(بخش واپسين)باستانشناسان‌غربي‌درايران
ما فرهنگي ميراث و تحقيقات‌ايرانشناسي
از پرشماري كاوش هيات‌هاي ميلادي ، دهه 30 آغاز همان از
ارنست‌هرتسفلد.شدند سرازير ايران به آمريكا بالاخص غرب
كاوش و حفاري ايران ، وقت دولت هزينه با سال 1928و از
تا 1934با سال1931 از و آغازكرد پاسارگادرا در
باستانشناسي كاوش‌هاي شيكاگو ، شناسي شرق موسسه حمايت
جنگ آغاز تا از 1934داد پرسپوليس‌ادامه در را خود
باستانشناسي‌ايران كل اداره اشميث‌و دوم ، جهاني
ادامه جمشيد تخت در را باستانشناسي‌هرتسفلد كاوش‌هاي
طرف‌دانشگاه از هيات‌حفاري يك همچنين.دادند
در بررسي‌هايي‌را وولن سرپرستي به آمريكا پنسيلوانيا
از سال 1925 در كه -دامغان حصار تپه و تورنگ‌گرگان تپه
اشميث‌نيز.دادند انجام -بود شناسايي‌شده هرتسفلد سوي
تپه در منظمي‌را كاوش‌هاي سالهاي 19321931 فاصله در
لانگسردوف سال 1932 در.بود رسانيده انجام به حصار
براي تخت‌جمشيد نزديكي در باكون تلي در را حفاريهايي
سالهاي فاصله در.داد شيكاگوانجام شرق‌شناسي موسسه
اوپتن ، سرپرستي تحت آمريكايي ديگر كاوش 19341932هيات
خاك زير از را ابونصر قصر ساساني‌در قلعه‌اي بقاياي
تا 1937حفاريهاي سالهاي 1934 هيات‌در اين.آورد بيرون
سرانجام.داد انجام خراسان شمال در نيشابور در را منظمي
را حفاريهايي آرن سرپرستي تحت سوئدي گروه يك سال 1933 در
حفاريها اين مجموع به.داد انجام گرگان بزرگ تپه شاه در
اشميث توسط آمده عمل به باستانشناسي كاوش‌هاي مي‌توان
لرستان ، خوزستان ، ايران ، غرب اشتاين‌در اورل و لرستان در
كه اين عليرغمكرد اضافه را آذربايجان و كردستان
كاوش‌هاي درعرصه را خود برتر ممتازو موقعيت فرانسه
مشاهده حال اين با بود ، داده دست از باستانشناسي‌ايران
جهاني جنگ از قبل سال ده در فرانسوي هيات‌هاي كه مي‌كنيم
كاوش‌هاي از به‌غير.بودند فعال زمينه‌بسيار دراين دوم
دومرگان از پس را آن رولانددومكنوم كه شوش در گرفته صورت
آن ، اطراف محوطه‌هاي در لوبرتون تحقيقات نيز و داد ادامه
مناطق ساير در را كاوش‌هايي فرانسوي ، هيات‌نمايندگي
سالهاي 19331931رومن فاصله در.بود داده انجام ايران
تپه در كاوش‌هايي هم اتفاق كونتنوبه وجرج گيرشمن
سالهاي فاصله در كاوش‌ها اين كه دادند انجام گيان
.يافت ادامه گيرشمن باسرپرستي 19371933درتپه‌سيلك
كاوش‌هاي شد گيرشمن‌مجبور كه آن از سال 1941پس در
كرده آغاز سال جرج همكاري با و سال 1935 از كه را خود
در ساساني محوطه روي بر كار درآورد ، تعليق حالت به بود ،
بار كه اين تا كرد ، آغاز فارس‌را استان بيشابوردر
باستانشناسي‌را گروههاي جنگ ، فعاليتهاي آغاز ديگر
سال 1946جهت گيرشمن‌در كه هنگامي.ساخت متوقف
سال كرد ، 6 سفر شوش باستانشناسي‌به ازسرگيري‌كاوش‌هاي
سال از 40 پس نيز رولانددومكنوم مي‌گذشت‌و شل مرگ از
خود كاوش‌هاي نتايج انتشار و نگارش سرگرم شوش ، در كاوش
وي‌به همكاران و دومرگان ژاك دوره سال 1946 در.بود
.بود رسيده پايان
دوم جهاني جنگ از پس باستانشناسان‌خارجي تحقيقات
(1979-از1946)
خارجي‌در هيات‌حفاري دهها دوم ، جهاني جنگ پايان از پس
خصوص مطالعه‌در باستانشناسي‌ايراني ، كار گروههاي كنار
دادن قرار اولويت با ايران تاريخي مختلف دوره‌هاي
را ، آهن عصر آغازشهرنشيني‌و از پيش و نوسنگي دوره‌هاي
از باستانشناسي‌پس تحقيقات.كردند آغاز م.1450تا 700ق
آنها شكل و ساختار در ملاحظه‌اي قابل تغيير بدون جنگ
.گرديد آغاز
سال به 15 باايران وي آشنايي سابقه كه گيرشمن رومن
كرد آغاز را شوش درمحوطه حفاري كار مي‌رسيد ، آن از قبل
وي.بود گرفته انجام پيش سال آن 50 حفاري‌در نخستين كه
لايه‌هاي آن در كه بست كار به را خويش‌روشي درحفاري
فاصله گيرشمن‌در.داد قرار مطالعه مورد را زمين مختلف
نيم وسعت به زميني در را حفاري‌شوش تا 1966 سالهاي 1946
اشغال قرن تاريخ 30 كه نمود آغاز متر عمق 15 به و هكتار
شدن متروك عيلاميان‌تا دوره از گوناگون ملل آن‌توسط
.دربرمي‌گرفت را مغول‌ها دوره در شهرها
نيز شوش‌و شهرنشيني‌ومعماري دوره تحولات فهم براي
گيرشمن حفاري كارگاه شوش ، باستانشناسي توالي تعيين
فاصله 30 در وي بعد مدتيميرسيد نظر به مهم بسيار
آغاز چغازنبيل‌را معروف حفاري‌بناي شوش كيلومتري‌شرق
را آن دور دورتا كه است عظيمي معماري مجموعه شامل كه كرد
سلطنتي معابد ، كاخها ، قبرهاي شامل و دربرگرفته حصاري
.رسد مي متر به 52 ارتفاع‌آن كه است زيگوراتي و زيرزميني
استفاده خام خشت زيگورات‌چغازنبيل‌از بناي ساخت در
روي وحتي آن‌راپوشانيده‌اند سطح آجر با كه است شده
اين.مي‌شود مشاهده هايي كتيبه بنا ، خشت‌هاي از برخي
.رسيده‌است يونسكوبه‌ثبت جهاني ميراث بناامروزه‌درفهرست
جهاني جنگ از قبل كه باستانشناسان‌آمريكايي از بسياري
انجام به را حفاريهايي نيشابور و ري جمشيد ، درتخت دوم
از جديدي نسل به را خويش جاي بودند ، رسانيده
باستانشناسان از نخستين‌گروه.دادند باستانشناسان
كارلتون نظير آنها از برخي كه بودند نوسنگي دوره محققان
از آثاري و نشانه‌ها يافتن البرز ، درجستجوي قبلادر
.بود دوربرآمده بسيار اعصار در انسان نخستين حيات
باستانشناسان‌ژاپني‌در از گروهي آنها ، با همزمان
آغاز را خود حفاريهاي باكون تل تخت‌جمشيد ، نزديك مناطقي
محوطه ، آن از مكشوفه سفالهاي و سراميك‌ها كه نمودند
آن از پس.داشت سفالهاي‌شوش با قرابت‌بسياري
زمينه كشف براي بلژيكي جوان باستانشناس واندنبرگ
آن در كه سياه خاكستري‌و زيباي باستانشناسي‌سفالهاي
مي‌شد ، فروش و خريد عتيقه اشياء قاچاق بازارهاي در هنگام
دراستان نخست را نتيجه‌بخش‌خويش و طولاني كاوش‌هاي
.كرد خوروين‌آغاز مجاور درمناطق سپس و فارس
باستانشناسي علمي تحقيقات گسترش
تحقيقات‌باستانشناسي جديدي‌از مرحله سرآغاز سال 1960
هريك ، خارجي كشور ده حدود در سال دراين.است ايران در
كنار درساختند روانه ايران به را حفاري هيات چندين
مي‌دادند تشكيل را آنها اكثريت كه آمريكايي باستانشناسان
داشتند ، حضور ايران در ديرباز از كه فرانسويان و
ژاپن ، بلژيك ، ايتاليا ، آلمان ، انگليس ، از هيات‌هايي
گروههاي از هريك كنار در.آمدند ايران به اتريش و كانادا
حضور نيز ايراني باستانشناسان از تعدادي غربي ، كاوش
قبلا شناسان مردم و باستانشناسان محققان ، غالب.داشتند
كرده ديدن مديترانه شرقي سواحل و بين‌النهرين مناطق از
آگاهي بودند ، آن كشف به‌دنبال آنچه از خوبي به و بودند
فرآيند درك آمريكا ، مردم‌شناسي موسسه هدف وانگهي.داشتند
طول در منطقه اين در حيات طبيعي شرايط با بشر سازگاري
را باستانشناسي دوره دو آمريكائيان رو اين از.بود تاريخ
نوسنگي دوره.دادند قرار اولويت مورد خود تحقيقات در
(تا 1400 م 530ق) آهن عصر و (م.ق چهارم -هفتم هزاره‌هاي)
آن دانستن به‌دنبال نوسنگي عهد خصوص در آنها كه آنچه.
چادرنشيني زندگي از پس انسان چگونه كه بود اين بودند ،
اهلي و اوليه كشاورزي چگونه برگزيد؟ خود براي ثابتي مسكن
تشكيل اوليه شهرهاي چگونه و يافت گسترش حيوانات ساختن
گرديد؟
مانده باقي ناشناخته هنگام آن تا كه آهن عصر رو اين از
تاريخي دوره‌هاي پيوند و تلاقي در آن اهميت دليل به بود ،
سرگذشت.يافت دوباره تعريفي تاريخي دوره.گرديد مطرح
بزرگ امپراطوري‌هاي حاشيه مناطق در مشترك جوامع
ظهور آن‌دوره جهان حيات عرصه در تدريج به بين‌النهرين
به محققان درصد به 75 نزديك اين بنابر.مي‌كردند
و غرب شمال در آذربايجان و ايران غرب در بين‌النهرين
كه مناطقي ساير.شدند سرازير ايران جنوب در فارس
مي‌رسانيدند انجام به آنها در را حفاريهايي كاوشگران
-خزر 2 درياي شرقي جنوب در گرگان -از1 بودند عبارت
و كرمان -ايران 3 قاره فلات در تهران غرب در قزوين
به نزديك جمعا كه ايران شرق جنوب در بلوچستان و سيستان
انجام را آنها در حفاري عمليات باستانشناسي هيات پنج
.دادند
از خراسان و شرق شمال به علاقه‌اي باستانشناسان عوض ، در
نحوه و باستانشناسان آموزش شيوه.نمي‌دادند نشان خود
تاريخي دوره كه بود گونه‌اي به آنان علمي گزينش‌هاي
حالي در اين.بود سپرده فراموشي بوته به را اسكندر اخلاف
اطلاعات به دستيابي براي كاوش لزوم و اهميت كه است
مطرح شصت دهه اواخر از تاريخي دوره‌هاي خصوص در تاريخي
وجود نيز اسلامي دوره‌هاي براي مشابهي وضعيت چنين.گرديد
ايراني كاوش گروههاي برخي تنها پيش زمانهاي از كه داشت
.بودند داده انجام را حفاريهايي مناطق ، برخي در
استفاده مورد روش‌هاي علمي جهت‌گيري‌هاي اين
تا سالهاي 1970 فاصله در.داد تغيير را باستانشناسان
در كه گرفت صورت منظم كاوش برنامه ده حدود در 1978
اين.بود يافته افزايش دوبرابر شصت دهه با مقايسه
.گرفت انجام زاگرس و خوزستان مناطق در اغلب كاوش‌ها
كار ابتداي همان در آمده عمل به تحقيقات نتايج ارائه
از بزرگي بخش بعدها.مي‌رسيد نظر به باور غيرقابل اندكي
خصوص در فراواني فرضيه‌هاي يافت انتشار حاصله نتايج
با همه اين با.گرديد ارائه ايران سرزمين گذشته تاريخ
يافته ، انتشار كتب و مقالات گسترده حجم به توجه
.مي‌شد ارائه باستانشناسي يافته‌هاي از كمي تحليل‌هاي
و آمريكايي باستانشناسان علاقه مورد موضوعات از ديگر يكي
جنوب حسنلودر تپه شامل ايران غربي مناطق در انگليسي
تپه و جان نوشي تپه ، گودين همدان ، تا اروميه درياچه
در واندنبرگ حفاريهاي بخش‌اعظم.بود عصرآهن باباجان ،
.مي‌گرفت بر در را موضوع همين مستقيما لرستان گورستان
بودن پرشمار كه كند اثبات را فرضيه اين مي‌خواست وي
لرستان در برنز عصر گورستانهاي و كالكوليتيك گورستانهاي
لرستان معروف برنزهاي توليد دوره كه است بيانگراين
برمي در را (مق تا 700 1100) III آهن عصر و II عصرآهن
بود نشده يافت مسكوني بناي هيچ مناطق اين در گرچهگرفت
شمار همدان ، و اروميه درياچه اطراف مناطق در عوض در
به مي‌توانستند كه شد يافت مسكوني خانه‌هاي از زيادي
در بارو و برج حصار ، با قصرهايي يا اقامتگاه‌و عنوان
سرآغاز عنوان به آنها معماري امروز و شوند گرفته نظر
دايسون كه مسائلي ديگر از.مي‌گردد محسوب هخامنشي معماري
نحوه از عبارتند ساختند مطرح دهه 60 در كويلرياونگ و
چگونگي و زاگرس مناطق به اروپايي و هند اقوام ورود
ظهور مسئله و همسايه قدرت‌هاي با آنها ارتباط
مادها اورارتو ، نظير بين‌النهرين در مختلف شاهنشاهي‌هاي
در ملل برخي دادن جاي شرقي ، مناطق از غير به.ماناها و
اول هزاره اوايل و م.ق دوم هزاره اواخر از كه تاريخي سير
به متعلق محوطه‌هاي از بسياري و مارليك تپه قبرهاي در
شدند ، شناسايي خزر درياي جنوب در تمدن‌املش و فرهنگ
فلزات از گلدان توليد آنكه مي‌رسد ، ضمن نظر به مشكل اندكي
آنتروپوموف و زومروف آنها معروفترين كه سفال و ارزش با
.ساخت مطرح باستانشناسان براي را سوالاتي هستند ،
ملل ساير هنر با هخامنشي هنر كه مي‌رسيد نظر به اگرچه
در "استروناج" انگليسي باستانشناس حفاريهاي دارد ، قرابت
در سال 1972 حدود از "يرو ژان" و (19631960) پاسارگاد
كار به نياز دوره اين باستانشناسي كه مي‌داد نشان شوش
پايتخت‌هاي از خارج مناطق در بعلاوه.دارد بسياري
بناهاي وجود از نشان كه آمد بدست وسيعي كشفيات هخامنشي
داشت پاكستان مرز تا هخامنشي وسيع امپراطوري در بسياري
پاويون‌هاي غلامان ، دهانه از عبارت‌بودند بناها اين كه
حفاري به آن در ژاپني باستانشناسي گروه يك كه فهليان
حفاري آن در ايراني باستانشناسان كه برازجان و پرداخت
.كردند
اسلامي باستانشناسي
قرون به متعلق باستانشناسي اروپا نظير نيز خاورميانه در
كرد مي معرفي گونه‌اي به را خود مي‌بايستي اسلامي و وسطي
اشياء و آثار در متجلي هنر بتوانند هنرمندان و مورخين كه
تپه‌هاي فوقاني لايه‌هاي.كنند تحليل و بررسي را آن‌دوره
دوم جهاني جنگ از قبل حفاريهاي جريان در كه شوش
مورد گريشمن توسط بزرگتر گمانه در بودند ، شده خاكبرداري
شده بنا مسجد اولين توانست پايان در وي.گرفت قرار حفاري
.بكشد بيرون خاك زير از آنرا و نموده شناسايي را محوطه در
و پرو ژان سرپرستي تحت كه بود سال 1973 از پس فقط اما
حفاري انجام براي منظمي جداگانه برنامه كروران مونيك
محوطه اسلامي دوره‌هاي به مربوط بخشهاي در هيات توسط
.شد تنظيم
تپه مسكوني محوطه در اسلامي دوره نخستين قرن رو 6 اين از
بقاياي آنها در كه پيشه‌وران تپه و سلطنتي شهر آپادانا ،
در.گرفت قرار مطالعه مورد بود شده پيدا مسجد و معبد يك
مورد نيشكر تصفيه كارگاه شاپور ، رودخانه ديگر ساحل
.گرفت قرار شناسايي
خزر درياي شرقي جنوب در گرگان نزديكي در جورجان در
شد آن به منجر كياني سرپرستي تحت گرفته انجام حفاريهاي
حفاريهاي عتيقه ، اشياء غيرقانوني سوداگران برخي كه
انجام منطقه زيباي سفالهاي چپاول و غارت براي غيرعلمي
.گرفت صورت فارس خليج در سيراف در نيز منظمي حفاري.دهند
طول 3 به بنايي مجموعه هاوس وايت انگليسي گروههاي حفاري
ساسانيان عصر در كه كشيد بيرون خاك زير از را كيلومتر
گورستان و خانه انبار ، بازار ، مسجد ، آن در و بود مسكوني
اسلامي ، انقلاب ماقبل سالهاي در ترتيب بدين.داشت وجود
نظر به ناشناخته امري ديگر ايران در باستانشناسي تحقيقات
كرده حفاري ايران در كه افرادي از بسياري.نمي‌رسيد
ايران به كشورها ساير در شده كسب تجربيات با بودند ،
تاريخ تا بودند آن بر وسيع نگرشي با آنها.بودند بازگشته
و محققان مدد به انقلاب ، از پس.كنند شناسايي را ايران
در اي وگسترده علمي حفاريهاي ايراني ، باستانشناسان
كاوش‌ها اين نتيجه كه است اميد.گرفت انجام مختلف مناطق
كشور اين تمدن و تاريخ علاقه‌مندان اختيار در زودتر هرچه
.گيرد قرار
پور عبدالعلي محمد و زادگان مصطفي رضا: وتدوين تهيه
|
