شناسي غرب و سياسي اجماع ايران چالش‌هاي
دانشگاه استاد سريع‌القلم محمود دكتر با گفت‌وگو
صورت به غرب آيا شناخت؟ چگونه بايد را غرب :اشاره
غرب با ايران رابطه معاصر مي‌گيرد؟تاريخ تصميم يكپارچه
شيفتگي ، از مايه‌هايي از سرشار فرنگ ، ديگر زبان به يا
همچنين و عزت‌طلبي خودباختگي ، عصيان ، ترس ، نفرت ،
.است بوده ديپلماسي قالب در استعماري قراردادهاي
سلاطين ، دربار به نفوذ با معاصر تاريخ در غرب نقش مهمترين
بي‌عرضه پادشاه كارآوردن روي اميركبير ، بردن بين از
پسرش ، و رضاشاه چون مستبدي عناصر به بخشيدن قدرت قاجار ،
مردمي و دموكراتيك حكومت سرنگوني و مرداد كودتاي 28
نقش از سلسله آخرين شايد.است بوده...و مصدق دكتر مرحوم
منظور به آمريكا بويژه رفتاري شيوه در بتوان را غرب
اسلامي انقلاب و قيام 42 در مردم و مبارز نيروهاي سركوب
مطرح سوال اين سياهي ، چهره چنين با اكنون.كرد جستجو 57
روند به توجه با روابط تنظيم به مي‌توان چگونه كه است
قطبهاي ميان اين در پرداخت؟ كشورها روابط شدن جهاني
بين‌الملل نظام در اهميتي چه از آمريكا بويژه قدرت
و محاسبه گرو در ميان اين در ايران بقاء و برخوردارند
مسائل به حاضر گفت‌وگوي است؟ پارامترهايي چه روي بر عمل
.مي‌پردازد فوق
انديشه گروه
و تعريف غرب از باشد قرار اگر سوال نخستين عنوان به *
و تعريف چگونه را غرب شما بدهيم ، دست به روشني تفكيك
مي‌كنيد؟ تفكيك
-علمي فلسفي ، غرب غرب به را غرب بايد من نظر به -
به.كنيم تقسيم جغرافيايي غرب و سياسي غرب تكنولوژيك ،
تعريف مختلف مدار چهار در مي‌توان را غرب ديگر ، عبارت
و مماس نقاط يكديگر با طبيعي طور به مدار چهار ايننمود
با رابطه در اهميت با نكته.دارند تلاقي زمينه‌هاي
در حوزه چهار اين كه است اين غرب مجموعه مختلف حوزه‌هاي
منسجم منطق يك با هماهنگ صورت به ساله ، پانصد دوره يك
و سياست اقتصاد ، ديگر ، عبارت بهكردهاند رشد دروني
بنابراين مي‌شوند ، تغذيه سرچشمه يك از هرسه غرب ، فرهنگ
بايد مي‌كنيم ، نگاه غرب به ايراني عنوان به ما وقتي
غرب؟ كدام كنيم ، سوال خودمان از هميشه
آمريكا شمال اروپا ، يعني جغرافيايي غرب با مي‌خواهيم آيا
و سياست با يا آنها ، تفكر و فرهنگ و فلسفه با ژاپن و
و فن‌آوري و علم با يا و آنها جهاني ديپلماسي و حكومت
نظرم به.باشيم داشته سروكار آنها اقتصاد و تكنولوژي
به ملت ، يك و كشور يك عنوان به ما كه صورتي در مي‌آيد ،
ما كاري تلاقي نقطه اولين برسيم ، فرهنگي روشن هويت يك
آن از بعد و است تكنولوژي و اقتصاد فن‌آوري ، حوزه باغرب ،
و بررسي مورد را غرب فرهنگ و فلسفه مي‌توانيم ما كه است
بر هنگامي غرب سياسي تسلط ميان اين در.دهيم قرار تعامل
خود ، از روشن تعاريف ما كه آمد نخواهد پيش مجددا ما
داشته سياسي ثبات و مردم و نخبگان ميان در سياسي اجماع
.باشيم
غربشناسي به بايد ما كه شمامي‌فرمائيد واقع در *
بپردازيم؟
گذشته سال صدوپنجاه طول در ما جدي مشكلات از يكي -
به.است بوده غرب قبال در ما فلسفي و روشنفكري اختلافات
و ايران بر غرب سياسي تسلط و خودمان ضعف‌هاي واسطه
سوي از و ديده‌ايم سياسي فقط را غرب سو يك از خاورميانه ،
وارد هم اگر.ديده‌ايم حاشيه در را فني و فلسفي غرب ديگر
.است بوده مصنوعي شدت به ما فهم شده‌ايم حوزه‌ها اين
مواجه‌ايم ، گره‌اي تك جهاني با ما كه است حالي در اين
هر و است گرفته شكل غرب مركزيت و كانون با كه جهاني
تعريف را خودش بخواهد كه جهاني منظومه اين از نقطه‌اي
تاريخ ، گذشته ، به بومي نگاه يك كه اين ضمن بايد كند
بايد ضمنا باشد ، داشته خود ارزش‌هاي و فرهنگ فلسفه ،
جهاني مركزيت و كانون اين با منطقي ارتباط چه ببيند ،
ارزش‌گذاري قصد ، است ، واقعيت يك بيان صرفا اين دارد ،
.ندارم
چيست؟ گره‌اي تك جهان اين شاخص‌هاي *
در ثروت و قدرت شاخص‌هاي تمامي درصد هشتاد حدود ببينيد -
تا گرفته رسانه‌ها و تبليغات از است ، غرب نزد جهان سطح
كنيم درك را مساله اين ما اگر.علم و تسليحات تكنولوژي ،
آن به و دارد معنايي چه درصد هشتاد اين علمي لحاظ به كه
را خود تكليف مي‌توانيم راحتي به كنيم نگاه بينانه واقع
هند و چين.شويم هول نبايد البته.كنيم روشن غرب قبال در
حفظ را خود حاكميت و استقلال اينكه ضمن.كنيد رامشاهده
.مي‌كنند كار غرب و جهان با كرده‌اند ،
نفس به اعتماد كه بوده اين ما ديگر مشكل مي‌كنم فكر من
واقعي نفس به اعتماد.نداشته‌ايم غرب با تعامل در كافي
ميان اين در.كنيم قهر نه و شويم شيفته نه كه است دراين
.كنند حل را مساله اين نمي‌توانند انديشمندان فقط
.دارند مساله اين فصل و حل در مهمي نقش سياستمداران
سكه يك روي دو يعني اين و "خود فهم" يعني ،"غرب فهم"
آنچه البته.نكرده‌ايم جدي كار زمينه اين در ما.شناخت
به مربوط گفتم كه همانگونه شود مختل ما شناخت شده باعث
بينش‌هاي وجود اين بااست غرب منفي عملكرد و گذشته
جامعه از بخشي.است آمده بوجود غرب به نسبت نيز مختلفي
جذب هم بخشي دارد ، شيفتگي غرب به قسمتي.است ستيز غرب ما
ما بنابراين است ، كرده قهر آن با نيز بخشي و شده غرب
و ملي فرمول و فهم يك و ملي اجماع يك به نتوانسته‌ايم
و افراط دوره‌اي ، هر دربرسيم باغرب رابطه در كلان
نيست كشور كل نفع به مجموع درداشتهايم عجيبي تفريطهاي
اين سياستمداري هنر.بمانيم اجماع بدون وضعيت اين در كه
مردم نفع به منطقي چارچوبي در را مختلف ديدگاههاي كه است
.كنيم استخراج
از و نيست واحد مجموعه يك غرب كه كرديد اشاره شما *
عناصر آن آيا.است شده تشكيل مختلفي اجزاء و عناصر
شرقي‌ها ما با مشتركي وجه برديد ، نام آن از كه مختلفي
چيست؟ وجوه اين دارد ،
كنم ، مطرح غليظتر يا اختلافات كه دارم اعتقاد من -
ميان تضاد شوند ، يعني نمي حل وقت هيچ غرب ، و شرق تضادهاي
نگاه ميان تضاد محاسبه ، و اخلاق ميان تضاد ماده ، و اشراق
.است عرفاني نگاه و دنيوي
زيرا نمي‌رسند ، تلاقي نقطه به هيچ‌وقت دو اين اين‌رو از
است ، آن كاربردي و منطقي تلفيق در هنر.مختلفند منظومه دو
از بيش شايد دارند ، را هنر اين ايرانيان اتفاقا
اقدام ، اين مي‌كنم تاكيد اما چيني‌ها و هندي‌ها
و طراحي كار بتوانند تا مي‌خواهد بزرگي سياستمداران
نفع به را مسايل كه گونه‌اي به دهند ، سامان را آن اجرايي
تاريخي -فلسفي تضاد يك درواقعكنند تمام كشور و مردم
.دارد وجود
وضعيت ساماندهي به است ، مفيد ما براي غرب كه آنجايي اما
پيدا دسترسي تجربياتي به غرب يعني ، برمي‌گردد ، ما دنيايي
ما همه و مي‌شود تلقي بشري ميراث عنوان به كه است كرده
و صنعت تا گرفته ، هواپيما از مي‌كنيم ، بهره‌برداري آن از
نگاه خود اطراف به ما اگر...غيره و ارتباطات كامپيوتر ،
تا و تكنولوژيك غرب علمي ، غرب كه مي‌بينيم كنيم
.دارد حضور ما زندگي وجوه تمامي در فرهنگي غرب اندازه‌اي
دچار كنيم نفي را غرب اهميت و وجود بخواهيم اگر بنابراين
هست ، جا همه اقتصادي نظر از غرب چون بود ، خواهيم توهم يك
غرب با بايد ما كه جايي و غرب و ما اشتراك و تلاقي نقطه
و فن‌آوري تكنولوژي ، اقتصاد ، حوزه در عمدتا كنيم ، كار
امريكا در دنيا كتابهاي تمام ببينيد 62درصد شما.است علم
كتابهاي درصد شش كه است انگليس بعدي كشور مي‌شود ، چاپ
آلمان ، كشورهاي مجموعه سهم مي‌شود ، چاپ آنجا در دنيا
تنها 1012 استراليا ژاپن ، كانادا ، ايتاليا ، فرانسه ،
كشور هفتاد حدود ميان در (حدود 20درصد) بقيه و است درصد
و علمي تمركز ديگر ، عبارت بهميشود پخش دنيا
آمريكا و ژاپن آلمان ، كشور كه است گونه‌اي به تكنولوژيكي
.دارند دراختيار را جهاني توليد به 55درصد نزديك مجموع در
بزنيم زانو اكنون كه نيست اين آمار اين ارائه از منظور
منظور.كنيم رها را كشور حاكميت اصل و بمانيم مبهوت و
قبول و فهم - كنيم درك را جهاني واقعيتهاي كه است اين
انرژي و نيرو ما در بايد بلكه نيست آرمان نفي واقعيت ،
.كند ايجاد رقابت و فعاليت و كار براي
ما دنيايي سامان به غرب با ما اشتراك و تلاقي عمده
اما است ، خورده گره غرب با ما دنيايي سامان بازمي‌گردد ،
بوده حماسي نگاه يك غرب به ما نگاه كه است اين ما مشكل
توجه بايد است ، غرب به عقلايي نگاه ما نياز كه حالي در
خود براي آنجا در قطعا ببيند ، ضعف جا هر غرب كه داشت
سلطه و نفوذ قدرت ، چون مي‌كند ، ايجاد ردپا طبيعي به‌طور
.بگيريد را نفوذ و قدرت جلوي نمي‌توانيد شما.مي‌آورد
.باشيد داشته اعتمادبه‌نفس و باشيد قوي خودتان اينكه مگر
بايد مي‌كنيم استفاده غرب با تقابل براي ما كه انرژي
.كنيم صرف محلي باورهاي و داخلي اعتمادبه‌نفس افزايش براي
و اقتصاد حوزه در عمدتا غرب با ما مساله من نظر به
نزاع خود حتي.نيست نزاع و تقابل نوع از كه است تكنولوژي
تصور مااست اصل نزاع كيفيت و روش بلكه نيست ، اصل هم
تا باشيم داشته تقابلي نگاه غرب با بايد كه مي‌كنيم
با ما تقابل مبناي كه حالي دركنيم حفظ را خود اينكه
با كار اثر در هستيم ، نگران مااست ما فرهنگي قدرت غرب
است اين بدهيم ، دست از را ملي‌مان حاكميت و استقلال غرب ،
كار غرب با بتوانيم تا برسيم فرمولي به نتوانسته‌ايم كه
.كنيم
اولين ايران ، اقتصادي و ژئوپليتيك واقعيات چارچوب در
سياسي ، مدار است ، اقتصادي مدار غرب ، با ما ارتباط مدار
روابط طبيعي به‌طور اقتصادي كار كه چون است ، دوم مدار
و فلسفه فهم آن از بعد و مي‌طلبد سياسي و ديپلماتيك
مي‌توانيم غرب با ما كه است قسمت اين در و است غرب فرهنگ
.باشيم داشته فكري رفت‌وآمد و ديالوگ مكالمه ،
ايران كه جهاني مناسبات در به‌خصوص شدن جهاني بحث در *
مي‌كنيد فكر شما است ، مناسبات آن از جزيي حال هر به هم
جايگاهي چه غرب اينكه يا دارد غرب براي جايگاهي چه ايران
است؟ قائل ايران براي
لحاظ به كه مي‌كنيم زندگي منطقه‌اي در ايرانيان ما -
اقتصادي سياست و خارجي سياست تحت‌الشعاع سياسي و اقتصادي
منطقه اين در عمده بازيگر بگوييم مي‌توانيم امريكاست ،
هم اندازه‌اي تا و است انگلستان دوم بازيگر و امريكا
.هستند امريكا رفتار تحت‌الشعاع هم ديگران فرانسه ،
و كرده باز جايگاهي چه ما براي غرب بگوييم اگر بنابراين ،
ببينيم بايد دارد ، ايران به‌عنوان ما از تعريفي چه
عمده مي‌كنم ، فكر من مي‌كند ، نگاه ايران به چگونه امريكا
نزديك است ، انرژي مسائل حوزه در ايران ، به امريكا نگاه
و شمالي مناطق در دنيا گاز و نفت منابع از درصد هشتاد به
.دارد قرار ايران جنوبي
.است ايران رفتار الشعاع تحت انرژي ، اين امنيت نتيجه ، در
نقشي چه ايران كه است نگاهي ايران ، به نگاه دوم مدار
در سياسي ثبات حفظ و منطقه‌اي امنيت حفظ در مي‌تواند
.كند ايفا منطقه
ايران به آنان نگاه مانند كنوني ايران به غرب نگاه آيا *
است؟ اسلامي انقلاب ابتداي در
كه مي‌پرسيديد من از پيش سال پانزده حدود جنابعالي اگر -
متفاوتي پاسخ‌هاي است ، چگونه ايران به آمريكا و غرب نگاه
براساس عمدتا امروزرفتارش ايران زيرا مي‌دادم ،
ايران ، منطقه‌اي سياست و خارجي سياست است ، ژئوپليتيك
و موضوعات به و تركيه عراق ، عربستان ، به نگاه مانند
براساس و هند به نگاه يا و افغانستان چچن ، مثل بحرانهايي
كه است شكل‌گيري حال در جانبه دو روابط و ملي مصالح
حال است ، شده بنا سياسيمان جغرافياي و ملي قدرت براساس
كه هستيم اين دنبال به چون مي‌كنيم ، رفتار گونه اين چرا
گذشته در ما رابطه.كنيم برقرار را دولت با دولت روابط
اكنون هم اما بود ، منطقه دولت‌هاي و جريانها گروه‌ها ، با
.مي‌كنيم حركت پيچيده‌تري روابط سمت به
نسبي مزيت يك ما براي ما ، از غرب تلقي و تعريف آيا *
مي‌كند؟ ايجاد
داخلي سامان ما كه اين به مشروط مي‌كند ، ايجاد بله ، -
استفاده غرب خير ، باشيم ، نداشته سامان اگر باشيم ، داشته
اين مي‌كند ، تحميل را خودش كار دستور و مي‌برد را خودش
عنوان به دارد ، قرار آمريكا خارجي سياست ساختار در روش
آمريكا جمهوري رئيس ريگان پيش ، سال هجده به نزديك نمونه
طرح يك فقط آمريكا در كه كرد مطرح را ستارگان جنگ بحث
را شوروي به آمريكا تهاجمي توان كه بالقوه‌اي طرح بود ،
طرح اين آمريكاييها كه وقتي مي‌برد ، فضا به زمين روي از
و فني توان اصلا شد متوجه شوروي كردند مطرح را
سياسي مذاكرات در بنابراين ندارد ، را كار اين تكنولوژيكي
برمي‌گردد نسبي مزيت اين كه است اين من نكتهآمد كوتاه
اول باره اين در كردم عرض كه گونه همان.ما موقعيت به
در آيا يعني سياسي ، اجماع مساله دوم است ، هويت مساله
آن در مي‌خواهد كشور كه مسيري درمورد دولتمردان ميان
حاضر درحال اما.نه يا دارد ، وجود اجماعي كند ، حركت
طرف به را سياست طناب هركس و ندارد وجود اجماعي
نسبي مزيت ما بيايد پيش شرايط اين كه وقتي خودمي‌كشد ،
سخت مقدار يك آن به پرداختن شايد كه سوم حوزه نداريم ،
مورد دراين صفويه از بعد ما كه است "دولتمردي هنر" است
كه دولتمرداني سالها اين طي ما يعني ضعيف‌بوده‌ايم
تا بدهند تشخيص خوب را بين‌المللي و داخلي مسائل بتوانند
را وجامعه كنند استخراج فرمولي محور دو اين از بتوانند
ضعف اين ايم ، داشته كم بسيار بدهند سوق آن طرف به
.است داشته هزينه بسيار ايران براي دولتمردي
هزينه‌هاي مي‌آييم ، بيستم قرن طرف به قدر هر رو اين از
شما اگر دنيا جاي هر در. است شده بيشتر روش‌هايي چنين
مي‌بينيد ، غرب حوزه از خارج كشورهاي ميان در پيشرفتي
"ملي حاكميت" يكي.است تفكر دو تلاقي محصول كه است پيشرفتي
فكر جهاني كه دولتمرداني."انترناسيوناليسم" يكي و
.بكنند مديريت خوبي به را خود كشور نمي‌توانند نكنند ،
ما از آمريكا و غرب كه تلقي با مي‌توانيم ما اين بنابر
دولتمردان اينكه به مشروط باشيم داشته نسبي مزيت دارد ،
نگاه از من منظور باشند ، داشته مسائل به جهاني نگاه ما
براي آن به توجه با و كنند درك را جهان كه است اين جهاني
.كنند برنامه‌ريزي ملي منافع حفظ
آزادي اسماعيل:از گفت‌وگو
دارد ادامه
|
