جامعه و مخاطب رسانه‌ها سه‌جانبه رابطه
( پاياني بخش ) سياسي توسعه و مطبوعات
:اشاره
از پس كه شد اشاره موضوع اين به مقاله ، اين نخست بخش در
بحث خاتمي ، سيدمحمد پيروزي خرداد 1376و دوم انتخابات
دولتمردان ، توجه مورد جدي‌تري به‌طور سياسي توسعه
ميان ، اين در و گرفت قرار كشور سياسي جناح‌هاي و گروهها
رويكرد با مطبوعاتي فعاليت‌هاي براي نيز جديدي فضاي
و مطبوعات بحث نظري مباني بيان در.شد فراهم سياسي ،
بسياري نظريه‌پردازان نظرات به نويسنده نيز ، سياسي توسعه
از تعاريفي و پرداخت چيكوت دونالد و پاي لوسين جمله از
.كرد ارائه سياسي توسعه شاخص‌هاي
حوزه در ارتباطات گوناگون جنبه‌هاي مقاله ، پاياني بخش در
ديدگاههاي مورد در پژوهش اين يافته‌هاي و سياست
وظايف درباره سياسي علوم كارشناسان و روزنامه‌نگاران
.مي‌شود مطرح سياسي توسعه شكل‌گيري در مطبوعات
انديشه و فرهنگ گروه
رسانه‌ها اجتماعي -سياسي نظريه‌هاي و سياسي ارتباطات
سياسي حوزه در كه ارتباطاتي گوناگون جنبه‌هاي كلي طور به
.مي‌گردد "سياسي ارتباطات" به تعبير مي‌گيرد صورت جوامع
نظام بخش يك از سياسي ، اطلاعات انتقال سياسي ارتباطات
نظام و سياسي نظام بين همچنين و بخش‌ها ديگر به سياسي
.است اجتماعي
مثال براي) واقعي موضوعات شامل نه‌تنها مربوط اطلاعات
انتقال به همچنين بلكه مي‌شود ، (است افتاده اتفاق آنچه
تعريف اين با.دارد اشاره نيز نگرش‌ها و ارزش‌ها عقايد ،
محسوب حياتي سياسي و اجتماعي رفتار براي سياسي ارتباطات
جامعه نه و سياست نه ارتباطات بدون كه آنجا تا مي‌شود ،
عوامل از يكي سياسي ارتباطات.باشد داشته وجود مي‌تواند
.است سياسي نظام پويايي
موارد شامل سياسي ارتباط "ودوارد" و "نتون"بنابرتعريف
:است زير
نظر زير معين هدفهاي كسب براي كه ارتباطي شكل‌هاي همه -1
.دارند قرار سياسي بازيگران يا عاملان ديگر و سياستمداران
مانند غيرسياسي ، افراد كه ارتباطي شكل‌هاي همه -2
بازيگران اين براي روزنامه‌ها نويسان ستون و راي‌دهندگان
.مي‌كنند ارسال سياسي
و سياسي بازيگران درباره ارتباطي شكل‌هاي همه -3
همه و مقاله‌ها سر خبري ، گزارش‌هاي مثل آنان فعاليت‌هاي
(4).دربرمي‌گيرد را سياست كه رسانه‌اي مباحثه شكل‌هاي
.دارند متقابل تاثير يكديگر روي بر سياسي وتوسعه مطبوعات
و مي‌گذارد تاثير مطبوعات كاركرد و ساخت بر نظام‌سياسي
و آرا تضارب بستر و مجرا عنوان به نيز مطبوعات متقابلا
در موثري نقش نقادانه ، گفت‌وگوي نمودن فراهم در عقايد
براي پاي لوسين"مي‌كنند ايفا سياسي توسعه ايجاد
،"حكومت مشروعيت از حمايت "كاركرد مطبوعات ، و ارتباطات
دوسويه ارتباط برقراري"،"نوانديش نخبگان نفوذ گسترش"
دويچ كارل.است قائل "نخبگان از اين‌دسته و مردم ميان
و مي‌كند تعريف "رابطه"نوعي ارتباطات و ناسيوناليسم ميان
و حكومت ساخت به نسبت مردم در همراهي ايجاد" مورل جيمز
عمده وظايف زمره در را "مشترك تفاهم" و"دولت وظايف
(5)".مي‌شمارد بر رسانه‌ها
به مطبوعات بويژه و ارتباطات شد گفته كه آنچه به توجه با
سياسي ساخت در تاثيرگذار و مهم كانال‌هاي از يكي عنوان
توسعه فضاي وگسترش ايجاد در كه مي‌آيند شمار به جوامع
پنج فراي فردريكباشند نقش‌آفرين مي‌توانند سياسي يافته
سياسي توسعه خدمت در ارتباطات نقش تبيين در وظيفه‌اساسي
:است قائل
-درست‌تر2 تصميم‌گيري براي بيشتر اطلاعات تاثير -"1
پيامدهاي كاستن -آن 3 كنترل و قدرت ساخت بر تاثيرگذاشتن
-تحولات 5 سريع آهنگ با مردم دادن تطبيق -توسعه 4 رواني
از توسعه روند در كه نهادهايي و سطوح ميان پيوستگي ايجاد
(6)".گسسته‌اند هم
مسايل نفوذ و رفتاري تاثيرات زمينه در دفلور ملوين
سه روابط كاركرد است ، معتقد مخاطبان بر جمعي ارتباط
شناختي ، تاثيرات داراي جامعه -مخاطب -رسانه‌ها جانبه
:است مخاطبان روي بر رفتاري و عاطفي
رسانه‌ها ، تاثير پيامد اولين:شناختي تاثيرات -الف"
ناشي ابهام.است ابهام رفع سپس و مخاطبان در ابهام ايجاد
دادن رخ هنگام.است يكديگر با متناقض اطلاعات برخورد از
متناقض پيام‌هاي مردم خاص ، اوضاع يا و غيرمنتظره وقايع
را آن چگونه نمي‌دانند ولي مي‌كنند دريافت رسانه‌ها از
بعد ، مرحله در رسانه‌ها فشار ، اين اثر بر و كنند تفسير
اين به و مي‌نمايند رفع را ابهام اين كامل‌تر اطلاعات با
سبب ابهام‌زدايي ، با و مي‌كنند محدود تفسيرهارا ترتيب
كه جوامعي در ابهام اين.مي‌شوند اجتماعي ساختار تحديد
صنعتي مدرن جامعه به سنتي رسوم از گذر حال در
.است هستندشديدتر
نگرش به دادن شكل ها ، شناختي‌رسانه تاثير پيامد دومين
به خود پيرامون محيط از اطلاع براي مخاطبان چوناست
.دارند تكيه رسانه‌ها اطلاعاتي منابع
در رسانه‌ها نقش شناختي ، تاثير جهت از پيامد سومين
بررسي براي كافي فرصت مردم چون.است اخبار برجسته‌سازي
از وبرخي ندارند را شده منتشر موضوعات و عناوين كامل
به توجه با البته كه مي‌كنند انتخاب را محدود عناوين
چهارمين.است آنان نيازهاي و تجارب و فردي تفاوت‌هاي
.است مردم عقيدتي نظامهاي گسترش شناختي ، تاثيرات پيامد
آخرين و پنجمين.مي‌گيرند آموزش رسانه‌ها از مردم چون
نهايي مطلوبيت كه ارزشهاست بر رسانه‌ها تاثير پيامد ،
سبب غيرمستقيم صورتي به و مي‌دهد نشان را موجود وضعيت
.شود مي مخاطبين ارزش‌هاميان وضوح و پالايش در تسريع
مخاطبان بر رسانه‌ها تاثير دومين:عاطفي تاثيرات -ب
افراد شدن منفعل سبب تاثير ابتداي در كه است عاطفي تاثير
بر رسانه‌ها پيام تاثير.مي‌شود آنان نفوذپذيري افزايش و
از آنهايكي هيجاني پاسخ‌هاي و مخاطبان از يك هر احساسات
و است شناخته‌شده تاكنون كه است تاثيراتي انواع حداقل
داراي يا و خشونت‌بار محتواي با بلندمدت رويارويي
"تاثيرناپذيري"يا "بي‌حسي"رسانه‌ها ، كلامي برخوردهاي
"علاقه فقدان" و "بي‌عاطفگي" و دارد دنبال به را مخاطبان
عدم و نگراني احساس و مي‌شود سبب را ديگران به كمك براي
.مي‌دهد افزايش بالايي حد در را مردم اجتماعي امنيت
از حاصل بي‌خويشتني رسانه‌ها عاطفي تاثيرات پيامد دومين
وجود عدم آن اصلي علت و مي‌باشد اجتماعي روابط ضعف
به مردم كه است دستجاتي و گروهها درباره صحيح اطلاعات
.دارند تعلق آن
مخاطبان ، بر رسانه‌ها تاثير سومين:رفتاري تاثيرات -ج
منفعل يا و فعال آن مرحله اولين كه است رفتاري تاثيرات
وسيله به را امر اين رسانه‌ها و است مخاطبان ساختن
امور برخي واقع در و مي‌سازند محقق جديد نگرش‌هايي ايجاد
مخاطبان ترغيب سبب كه مي‌دهند جلوه حياتي و مهم چنان را
انفعال سبب عكس ، بر گاهي يا و مي‌شوند آن انجام به
نيز سياسي امروزه‌مبارزات.مي‌شوند امري در مخاطبان
با تا شده‌اند وابسته رسانه‌ها به بيشتر هرچه
مي‌توانند حتيكنند پيدا بيشتري ارتباط راي‌دهندگان
انتخابات در شركت عدم سبب كه را مخاطب در انفعالي حالت
اوج به دادن راي براي را او تمايل و داده تغيير مي‌شود ،
".برسانند
و تهيه از آيد ، پس مي پي در آن هاي يافته كه تحقيق اين در
روزنامه‌نگار نفر اختيار 25 در آنها پرسشنامه‌ها ، تدوين
. گرفت قرار پاسخگويي جهت سياسي علوم كارشناس نفر و 25
تحقيق يافته‌هاي
علوم كارشناسان و روزنامه‌نگاران مشترك ديدگاههاي -1
و روزنامه‌نگاران گروه دو هر كلي طور به:سياسي
نظر گويه از 60 گويه مورد 37 در سياسي علوم كارشناسان
گويه‌هاي به مربوط گويه ميان 33 اين در كه دارند مشتركي
مورد گويه‌هاي به مربوط گويه و 4 گروه هردو توافق مورد
نيز 22 توافق مورد گويه‌هاي ميان از.مي‌باشد اختلاف
.هستند مخالف گويه و 11 موافق گويه
كه معتقدند كارشناسان و روزنامه‌نگاران گروه دو هر
و دولتمردان به مخاطبان نظرات انتقال با بايد مطبوعات
با و كند جلوگيري حكومت و مردم بين شكاف ايجاد از نخبگان
را آنها بين همكاري زمينه‌هاي مختلف ديدگاههاي انعكاس
از را جامعه برابري ، و مساوات بر تاكيد با نمايد ، فراهم
احساس كند ، تبديل سالاري شايسته به سالاري خويشاوند حالت
گروههاي ميان در را جامعه خواسته‌هاي مقابل در مسئوليت
انتقادي سنجش و كاستي‌ها گزارش به دهد ، گسترش حاكم
لازم آموزش زمينه‌هاي بپردازد ، دولت اقدامات و دستاوردها
در قانون رعايت بر كند ، فراهم سياسي مشاركت براي را
تداوم و ايجاد در كند ، نظارت دولتمردان رفتار و اعمال
داشته را نقش مهمترين بحث و گفت‌وگو فضاي و همگاني گستره
در خود مطالبات حقوق‌و از را اجتماعي نيروهاي باشد ،
در امنيت استقرار در را دولت سازد ، آگاه دولت برابر
جامعه ، در سياسي نظم يادگيري به كمك ضمن نمايد ، كمك جامعه
با كند ، سياسي مطلوب ارزشهاي كسب آماده را افراد
آگاه بحران بروز از را حكومت پيام‌ها و اطلاعات انتقال
آنها و كرده خنثي را اجتماعي افتراق‌هاي منفي اثر سازد ،
نمايد ، حقوق تبديل دمكراسي افزايش براي عاملي به را
عقايد آزادانه بيان و خود سرنوشت تعيين براي را همكاران
و فسادانگيز تمركز از بشناسد ، رسميت به ديدگاهها و
به نمايد ، جلوگيري گروه يا شخص يك در قوا خودكامه‌زاي
سه‌گانه گفت‌وگوي فضاي گسترش به جامعه مستقل عقل عنوان
را خود تحليل‌هاي نمايد ، اقدام مردم و نخبگان دولت ، ميان
از حاصل منافع ندهد ، قرار سياسي جناح‌هاي منافع مبناي بر
نمايد ، تبيين افراد رفتار قانونمندي جهت را قانون رعايت
در يافته توسعه سياسي نظام ايجاد براي را لازم ذهني تحول
و ارزش‌ها نگرش‌ها ، جامعه در نمايد ، ايجاد جامعه
با نمايد ، منتقل ديگر نسل به نسلي از را سياسي هنجارهاي
پذيرش آماده را افراد جامعه در اصلاحات ايجاد به كمك
ارزشهاي پذيرش براي افراد كردن آماده با و نمايد آنها
.گردد آنها سياسي تحرك باعث سياسي ، نوين
قدرت از حمايت ضمن نبايد مطبوعات گروه ، دو هر اعتقاد به
صنفي تشكل‌هاي ميان در قدرت منابع پراكندگي از دولت
آموختن و تجربه امكان نبايد مطبوعات نمايد ، جلوگيري
محدود جامعه افراد ميان در را سياسي مختلف ديدگاههاي
تنوع و دستگي‌ها چند ايجاد با نبايد مطبوعات نمايد ،
اعمال و شود جامعه در دروني اختلافات گسترش باعث گروهها
و توجيه قانوني قالبهاي در را دولتمردان غيرقانوني
.نمايد تفسير
معتقدند سياسي علوم كارشناس و روزنامه‌نگار گروه دو هر
اقليت گروههاي ديدگاههاي و حرفها بايد مطبوعات كه
سياسي احزاب فاقد جامعه كند ، در منعكس را نظام مخالف
درمردم همرايي ايجاد به بگيرد ، برعهده را آنها كاركرد
و سياسي تصميمات توجيه با و بپردازد حكومت ساخت به نسبت
.نمايد كمك جامعه در يكپارچگي ايجاد به حكومت اقدامات
گروه دو هر مي‌گردد ، مشخص مذكور ، موارد به توجه با
و نقش‌ها سياسي علوم كارشناسان و روزنامه‌نگاران
ايجاد بخشي ، آگاهي و روشنگري اطلاع‌رساني ، كاركردهاي
و نقد مردم ، و نخبگان دولت ، ميان مستمر و متقابل ارتباط
و مطلوب و سياسي هنجارهاي و مفاهيم سازنده ، آموزش انتقاد
و امنيت تقويت آن ، ايجاد به كمك و اصلاحات ترويج جديد ،
و ايجاد جامعه ، در بحران بروز از جلوگيري كشور ، در وفاق
آن ، از حفاظت و قانونگرايي ترويج گفت‌وگو ، و بحث فضاي بسط
و ملي همبستگي و وحدت ايجاد سالاري ، شايسته بر تاكيد
مطبوعات براي را دولت و مردم ميان شكاف ايجاد از جلوگيري
.مي‌دانند متصور سياسي توسعه به نيل راستاي در
مطبوعات ، گروهي و جناحي مخالف‌وابستگي‌هاي آنها همچنين
تقويت جامعه ، در ايدئولوژيك و سياسي رقابت‌هاي ايجاد
از جلوگيري موجود ، سياسي نظام تغيير مردم ، برابر در دولت
محدود دولت ، قدرت و نفوذ افزايش جامعه ، در قدرت توزيع
در دستگي چند و اختلاف ايجاد افراد ، آگاهي‌هاي نمودن
مطبوعات توسط دولتمردان قانوني غير اعمال توجيه و جامعه
.هستند
كارشناسان و روزنامه‌نگاران اختلاف مورد ديدگاههاي -2
در روزنامه‌نگاران و سياسي علوم كارشناسان:سياسي علوم
.دارند ديدگاه اختلاف يكديگر با گويه از 60 گويه مورد 23
محتاطانه‌اي و محافظه‌كارانه موضع سياسي علوم كارشناسان
مسائل به و داشته‌اند اختلاف مورد كاركردهاي خصوص در
نگاه مدارانه حكومت حدي تا و جامعه سطح در بيشتر
قدرت افزايش موافق روزنامه‌نگاران كه حالي در.كرده‌اند
جامعه ، مقابله در تكثر ايجاد كاركردهاي انجام و مطبوعات
سازي زمينه جامعه ، در آزاديها قبول به كمك خشونت ، با
ايجاد قدرت ، انتقال قاعده‌مندي صنفي ، انجمن‌هاي تشكيل
عقلاني قابليت‌هاي توسعه دموكراتيك ، و سياسي باز شرايط
و سياسي منازعات حل توانايي تفاهم ، به رسيدن جهت ارتباطي
همچنين و بوده مطبوعات توسط مذهبي و اخلاقي ارزشهاي حفظ
يا حكومت دست در شدن ابزاري دست ، يك مطالب ارائه مخالف
جامعه ايستايي تقويت و مردم نگهداشتن آگاه نا و منفعل
خصوص اين در سياسي علوم كارشناسان اما هستند ،
.دارند نظر اختلاف و بگيرند تصميم نتوانسته‌اند
حرفه‌اي ديد از ناشي است ممكن طرف يك از تفاوت اين
اعتقاد داشتن و مطبوعاتي فعاليت‌هاي به روزنامه‌نگاران
از ناشي نيز ديگر طرف از و بوده آن بالاي قابليت‌هاي به
سياسي علوم كارشناسان انديشي مصلحت و همه‌جانبه‌نگري
سياسي علوم كارشناسان موارد بسياري در همچنين.باشد
و اطلاع‌رساني حد در بيشتر سياسي كاركردهاي به اعتقاد
مطبوعاتي فعاليت‌هاي تاثيرات به اعتقادي و داشته روشنگري
آنها واقع در و نداشته اجرايي زمينه‌هاي و عملكردها در
.مي‌دانند اجرايي قدرت فاقد را
به لطمه‌اي كه جايي تا روزنامه‌نگاران ديگر سوي در اما
ارزشهاي رفتن بين از و جامعه نظم و وحدت ملي ، امنيت
فراهم در مطبوعات قابليت به معتقد نگردد ، اخلاقي و مذهبي
.هستند سياسي توسعه ايجاد جهت لازم زمينه‌هاي ساختن
رحيمي فيروز
:پانوشتها
رسانه ، فصلنامه.سياست و ارتباطات:ميرعابديني احمد -4
محمد سيد-5/ ص 5 -بهار 1376 يك ، شماره هشتم ، سال
بررسي سمينار دومينسياسي توسعه و مطبوعات:مهديزاده
و مطالعات مركز انتشارات:تهران ايران ، مطبوعات مسائل
:خانيكي هادي -6/ و 85 ص 82 رسانه‌ها ، 1377 ، تحقيقات
فصلنامه.توسعه در مطبوعات كاركرد و نقش بر مقدمه‌اي
. ص 65.بهار 1376 يك ، شماره رسانه ،
|
