|
|
چالشها و بحرانها ;شدن جهاني
شدن جهاني مفهوم دو ميان عمدتا پژوهشگران: اشاره
تفاوت(globalism)جهان‌گرايي و(globalization)
بر نظريه‌پردازان دسته دو هر چه اگر.مي‌گذارند
ولي دارند ، توافق فرهنگ و اقتصاد شدن جهاني و سياره‌اي
كه فرآيند اين كارساز و مثبت جنبه‌هاي بر بيشتر اول گروه
و ملتها ميان اقتصادي و فرهنگي مناسبات رشد از عبارت
كه حالي ، در داشته‌اند اشاره آنهاست ، ميان نزديك ارتباط
و غربي كشورهاي سوي از سلطه‌گرانه اراده‌اي بر دوم گروه
كشورهاي فرهنگ و اقتصاد سازي يكسان در آمريكا به‌ويژه
معتقدند گروه اين.مي‌كنند اشاره غرب فرهنگ سود به ديگر
گسترش و مبلغ واقع در كنوني ابررسانه‌هاي و رسانه‌ها كه
رفتن ميان از سبب نهايت در كه بوده غربي ارزشهاي دهنده
.شد خواهد ديگران ملي و قومي هويتهاي
فرهنگي بعد دو در شدن جهاني فرآيند به نگاه با حاضر مطلب
اين در نظرگاهها تفاوت و چالشها از برخي به اقتصادي و
.مي‌پردازد خصوص
انديشه و فرهنگ گروه
اجتماعي تغييرات و دگرگوني فرآيند بشر ، تاريخ كل در (الف
زندگي مردم اكثر و است بوده بي‌سابقه اخير قرن دو همانند
دگرگوني) صنعتي انقلاب از پس تنهاداشتند ثابتي و يكسان
(اجتماعي و سياسي دگرگوني) فرانسه انقلاب و(اقتصادي
.شد آغاز فزاينده شتاب با اجتماعي تغييرات آهنگ كه بود
و حمل و ارتباطات ساختار و طبقاتي ساختار صنعتي انقلاب
و خانوادگي زندگي مصرف ، الگوي فراغت اوقات گذران نقل ،
(1).است كرده دگرگون را بشري زندگي جنبه‌هاي همه خلاصه
به نسبت مردم نگرش تغيير آغاز فرانسه انقلاب طرفي از
حكومت و شد جاگير همه و فراگير زمان گذشت با و بود حكومت
نوعي امر اين داد ، سالاري مردم به خودرا جاي استبدادي
جامعه آن در كه مي‌شود اطلاق اجتماعي زندگي شدن جهاني
.دارند متقابل تنيدگي و وابستگي يك جهاني
از شدن جهاني:اقتصاد شدن جهاني و شدن جهاني مفهوم (ب
اين كه چرا است ، شده فراگير و روز بحث بيستم قرن اواخر
فرانسه ، انگليس ، فرهنگ مثل بزرگ كشورهاي بيشتر در مفهوم
(2).نبود موجود اوايل‌دهه 1990 تا آلماني و اسپانيا
:برمي‌شمارد شدن جهاني از مهم معناي سه "بارتلسون"
درون در تدريج به كه استعلا و انتقال ، دگرگوني -1
جهاني همه اين با (3).است يافته شكل شدن جهاني گفتمانهاي
:مي‌رود كار به ذيل تعريف همانند مختلفي تعاريف با شدن
طرف از و كل عنوان‌يك به دنيا تراكم شامل شدن جهاني
.است جهان فرهنگ گذاري پايه و اجماع در سريع افزايش ديگر
و است همراه انتظارات يكپارچگي و توازن نوعي با امر اين
به دنيا زندگي ، تجربه‌هاي و سازمانها در همزمان تشكيل با
را شدن جهاني عده‌اي اگرچه (4).مي‌شد متجلي كل يك عنوان
اين مقابل در و مي‌دهند تقليل همگني يا شدن همگاني به
شدن جهاني اما.مي‌كنند عنوان را گرايي خاص اصطلاحات
جوامع گرچه نيست ، شدن همگاني يا عام‌گرايي با مصادف
.مي‌شوند نزديك نهايي توافق يك به حاضر حال در مختلف
جهاني توسعه با "شدن جهاني" اصطلاح رايج و شايع استعمال
فعاليتهاي گسترش (5).است بوده همراه اقتصادي بازارهاي
نقش مليتي ، چند شركتهاي همچون مختلفي اشكال اقتصادي‌در
واقعيت اما است ، كرده ايفا شدن جهاني فرآيند در را محوري
در شدن جهاني فرآيند سال 1960 اواخر از كه است اين
است ، شده متجلي سياسي و فرهنگي اقتصادي ، مختلف عرصه‌هاي
.است مشهود امر اين فرهنگ و اقتصاد در به‌ويژه
نهادهاي و شركتها از است عبارت نيز اقتصاد شدن جهاني
دنيايي چنين در مي‌كنند ، عمل فراملي صورت به كه مالي
تقريبا مي‌توانند ملي سرمايه‌هاي و توليد عوامل كالاها ،
ملت -كشور يك نمي‌توان ديگر و شوند جايگزين جايي هر در
در مستقل تصميم‌گيري قدرت با مجزا اقتصادي هويت يك را
(6).پنداشت ملي اهداف تعقيب
انقلاب از پس از مي‌توان را -اقتصادي -شدن جهاني ريشه
صنعتي ، انقلابكرد تعقيب توليد دگرگوني‌هاي و صنعتي
گذران نقل ، و حمل و ارتباطات نظامي ، و طبقاتي ساختار
را...و تجاري سيستم توسعه مصرف ، الگوهاي فراغت ، اوقات
اقتصاد شدن جهاني:است معتقد "والرشتاين".كرد دگرگون
شروع پيش سال حدود 500 از كه هستند معني‌داري فرآيندهاي
شده تسريع امر اين در شوروي اتحاد فروپاشي با و است شده
وضعيت اين به زماني چهارچوب و منظر دو از وي.است
:مي‌نگرد
(سيكل) چرخه از دوره اين:امروز به تا م سال 1450 از -1
.مي‌كند تبعيت "كندراتيو"
اقتصاد پيدايش دوره اين.امروز به تا م سال 1945 از -2
ريشه واقع در.است بوده حال به تا سرمايه‌داري جهان
ثروت ، افزايش سبب كه صنعتي انقلاب با اقتصادي شدن جهاني
تشكيل و شركتها تاسيس تجاري ، درسيستم تسريع
جديد اقتصاد و جديد علم پايه‌گذاري و صنعتي سرمايه‌داري
.گرفت سرعت (7)بود ،
را فرهنگ اگر:اقتصاد شدن جهاني فرهنگي اجتماعي تبعات (ج
رفتارهاي از عبارت كه قوم يك اجتماعي ميراث عنوان به
جامعه آن شناختي و ارزشي سيستمهاي نيز و شده آموخته
توسط مشخص مرزهاي با ملت يك هويت دهنده سامان بدانيم ،
در شدن جهاني فرآيند تشديد با.مي‌شود مشخص قوم آن فرهنگ
فرهنگي‌در و اقتصادي عرصه در فعاليتها و روابط حاضر عصر
.است شده شگرفي تحولات و تغييرات دچار منفي و مثبت وجه دو
عرصه در يا جهاني مقياسهاي در ملي پديده‌هاي گردش
شدن جهاني خصوصيات از يكي را فرهنگها از تعدادي
در كشور يك فرهنگي كالاهاي ديگر عبارت به دانسته‌اند ،
.مي‌رسد مصرف به و مي‌گيرد قرار استقبال مورد ديگر ملل
حتي و ادبيات پوشاك ، غذا ، موسيقي ، از مثال‌نوعي طور به
پيدا اشاعه گسترده نحو به كه هنگامي فرهنگ يك در رفتار
.برد نام (8)توان مي را بكند
ابزارهاي پيشرفت فرهنگي شدن جهاني در اينها بر مزيد
برمي‌دارند بشر پاي پيش از را مرزها بيشتر هرچه ارتباطي
و داده‌ها انواع و تصوير نوشته ، صدا ، مي‌توانند و
گوناگوني كاربردهاي و اهداف با را آنها از مجموعه‌اي
براي بين‌المللي پوشش ديگر امروزكنند دريافت يا ارسال
از برخي (9).است آساني بسيار كار راديو و مجله كتاب ، يك
منطقه‌اي و ملي بومي ، برابر در را شدن جهاني پژوهشگران
فرهنگ شدن جهاني عصر را حاضر عصر و داده‌اند قرار
در فرهنگي حيات روزگار پايان كه عصري.ناميده‌اند
معيار فرهنگي و بود خواهد منطقه‌اي و ملي بومي ، قالبهاي
(10).داد خواهد تشكيل را فردا جهاني فرهنگ حيات
سازي يگانه زمينه در را سناريو چهار (hannerz) نرز هان"
:از عبارتند كه مي‌كند صورت‌بندي فرهنگي
فرهنگ كامل غلبه نشانگر كه فرهنگي سازي همگن سناريوي -1
و ارزش‌ها مصرف ، الگوي زندگي ، سبك بر مشتمل غربي
مشابه كالاهاي وجود طريق از فرآيند اين.است آن هنجارهاي
در مشابه نمايشنامه‌هاي اجراي فروشگاه‌ها ، در
...و خيابانها در مشابه اتومبيلهاي وجود تماشاخانه‌ها ،
.مي‌گيرد شكل
است ، قبلي فرآيند از ويژه‌اي جلوه كه دوم سناريوي -2
زمان بعد بر آن در و مي‌شود ناميده "اشباع سناريوي"
به "پيرامون" جوامع سناريو اين طبق بر.است شده تاكيد
آن از و جذب را "مركز" فرهنگي الگوهاي تدريج به و آهستگي
چند طي و مدت طولاني در ترتيب اين به و مي‌شوند اشباع
و قومي احساسات و فرهنگي شكلهاي محلي ، معاني از ديگر سال
.ماند نخواهد باقي نشاني هيچ فرهنگ
كه گرفته نام "پيراموني فساد "سناريوي سوم سناريوي -3
و اقتباس جريان در غربي فرهنگي تحريك و انحطاط بيانگر
.است پيرامون توسط انطباق
خوانده "بلوغ "سناريوي كه چهارم سناريوي بالاخره ، و -4
ميان برابر گفت‌وگوي و مبادله كننده بازگو مي‌شود ،
(11).فرهنگ‌هاست
گروهي ، رسانه‌هاي روزافزون گسترش كه معتقدند عده‌اي
تبليغاتي آژانسهاي فضايي ، ماهواره‌هاي الكترونيك ،
به‌سزايي نقش فرهنگي تجانس و همگرايي ترويج در فرامليتي
آنچه يا مي‌كند ، متحد و همبسته را جهان و گرفته عهده بر
كه مي‌كند ياد جهاني دهكده عنوان به آن از "لوهان مك" كه
را ارتباطي شيوه‌هاي و محو را مكاني و زماني فاصله
.مي‌دهد گسترش شبكه‌اي
تبعات از شرقي اروپاي كشورهاي و شوروي اتحاد فروپاشي
قابل دهه 1970 اوايل تا كشورها اين.بود شدن جهاني اصلي
به زمان آن از پس و بودند ديگر صنعتي كشورهاي با قياس
ياراي سنگين صنايع بر تاكيد با شوروي.ماندند عقب سرعت
.نداشت را جهان الكترونيكي اقتصاد با مقابله و برابري
سياسي اقتدار با همراه ايدئولوژيك و فرهنگي كنترل سيستم
.نداشت را ارتباطات جهاني گستره با مقابله ياراي كمونيسم
راديو ، برنامه‌هاي ديدن از مردم منع به قادر آنها
انقلاب" را آن علت همين به و نبودند غرب تلويزيون
طرد به فرآيند همين ديگر طرف از (13).ناميدند "تلويزيوني
همياري بين‌المللي ، نظام شدن هم‌آواي استبداد ، ودفع
فراملي و حق احقاق براي مدني جنبشهاي شكل‌گيري نمودن ،
"فوكوياما فرانسيس" كه چنان نيزكرد كمك فرهنگ شدن
توسعه و ضعيف مردم به را فرصت اين شدن جهاني است معتقد
باشند استوار خويش فرهنگي تفاوتهاي بر كه مي‌دهد نيافته
جدايي في‌المثل باشند ، آن تنوع و فرهنگي ثبات موجبات و
تجانس موجبات شدن جهاني كه وجودي با كانادا از (14)"كبك"
از عده‌اي اما مي‌آورد ، وجود به را ملل و فرهنگها
را فرهنگي تجانس و جهاني فرهنگ يك استقرار صاحبنظران ،
توصيف خوشبينانه حد از بيش و ساده‌لوحانه نظريه يك
و جهاني بزرگ بي‌نظمي عصر" را حاضر عصر و مي‌كنند
نيز و (15)"مي‌پندارند م آشفتگي 1914 از بزرگتر احتمالا
ساده‌انگارانه و آرماني بسيار را مك‌لوهان "جهاني دهكده"
تفاهم و متقابل همدلي نوعي به رسيدن و مي‌كنند قلمداد
اين البته صد و مي‌دانند خيال‌انگيز را بين‌المللي
منبع و تفاوتها شدن عيان عوامل از را ارتباطات
نوع اين ملموس مثالهاي.مي‌دانند ناخوشايندي ناكامي‌هاي
قومي ، هويتهاي گرفتن ناديده در مي‌توان را نگراني‌ها
فرهنگها از بسيار ارزشهاي و ملي و جغرافيايي نژادي ،
اشاره آن به بشر حقوق بيانيه آنچه مثال طور به دانست
در محلي فرهنگهاي ارزشهاي به مربوط ادعاهاي با دارد ،
"طالبان" از مي‌توان نمونه عنوان به.مي‌شوند واقع تضاد
اسلامي شريعت از آنها مشخص بنيادگرايانه تفسير خاطر به
شده ايجاد ارگانيكي انسجام معتقدند عده‌اي (16).برد نام
از استفاده با ارتباطي رسانه‌هاي بسط نتيجه جهان در
غالب بين‌المللي نظام يك و است تلويزيوني برنامه‌هاي
با و دارد دست در را اطلاعات مصرف و توزيع توليدكننده ،
تلويزيوني ، برنامه‌هاي چون مختلفي رسانه‌هاي از استفاده
ارتباطات مختلف شكلهاي و تبليغاتي آگهي‌هاي فيلمها ،
از كه مي‌نمايند توليد باز را شدن جهاني ايده الكترونيكي
به و (17)مي‌كنند ، ياد رسانه‌ها امپرياليسم عنوان به آن
ديگر بر آن سيطره و فرهنگ يك برتري شاهد ما ترتيب همين
بومي فرهنگهاي افول شاهد ديگر عبارت به و هستيم فرهنگها
تفكر نوع سه.مي‌باشيم ملي و جمعي هويتهاي نابودي و
نابرابريهاي نام به كه تحولاتي از ما درك به فوق نظري
و امپرياليسم نظريه‌هاي.كرده‌اند كمك گرديده منجر جهاني
تحولات اين‌گونه پس در كه نيروهايي به نوامپرياليسم
خارجي گسترش جهت در اقتصادي نشانه‌هاي عنوان به هستند ،
توان بر وابستگي نظريههايمينگرند صنعتي كشورهاي
جهان كشورهاي بر خود روابط شرايط تحميل در صنعتي كشورهاي
متمركز اقتصاد يك جهاني نظام نظريه و مي‌كنند تاكيد سوم
پيراموني ، نيمه مركزي كشورهاي كه مي‌كند توصيف را جهاني
بيشتر مثال عنوان به (18).مي‌دهد پيوند هم به را پيرامون
به عمل در را اساسي سازوكار سه "وابستگي" نظريه‌پردازان
:دارند نظر در جهان كشورهاي توسعه راه در مانعي عنوان
و سرمايه‌گذاري طريق از ثروت انتقال) سرمايه‌زدايي -1
پنهان انتقال و دادوستد نامساعد شرايط خارجي ، وام‌هاي
(نابرابر مبادله طريق از ارزش
فرامليتي نيروهاي دخالت) مستقلانه طبقاتي عمل سركوب -2
(وابستگي ايجاد در
تسلط و بين‌المللي نابرابر شدن تخصصي) ساختاري انسداد -3
توسط سوءمنابع تخصيص و پايين تفكيك.خارجي سرمايه
شدن جهاني تحميلي نتايج.(19)فرامليتي سرمايه‌گذاران
به آنها نمودن وابسته يافته ، توسعه كمتر كشورهاي براي
نهايت در كه است اجتماعي اقتصادي ، دخالت سرمايه ، لحاظ
و مغزها فرار و مهاجرت نابرابري ، خشونت ، بيكاري ، موجبات
فراهم را كشورها اين‌گونه كشاورزي و زيست محيط تخريب نيز
.مي‌آورد
هريسي رحيمي استاد رضا
دارد ادامه
:پانوشتها
در بنيادي انديشه‌هاي ،(1378) پيتر كيوميستو ، -1
ص ، 27 ني ، انتشارات تهران جامعه‌شناسي ،
- Goran Therborn, From the universal to the global2
.1490p i2000nternational sociology vol june
- Bartelson,jens, three.concepts of globalization3
.160 p i2000nternational sociology vol june
- Robertson, Khondker. discourses of globalization4
.25p.i13nternational sociology vol
1990 Giddens, A. the consequinces of modernity 5
Londen polity press.
جهاني اقتصاد و اقتصاد شدن جهاني سيدعلي ، طباطبايي ، -6
.مهر 1380 يكشنبه 8 نوروز روزنامه
-Wallerstein imannouel globalization or the age of7
.2000june t15ransition international sociology vol.
.p249
جهاني نظام آينده (1376) ايمانوئل ، والرشتاين ، -8
احمدي ، حميد ترجمه سرد ، جنگ از پس دوره در سرمايه‌داري
.شماره 13 راهبرد فصلنامه
فرهنگي ، تهاجم در جديد موج‌هاي ،(1375) حميد مولانا ، -9
ص اسلامي ارشاد وزارت انتشارات تهران پژوهش ، نامه مجله
.72
فرهنگ ، منطقه‌اي و جهاني مناسبات محمد ، اكبري ، علي -10
.ص 8 ارديبهشت 1380 سه‌شنبه 25 نوروز
منظر از شدن جهاني جواد ، محمد مازندراني ، زاهدي-11
.ص 25 شماره 9 ، 1379 ، جامعه انديشه مجله جامعه‌شناسي ،
.256 Robertson Ibid p12
"گسيخته عنان دنياي كنترل شدن جهاني" آنتوني ، گيدنز ، -13
شهريور 1380 ، چهارشنبه 21 ايران ، رحيمي ، استاد رضا ترجمه
.ص 6
جهاني بر فرهنگي ارزشهاي تاثير فرانسيس ، فوكوياما ، -14
چهارشنبه 18 همشهري روزنامه رحيمي استاد رضا ترجمه شدن ،
.ص 6 مهر 1380 ،
.پيشين منبع والرشتاين ، -15
.پيشين منبع كيوميستو ، -16
صبوري ، منوچهر ترجمه جامعه‌شناسي ، آنتوني ، گيدنز ، -17
.ص 583 ني انتشارات تهران ،
.ص 580 پيشين ، منبع گيدنز ، -18
آگاه انتشارات تهران نظم ، جامعه‌شناسي مسعود ، چلبي ، -19
.ص 250 1375 ،
|
|
