كريم قرآن اسماء در پژوهشي
(پاياني بخش) سنت اهل منابع در خم غدير
كريم قرآن اسماء در پژوهشي
كريم قرآن شده‌اند متذكر قرآني علوم دانشمندان و علما
اوصاف و اسماء ميان اما و است متعددي وعناوين اسامي حاوي
اوصاف و اسامي اين شمار در و نشده‌اند قائل تمايز قرآن
.مي‌شود ديده اختلاف‌نظرهايي
چهل رازي ابوالفتح ،(1)نام نود از بيش قرآن براي الحرالي
،(4)نام چهار طبرسي ،(3) نام چهار طبري ،(2) نام سه و
طوسي و آلوسي و صالح صبحي ،(5)اسم پنج و پنجاه زركشي
.مي‌كنند نقل (6)نام چهار
عناوين ، اين همه كه است اين است مسلم آنچه ميان ، اين در
ترديد جاي آنها از بسياري بودن وصف در زيرا نيستند ، نام
نظر اتفاق نام پنج روي بر قرآن‌پژوهان بيشتر و نيست
و فرقان ، تنزيل كتاب ، ذكر ، قرآن ، عبارتنداز كه دارند ،
ميان كه است‌به‌طوري معروفتر همه از قرآن آنها ميان از
واژه‌ها ساير و مي‌شود شناخته نام همين به تنها مسلمين
در ما و مي‌باشند وصف قرآني علوم دانشوران اكثر نظر به
(تنزيل و فرقان كتاب ، ذكر ، قرآن ، ) قرآن اسماء مقال اين
.مي‌دهيم قرار بررسي مورد را
قرآن لغوي تعريف -1
نامهايي به تاكنون اسلام صدر از مسلمانان ما آسماني كتاب
.است معروفتر همه از قرآن آنها ميان از كه مي‌شده خوانده
درباره دانشمندان."است رفته به‌كار قرآن در بار و 58"
واژه اين آنها از بعضي نظر دارند ، از مختلفي آراي قرآن
اين در ما. است غيرمهموز ديگر عده‌اي نظر از و مهموز
قرآن واژه درباره را قرآن‌پژوهان از بعضي ديدگاه گفتار
.مي‌كنيم بيان
بلكه است نشده گرفته مبدايي هيچ از قرآن:مي‌گويد شافعي
زجاج.(7)است شده وضع الهي كلام براي آغاز از و ارتجالا
معناي به "قرء" ماده از است وصف و مهموز قرآن:مي‌نويسد
"تلا" معني به "قرء" ماده از را قرآن ليحاني ،(8)جمع
اين از مي‌داند قرائن از مشتق را قرآن فراء ،(9) مي‌داند
قرآن اشعري ،(10)يكديگرند مصدق و مويد قرآن آيات كه جهت
نزديك و پيوستن و كردن ضميمه معني به "قرن" ريشه از را
واژه مي‌رسد نظر به(11)مي‌داند ديگر چيز به چيزي ساختن
است شده گرفته مهموز "قرء" از كه باشد وصف و مشتق "قرآن"
به قرآن و مفعول معني به و "غفران" وزن بر است مصدري و
.است "مقروء" معني
قرآن اصطلاحي معني
كه است (ص)پيامبر آسماني كتاب براي اختصاصي نام قرآن
خروج به هدايت اين از و شد نازل مردم هدايت براي
معجزه حال عين در و است شده تعبير نور سوي به ازتاريكي
خواندن همان نگارنده ، نظر بهاست اسلام پيامبر خالده
قرآن خود چنانكه است نام اين به عظيم كتاب اين تسميه سبب
"ترتيلا القرآن رتل" و مي‌دهد اهميت كاملا آن خواندن به
براي قرآن اسم پس خواندني ، تامل به بخوان را قرآن
.است گرديده شخصي علم مثل مجموعه
قرآن نام به كتاب اين نامگذاري":گفته‌اند علما از بعضي
."است آسماني كتب ثمرات جامع كه است آن به‌خاطر
گرفته نتيجه شد گفته قرآن اصطلاحي معني درباره آنچه از
كتب با اشتراكي كه است قرآن اختصاصي نام قرآن كه مي‌شود
كه فرقان ، كتاب ، قبيل از كلماتي برخلاف ندارد پيشين
كتاب اين براي و است آسماني كتب ساير و قرآن ميان مشترك
بر خداوند خود را نام اين و است گرديده خاص الهي عظيم
.است نهاده قرآن
كتاب -2
و مضاف غيرمعرف ، و معرف صورت به چه تعبير اين از
مي‌شود ديده قرآن در مورد پنج و دويست حدود در غيرمضاف
در و است كريم قرآن آن از مراد موارد از بسياري در كه
نامه و انجيل و تورات":قبيل از ديگري چيزهاي موارد ساير
مدنظر در آنها جز و محفوظ لوح و مطلق طور به نوشته و
.(12)"مي‌باشند
"كتاب" لغوي و اصلي مدلول كه برآنند تفسير و لغت علماي
آمده جمع قرآن در حروف و كلمات چون است ، جمع از عبارت
تعبير به يا ناميده‌اند ، كتاب جهت اين به را قرآن است ،
همان مي‌شود اطلاق قرآن به وقتي كتاب ، از مراد ديگر
شكل به و شده نازل پيامبر بر كه است آيات و سور مجموعه
قرآن چون و (13)است گشته ظاهر قرآن در نوشته‌ها و خطوط
و آيات انواع جامع بيان ، رساترين با خاصي طرز به كريم
آن بر "كتاب" كلمه مي‌باشد علوم و اخبار و قصص و احكام
.است شده اطلاق
مدلول لحاظ از كتاب و قرآن كه مي‌گيريم نتيجه اينجا از
كتاب بر وقتيمشتركاند حدودي تا اصلي مفهوم و لغوي
اين در مشتركي وجه داراي مي‌شوند اطلاق مسلمين آسماني
از "قرآن" كلمه مورد در كه تفاوت اين با مي‌باشند اطلاق
و وآيات كلمات و حروف به نسبت مسلمين آسماني كتاب جامعيت
ء انبيا كتب به‌ثمرات نسبت آن جامعيت يا و سوره‌ها
ميان به سخن علوم ، به نسبت آن جامعيت يا و پيشين
الهي كتاب جامعيت از "كتاب" مورد در ولي.(14)مي‌آوردند
شايان مي‌كنندو ياد علوم و قصص و احكام و آيات به نسبت
كتاب ، به اسلام فقهي منابع در مجيد قرآن از كه است ذكر
قرآن بر تنهايي به كتاب لفظ علاوه ، به.است شده ياد
مي‌شود ، آورده جلاله اسم با همراه بلكه نمي‌شود اطلاق
مقدس ، كتاب نيز انجيل و تورات بر كه چنان الله كتاب مثلا
.مي‌شود اطلاق
ذكر -3
به‌عنوان را "ذكر" قرآني علوم دانشمندان و مفسرين اكثر
مشتقات و ذكر كلمه. كرده‌اند ياد كريم قرآن اسامي از يكي
است ، ذكر52 ، رفته بكار قرآن آيات در مورد مجموعا 292 آن
استعمال مورد نه در تذكر و مورد سه و بيست در ذكري
.است شده استعمال قرآن در مورد چهار در ذكري و شده‌اند
ذكر لغوي حقيقت
"ذكر" واژه براي متعددي معاني لغت كتب در معاجم اصحاب
(15) مي‌داند يادآوري معني به را ذكر راغب آورده‌اند ،
،(16)مي‌داند نسيان ضد معني به را ذكر الصحاح مختار صاحب
شرف ، خاطر ، در چيزي حفظ معني به را ذكر (17) منظور ابن
.مي‌داند...نماز
و اصلي مدلول متنوع مفاهيم اين از بعضي است هويدا آنچه
از عبارت آن اصلي مدلول بلكه نيستند لغت اين وضعي
استخدام در واژه اين تدريج به كه است شرف و يادآوري
.گرفته‌اند قرار ديگر مفاهيم
ذكر اصطلاحي حقيقت
اطلاق قرآن به نظر اين از ذكر كلمه مي‌رسد نظر به آنچه
بر كه نسيان و غفلت خواب از را انسانها قرآن كه مي‌گردد
و مي‌كند بيدار شده ، گريبانگيرشان دنيا با زياد انس اثر
شرف قرآن چون و مي‌اندازد خدا و قيامت ياد به را آنها
ارزش فاقد شرف كانون اين از جدا امت و است انساني جوامع
چون اينكه يا مي‌شود ، اطلاق به‌قرآن ذكر جهت اين از است
بندگانش به خدا سوي از احكام و فرائض يادآور كريم قرآن
.(18)است
اهل همچون ديگري مصاديق در قرآن بر علاوه ذكر واژه
معني به گاهي ،(21)آسماني كتب ،(20) شهادتين ،(19)البيت
...و تهليل و تسبيح و دعا و قرآن قرائت و اذكار در عام
.(22)است گرديده استعمال
فرقان -4
آن از مراد كه رفته كار به قرآن از مورد هفت در واژه اين
مورد دو در و او دهگانه معجزات و موسي كتاب مورد ، دو در
علي الفرقان نزل تبارك‌الذي":گويد كه چنان است قرآن نيز
نيز بدر جنگ درباره و (23)"نذيرا للعالمين ليكون عبده
به و "فرق" ريشه از كلمه ايناست آمده (24)"يوم‌الفرقان"
مصدر خسران و خسر مثل اين‌صورت در است كردن جدا معناي
:گويند كه چنان مبالغه سبيل بر فاعل اسم جاي به.است
يعني فرقان بنابراين ، .خيلي‌عادل مرد يعني "عدل رجل"
نظريه فرقان ، به قرآن نامگذاري وجه در.فرق‌گذار بسيار
آن و است باطل از حق گذارنده فرق قرآن ، كه است اين معروف
.مي‌سازد مشخص هم از را دو
است اين ديگر نظر.(25)است پذيرفته را وجه همين عباس ابن
را انسان كه مي‌شود ناميده "فرقان" جهت آن از قرآن ، كه
خداوند آنكه وجه اين بر دليل.مي‌كند رهبري نجات ساحل به
بعضي.(26)"فرقانا لكم يجعل تتقواالله ان":مي‌فرمايد
را حق كه است قرآن در ادله‌اي فرقان از مراد":گفته‌اند
."مي‌سازد جدا باطل از
از سر رفته به‌كار فرقان كلمه كه آياتي همه در بنابراين
.است باطل از حق تشخيص و تمييز و امتياز و فرق
تنزيل -5
به و مصدر تنزيل ، .است تنزيل كريم قرآن اسامي از يكي
"نزلته" مصدر تنزيل زركشي تعبير به و است فروفرستادن معني
و يافت نزول جبرائيل زبان به خدا پيشگاه از چون (27)
ربوبي قدس ساحت و ابديت عالم از كتاب اين نزول از حاكي
اضافه بدون كريم ، قرآن از تعبيري به‌عنوان كلمه اين.است
موردو پنج در "كتاب" به اضافه با و مورد شش در "كتاب" به
.است شده ياد كريم قرآن در مورد يازده در هم روي به
طريق از آن آيات كه مي‌شود گفته تنزيل جهت اين از قرآن
تنزيل واژه و گرديد نازل خدا رسول بر تدريج به وحي
.مي‌كند حكايت قرآن تدريجي نزول از غالبا
دانشمندان و مفسران اكثر بيش و كم را پنجگانه عناوين اين
پذيرا مسلمين آسماني كتاب اسامي عنوان به قرآني علوم
.هستند
دانشگاه مدرس - نجار علي
:پانوشتها
ص272273 ج 1 ، زركشي ، البرهان از نقل به -1
ص4 ج 1 ، ابوالفتح ، تفسير -2
ص 14 ج 1 ، طبري ، تفسير -3
ص 14 ج1 ، مجمع‌البيان ، تفسير -4
ص 273 ج 1 ، زركشي البرهان ، -5
آلوسي ، و ص21 صالح ، صبحي القرآن ، في‌علوم مباحث -6
ص 1817 ج 1 طوسي تبيان ص8 ، ج 1 روح‌المعاني
پژوهشهايي از نقل به ص 62 ، ج 2 ، خطيب بغداد ، تاريخ -7
ص 21 صالح صبحي وحي و قرآن درباره
ص 87 ج 1 ، اتقان -ص277 البرهان‌ج 1 ، -8
ص 14 ج1 ، مجمع‌البيان ، مقدمه -9
و 18 ص 17 القرآن ، علوم في مباحث -10
ص 8 ج 1 ، روح‌المعاني ص 87 ، ج 1 ، اتقان ، سيوطي -11
ص19 ج 1 ، طوسي ، تبيان -12
كتب ماده راغب مفردات -13
ص 276 ج1 ، زركشي ، البرهان ، -14
و182 ص181 راغب ، مفردات -15
و223 ص222 رازي ، عبدالقادر الصحاح ، مختار -16
و 1072 ص 1071 ج1 ، منظور ابن لسان‌العرب ، -17
ص 14 ج1 ، مجمع‌البيان ، مقدمه -18
:قوله في ص95 ، دوم ، ربع طريحي ، مجمع‌البحرين -19
الذكر اهل فاسئلوا
ذكرك لك رفعنا و:قوله في ص95 ، دوم ربع:همان -20
الزبور في كتبنا:قوله في ص 95 ، دوم ، ربع:همان -21
نفسك في ربك واذكر:قوله في ص 96 ، دوم ، ربع:همان -22
آيه 1 فرقان ، سوره -23
آيه 41 انفال ، -24
مجمع‌البيان مقدمه ص238 ، القرآن ، علوم في مقدمتان -25
ص14 ج 1
آيه29 انفال ، -26
ص ج 1 زركشي البرهان ، -27
(پاياني بخش) سنت اهل منابع در خم غدير
خم غدير حديث نقل
نقل را خم غدير حديث پيامبر اصحاب از نفر صدوده حداقل
كه است شده برده نام آنان از سنت اهل كتب در كه كرده‌اند
مي‌شود خودداري اسامي ازذكر كلام اطاله عدم جهت
اميني علامه اثر "الغدير" كتاب به مي‌توانند علاقه‌مندان
سنت اهل علماي از نفر شصت و سيصد از بيش نمايندو مراجعه
حديث قرن چهارده درطي (مورخ و قرآن مفسر محدث ، از اعم)
از نفر چند نام اختصار به كه نموده‌اند روايت را خم غدير
:مي‌شود ذكر آنان
:كرده‌اند بيان را خم غدير حديث كه سنت اهل محدثين
"النهايه" در (ف 204 شافعي ، امام) شافعي ادريس محمدبن -1
در (ف 241 حنبلي ، امام) حنبل احمدبن -2/ابن‌اثير اثر
ابن سنن" در (ف 273) ماجه ابن -3/"المناقب" و "مسند"
ف) نسائي -5/"ترمذي صحيح" در (ف 279) ترمذي -4/"ماجه
"المسند" در (ف 307) موصلي ابويعلي -6/"الخصائص" در (303
ف) مماوني -8/"العصمه و الكنه" در(ف 320) دولابي -7/
مشكاه" در (هشتم قرن ف) تبريزي خطيب -9/"فرائد" در (722
-11/"مجمع‌الزوائد" در (ف 807) ميثمي -10/"المصابيح
"المطالب" در (ف 830) جزري
:كرده‌اند ذكر را خم غدير حديث كه سنت اهل از قرآن مفسرين
از بعضي يا تمام مي‌شود ذكر درذيل نامشان كه مفسريني
متذكر خم غدير در نزول با رابطه در را مزبور آيات
:شده‌اند
"طبري تفسير"در (ف 310)طبري جرير ابن -1
"النزول اسباب" در (ف 430)ابونعيم حافظ -2
"تفسيرالثعلبي" در (يا 437 ف 427)ثعلبي -3
"النزول اسباب" در (ف 468) واحدي -4
"الكبير التفسير" در( ف 606)فخررازي -5
"الخازن تفسير" در (ف 741)بغدادي الخازن -6
"تفسيرالنيشابوري" در(ف‌قرن 8)نيشابوري-7
خودش "تفسير" در (ف 774)كثير ابن -8
خودش "تفسير" در (ف 910)الدين‌سيوطي جلال حافظ -9
خودش تفسير در ،(ف 972)حنفي ابوالسعد -10
خودش درتفسير (ف1270)بغدادي آلوسي -11
بيان را غديرخم حديث كه سنت اهل مورخين ديگر بسياري و
:كرده‌اند
"والسياسه امامه" و "معارف" در (ف 276)القطيبه -1
خود كتاب در (ف 287) مصري ليني -2
"الولايه كتاب" در (ف 310) طبري جرير ابن -3
"بغدادي تاريخ" در(ف 463) بغدادي خطيب -4
"الاستعاب" در (ف 463) ربه عبد ابن -5
"النهال و الملال" در (ف 548) شهرستاني -6
"عسكري ابن تاريخ" در (ف 571) عسكري ابن -7
"القابه"در (ف 630) الاثير ابن -8
"نهج‌البلاغه شرح" در (ف 656) الحديد ابي ابن -9
تاريخش كتاب در (ف 732) ابوالفدا -10
"النهايه و البدايه" در (ف 774) كثير ابن -11
"المقدمه" در (ف 808) خلدون ابن -12
"الخطاب" در (ف 845) المقريزي -13
تهذيب" و "الاثابه" در (ف 852) عقلاني هاجر ابن -14
"التهذيب
"المهمه الفصول" در (ف 855) مالكي صباغ ابن -15
"السير حبيب"در (ف 903) خواند مير -16
"الخلفا تاريخ" در (ف 910) سيوطي جلال‌الدين -17
"الفتي زين"در عاصمي محمد بن احمد حافظ -18
و "العلبيه السيره" در (ف 1044) حلبي نورالدين -19
..ديگر بسياري
به حديث اين اسلام ، تاريخ در خم غدير حديث اهميت علت به
كرات به و شده منعكس تشيع و سنت اهل كتب در وسيعي طور
.است شده بازگو متمادي قرون طي اشخاص توسط
پور شريف اصغر علي: نوشته
|
