انقلاب تا سركوب دوران از ;زنان
(پاياني بخش) انقلاب تا مشروطه از زنان اجتماعي جنبش
:اشاره
مشروطه از زنان اجتماعي جنبش" مقاله نخست بخش در ديروز
ايران ، زنان معاصر تاريخ پيشينه بررسي به "انقلاب تا
حكومت آغاز تا زنان جنبش و زنان نوين جنبش و تنباكو
.مي‌پردازيم بحث اين ادامه به اينك شد ، پرداخته پهلوي
زنان اجتماعي حقوق احقاق جهت در رضاشاه سلطنت دوران در
در شاهي رضا رژيم هاي برنامه تمام و نشد برداشته گامي
براي مناسب شرايط ايجاد جز چيزي درواقع زنان ، با رابطه
ديوان‌سالاري و توليد عرصه‌هاي در زنان از سربازگيري
ديگر ، سويي از.نبود حاكم سيستم و قدرت تقويت براي
نيازهاي از ناشي درواقع رژيم ، برنامه‌هاي از بسياري
بود ، براي زنان خود فعاليت‌هاي از دنباله‌روي به و زمانه
بانو" به‌وسيله شيراز ، در بار اولين در 1305 ، براي نمونه
و مي‌شود تاسيس "ناموس" نام به دخترانه‌اي مدرسه ،"ناموس
كنگره دهمين در دولت‌آبادي صديقه سال همين خرداد دهم در
شركت (پاريس در) "زنان راي حق بين‌المللي اتحاديه"
.مي‌كند
بزرگترين به‌عنوان "زرتشتيان سينماي" اسفند1306 سوم
و17 كرد آغاز را خود فعاليت ايران در زنان سينماي
"قرباني دختر" زنان ، نمايش بيداري سازمان سال همين اسفند
بود ، عشقي ميرزاده "ايده‌آل" نمايشنامه از برداشتي كه را
"نسوان انقلاب مجمع" سال همين در باز و مي‌گذارد اجرا به
.مي‌آيد به‌وجود دوستانش و شيرازي زندخت بانو به‌وسيله
كه داد رخ ايران نفت صنعت بزرگ اعتصاب اولين در1308
يكي.مي‌شود سركوب رضاخاني و انگليسي نيروهاي به‌وسيله
نام به زني اعتصاب اين رهبري نفره كميته10 اعضاي از
.بود "زهرا"
شوكت خانم به‌وسيله شهريور1309 در "نورافشان" نشريه
فعاليت‌هاي از اينكه براي دولت بعد ماهشد منتشر اسلامي
ماموريت براي را "حيدري سارا" نماند ، عقب زنان مستقل
دي 1309 ، در14 بعد ماه چند و فرستاد فرانسه به رسمي
تشكيل تهران در ايراني زنان شركت با رسمي كنفرانس اولين
نخستين براي ايراني دوشيزگان از تن بعد ، 3 روز شد150
فرستاده اروپا به تحصيل ادامه براي دولتي بورسيه با بار
و روستا شوكت خانم‌ها سال همين در كه اين جالب.شدند
و بازداشت نسوان سعادت پيك جمعيت فعالين از صديقي جميله
اول در بعد سال اماميشوند تبعيد سال چهار به محكوم
انقلاب مجمع ارگان "ايران دختران" نشريه مرداد1310
آن انتشار كه يافت انتشار شيرازي زندخت "به‌وسيله" نسوان
.نشد تحمل شماره از 7 بيشتر
"ايران در زنان بين‌المللي كنگره اولين"آذر 1311 ، ششم
"حماده نور" رياست به تهران در "شرق زنان كنگره" دومين و
مستوره خانم و لبناني و سوري و مصري زنان شركت با و
با "لر دختر" بعد ، سال زمستانشد برگزار ايران از افشار
در1314 و درآمد نمايش به سامي‌نژاد صديقه بازيگري
.مي‌سازد منتشر را خود اشعار ديوان اولين اعتصامي پروين
"بانوان كانون" تشكيل دستور تركيه ، به سفر از پس رضاخان
در و شد تشكيل مهر1314 در17 كانون اين و داده را
داده دولت‌آبادي صديقه بانو به آن مسئوليت بعد سال
.مي‌شود
بيداري" نامهاي به زنان ، مستقل جمعيت دو سال1315 ، در
بعد سال دو.مي‌شوند تشكيل "قزوين نسوان انجمن" و "نسوان
دانشياري مقام به گوناگون مخالفت‌هاي وجود با سياح فاطمه
در1319 "تجارتچي عفت" و مي‌شود انتخاب دانشگاه ،
را خود آزاد پرواز نخستين كشور ، خلبان زن اولين به‌عنوان
.مي‌دهد انجام
به رضاشاه ديكتاتوري دوران ايران به متفقين يورش با
.مي‌رسد پايان
مرداد32 تا شهريور20 از
جنبش و كشيده نفسي توانست جامعه اجتماعي ، جو شدن باز با
تيرماه در چنانكه.بردارد جلو روبه خيزي شد قادر زنان
و شد تشكيل توده حزب كنار در ايران زنان تشكيلات 1322
متحده شوراي" به وابسته كارگر زنان دوران همين در نيز
"زحمتكش زنان اتحاديه" نام به سازماني "كارگران مركزي
ارديبهشت دهم در "ايران زنان تشكيلات".مي‌دهند تشكيل
منتشر خود نشريه به‌عنوان را "ما بيداري" مجله 1323
سال همين ارديبهشت در26 نيز بامداد بدرالملوك.مي‌كند
مجله" و كرده منتشر تهران در را "امروز زن" نامه هفته
.مي‌يابد انتشار سال همين در سعيدي نيره به‌وسيله "بانو
نصرت" به‌وسيله "كودك پرورش جمعيت" فروردين1324 ، در
سياح فاطمه.يافت تشكيل زنان از ديگر عده‌اي و "مشيري
مجله سال همين در ديگر عده‌اي و دانشور سيمين همراه نيز
.مي‌سازد منتشر را "ايران زنان حزب"
احقاق براي آمده گرد زنان از گروهي ارديبهشت 1325 24
مجلسيان اماميروند مجلس به اساسي قانون در خود حقوق
:كه داده قرار عتاب مورد را ايشان آنها ، به توجه جاي به
زنان دموكراتيك تشكيلات" سال ، همين در "!داريد محرك شما"
زنان اتحاديه و ايران زنان تشكيلات وحدت از "ايران
كنگره" اولين سال ، همين در بازميآيد به‌وجود زحمتكش
عضويت به "مهكامه سرور" و شده برپا "ايران نويسندگان
.مي‌شود انتخاب آن رئيسه هيات
احزاب از بسياري بهمن 1327 ، در 5 شاه ناموفق ترور از پس
قرار هجوم مورد شده اعلام منحل سياسي سازمانهاي و
مسئولين و توقيف نيز "ما بيداري" مجله جمله از مي‌گيرند ،
از.مي‌گيرند قرار پيگرد مورد يا دستگير "زنان تشكيلات"
به شبنامه دو انتشار با "زنان دموكراتيك تشكيلات" اين‌رو
.رومي‌آورند پنهاني فعاليت‌هاي
و جنوب ، ستاره جهان فرنگستان زنان ، قيام آسمان ، نشريات
.مي‌يابند انتشار سال 1328 ، در زنان سوي از ايران ، زهره
ماندن معوق به اعتراض در پرستار زنان آبان 1329 ، در 7
سركوب مورد كه مي‌آيند گرد مجلس مقابل در دستمزدهايشان
.مي‌گيرند قرار پليس شديد
علني نشريه انتشار به در 1329 "زنان دموكراتيك تشكيلات"
اعضاي از بعد سال بهار در و پرداخته "جهان‌تابان"
زنان سازمان" به‌نام علني سازماني نشريه ، همين تحريريه
سوي از ديگري نشريات در 1330.مي‌دهد تشكيل را "ايران
"زنان آزادي" ،"بانوان فروغ" ،"زن حقوق" نامهاي به زنان
.مي‌يابند انتشار "زنان سازمان" سوي از "زنان جهان" و
ماه 1330 دي در خود فعاليت گسترش با "ايران زنان سازمان"
در زنان شركت حق براي امضا جمع‌آوري و عمومي نظرخواهي به
از 65هزار بيش فعاليت اين درنتيجه كه مي‌پردازد انتخابات
در دهخدا علي‌اكبر ازجمله ;مي‌شود جمع‌آوري موافق امضا
حاضرم افتخار كمال با":مي‌نويسد ايشان درخواست به پاسخ
اين اما ".كنم همكاري خود حقوق به بانوان حصول راه در
نامه يك طي زنان سازمان نرسيده ، به‌نتيجه فعاليت‌ها
سازمان آن از متحد ملل سازمان به (دي1331) اعتراض‌آميز
.آورد فشار جهت اين در ايران دولت به كه مي‌خواهد
شركت فعالانه ضداستعماري جنبش و نفت شدن ملي درجنبش زنان
.مي‌دهند فراواني زخمي‌هاي و كشته ميان اين در و كرده
اعلام براي "زرتشتي بانوان كانون" اعضاي مرداد1331 10
مصدق دكتر منزل به ايشان از زرتشتيان جامعه پشتيباني
دولت‌آبادي ، صديقه بانو سالها ، اين در همچنين.مي‌روند
مصدق دكتر دولت از پشتيباني براي گوناگوني برنامه‌هاي
مصدق دكتر دولت كه زماني مرداد1332 در.مي‌كند برگزار
رفراندوم و آورده روي مردم به هفدهم مجلس انحلال براي
عمومي انتخابات در بار اولين براي زنان مي‌كند ، برگزار
.مي‌كنند شركت
علت به زنان ، گسترده فعاليت‌هاي تمام با سالها اين در
اجتماعي خوب موقعيت از هنوز زنان اجتماعي ، -فرهنگي شرايط
مرداد كودتاي28 هرحال به.نبودند برخوردار سياسي و
و بود زنان گسترده فعاليت‌هاي از ديگري دوره افول 1332
دامنگير ;مي‌كرد اعمال شاه رژيم كه خفقاني و سركوب
.شد نيز زنان تشكل‌هاي
شاهانه راي حق اعطاي و زنان
صدور با تهران ، در 13خرداد1340در حقوقدان زنان اتحاديه
در شدن انتخاب و كردن انتخاب حق اعطاي خواستار بيانيه‌اي
زن معلمان از زيادي گروه بهمن1341 در3 و مي‌شوند مجلس
آراي به مراجعه در زنان شركت عدم به اعتراض به‌عنوان
مدارس در زيادي اعلاميه‌هاي كشيده ، كار از دست عمومي ،
.مي‌كنند پخش
زيادي هياهوي شاه رژيم بهمن1341 رفراندوم6 برگزاري با
بزرگي پيروزي رفراندوم اين مصوب مواد كه انداخته راه
به رژيم سوي از راي حق اعطاي اما.است ايراني زنان براي
و نبود ديوان‌سالارانه كم‌دامنه رفرم يك از بيش زنان ،
.نگذاشت تاثير ايراني زنان سياسي زندگي در عملا
زنان كانون‌هاي و سازمان‌ها وجود از1332 پس دهه‌هاي در
رو ، اين از ;باشد رژيم سياسي نيازهاي پاسخگوي نتوانست
تشكل گردآورده ، را ها جمعيت اين از بسياري در1345 رژيم
پهلوي اشرف رهبري تحت "ايران زنان سازمان" نام به رسمي
به‌وجود (ايران فحشاي و مخدر مواد مافياي يك درجه عنصر)
گام زنان اجتماعي حقوق احقاق جهت در هرگز شاه رژيم.آورد
فاصله آن در رژيم ، كه مسئله‌اي تنها و برنداشته موثري
كه چنان ;بود سركوب مسئله كرد ، كم را مردان و زنان
زندانيان بين در سال 1344 در خارجي مخبر گزارش براساس
.داشتند وجود نيز زن سيصد سياسي
روشن به‌خوبي سالها اين در زنان سياسي و اجتماعي محروميت
براي مي‌كرد اعلام نيز رژيم رسمي منابع خود چنانكه.بود
درصد تنها8/13 و بودند بي‌سواد زنان درصد نمونه73
رسمي آمارهاي نيز و مي‌دادند تشكيل زنان را كار نيروي
دانشجويان چهارم يك دختر دانشجويان كه مي‌دهد نشان 1354
دهم يك به مهندسي رشته‌هاي در نسبت اين كه بوده پسر
زنان اجتماعي جنبش ركود دهه ، كل‌دهه40 در.مي‌رسيد
.است
پنجاه دهه
فعاليت‌هاي مسلحانه‌و جنبش اوجگيري دهه پنجاه ، دهه
عرصه‌هاي چون نيز عرصه اين در زنان و است ايران در چريكي
در 9 ابراهيمي مهرنوش چنانكه.مي‌كنند شركت فعالانه ديگر
-امنيتي نيروهاي مقابل در كه است چريك زن اولين مهر 1350
از.مي‌بازد جان كرده ، مقاومت مسلحانه شاه ، رژيم انتظامي
دهه در (مسلمان چه چپگرا ، چه) چريكي سازمانهاي كشتگان
مبارز زنان از (جان‌باختگان درصد 10) نفر حدود 30 پنجاه ،
.(مي‌كرد صدق نيز سياسي زندانيان مورد در نسبت اين) هستند
ظاهرسازي تمام با سال1354 در كه مي‌رسد جايي به كار
براي رژيم بود ، "زن جهاني سال" سال ، آن اينكه عليرغم و
اعدام (كرماني اشرف‌زاده منيژه) را مبارزي زن نخستين‌بار
.مي‌كند
توانست كه سياسي زنداني تنها سالها اين در اينكه جالبتر
اشكال البته.بود مبارز زن يك بگريزد ، رژيم زندان‌هاي از
نشد ، تعطيل سالها اين در زنان اجتماعي مبارزه ديگر سطوح و
در نمونه براي چنانكه ;شد تندتر و راديكاليزه‌تر بلكه
را شهر شهردار خرمشهري ، زنان از زيادي تعداد سالها ، همين
زنان تير1353 در24 يا.مي‌كنند زنداني كارش اتاق در
كه داشتند دست در پلاكاردهايي كه درحالي تهران شرق محلات
در ،"نداريم آشاميدني آب ما":بود شده نوشته آنها روي
.مي‌كنند تظاهرات نخست‌وزيري دفتر مقابل
مادران و همسران از گروهي دي1353 ، در18 بعد ماه شش
درخواست ضمن (ظفار) "عمان" به اعزامي سربازان و نظاميان
حضور پايان خواهان كشته‌شان ، بستگان جنازه دريافت
.مي‌شوند ظفار در ايراني نظاميان و سربازان
دست به سياسي زنداني قتل9 از پس ارديبهشت1354 ، 12
امنيت عدم به اعتراض در سياسي ، زندانيان مادران ساواك ،
اين در.مي‌كنند تظاهرات بازار در فرزندان‌شان جاني
مي‌كردند برپا كارگري اعتصاب خود يا كارگر سالها ، زنان
در يا (زيبا قرقره و پارس‌الكتريك كارخانه‌هاي چون)
اعتصابات مثل) مي‌كردند شركت فعالانه كارگري اعتصابات
.(ملي كفش چيت ، جهان
"محدوده خارج" ساكنين زدوخوردهاي و تظاهرات در همچنين
فعالي نقش زنان سال1356 ، در دولتي مامورين با (تهران)
كشف سالروز در) دي1356 روز17 بعد ، ماه چند.داشتند
رژيم ضد بر مشهد مسلمان زنان از عده‌اي (رضاخاني حجاب
با نهايت در زنان جنبش حال هر به.مي‌كنند تظاهرات
مي‌گيرد جاي آن در 1357 ، درون مردم همگاني قيام اوجگيري
روز" بزرگداشت مراسم ;رژيم‌شاه نابودي و شكست از بعد و
در زنان گسترده شركت با سالها ، از پس (مارس 8) "زن جهاني
.مي‌شود برگزار تهران در اسفند1357
پرتوي مسعود
:منابع
كسروي احمد -ايران مشروطه تاريخ -
-سفيد انقلاب تا مشروطيت انقلاب از ايراني ، زن -
بامداد بدرالملوك
كرماني ناظم‌الاسلام -ايرانيان بيداري تاريخ -
ملك‌زاده مهدي -ايران مشروطيت انقلاب تاريخ -
ناهيد عبدالحسين -مشروطه جنبش در ايران زنان -
پرس‌اجنت نشر -معاصر مطبوعات چهره -
كشور خارج دانشجويان كنفدراسيون -زن رنجديده اي بپا -
ابراهيم -ايران در منفي مقاومت اولين تنباكو ، تحريم-
تيموري
يحيي -نيما تا صبا از -
آرين‌پور
|
