رابا آن است نيامده دست به آسان آب
...آب ليوان يك سرگذشت بنوشيم احترام
...زمين افسون
رابا آن است نيامده دست به آسان آب
...آب ليوان يك بنوشيم‌سرگذشت احترام
يك از بهتر چيزي چه تابستاني ، نفس‌گير و گرم هواي اين در
طور به سازد؟ برطرف را تشنگي‌مان مي‌تواند سرد آب ليوان
.رانمي‌گيرد حياتبخش مايع اين جاي ديگري چيز هيچ يقين
وجود كي از آب اين مي‌دانيم؟ چه آب اين منشاء درباره
چيست؟ آن وسرگذشت مي‌آيد كجا از داشته ،
بس سفري از را ما مي‌توانند آب ليوان اين مولكولهاي
از بعضي.سازند آگاه سرگذاشته‌اند ، پشت كه دراز و طولاني
خلقت شاهدان قطعا و دارند ساله ميليارد عمر 1015 آنها
سانتي‌ليتري ليوان 25 اين.بوده‌اند كهكشان از گوشه‌اي
تشكيل آب مولكول (x10258)ميليارد ميليارد ميليون از 80
اتم يك و هيدروژن اتم دو شامل آن مولكول هر كه است شده
آب "خارجي چرخه"از مولكول‌ها اين بيشتر.مي‌باشد اكسيژن
جوي و اقيانوسي قاره‌اي ، سه‌منشاء بين و زمين سطح در كه
مي خوب را چرخه اين روند.شده‌اند تامين دارد جريان
طبيعت تقطير عظيم ازكارخانه‌هاي حاصل آب بخار:شناسيم
بالاي قسمت‌هاي در و كرده صعود جو در اقيانوس‌ها ، يعني
سطح به مجددا جوي نزولات صورت به و شده متراكم و سرد آن
.مي‌گردد باز دريا به نهايتا و زمين كره
رود در پستي به بالا از آب
بررود بالا به پستي از آنگه
هوا گردد همي جوشش از آب
آبها زسردي گردد هوا آن و
(معنوي مثنوي سوم دفتر)
.است سال هزار ده‌ها تا روز چند از چرخه اين زمان مدت
روز حدود 10 اتمسفردر در آب مولكول يك اقامت متوسط زمان
بيش اقيانوس در اقامتش زمان كه حالي در مي‌انجامد طول به
كه آبي ساده‌تر ، عبارت بهميكشد طول سال هزار از 35
زمان در است ، شدن تبخير حال در اقيانوس‌ها در هم‌اكنون
بود كرده شروع تازه كه "كرومانيون" اوليه انسان پيدايش
اين.است شده اقيانوس‌ها آن وارد بايستد ، خود پاي دو روي
تمام كه گفتيم ولي.آب"خارجي چرخه"مورد در بودمختصري
بعضي.نشده‌اند تامين چرخه اين از ليوانمان آب مولكولهاي
اعماق در مدتها برسند ، زمين سطح به اينكه از قبل ازآنها ،
اعماق در كه مي‌دانيم اگرچه.داشته‌اند اقامت زمين
اتمسفري ميليون فشارهاي و درجه‌اي هزاران زمين‌حرارت‌هاي
تشكيل‌دهنده مواد و سنگ‌ها ذوب كارخانه آنجا و حكمفرماست
دهانه به نگاه يك با ولي است زمين داخلي اقشار
آنها از كه سفيدي دودهاي مشاهده و فعال آتشفشان‌هاي
آب بخار معتنابهي مقدار كه درمي‌يابيم مي‌شود متصاعد
بخشهاي و مذاب مواد مخزن‌هاي از آتشفشاني مجراهاي توسط
در كه آب "داخلي چرخه".مي‌آيد سطح به زمين گوشته عميق
زمين پوسته زير از درست يعني كيلومتري تا 2900 اعماق 30
مانده باقي ناشناخته هنوز است جريان در گوشته اعماق تا
شده مسلم اكنون تا كه آنچه زمين‌شناسان اعتقاد به.است
زيادي تغييرات باعث زمين اعماق در آب حضور كه است آن است
.مي‌گردد آن سنگ‌هاي شيميايي و فيزيكي خواص و جنس در
همرفتي جريان‌هاي روي بر مستقيم طور به اعماق در آب وجود
اين از كه زمين سطحي حركت‌هاي بر نتيجتا و گوشته درون
درون جريان‌هاي.است موثر مي‌گيرد نشات جريان‌ها
مي‌كنند ، تضمين زمين داخل در را ماده حركت كه گوشته‌اي
زايش خصوصا و آتشفشاني پديده به منجر سطح ، در مي‌توانند
كف در نو پوسته همچنين‌ايجاد و عظيم جبال سلسله
از بخشي فرورانش ديگر طرف از و طرف يك از اقيانوس‌ها
پله‌هاي يا نقاله صفحه حركت بسان گوشته داخل در پوسته
زمين پوسته قسمت آن شدن محو و وذوب نرم نتيجتا و برقي
:گردند
نرم پشم چون شده بيني كوهها
گرم و سرد زمين اين گشته نيست
(معنوي مثنوي دوم دفتر)
آب ميزان كه است آن مويد زمين‌شناسان جديد تحقيقات نتايج
.اقيانوس‌هاست برابرآب چهار تا يك از زمين اعماق در موجود
ما ليوان مولكول‌هاي‌آب از تعدادي كه است بديهي
.مي‌باشند طولاني چرخه اين قديمي مسافران
اين به ورود از پيش مختلف ، صور به آب كه مي‌بينيم ولي
.است داشته وجود خود "سفرزميني" شروع از قبل يعني چرخه‌ها
اين وارد چگونه و مي‌آيند؟ كجا از آن مولكولهاي پس
شده‌اند؟ چرخه‌ها
و برگرديم عقب به بايد سوال‌ها اين به دادن جواب براي
در بگوييم بهتر يا آسمان‌ها در را مسافران اين ردپاي
.بگيريم پي زمين ، كره گرفتن شكل از قبل كهكشان‌ها ،
نيم‌ميليارد و چهار حدود در شمسي منظومه تشكيل با همزمان
يا اوليه ابرهاي كاروان با مولكول‌ها اين سفر پيش سال
منيزيم ، سيليسيم ، هيدروژن ، از متشكل سحابي توده‌هاي
.ميهمانند ما منزلگاه به امروز و شروع غيره و آهن اكسيژن ،
اجزاء و نيست آنها سفر شروع اين كه مي‌بينيم هم باز ولي
وجود هم شمسي منظومه از قبل ليوان دهنده تشكيل
كوتاه‌ترين مي‌آيند؟ كجا از اينان بالاخره پس.داشته‌اند
!كائنات سرچشمه از:كه است اين پاسخ
قديمي‌ترين هيدروژن ، يعني آب تشكيل‌دهنده اصلي عنصر بله ،
عنصر ساده‌ترين اين.است يافته خلقت كه است مولكولي
تنديس و اتمي "پروتوتيپ" كه (پروتون يك با)شيميايي
سال ميليارد حدود 15 مي‌باشددر اتم اولين و ساده‌ترين
با)هليوم يعني ديگر عنصر از كمتري مقدار همراه به پيش ،
ديگر جزء.است شده خارج آفرينش كارخانه از ،(پروتون دو
ساختار ولي كمتر ماعمر ليوان اكسيژن‌هاي يعني آب مولكول
امتزاج از و دارند (پروتون هشت با)پيچيده‌تري اتمي
در هسته‌اي ، مسلسل انفجارهاي فرآيند طي هليوم و هيدروژن
.شده‌اند متولد ستارگان اولين تشكيل زمان
هم ستارگان حال شامل است كلي قاعده كه فناپذيري اصل
سروصداي با بزرگ‌ترها و آرام كوچك ستارگان لذا و مي‌شود
كهكشان‌ها در را في‌الضميرشان ما و شده منفجر بيشتري
است ، زايشي مقدمه مرگي هر كه ديگري اصل طبقپراكندهاند
هيدروژن‌هاي با انفجارها اين از شده آزاد اكسيژن‌هاي
كه داده را آب مولكولهاي تشكيل و شده تركيب موجود ،
(سحابي)اوليه ابرهاي عظيم توده‌هاي ايجاد به نهايتا
نخستين هسته‌هاي كه ابرهاست همين واز گشته‌اند منجر
.يافته‌اند تكوين زمين كره جمله از و شمسي منظومه اجزاء
و بي‌رنگ مولكولهاي همان ليوان ، اين اجزاء از برخي آري ،
كهكشان‌هارا از حكايت اقيانوس يك كه هستند بي‌بوئي
.بنوشيم احترام با پس.آورده‌اند ارمغان به ما براي
محمدرهگشاي دكتر
بهشتي شهيد دانشگاه -زمين علوم دانشگاه
...زمين افسون
هزار و648 ميليون يك.است سرزميني‌پهناور ايران
اين از نيمي دست‌كم اما.دارد مساحت و195كيلومترمربع
هم را باقيمانده نيم از سوم ودو كوير و كوه را مساحت
.مي‌دهد تشكيل مرتع و جنگل از اعم گياهي پوشش با زمينهايي
باقي سوم يك برعهده همه ايران جمعيت معيشت بار بنابراين
همه در را جمعيت نيازهاي بايد كه زميني است ، مانده
تاسيسات و راه ساخت تا گرفته اقتصادي توليد از عرصه‌ها
.سازد برآورده شهر و مسكن و زيربنايي
بورس كه است دهه چند و چندين واقع در متمادي ، ساليان
غير سود با بفروشي ، و بساز و زمينخواري شهري ، زمين بازي
نظام معلوليت نماد توليد ، بخشهاي براي رقابت قابل
حوزه از شهري زمين اقتصادي نقش و است شده كشور اقتصادي
شهري ، توسعه و سازي مسكن عرصه يعني آن ، تاثير بلاواسطه
در جهان ، پيشرفته كشورهاي همه در.است رفته فراتر بسيار
به زمين وقتي اقتصادي ، -اجتماعي تحول تاريخي عطف نقاط
اين مالكان به بادآورده‌اي ثروتهاي شد ، تبديل شهري زمين
نيروي دليل به اقتصادي ، تحولات سير در ولي رسيد ، زمينها
و صنعت صاحبان و كننده توليد اقشار موثر سياسي -اجتماعي
آراي اساس بر منتخب حكومتهاي شكل‌گيري دموكراتيك ساختار
تنظيم مختلف ، گروههاي و اقشار اقتصادي ، منافع صاحبان
زمين كه گرفت صورت نحوي به آن اعمال و قوانين و مقررات
.شد بدل سرمايه به توليد عوامل ديگر همچون نيز
و آورد پديد ناهنجار شرايطي ناقص فرايندي ما كشور در
ناگهان بود ، نشده توجهي آنها به مدتها كه را وسيعي اراضي
.كرد آنها برسر سخت رقابت و شهري املاك و زمين بازار وارد
زمين قيمت دائم و شده تثبيت افزايش رويداد اين ماحصل
فعاليتهاي خطر معرض در و نشده تضمين سود مقابل در شهري
جان سماجت با همچنان امروز تا كه بود ، توليدي اقتصادي
يعني مرده ثروت فرايند اين در واقع در.است كرده سختي
رشته‌هاي در اقتصادي زنده سرمايه با مقايسه در زمين ،
توسعه مهم موانع از و بيشتر و بيشتر ثروت زاينده توليدي ،
.است شده توليدي اقتصادي بخشهاي
را فرايند اين شكل‌گيري سرآغاز مسامحه كمي با بتوان شايد
سال 1307 در.كرد تلقي شمسي قرن 1300 نخستين سالهاي
اروپايي ممالك از تقليد به املاك ، و اسناد ثبت قانون
كه شد علما مهر به ممهور ملكي اسناد مرسوم روال جايگزين
سوءاستفاده‌هاي و بي‌ترتيبي‌ها و بي‌نظميها بود قرار
مهر شناسايي عدم روشها ، نبودن يكنواخت از ناشي احتمالي
آسان نسبتا تصرف امكان و ديگر علماي توسط علما از يك هر
ثبت متقاضيان قانون اين براساس.كند مرتفع را اسناد در
ارائه خود نام به را ملك ثبت درخواست سال سه ظرف بايد
معارض ، نبودن صورت در آگهي ، نوبت سه از پس تا مي‌كردند ،
اين تصريح رغم به رويه اين.شود ثبت آنها نام به ملك
مراتع و جنگلها موات ، اراضي عمومي مالكيت مورد در قانون
قانون ماده 14 وجود استناد به...تپه‌ها و كوهها طبيعي ،
اگر موات زمين آن براساس كه اسلامي فقه از ماخوذ مدني
ملك به مي‌تواند باشد ، داشته احيا سابقه يا شود احيا
ثبت زمينه در گسترده‌اي فساد منشا سر شود ، تبديل
شهرها نزديكي در موات زمينهاي مربع متر ميليون ميليونها
دوره اين در.نداشت ثبت متقاضيان براي هم هزينه‌اي كه شد
كه شهرها اطراف و محدوده داخل موات و باير اراضي بيشتر
همچنين مي‌شد ، تلقي عمومي ملك مي‌بايست و بود مالك بدون
حريم و مسيلها و متروكه گورستانهاي موارد از بسياري در
و تنظيم يعني روش ، اين از استفاده با راهها و رودخانه‌ها
تملك و رسيد ثبت به زمين‌خواران توسط محلي استشهاد ارائه
همين در هاشمي فضل‌الله قلم به "زمين سياست") "...شد
.(شماره
تقديم امر اين به خردمندانه و آگاهانه واكنش نخستين
توسط مجلس به سال 1331 در موات زمينهاي كردن ملي قانون
دوره اين در كه قوانيني مجموعه.بود مصدق دكتر دولت
ناكام درخواستهاي به تماما آن ريشه‌هاي و شد تصويب
زمين ، مالكيت مهم شكل يك مشروطه انقلاب در) مشروطه انقلاب
در موقت صورت به شاه كه زميني معناي به تيول يعني
نشانگر مي‌گشت ، باز (شد ملغي مي‌داد قرار افراد اختيار
زندگي مقتضيات به نسبت واقع‌بينانه و روشن ادراك وجود
اعاده قانون دوره همين در كه نيست بيمعنابود شهري
مديريت سازمان استقلال كه نحوي به شهر انجمنهاي اختيارات
به مربوط مقررات همچنين و كند حفظ دولت مقابل در را شهري
در شهرسازي برنامه و طرح بر مبتني شهرك‌سازيهاي نخستين
همچنين و شهري كم‌درآمد اقشار براي بزرگ شهرهاي و تهران
و صنفي تشكلهاي و نهادها فعاليت نحوه به مربوط قوانين
اقشار حقوق مدافع مدني نهادهاي تشكيل هدف با اي اتحاديه
.شد تصويب و تدوين صنفي ، منافع مبناي بر اجتماعي ،
ملغي يا مرداد 1332 كودتاي 28 از پس قوانين اين اكثر
از عملا گرفت ، صورت آنها در كه تعديلهايي با يا شدند ،
از تقديمي قانون تعديل مثال طور بهافتادند انتفاع حيز
بايربدون اراضي به محدود كه نحوي به مصدق دكتر دولت طرف
شود ، شهرها اطراف در معيني شعاع تا فقط موات ، و مالك
شد محدده از خارج اراضي به زمين‌خواران دست‌اندازي موجب
از خارج اصطلاح به سكونتگاههاي شكل‌گيري منشا سر كه
ادامه هم هنوز كه شد ، بزرگ شهرهاي همه اطراف در محدوده
و بزرگ شهرهاي در شهري توسعه بزرگ گره‌گاههاي از و دارد
.مي‌شود محسوب متوسط
شهرهاي در زندگي شدن پيچيده‌تر و شهري جمعيت رشد با
تاسيسات و راهها ازقبيل عمومي امكانات و مسكن به نيازمند
و...درماني و آموزشي مراكز پاركها ، خدماتي ، تجهيزات و
از شهري جمعيت نياز مورد خدماتي كاربريهاي كليه مجموع در
عمومي بخش و دولت و قانون مداخله ضرورت شدن بارز و سو يك
براي شهري ، اززمينهاي بهره‌برداري نحوه در (شهرداريها)
به موادي الحاق طريق از دهه 40 ، سالهاي در بار اولين
از بهره‌برداري نحوه محدودكننده شهرداري ، قوانين قانون
.شد تصويب و طرح شهرها در املاك
اين همه رغم به شهري ، زمين مديريت و زمين‌شهري مسئله
توسعه معضل اصلي‌ترين مثابه به هنوز مقررات و قوانين
به و نشده تبديل سرمايه به زمين.است مانده برجا شهري
دليل به كالاها ، ساير با متفاوت بازار با كالايي عنوان
مثابه به زمين ، بر مالكيت بلامنازع و مقدس حق استحكام
و انحصار پي‌درپي موجهاي دستخوش" سودآور هميشه كالاي
بفروشان و بساز و زمين‌خواران."است شده واگذاري
.بوده‌اند دوران اين طول در شهري زمين اصلي سوداگران
باغهاي و كشاورزي زمينهاي تفكيك آنها اقدامات ماحصل
سودهاي بسازوبفروشي‌با رواج و شهرها داخل و شهرها اطراف
در غيرقانوني شهرهاي و شهركها شكل‌گيري و سو يك از هنگفت
ادامه امروز تا همچنان كه بوده ديگر سوي از شهرها اطراف
.است يافته
بسكي سهيلا
تابستان 1380 -شهر اجتماعي - فني فصلنامه از شده كوتاه
|
