ دارد‏‎ نظري‌‏‎ حكمت‌‏‎ در‏‎ ريشه‌‏‎ هم‌‏‎ دموكراسي‌‏‎ كه‌‏‎ گرديد‏‎
.عملي‌‏‎ حكمت‌‏‎ در‏‎ بر‏‎ و‏‎ برگ‌‏‎
است‌؟‏‎ دموكراسي‌‏‎ و‏‎ آزادي‌‏‎ با‏‎ مخالفت‌‏‎ سخنان‌‏‎ اين‌‏‎ معناي‌‏‎ آيا‏‎
و‏‎ آزادي‌‏‎ خير ، ‏‎ "قطعا‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎ سطور‏‎ اين‌‏‎ راقم‌‏‎ نظر‏‎
بر‏‎ كه‌‏‎ البته‌‏‎ صد‏‎ آن‌‏‎ ليبرال‌‏‎ و‏‎ غربي‌‏‎ شكل‌‏‎ به‌‏‎ حتي‌‏‎ دموكراسي‌‏‎
ارزشمند‏‎ دستاوردهاي‌‏‎ از‏‎ و‏‎ دارد‏‎ شرف‌‏‎ ديكتاتوري‌‏‎ و‏‎ استبداد‏‎
اسلامي‌ ، ‏‎ حكومت‌‏‎ و‏‎ جامعه‌‏‎ در‏‎ اما‏‎ عام‌ ، ‏‎ طور‏‎ به‌‏‎ اين‌‏‎.‎است‌‏‎ بشري‌‏‎
به‌‏‎ دموكراسي‌‏‎ و‏‎ اسلامي‌‏‎ اخلاق‌‏‎ و‏‎ قانون‌‏‎ چارچوب‏‎ در‏‎ آزادي‌‏‎
و‏‎.‎است‌‏‎ ضروري‌‏‎ و‏‎ مطلوب‏‎ معقول‌ ، ‏‎ اسلام‌‏‎ با‏‎ هماهنگ‌‏‎ تقرير‏‎
.مي‌باشد‏‎ نيز‏‎ اساسي‌‏‎ قانون‌‏‎ مقتضاي‌‏‎
آن‌‏‎ از‏‎ دموكراتيك‌‏‎ حكومت‌‏‎":مي‌گويند‏‎ شبستري‌‏‎ آقاي‌‏‎ جناب‏‎.‎‎‏‏2‏‎
وهيچ‌‏‎ وانسان‌‏‎ جهان‌‏‎ از‏‎ تفسيري‌‏‎ هيچ‌‏‎ است‌‏‎ حكومت‌‏‎ يك‌‏‎ كه‌‏‎ نظر‏‎
هيچ‌‏‎ و‏‎ نمي‌شناسند‏‎ ديگري‌‏‎ از‏‎ برتر‏‎ را‏‎ آييني‌‏‎ و‏‎ عقيده‌‏‎
".نمي‌دارد‏‎ ديگر‏‎ فلسفه‌‏‎ بر‏‎ مقدم‌‏‎ را‏‎ فلسفه‌اي‌‏‎
دموكراتيك‌‏‎ حكومت‌هاي‌‏‎ رفتار‏‎ توصيف‌‏‎ معناي‌‏‎ به‌‏‎ سخن‌‏‎ اين‌‏‎ اگر‏‎
عالم‌‏‎ در‏‎ حكومتي‌‏‎ هيچ‌‏‎.‎است‌‏‎ نادرستي‌‏‎ توصيف‌‏‎ "قطعا‏‎ باشد‏‎ موجود‏‎
باشد ، ‏‎ توصيه‌‏‎ مراد‏‎ اگر‏‎.‎ندارد‏‎ خارجي‌‏‎ وجود‏‎ شده‌‏‎ ياد‏‎ وصف‌‏‎ با‏‎
نادرستي‌‏‎ توصيه‌‏‎ دموكراتيك‌‏‎ اسلامي‌‏‎ حكومت‌‏‎ به‌‏‎ نسبت‌‏‎ توصيه‌‏‎ اين‌‏‎
وظايف‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎.‎است‌‏‎ منافي‌‏‎ حكومت‌‏‎ بودن‌‏‎ اسلامي‌‏‎ با‏‎ و‏‎ است‌‏‎
حكومت‌‏‎.‎است‌‏‎ اسلام‌‏‎ به‌‏‎ دعوت‌‏‎ و‏‎ اسلام‌‏‎ تبليغ‌‏‎ اسلامي‌‏‎ حكومت‌‏‎
اسلامي‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ نشر‏‎ براي‌‏‎ را‏‎ لازم‌‏‎ امكانات‌‏‎ و‏‎ تسهيلات‌‏‎ بايد‏‎
حقي‌‏‎ چنين‌‏‎ اسلامي‌‏‎ حكومت‌‏‎ شبستري‌‏‎ آقاي‌‏‎ بيان‌‏‎ طبق‌‏‎.‎سازد‏‎ فراهم‌‏‎
كند‏‎ فراهم‌‏‎ زمينه‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ تسهيلاتي‌‏‎ است‌‏‎ قرار‏‎ واگر‏‎ ندارد ، ‏‎
يهوديت‌ ، ‏‎ مسيحيت‌ ، ‏‎ اسلام‌ ، ‏‎ تبليغ‌‏‎ براي‌‏‎ مساوي‌‏‎ طور‏‎ به‌‏‎ بايد‏‎
فراهم‌‏‎ آن‌‏‎ مانند‏‎ و‏‎ ماركسيسم‌‏‎ بهائيت‌ ، ‏‎ هندوئيسم‌ ، ‏‎ بوديسم‌ ، ‏‎
يكساني‌‏‎ وظيفه‌‏‎ باطل‌‏‎ و‏‎ حق‌‏‎ به‌‏‎ نسبت‌‏‎ حكومتي‌‏‎ چنين‌‏‎ يعني‌‏‎.‎آورد‏‎
شده‌‏‎ اين‌‏‎ بر‏‎ رسم‌‏‎نيست‌‏‎ مطرح‌‏‎ برايش‌‏‎ باطل‌‏‎ و‏‎ حق‌‏‎ "اصلا‏‎.‎دارد‏‎
گفته‌‏‎ منتقد‏‎ به‌‏‎ انتقادهايي‌‏‎ چنين‌‏‎ مقابل‌‏‎ در‏‎ "معمولا‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎
ما‏‎ مقصود‏‎ و‏‎ نفهميدي‌‏‎ خوب‏‎ را‏‎ ما‏‎ سخن‌‏‎ معناي‌‏‎ تو‏‎ كه‌‏‎ مي‌شود‏‎
ايران‌‏‎ است‌در‏‎ چندي‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ بحثي‌‏‎ تاكتيك‌‏‎ يك‌‏‎ اين‌‏‎ نيست‌ ، ‏‎ اين‌‏‎
گفتيم‌‏‎ آنچه‌‏‎ كه‌‏‎ پيداست‌‏‎ منصفي‌‏‎ هر‏‎ بر‏‎ ولي‌‏‎ است‌ ، ‏‎ شده‌‏‎ رايج‌‏‎
حكومت‌‏‎ راقم‌ ، ‏‎ عقيده‌‏‎ به‌‏‎كرديم‌‏‎ است‌نقل‌‏‎ قولي‌‏‎ صريح‌‏‎ لازمه‌‏‎
كه‌‏‎ معنايي‌‏‎ به‌‏‎ باشد‏‎ دموكراتيك‌‏‎ بايد‏‎ اينكه‌‏‎ ضمن‌‏‎ اسلامي‌‏‎
دخالت‌‏‎ و‏‎ مشاركت‌‏‎ به‌‏‎ متكي‌‏‎ و‏‎ مردم‌‏‎ راي‌‏‎ از‏‎ برخاسته‌‏‎)‎ گفتيم‌‏‎
تحقيق‌ ، ‏‎ راه‌‏‎ در‏‎ و‏‎ است‌‏‎ اسلام‌‏‎ مبلغ‌‏‎ و‏‎ مدافع‌‏‎ اما‏‎ ‎‏‏،‏‎(ملت‌‏‎ جدي‌‏‎
.مي‌كند‏‎ برنامه‌ريزي‌‏‎ و‏‎ سرمايه‌گذاري‌‏‎ اسلام‌‏‎ نشر‏‎ و‏‎ تبليغ‌‏‎
:بيفزاييم‌‏‎ اينجا‏‎ در‏‎ را‏‎ نكته‌‏‎ دو‏‎ است‌‏‎ لازم‌‏‎
و‏‎ عقايد‏‎ صاحبان‌‏‎ از‏‎ آزادي‌‏‎ سلب‏‎ گفتيم‌‏‎ آنچه‌‏‎ معناي‌‏‎ اينكه‌‏‎ اول‌‏‎
به‌‏‎ قانون‌‏‎ چارچوب‏‎ در‏‎ مجازند‏‎ نيز‏‎ آنها‏‎.‎نيست‌‏‎ ديگر‏‎ مكاتب‏‎
اعتقادي‌‏‎ شعاير‏‎ و‏‎ مراسم‌‏‎ اجراي‌‏‎ و‏‎ خود‏‎ عقايد‏‎ از‏‎ دفاع‌‏‎ و‏‎ بيان‌‏‎
مدافع‌‏‎ و‏‎ آزادي‌ها‏‎ eكننده‌‏‎ تضمين‌‏‎ حكومت‌‏‎ و‏‎ بپردازند ، ‏‎ خود‏‎
حكومت‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎ مي‌گوييم‌‏‎ آنچه‌‏‎آنهاست‌‏‎ قانوني‌‏‎ حقوق‌‏‎
.مي‌باشد‏‎ اسلام‌‏‎ مبلغ‌‏‎ اما‏‎ نيست‌ ، ‏‎ مرام‌ها‏‎ آن‌‏‎ مبلغ‌‏‎ اسلامي‌‏‎
و‏‎ مباحث‌‏‎ حوزه‌‏‎ در‏‎ نبايد‏‎ حكومت‌‏‎ راقم‌‏‎ نظر‏‎ به‌‏‎ اينكه‌ ، ‏‎ دوم‌‏‎
وبا‏‎ كند‏‎ دخالت‌‏‎ اسلامي‌‏‎ صاحبنظران‌‏‎ بين‌‏‎ علمي‌‏‎ مناقشات‌‏‎
تكليف‌‏‎.‎كند‏‎ خارج‌‏‎ صحنه‌‏‎ از‏‎ را‏‎ طرف‌‏‎ يك‌‏‎ قدرت‌‏‎ از‏‎ استفاده‌‏‎
نه‌‏‎ كنند ، ‏‎ تعيين‌‏‎ علمي‌‏‎ روش‌‏‎ به‌‏‎ عالمان‌‏‎ بايد‏‎ را‏‎ بحث‌‏‎ و‏‎ انديشه‌‏‎
.وتهديد‏‎ ارعاب‏‎ با‏‎ نظاميان‌‏‎ نه‌‏‎ و‏‎ قدرت‌‏‎ از‏‎ استفاده‌‏‎ با‏‎ حاكمان‌‏‎
نيست‌ ، ‏‎ نظاميان‌‏‎ و‏‎ حاكمان‌‏‎ ورود‏‎ eعرصه‌‏‎ عرصه‌ ، ‏‎ اين‌‏‎ چنانكه‌‏‎
و‏‎ اخلاق‌‏‎ سايه‌‏‎ در‏‎ بايد‏‎ مسائل‌‏‎ اين‌‏‎ با‏‎ مواجهه‌‏‎ در‏‎ نيز‏‎ عالمان‌‏‎
به‌‏‎ ميدان‌‏‎ از‏‎ و‏‎ كردن‌ ، ‏‎ هتاكي‌‏‎ و‏‎ تكفير‏‎ و‏‎ لعن‌‏‎.‎كنند‏‎ عمل‌‏‎ منطق‌‏‎
خلاف‌‏‎ تنها‏‎ نه‌‏‎ سوزاندن‌‏‎ و‏‎ شكستن‌‏‎ زدن‌ ، ‏‎ كتك‌‏‎ درآوردن‌ ، ‏‎
و‏‎ اسلامي‌‏‎ كريمه‌‏‎ اخلاق‌‏‎ و‏‎ انسانيت‌‏‎ خلاف‌‏‎ كه‌‏‎ دموكراسي‌است‌ ، ‏‎
پنداشته‌‏‎ اگر‏‎ است‌‏‎ ناداني‌‏‎.است‌‏‎ بربريت‌‏‎ و‏‎ عصرتوحش‌‏‎ به‌‏‎ متعلق‌‏‎
ديگر‏‎ مكتب‏‎ هر‏‎ يا‏‎ اسلام‌‏‎ نفع‌‏‎ به‌‏‎ روش‌ها‏‎ اين‌‏‎ اعمال‌‏‎ كه‌‏‎ شود‏‎
انزجار‏‎ و‏‎ نفرت‌‏‎ جز‏‎ چيزي‌‏‎ ها‏‎ روش‌‏‎ اين‌‏‎ كارگيري‌‏‎ به‌‏‎.‎ بود‏‎ خواهد‏‎
.ندارد‏‎ پي‌‏‎ در‏‎ تاريخي‌‏‎ و‏‎ جهاني‌‏‎ بدنامي‌‏‎ و‏‎
متون‌‏‎ تفسير‏‎ و‏‎ هرمنوتيك‌‏‎ درباب‏‎ شبستري‌‏‎ آقاي‌‏‎ جناب‏‎ آراء‏‎.‎‏‏3‏‎
و‏‎ متقن‌‏‎ قدري‌‏‎ به‌‏‎ مباحث‌‏‎ اين‌‏‎ گوئي‌‏‎ !است‌‏‎ عجيب‏‎ "واقعا‏‎ ديني‌‏‎
حقايق‌‏‎ همه‌‏‎ پيرامون‌‏‎ ترديد‏‎ و‏‎ شك‌‏‎ از‏‎ هاله‌اي‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ قطعي‌‏‎
عالم‌‏‎ در‏‎ نصي‌‏‎ نه‌‏‎ بحث‌ها‏‎ اين‌‏‎ ازطرح‌‏‎ پس‌‏‎ ;مي‌اندازد‏‎ عالم‌‏‎
درست‌‏‎ فهم‌‏‎ و‏‎ تفسير‏‎ از‏‎ مي‌توان‌‏‎ نه‌‏‎ ظاهري‌ ، ‏‎ نه‌‏‎ مي‌ماند ، ‏‎ باقي‌‏‎
الهي‌‏‎ وحي‌‏‎ از‏‎ را‏‎ قطعي‌‏‎ اصل‌‏‎ نه‌‏‎ و‏‎ گفت‌‏‎ سخن‌‏‎ روايتي‌‏‎ و‏‎ آيه‌‏‎
غيرقابل‌‏‎ و‏‎ مقدس‌‏‎ اصول‌‏‎ آن‌‏‎ خود‏‎ اما‏‎.كرد‏‎ استخراج‌‏‎ مي‌توان‌‏‎
توفاني‌‏‎ هيچ‌‏‎ كه‌‏‎ ناپذيرند‏‎ نفوذ‏‎ و‏‎ ستبر‏‎ چنان‌‏‎ هرمنوتيك‌‏‎ ترديد‏‎
عرشي‌‏‎ مباحث‌‏‎ آن‌‏‎ اطراف‌‏‎ در‏‎ ترديد‏‎ و‏‎ شك‌‏‎ و‏‎ غبار‏‎ نمي‌تواند‏‎
اصلي‌‏‎ متون‌‏‎ از‏‎ يك‌‏‎ هيچ‌‏‎ در‏‎ سطور‏‎ اين‌‏‎ راقم‌‏‎ !برانگيزد‏‎
مباحث‌‏‎ رشته‌‏‎ اين‌‏‎ پيشتازان‌‏‎ از‏‎ يك‌‏‎ هيچ‌‏‎ زبان‌‏‎ از‏‎ و‏‎ هرمنوتيك‌‏‎
بحث‌هاي‌‏‎.‎نشنيده‌ام‌‏‎ و‏‎ نديده‌‏‎ را‏‎ هرمنوتيك‌‏‎ از‏‎ توصيفي‌‏‎ چنين‌‏‎
مناقشات‌‏‎ مورد‏‎ فلسفي‌ ، ‏‎ مباحث‌‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎ مانند‏‎ نيز‏‎ هرمنوتيك‌‏‎
مجال‌‏‎ اينجا‏‎.‎مي‌باشد‏‎ و‏‎ بوده‌‏‎ بي‌شمار‏‎ ابرام‌هاي‌‏‎ و‏‎ نقض‌‏‎ و‏‎
قدر‏‎ همين‌‏‎ اما‏‎ ;نيست‌‏‎ هرمنوتيك‌‏‎ مباحث‌‏‎ محتواي‌‏‎ در‏‎ ورود‏‎
اجماع‌‏‎ مورد‏‎ كه‌‏‎ هرمنوتيك‌‏‎ علم‌‏‎ نام‌‏‎ به‌‏‎ چيزي‌‏‎ كه‌‏‎ مي‌گويم‌‏‎
شبستري‌‏‎ جناب‏‎ كه‌‏‎ تاثيري‌‏‎ قوت‌‏‎ باچنان‌‏‎ رشته‌‏‎ اين‌‏‎ صاحبنظران‌‏‎
از‏‎ تقديس‌‏‎ و‏‎ تكريم‌‏‎ نوع‌‏‎ اين‌‏‎.‎ندارد‏‎ وجود‏‎ فرمودند‏‎ توصيف‌‏‎
بعد‏‎ سطر‏‎ چند‏‎ در‏‎ شبستري‌‏‎ آقاي‌‏‎ سخنان‌‏‎ در‏‎ هرمنوتيك‌‏‎ مباحث‌‏‎
از‏‎ سخن‌‏‎ نبايد‏‎ "اساسا‏‎ كه‌‏‎ مي‌آورند ، ‏‎ ببار‏‎ نتيجه‌اي‌‏‎ چنين‌‏‎
ايشان‌‏‎ نظر‏‎ به‌‏‎.‎آورد‏‎ ميان‌‏‎ به‌‏‎ اسلامي‌‏‎ قطعي‌‏‎ قانون‌‏‎ يك‌‏‎ حتي‌‏‎
اديان‌‏‎ تمام‌‏‎ بلكه‌‏‎ ابراهيمي‌‏‎ اديان‌‏‎ تمام‌‏‎ كه‌‏‎ قوانيني‌‏‎ تنها‏‎
قانون‌‏‎ گفت‌‏‎ بتوان‌‏‎ شايد‏‎ دارند‏‎ اجماع‌‏‎ آن‌‏‎ روي‌‏‎ عالم‌‏‎ يكتاپرست‌‏‎
مدعي‌‏‎ و‏‎ مي‌روند‏‎ بالاتر‏‎ هم‌‏‎ اين‌‏‎ از‏‎ بلكه‌‏‎ است‌ ، ‏‎ الهي‌‏‎ قطعي‌‏‎
چيزي‌‏‎ هم‌‏‎ يكتاپرست‌‏‎ اديان‌‏‎ اجمالي‌‏‎ و‏‎ قطعي‌‏‎ قوانين‌‏‎ كه‌‏‎ مي‌شوند‏‎
آن‌‏‎ به‌‏‎ تاريخ‌‏‎ طول‌‏‎ در‏‎ عام‌‏‎ طور‏‎ به‌‏‎ انسان‌ها‏‎ كه‌‏‎ آنچه‌‏‎ جز‏‎ نيست‌‏‎
معلوم‌‏‎.‎است‌‏‎ همين‌‏‎ نيز‏‎ محترم‌‏‎ موءلف‌‏‎ كلام‌‏‎ لپ‌‏‎ و‏‎.رسيده‌اند‏‎
ابراهيمي‌‏‎ اديان‌‏‎ وذكر‏‎ نتيجه‌‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎ تدريجي‌‏‎ سير‏‎ كه‌‏‎ مي‌شود‏‎
ذكر‏‎ آنگاه‌‏‎ و‏‎ يكتاپرست‌‏‎ اديان‌‏‎ كليه‌‏‎ سپس‌‏‎ و‏‎ ابتدا‏‎ در‏‎
كه‌‏‎ است‌‏‎ شوكي‌‏‎ از‏‎ كاستن‌‏‎ براي‌‏‎ عام‌ ، ‏‎ طور‏‎ به‌‏‎ انساني‌‏‎ يافته‌هاي‌‏‎
سخن‌‏‎ اين‌‏‎ eنتيجه‌‏‎سازد‏‎ وارد‏‎ متدينين‌‏‎ بر‏‎ است‌‏‎ ممكن‌‏‎ سخن‌‏‎ اين‌‏‎
عالم‌‏‎ در‏‎ وحي‌اي‌‏‎ هيچ‌‏‎ بلكه‌‏‎ اسلامي‌‏‎ وحي‌‏‎ تنها‏‎ نه‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎
.ندارد‏‎ باشد‏‎ آن‌‏‎ به‌‏‎ نيازمند‏‎ و‏‎ آن‌‏‎ فاقد‏‎ بشر‏‎ كه‌‏‎ جديدي‌‏‎ چيز‏‎
به‌‏‎ و‏‎ ديدگاهي‌‏‎ هر‏‎ با‏‎ اسلام‌‏‎ از‏‎ تفسيري‌‏‎ نوع‌‏‎ هر‏‎ ايشان‌‏‎ به‌نظر‏‎
مي‌آورند‏‎ محدوديت‌‏‎ يك‌‏‎ تنها‏‎.‎است‌‏‎ مجاز‏‎ بينجامد‏‎ نتيجه‌اي‌‏‎ هر‏‎
بي‌كم‌‏‎ متن‌‏‎.نرسد‏‎ اسلام‌‏‎ پيامبر‏‎ نبوت‌‏‎ انكار‏‎ به‌‏‎ اينكه‌‏‎ آن‌‏‎ و‏‎
صورت‌‏‎ به‌هر‏‎ اسلام‌‏‎":است‌‏‎ بدين‌قرار‏‎ محترم‌‏‎ نويسنده‌‏‎ كاست‌‏‎ و‏‎
و‏‎ است‌‏‎ سنت‌‏‎ و‏‎ كتاب‏‎ از‏‎ تفسير‏‎ و‏‎ فهم‌‏‎ گونه‌اي‌‏‎ شود‏‎ تصوير‏‎ كه‌‏‎
از‏‎ خروج‌‏‎ نرسد‏‎ (ص‌‏‎)‎اسلام‌‏‎ پيامبر‏‎ نبوت‌‏‎ انكار‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ آنجا‏‎ تا‏‎
نبوت‌‏‎ انكار‏‎ عدم‌‏‎ ايشان‌‏‎ اينكه‌‏‎ وجه‌‏‎ "نمي‌آيد‏‎ به‌شمار‏‎ اسلام‌‏‎
اسلام‌‏‎ فروع‌‏‎ و‏‎ اصول‌‏‎ همه‌‏‎ اگر‏‎ نيست‌‏‎ روشن‌‏‎ دانسته‌اند‏‎ شرط‏‎ را‏‎
چه‌‏‎ ماند ، ‏‎ باقي‌‏‎ مسلمان‌‏‎ حال‌‏‎ درعين‌‏‎ و‏‎ كرد‏‎ انكار‏‎ مي‌توان‌‏‎ را‏‎
عين‌‏‎ در‏‎ و‏‎ كند‏‎ انكار‏‎ را‏‎ پيامبر‏‎ نبوت‌‏‎ كسي‌‏‎ كه‌‏‎ دارد‏‎ اشكال‌‏‎
محتواي‌‏‎ اگر‏‎ باشد؟‏‎ "مسلمان‌‏‎" "تفسير‏‎" و‏‎ "معنا‏‎" يك‌‏‎ به‌‏‎ حال‌‏‎
مي‌توان‌‏‎ آورده‌‏‎ پيامبر‏‎ اين‌‏‎ كه‌‏‎ را‏‎ آنچه‌‏‎ همه‌‏‎ و‏‎ وحي‌‏‎ اين‌‏‎
انكار‏‎ هم‌‏‎ را‏‎ پيامبري‌‏‎ خود‏‎ كه‌‏‎ دارد‏‎ ايرادي‌‏‎ چه‌‏‎ كرد‏‎ انكار‏‎
فايده‌اي‌‏‎ چه‌‏‎ صريح‌‏‎ و‏‎ مشخص‌‏‎ پيام‌‏‎ و‏‎ محتوا‏‎ بدون‌‏‎ پيامبري‌‏‎ كرد؟‏‎
دين‌‏‎ تفسير‏‎ و‏‎ فهم‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ مبهم‌‏‎ چنان‌‏‎ تصوير‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ دين‌‏‎ دارد؟‏‎
فراوان‌‏‎ تفسيرهاي‌‏‎ آنقدر‏‎ درنتيجه‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ بي‌ضابطه‌‏‎ آنقدر‏‎
آيا‏‎" صورت‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ مي‌پرسند ، ‏‎ محترم‌‏‎ موءلف‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ ممكن‌‏‎
"خواهدداشت‌؟‏‎ معنا‏‎ خدا‏‎ اراده‌‏‎ برابر‏‎ در‏‎ كردن‌‏‎ علم‌‏‎ قد‏‎ "اصلا‏‎
قدعلم‌‏‎ مي‌دهند‏‎ ارائه‌‏‎ شبستري‌‏‎ آقاي‌‏‎ كه‌‏‎ تصويري‌‏‎ طبق‌‏‎ ;خير‏‎
كه‌‏‎ نيست‌‏‎ معلوم‌‏‎ چون‌‏‎.‎ندارد‏‎ معنا‏‎ خدا‏‎ اراده‌‏‎ مقابل‌‏‎ در‏‎ كردن‌‏‎
آمده‌‏‎ چه‌‏‎ براي‌‏‎ وحي‌‏‎ بفرمائيد‏‎ است‌‏‎ ممكن‌‏‎ پس‌‏‎ چيست‌؟‏‎ خدا‏‎ اراده‌‏‎
قابل‌‏‎ كه‌‏‎ آورده‌‏‎ را‏‎ متني‌‏‎ يك‌‏‎ وحي‌‏‎ ديدگاه‌ ، ‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ است‌؟‏‎
براي‌‏‎ وحي‌‏‎ "اصلا‏‎ شايد‏‎.‎است‌‏‎ متناقض‌‏‎ و‏‎ بي‌نهايت‌‏‎ تفسيرهاي‌‏‎
در‏‎ علمي‌‏‎ سرگرمي‌‏‎ و‏‎ مناقشه‌‏‎ و‏‎ بحث‌‏‎ براي‌‏‎ متني‌‏‎ يك‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎
بشر‏‎ خود‏‎ را‏‎ متن‌‏‎ اين‌گونه‌‏‎ آيا‏‎.‎باشد‏‎ بني‌آدم‌‏‎ دست‌‏‎
و‏‎ است‌‏‎ كرده‌‏‎ و‏‎ مي‌تواند‏‎ هم‌‏‎ بشر‏‎.‎چرا‏‎ كند؟‏‎ فراهم‌‏‎ نمي‌تواند‏‎
است‌‏‎ آن‌‏‎ قطعي‌‏‎ بخش‌‏‎ كه‌‏‎ اديان‌‏‎ مشتركات‌‏‎ كه‌‏‎ داشتيم‌‏‎ صراحت‌‏‎ به‌‏‎
رسيده‌‏‎ آن‌‏‎ به‌‏‎ خود‏‎ تجربه‌‏‎ و‏‎ عقل‌‏‎ با‏‎ بشر‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ چيزهايي‌‏‎ همان‌‏‎
نظر‏‎ به‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ نمونه‌‏‎ يك‌‏‎ بشر‏‎ حقوق‌‏‎ جهاني‌‏‎ اعلاميه‌‏‎.است‌‏‎
وحي‌‏‎ متن‌‏‎ از‏‎ بهتر‏‎ خيلي‌‏‎ العياذبالله‌‏‎ منورالفكرها‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎
مطرح‌‏‎ جا‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ ديگر‏‎ هرمنوتيك‌‏‎ بحث‌هاي‌‏‎ آن‌‏‎.‎مي‌باشد‏‎ نيز‏‎
و‏‎ خدا‏‎ به‌‏‎ نوبت‌‏‎.‎است‌‏‎ صريح‌‏‎ اعلاميه‌‏‎ اين‌‏‎ اصول‌‏‎ عمده‌‏‎ و‏‎ نيست‌‏‎
و‏‎ مي‌گردد‏‎ مطرح‌‏‎ هرمنوتيك‌‏‎ مباحث‌‏‎ آن‌‏‎ مي‌رسد‏‎ كه‌‏‎ پيامبر‏‎ سنت‌‏‎
گرفته‌‏‎ نتيجه‌‏‎ اين‌‏‎ بالاخره‌‏‎ و‏‎ مي‌گردد‏‎ موجه‌‏‎ نظري‌‏‎ هر‏‎ درنتيجه‌‏‎
كه‌‏‎ بفهماند‏‎ بشر‏‎ به‌‏‎ نيست‌‏‎ قادر‏‎ العياذبالله‌‏‎ خدا‏‎ كه‌‏‎ مي‌شود‏‎
مقام‌‏‎ در‏‎ آقايان‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ اظهارات‌‏‎ طبق‌‏‎.مي‌خواهد‏‎ چه‌‏‎ او‏‎ از‏‎
رسيده‌‏‎ جايي‌‏‎ همان‌‏‎ به‌‏‎ غرب‏‎ فعلي‌‏‎ جامعه‌‏‎ غربي‌ ، ‏‎ جامعه‌‏‎ از‏‎ ستايش‌‏‎
جامعه‌‏‎ اين‌‏‎ كه‌‏‎ به‌طوري‌‏‎ بوده‌اند‏‎ آن‌‏‎ پي‌‏‎ در‏‎ انبياء‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎
.است‌‏‎ گرديده‌‏‎ وحي‌‏‎ از‏‎ بي‌نياز‏‎
و‏‎ كنم‌‏‎ ذكر‏‎ است‌‏‎ لازم‌‏‎ فوق‌‏‎ مطلب‏‎ مناسبت‌‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ نكته‌اي‌‏‎‎‏‏5‏‎
اين‌‏‎ نيست‌ ، ‏‎ مقاله‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ شبستري‌‏‎ جناب‏‎ آراء‏‎ به‌‏‎ ناظر‏‎ البته‌‏‎
به‌صورت‌‏‎ وحي‌‏‎ گاهي‌‏‎ نوانديشان‌‏‎ از‏‎ برخي‌‏‎ ميان‌‏‎ در‏‎ كه‌ ، ‏‎ است‌‏‎
كه‌‏‎ مي‌شود‏‎ تفسير‏‎ به‌گونه‌اي‌‏‎ گاهي‌‏‎ و‏‎ مي‌شود‏‎ انكار‏‎ صريح‌‏‎
باب‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ رايج‌‏‎ تفسير‏‎ يك‌‏‎.است‌‏‎ وحي‌‏‎ اصالت‌‏‎ انكار‏‎ آن‌‏‎ نتيجه‌‏‎
معتقدم‌‏‎ هم‌‏‎ بنده‌‏‎ بله‌‏‎ است‌ ، ‏‎ ديني‌‏‎ تجربه‌‏‎ يك‌‏‎ وحي‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎
وحي‌‏‎ بر‏‎ تجربه‌‏‎ اطلاق‌‏‎ نفس‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ تجربه‌‏‎ نوع‌‏‎ يك‌‏‎ وحي‌‏‎ كه‌‏‎
آن‌‏‎ در‏‎ تعبير‏‎ اين‌‏‎ كه‌‏‎ معنايي‌‏‎ فضاي‌‏‎ در‏‎ اما‏‎ ندارد ، ‏‎ اشكالي‌‏‎
فضاي‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎.‎است‌‏‎ نبوت‌‏‎ انكار‏‎ حاصلش‌‏‎ مي‌شود ، ‏‎ بيان‌‏‎ "معمولا‏‎
نه‌‏‎ است‌‏‎ محض‌‏‎ (Subjective) ذهني‌‏‎ امر‏‎ يك‌‏‎ ديني‌‏‎ تجربه‌‏‎ معنايي‌‏‎
كه‌‏‎ كسي‌‏‎ درون‌‏‎ در‏‎ است‌‏‎ حادثه‌‏‎ يك‌‏‎ ديني‌‏‎ تجربه‌‏‎ يعني‌‏‎.‎عيني‌‏‎
‎‏‏،‏‎(Objective) عيني‌‏‎ عالم‌‏‎ در‏‎ واقعه‌اي‌‏‎ يك‌‏‎ نه‌‏‎ مي‌كند ، ‏‎ تجربه‌‏‎
عامي‌‏‎ و‏‎ رايج‌‏‎ بسيار‏‎ پديده‌‏‎ يك‌‏‎ ديني‌‏‎ تجربه‌‏‎ ديدگاه‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎
يافت‌‏‎ يك‌‏‎ ديني‌‏‎ تجربه‌‏‎.‎ندارد‏‎ پيامبر‏‎ به‌‏‎ اختصاصي‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎
فرد‏‎ كه‌‏‎ آنچه‌‏‎.است‌‏‎ بيان‌‏‎ غيرقابل‌‏‎ اغلب‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ دروني‌‏‎
تفسيري‌‏‎ مي‌كند‏‎ بيان‌‏‎ ديني‌‏‎ تجربه‌‏‎ در‏‎ خود‏‎ يافته‌‏‎ به‌عنوان‌‏‎
چندان‌‏‎ تفسير‏‎ اين‌‏‎.‎مي‌دهد‏‎ ارائه‌‏‎ خود‏‎ تجربه‌‏‎ از‏‎ وي‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎
فرد ، ‏‎ ذهني‌‏‎ ساختار‏‎ از‏‎ متاثر‏‎ كه‌‏‎ چرا‏‎ نيست‌ ، ‏‎ اعتنا‏‎ قابل‌‏‎
ذهني‌‏‎ پيش‌فرض‌هاي‌‏‎ و‏‎ فرهنگ‌ها‏‎ چون‌‏‎ و‏‎ اوست‌‏‎ تربيت‌‏‎ و‏‎ فرهنگ‌‏‎
ارائه‌‏‎ مي‌توان‌‏‎ يكسان‌‏‎ تجارب‏‎ از‏‎ مختلف‌‏‎ تفسيرهاي‌‏‎ است‌ ، ‏‎ متعدد‏‎
تعبير‏‎ بي‌اعتباري‌‏‎ و‏‎ تعبير‏‎ يك‌‏‎ اعتبار‏‎ از‏‎ نمي‌توان‌‏‎ كه‌‏‎ نمود‏‎
بين‌‏‎ در‏‎ ديني‌‏‎ تجربه‌‏‎ از‏‎ رايج‌‏‎ تفسير‏‎ اين‌‏‎ گفت‌ ، ‏‎ سخن‌‏‎ ديگر‏‎
وحي‌‏‎ مي‌گويند‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ معنايي‌‏‎ فضاي‌‏‎ دراين‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ معاصران‌‏‎
.است‌‏‎ ديني‌‏‎ تجربه‌‏‎ يك‌‏‎ نيز‏‎
تك‌‏‎ به‌‏‎ سطور‏‎ اين‌‏‎ راقم‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎ سخنان‌‏‎ اين‌‏‎ معناي‌‏‎ آيا‏‎.‎‎‏‏6‏‎
.هرگز‏‎ است‌؟‏‎ معتقد‏‎ تفسيري‌‏‎
و‏‎ مي‌باشند‏‎ اعتنا‏‎ قابل‌‏‎ خود‏‎ جاي‌‏‎ در‏‎ هرمنوتيك‌‏‎ مباحث‌‏‎ ‎‏‏،‏‎"اولا‏‎
نتيجه‌‏‎ در‏‎ و‏‎ است‌‏‎ سودمند‏‎ ديني‌‏‎ متون‌‏‎ فهم‌‏‎ در‏‎ آنها‏‎ به‌‏‎ توجه‌‏‎
كنار‏‎ در‏‎ مباحث‌‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎ علميه‌‏‎ حوزه‌هاي‌‏‎ و‏‎ دين‌‏‎ علماي‌‏‎ توجه‌‏‎
.است‌‏‎ لازم‌‏‎ فقه‌‏‎ اصول‌‏‎ و‏‎ تفسير‏‎ علم‌‏‎ مبادي‌‏‎
متون‌‏‎ در‏‎ ظاهر‏‎ و‏‎ نص‌‏‎ به‌نام‌‏‎ چيزي‌‏‎ كه‌‏‎ باورم‌‏‎ اين‌‏‎ بر‏‎ ‎‏‏،‏‎"ثانيا‏‎
محل‌‏‎ مي‌تواند‏‎ آن‌‏‎ مصاديق‌‏‎ از‏‎ برخي‌‏‎ هرچند‏‎.‎دارد‏‎ وجود‏‎ وحي‌‏‎
تعاليم‌‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎ كه‌‏‎ معتقدم‌‏‎ ترتيب‏‎ به‌همين‌‏‎ باشد ، ‏‎ مناقشه‌‏‎
و‏‎ زمان‌‏‎ گذشت‌‏‎ با‏‎ و‏‎ مي‌باشند‏‎ يقيني‌‏‎ فروع‌‏‎ و‏‎ اصول‌‏‎ از‏‎ ديني‌‏‎
.نمي‌آيد‏‎ وارد‏‎ آن‌‏‎ به‌‏‎ خللي‌‏‎ هم‌‏‎ هرمنوتيك‌‏‎ علم‌‏‎ پيدايش‌‏‎ حتي‌‏‎
و‏‎ فهم‌‏‎ بودن‌‏‎ بي‌ضابطه‌‏‎ معناي‌‏‎ به‌‏‎ تفاسير‏‎ تنوع‌‏‎ امكان‌‏‎ ‎‏‏،‏‎"ثالثا‏‎
تفاسير‏‎ همه‌‏‎ يكسان‌‏‎ اعتبار‏‎ مستلزم‌‏‎ و‏‎ نيست‌‏‎ ديني‌‏‎ متون‌‏‎ تفسير‏‎
اثبات‌‏‎ قابل‌‏‎ اين‌‏‎ و‏‎ دارد‏‎ وجود‏‎ نادرست‌‏‎ "قطعا‏‎ تفاسير‏‎.‎نيست‌‏‎
.است‌‏‎
اشكوري‌‏‎ فنايي‌‏‎ محمد‏‎
دارد‏‎ ادامه‌‏‎


© 1998 HAMSHAHRI, All rights reserved.
Web design and hosting by Hamshahri Computer Center.