بررسي هاي تاريخي نشان دهنده وجود حمامهاي داغ يا سونا به عنوان يكي از موسسات تفريحي و تمدد اعصاب در روم باستان است كه در آنها اتاق بخار و ماساژ وجود داشته است. اين مطالعات نشان مي دهد بيش از ۲۰۰۰ سال قبل حمام سونا در كشور فنلاند از اهميت برخوردار بوده است. امروزه حدود يك ميليون سونا در اين كشور وجود دارد. عده اي از محققين فنلاندي مدعي شده اند كه استفاده از سونا فوائد زيادي براي سلامتي افراد دارد، كه از جمله تسكين درد در بيماران مبتلا به تنگي نفس و برونشيت مزمن را ذكر كرده اند.
حمام سونا شامل دو نوع، سونا خشك و بخار مي باشد. حمام سونا خشك، اتاق كوچكي است كه داراي گرماي خشك بوده و اغلب با چوب هاي نگه دارنده حرارت، كه اين چوبها بوسيله بخاري و يا كوره هاي كوچك گرم مي شوند. گرماي اتاق حدود ۵/۷۶ درجه تا ۵/۸۷ درجه سانتيگراد با رطوبت نسبي ۵% تا ۲۵% مي باشد. سونا بخار شبيه سونا خشك بوده ولي داراي هواي مرطوب تري مي باشد.
ميزان رطوبت در سونا بخار ۹۵% و درجه حرارت ۴۵ درجه مي باشد.
در زمينه اهميت و ارزش سونا بايد گفت كه بسياري از طرفداران و استفاده كنندگان از سونا داراي تصورات نادرستي نسبت به سونا مي باشند. در كشور ما از حمام سونا بيشتر براي كاهش وزن استفاده مي كنند و بر همين اساس بسياري از افراد چاق نيز يكي از راه هاي لاغر شدن خود را در استفاده از حمام سوناجستجو مي كنند. اما در سونا چربي از بين نمي رود و اين كاهش وزن در واقع بيشتر كاهش آب بدن است كه بلافاصله در زمان جبران كم  آبي با نوشيدن آب، وزن مجدداً به حالت اوليه باز مي گردد. براي از بين بردن چربي مي بايست از طريق تغذيه مناسب و تمرينات ويژه مدد جست و نتيجه گرفت.
قرار گرفتن بدن در برابر حرارت سبب دريافت گرما از طريق سيستم هدايت بدن مي شود. در چنين حالتي گرما بايد از بخش مركزي بدن به پوست منتقل شده و دفع گردد تا درجه حرارت طبيعي بدن حفظ شود. بنابراين قلب بايد با شدت بيشتري كار كند. در نتيجه، افزايش فشار براي دفع گرماي ناشي از سونا مي تواند سبب فشار بر دستگاه قلب و گردش خون شود و در اين راستا از دست دادن مايعات هنگام مواجهه با گرماي زياد نه فقط منجر به كاهش آب بدن مي شود بلكه ممكن است توازن ميزان الكتروليتهاي خون در بدن را نيز بر هم بزند. همچنين با دفع آب مقداري از فلزات و مواد معدني كه براي متابوليسم ضروري هستند از طريق تعريق از بدن خارج مي شوند. مكانيزم عكس العمل بدن در برابر حرارت در سونا خشك و بخار با هم متفاوت است. در سونا خشك عرق بدن به سرعت تبخير مي شود ولي در شرايط مرطوب حمام سونا بخار، عرق به آساني تبخير نمي شود. لذا زماني كه فرد در سونا بخار قرار مي گيرد احساس گرماي بيشتري نسبت به قرار گرفتن در سونا خشك مي نمايد. سونا بخار نسبت به سونا خشك گرماي بيشتري به انسان مي دهد.
معناي سونا در ورزش، تقويت قدرت بدني و حالت انبساط و نشاط دادن به بدن است.
البته توصيه مي شود كه بلافاصله قبل از تمرين يا مسابقه و يا بعد از فعاليت شديد از رفتن به سونا جلوگيري شود.
در توانبخشي، سونا به خاطر بوجود آوردن انبساط و شادكامي از طريق گرما، كاهش درد، بهبودگردش خون و كمك به بهبود صدمات بخصوص صدمات ورزشي مورد استفاده قرار مي گيرد. سطح توزيع گرما در سونا بيشتر از ساير فرمهاي گرما درماني است.
در سونا نه تنها تمامي سطح بدن بلكه از طريق راههاي تنفسي سطح خارجي غشاء مخاطي نيز تحت تأثير مثبت قرار مي گيرد. هواي گرم داخل سونا را به خوبي مي توان تحمل كرد و از اين گذشته بوسيله عرق كردن تنظيم گرما به خوبي انجام مي شود. اما فوائد سونا مربوط به تحريك و تهييج پوست بدن، قوي كردن جريان گردش خون، و نيز بالا بردن توليد غدد لنفاوي است كه در نتيجه تمامي اعضاء و ارگانهاي بدن را تحت تأثير مثبت قرار مي دهد.
اگرچه استفاده از سونا كاهش مايعات و الكتروليتها را در پي خواهد داشت ولي اين ضايعات معمولاً خيلي شديد نبوده و خيلي زود مي توانند جايگزين شوند.
استفاده خوب و مناسب از سونا به اين صورت است كه از مدت زمان كوتاه (۵ تا ۸ دقيقه) و يك يا دوبار در هفته شروع شود. در ابتدا بايد روي نيمكت هاي پايين قرار گرفته و از ريختن آب روي اجاق خودداري كرد تا بدن به سونا عادت كند. آنگاه توقف ۱۵ دقيقه اي در سونا و دو تا سه بار در هفته و هر بار دو تا سه توقف را پيشنهاد مي كنيم. بعد از خارج شدن از سونا بايد ۱۰ تا ۱۵ دقيقه در هواي آزاد و تازه قرار گرفته و ابتدا به قسمت هاي مختلف بدن آب پاشيد آنگاه تمامي بدن را زير دوش قرار داد. در صورت وجود حوضچه  به داخل آب سرد رفته و بدن را خنك كرد.
خشك كردن بدن و استراحت بعدي نيز ضروري است قبل ا ز آنكه مجدداً به سونا برويد. اكثر اشتباهاتي كه به هنگام سونا رفتن به وقوع مي پيوندند عبارتند از:
الف) فاصله زماني كوتاه بين گرم و سرد كردن: همانطور كه در بالا اشاره شد حداقل ۱۰ دقيقه بايد بين دو سونا به استراحت پرداخت.
ب) صرف نظر كردن از خنك كردن بدن به ا ندازه كافي: اين خنك شدن بايد بوسيله دوش گرفتن و داخل آب سرد رفتن صورت گيرد.
ج) نوشيدن زياد مايعات در داخل سونا و در فاصله استراحت و سونا رفتن.
د) عدم توجه به اين موضوع كه بايد حداقل دو ساعت فاصله زماني بين غذا خوردن و سونا رفتن وجود داشته باشد.
از طرف ديگر نبايد هيچ وقت با معده خالي به سونا رفت، زيرا در اين صورت امكان بروز اختلالاتي در جريان گردش خون و كاهش ميزان قند خون بوجود مي آيد.
ه) توقف بيش از اندازه در سونا: اين عمل باعث از دست دادن مايعات و نمك زياد بوسيله عرق كردن بيش از حد مي شود و از اين طريق اختلالاتي در حالت تعادلي سوخت و ساز و نيز خستگي و كاهش قابليت عكس العمل و قدرت و سرعت مي شود.
سونا از جمله چيزهايي است كه گروهي با آن نظر موافق و گروهي نظر مخالف دارند. ولي آنچه ازكليه تحقيقات مربوط به سونا نتيجه گيري مي شود اين است كه همگي آنها بر فايده سونا در رفع كوفتگي عضلاني و تمدد اعصاب متفق القول مي باشند. سونا نيز مانند ساير روشهاي درماني بايد تحت شرايط مخصوص مورد استفاده قرار گيرد كه اين شرايط مخصوص، نوع مورد استفاده قرار دادن تا ممنوع بودن استفاده از سونا را تشكيل مي دهد. در نهايت بايد يادآوري كرد كه سونا يك داروي مداوا كننده همه دردها نيست كه بتوان بدون فكر و تأمل هميشه آن را به كار برد.
وحيد مقدم - كارشناس ارشدتربيت بدني

قبل از: شروع مسابقات بازيكنان مي بايست از آمادگي تكنيكي- تاكتيكي- جسماني- روحي رواني بسيار خوبي برخوردار باشند تا بتوانند فعاليت هاي مهارتي را در شرايطي بسيار مطلوب انجام دهند.
هر تمريني در مرحله نخست در هر شرايط سني و مسابقه اي بايد اهداف خاص مربوط به خودش را دربرداشته باشد چرا كه اين اهداف با يك نظام تمريني كه حداقل مقاومت است همراه باشد. مگر آنكه در تمرينات معيارهاي خاص ديگري مدنظر باشد.
بسياري از مربيان خوشحال هستند كه تمرين مي دهند و غافل از پيامدهاي تمرين مي باشند. چرا كه با آگاهي از اهداف تمرين كار را دنبال نمي كنند يا توجه داشته باشند كه بين يك برنامه كلاسيك و برنامه بدون هدف تفاوت فاحشي وجود دارد كه عواملي چون فلسفه كاري يك مربي نسبت به برنامه هاي تمريني و وسايل و امكانات و زمان تمرين مي تواند در ارتباط با فاصله زماني دقيق اجراي يك برنامه تمريني مؤثر واقع شود. در صورتي كه در ديگر برنامه ها عواملي چون نظم، دقت، جديت، تلاش، نظارت، كار مستمر، آموزش صحيح، عوامل آمادگي جسماني- روحي رواني و مهمتر از همه دانش شخص مربي بر اهداف نقش مهمي را ايفا مي نمايد.
امروزه توجه به نيازمنديهاي فيزيولوژي ورزش بسكتبال مي تواند براي تنظيم و پياده كردن يك برنامه پيش از مسابقه راهنماي خوبي باشد.
براي طرح و پياده نمودن يك سيستم تمريني در دفاع و يا حمله سعي گردد عواملي كه ورزش بسكتبال از نقطه نظر شرايط فيزيولوژي نيازمند مي باشد تا حد ممكن برآورده شود.
هدف كلي ازتنظيم و ارائه يك روش صحيح تمريني رسيدن به اوج در هر سيستم تمريني (دفاع يا حمله) است. دقت شود قبل از اينكه وارد مرحله آموزش سيستمها شويم به اهداف كلي تمرين نيز توجه نمائيم.
۱- بهره گيري كامل و اصولي از شيوه گرم كردن و كشش ها.
۲- در آمادگي جسماني به افزايش سلامت عضله دقت كنيم.
۳- افزايش چابكي را مد نظر قرار دهيم.
۴- به افزايش قابليتهاي انعطاف  پذيري توجه شود.
۵- تقليل واكنش زماني را در دستور كار قرار دهيم.
۶- به آسيب ها و جلوگيري از آن در طول تمرينات دقت نمائيم.
هر يك از اين اهداف كه بيان شد حتماً مي بايست مربي در دستور كارش قرار دهد تا بتواند به اهداف خود برسد.
اهدافي كه گفته شد بايد قبل از رسيدن به مرحله سيستمها در نظام مسابقاتي بسكتبال مورد توجه قرار بگيرد و آگاهي مربي در حد لازم باشد. چرا كه استفاده كامل از گرم كردن و انجام كشش ها همانا آماده نمودن يك ورزشكار از نقطه نظر جسمي و رواني است و افزايش حرارت ناشي از گرم كردن اجازه مي دهد تا روند سوخت و ساز در سلولها بيشتر انجام پذيرد. در حرارت بالا تبادل اكسيژن از خون به بافت سريع تر صورت گيرد كه اين خود موجب خواهد شد كه ورزشكاران فعاليتهاي بيشتري را داشته باشند. ميزان آسيب ديدگي كمتر شود. هر مربي مسئوليت دارد كه سلامت جسم و روح و روان ورزشكار خود را بيمه كند.
گرم كردن باعث خواهد شد كه گنجايش پتانسيل حركتي افزايش يابد يعني ورزشكار از نظر جسمي، روحي، رواني، اجتماعي آماده مي گردد كه از جمله توجه كردن به مسائل گفته شده فيزيولوژي گرم كردن محسنات قابل توجهي را سبب مي گردد كه از جمله فعاليت هموگلوبين و ميوگلوبين زياد مي شود. مقاومت ديواره مويرگها كمتر مي شود كه همين مسئله باعث مي شودتبادلات گازي راحت صورت  گيرد.
سرعت انتقال پيامهاي عصبي به خوبي انجام مي پذيرد. استقامت دستگاه گردش خون و تنفس بهبود مي يابد و فعال شدن آنزيمهايي كه در سوخت و ساز فعاليت دارند را باعث مي گردد.
منابع انرژي فعال مي شوند و در انتها تمام هم وغم مربي اين است كه با گرم كردن منابع چربي به كار بيفتد.
اما در بخش دوم صحبتم در مورد افزايش استقامت عضله مي بايست شرايطي محيا كرد كه فرد بسكتباليست بي آنكه عضله اش را خسته كنيم مدت زمان مديدي فعاليت تمريني را انجام دهد كه اين مسئله متناسب با نوع تمريني است كه از سوي مربي ارائه مي شود و از نظر تعداد حركات و تكرارها بسيار حائز اهميت مي باشد كه با اين حركات و تكرارها مي بايست استقامت عضله را افزايش داد. با بهره گيري از برنامه پيش از زمان مسابقه تكرارها و حركات در هر نوع فعاليت به تدريج بالا مي رود.
در مورد چابكي بايد دقت لازم به عمل آيد چرا كه چابكي به دو دسته تقسيم مي شود (چابكي كلي- چابكي ويژه) كه مهم ترين راه ارتقاء چابكي تمرين مهمتر است كه با حركات نمونه به طرز صحيح و تكرار آن بستگي دارد.
اما براي افزايش انعطاف پذيري نياز به فعاليتهاي جسمي بسيار زياد نيست بلكه با بهره گيري از تمرينات كششي و تمرينات ويژه مي توان تا حدودي به اهداف مورد نظر رسيد.
زمان واكنش، موقعي است كه فاصله زماني بين يك تحريك و اقدام به يك حركت موجب مي شود كه با تمرينات ويژه مي توان واكنش فرد و يا تيم را ترقي داد.
تمام متخصصين امر به اين نتيجه رسيدند كه كمبود آمادگي جسماني يكي از دلائل اصلي آسيب ديدگي در هر ورزش است.
به همين لحاظ امروزه بخش اعظم تمرينات براساس و پايه آمادگي جسماني مطرح مي گردد.
تمام مسائلي كه گفته شد پيش مقدمه اي بود براي ابراز روش هاي تمريني (دفاعي- حمله اي) كه از اين به بعد به مطالب ارائه شده از سوي مربيان نامدار مي پردازيم كه در اين راستا همكار بسيار ارجمندم آقاي مهندس صفاعلي كماليان كه خود از قهرمانان باسابقه تيم ملي مي باشند در ترجمه آن مرا ياري دادند و اظهارنظراتشان را نيز در آغاز اين مقاله مي خوانيد.
عنايت الله آتشي
صحبت هاي كماليان
گفته هاي يكي از دوستان (كه مربيگري تيم ملي بسكتبال را در كنار مربي يوگسلاو برعهده دارد) مبني بر عدم توفيق بازيكنان تيم ملي در پذيرش اصول حمله اي مورد نظر مربي خود، انگيزه اي شد تا لااقل هر چند به صورت تئوريك به توصيه هاي ديگر مربي شهير و يوگسلاو دنيا كه به تازگي تيمش قهرمان باشگاه هاي اروپا شده و سوابق درخشانش در ادامه ذكر مي شوند، توجه كنيم تا بدانيم از پذيرش كدام حركات پيچيده عاجز بوده ايم! همان طور كه ملاحظه خواهيد كرد مشكل ترين قسمت اين حركات كه همگي ساده و بسيار ابتدايي هستند و با كمي تفكر گروهي (كه نزد بازيكنان ما كيمياست) قابل انجامند، همان هماهنگي در توالي اجراي آنان است و اهالي بسكتبال با اندكي انصاف به خوبي مي دانند كه اين توالي (كه از اصول ابتدايي روش هاي حمله اي در سراسر جهان است) هيچ گاه در شيوه هاي حمله اي منحصر به فرد تيم هاي ايراني سابقه نداشته است. به هرحال نمي توان تا ابد از پذيرش واقعيت ها خودداري كرده و به سبك خاص خود كه همگي نيك مي دانيم در كره خاكي محلي از اعراب ندارد دل خوش كرد. به اميد روزي كه بياموزيم و عمل كنيم.
مربي قهرمان اروپا
پسيچ مربي تيمهاي نوجوانان، جوانان و بزرگسالان قهرمان اروپا و برنده مدال طلاي مسابقات قهرماني جوانان و بزرگسالان جهان با تيم هاي ملي يوگسلاوي است. او همچنين به همراه تيم ملي آلمان در سال ۱۹۹۱ فاتح مسابقات بزرگسالان قهرماني اروپا گرديده است. در سطح باشگاهي نيز يك قهرماني يوگسلاوي، يك قهرماني جام يوگسلاوي، دو قهرماني جام آلمان را نيز كسب كرده است. او هم اكنون مربي تيم بارسلون است.
مقدمه:
قوانين ۲۴ ثانيه براي زمان حمله و ۸ ثانيه، سرعت بازي را افزايش دادند. بسياري از مربيان به سرعت روشهاي حمله اي را كه ممكن بود ظرف ۶ ثانيه ياكمتر به حركت درآيند اتخاذ نمودند. به همين دليل انتقال از دفاع به حمله (Transition offense) از اهميت بيشتري برخوردار گرديده و به سرعت و به سادگي سازماندهي شده است. امروزه تيم هاي بسيار كمي هستند كه استراتژي هاي حمله اي كه از هر سه مرحله حمله (ضد حمله اوليه (Early Fastbreak) - ضد حمله ثانويه (secondary fastbreak) و حمله نشسته(۱)(set play) استفاده مي كنند را به كار مي گيرند. اشتباه نكنيد، فكر نكنيد كه در اين شرايط دفاع به نسبت گذشته از اهميت كمتري برخوردار است. من تاكنون مربي موفق يا تيم بزرگي را نديده ام كه دفاع خوبي نداشته باشند. به مرور زمان، بيش از پيش شاهد روش هاي دفاعي سازماندهي شده و دفاع هاي جاگيري خواهيم بود كه جهت مقابله و در هم شكستن حمله هاي سازمان يافته استفاده مي شوند. هدف اين است كه حمله وادار به تعجيل در شوت زدن يا محدوديت در زمان تصميم گيري شود. با قانون ۲۴ ثانيه، آن گونه كه در گذشته مرسوم بوده با دفاع جاگيري كلاسيك مواجه نمي شويم بلكه دفاع هاي (۲) Match-up و يا تركيبي مانند مثلث+ ۲ و مربع + ۱ را مشاهده خواهيم كرد.
حمله در برابر دفاع جاگيري
هر تيم بسكتبال بايد براي تمامي احتمالات آماده باشد. در دامنه نامحدودي از روش هاي گوناگون دفاعي و حمله هاي نشسته، تيم ها بايد در انبار مهمات خود حمله اي كه در مقابل يارگيري و همچنين دفاع جاگيري مفيد است، داشته باشند. در اكثر مواقع بهترين اسلحه در مقابل جاگيري، ضد حمله(Fastbreak) است. زيرا يكي از نقاط ضعف جاگيري در مقابل ضد حمله اين است كه بازيكنان مدافع نمي توانند پيش از رسيدن بازيكنان حمله، به موقعيت هاي تعيين شده خود برسند به همين دليل ما از بازيكنان خود مي خواهيم كه به سرعت به زمين حمله دويده و بدون اينكه به دفاع فرصت تجديد قوا دهند توپ را به زمين حمله پاس دهند. با اين روش مي توانيم از تمامي انتخاب هاي پيشنهادي در ضد حمله كه بعداز توپ دزدي، از دست دادن توپ توسط حريف، ريباند و يا به جريان گذاشتن سريع توپ از خارج زمين پس از دريافت گل به وجود مي آيد، استفاده كنيم.
ضد حمله اوليه (Early Fastbreak)
قوانيني كه بازيكنان بايد رعايت كنند عبارتنداز:
۱- پاس به خارج (Outlet pass)ودريافت پاس
ما دو انتخاب و دو راه حل داريم. هر دو بازيكن گارد بايد آماده دريافت پاس به خارج باشند. پاس به خارج مي تواند به بازيكن ۱ در موقعيت بال۳ (wing) (و يا بازيكن ۲ در وسط زمين انجام شود (اشكال ۱ و ۲).
۲- بازيكن فوروارد مستقيماً و به سرعت به سمت سبد مي دود
فوروارد، در نزديكي خط طولي و در موقعيتي كه بتواند توپ را از يكي از گاردها دريافت كند به سرعت مي دود.(شكل ۳)
اين حمله انتقالي ۳ دنبال كننده(trailer) دارد.
اولين دنبال كننده(first trailer)
به سرعت و مخالف جهت توپ مي دود. او خطرناكترين بازيكن ضد حمله بوده و بايد آماده دريافت توپ باشد.
دومين دنبال كننده(second trailer)
اين بازيكن درگير ضد حمله ثانويه است. در منطقه مياني زمين دويده و بايد به منطقه پست پائين(۳)(low post) حركت كند.
سومين دنبال كننده(third trailer)
آخرين بازيكني است كه به حمله رسيده و بايد با پاس دادن توپ به منطقه پست پائين جهت توپ را عوض كرده و ايجاد سد(screen) كند.
۳- پنج منطقه
به طور فرضي زمين را به پنج منطقه تقسيم مي كنيم (شكل ۴) كه هريك توسط يكي از بازيكنان اشغال مي شوند.
۴- دريبل سريع به وسط زمين يا پاس به جناحين(lateral pass)
بهتر است از پاس كوتاه به جاي پاس بلند استفاده شود وبهترين پاس هم عموماً پاس به جناحين است. بازيكني كه در طرف مخالف است يا همان اولين دنبال كننده مي تواند با عبور از يكي از گاردها، ضد حمله را سرعت دهد.
۵- بازي درون(internalplay)
اگر نتوانستيم در اولين سعي خود امتياز كسب كنيم حمله بايد به سرعت انتخابهاي ديگري را ايجاد نمايد. دنبال كننده دوم يا بازيكني كه در منطقه مياني زمين مي دود بايد به منطقه پائين رفته و بازيكنان پيراموني (perimeter players)موظفند كه توپ را به او بدهند. اگر اين انتخاب عملي نشد، سعي مي كنيم كه از دنبال كننده سوم استفاده كنيم. هدف اين است كه با استفاده از ضد حمله ثانويه و در زير سبد به دفاع جاگيري حمله كنيم. زيرا اين بخش از ذوزنقه در اين مرحله از حمله توسط دفاع كنترل نمي شود.
ضد حمله ثانويه
۱ به ۲ پاس داده و ۲ به ۴ ، ۱ پس از اين پاس به داخل ذوزنقه برش(cut) مي كند. ۵ در خارج از منطقه خط پرتاب آزاد توقف كرده و ۳ در پشت خط ۳ امتيازي (شكل ۵).
اگر ۲ نتواند به ۴ پاس دهد، به ۵ پاس داده و ۵ به ۴، كه به داخل ذوزنقه برش كرده است، پاس مي دهد (شكل ۶).
همچنين ۵ مي تواند براي ۳ ايجاد سد كند تا توپ را از ۲ دريافت كند و ۴ به داخل ذوزنقه برش مي كند (شكل ۷). پس از ايجاد سد براي ۳ ، ۵ براي ۱ نيز(pick) اين كار را انجام مي دهد. ۳ مي تواند به ۱ يا ۴ پاس دهد (شكل ۸).
در حالي كه ۴ براي ايجاد سد براي ۳ به بالا آمده است، ۱ در پست پائين به ۵ پاس داده و ۲ به وسط زمين مي آيد (شكل ۹).
اگر ۱ نتواند به ۵ پاس دهد به ۴ پاس داده تا ۴ به ۵ پاس دهد (شكل ۱۰).
حمله نشسته(۱)(set offense) در برابر دفاع جاگيري
هر شيوه حمله اي وابسته به چگونگي طراحي و اجراي آن است. تمام حركات حمله اي بايد براي موفقيت:
* در برابر همه انواع دفاع (يارگيري، جاگيري و يا تركيبي) مؤثر باشند.
* قادر به سازگاري نسبت به تغييرات دفاعي باشند.
اصول حمله اي
۱- روش حمله اي بايد با استفاده از:
* پاس دادن،
* دريبل زدن براي نفوذ،
* ريباند حمله،
انعطاف پذير و متوازن باشد.
۲- حمله بايد از پاس اول تا پايان داراي تداوم و توالي باشد.
۳- حمله بايد نقاط ضعف خود را پنهان كرده و نقاط قوت تيم را به كار گيرد.
۴- بازيكنان بايد معلومات فني بسيار خوبي داشته باشند.
۵- حمله بايد در برابر تمامي انواع دفاع قابل استفاده باشد.
قوانين خاص در مقابل دفاع جاگيري كلاسيك و دفاع هاي تركيبي
بازيكنان پيراموني
در آغاز بازي نشسته تمامي بازيكنان پيراموني بايد با نزديكترين مدافعين تماس فيزيكي داشته باشند.
ادامه دارد

اشاره: هفته پيش بخش نخست سلسله مطالب پيرامون ورزش بيليارد و اسنوكر را خوانديد، در اين شماره با گوشه هاي ديگري از اين ورزش  آشنا مي شويد. چاپ قسمت اول اين مقاله استقبال بسيار خوب خوانندگان همشهري را به دنبال داشت، ضمن آنكه ورزشكاران اين رشته در كشورمان هم اكنون با جديت فراوان تلاش مي كنند تا حضوري فعال در بازيهاي آسيايي ۲۰۰۶ دوحه قطر داشته باشند. ورزشي پرمدال درالمپيك و بازيهاي آسيايي كه در جدول رده بندي مدال ها مي تواند به كمك ورزش ايران آيد.
/ 10- Ball in Play توپ در حال بازي
الف) پيتوك وقتي در موقيعت «اين هند» نيست در حال بازي محسوب مي شود.
ب) توپهاي هدف از شروع فريم تا ورود به لوزها و سريديها يا اصابت به ميز در حال بازي هستند.
ج) توپهاي رنگي زماني كه دوباره در جاي اصل كاشته مي شوند، در بازي هستند.
/ 11- Ball on توپ فعال
توپ فعال به توپي گفته مي شود كه نوبت بازي با آن توپ است. در واقع هر توپي كه پيتوك با اولين حركت به آن ضربه بزند و يا هر توپي كه ضربه اي بخورد و احتمال سقوط به لوز يا سريدي را داشته باشد توپ فعال گفته مي شود.
/ 12- Nominated Ball توپ اعلام شده
الف) توپي است كه بازيكن بايد آن را به عنوان توپ هدف و با رضايت و در صورت درخواست داور اعلام كند و پيتوك در اولين ضربه مي بايست به آن اصابت كند.
ب) در صورت درخواست داور، استرايكر يا بازيكن ضربه زننده بايد اعلام كند كه كدام توپ را فعال خواهد كرد.
/ 13- Free Ball توپ آزاد
توپ آزاد توپي است كه استرايكر به عنوان توپ فعال در زمان اسنوكر و پس از خطا(بخش ۳- قانون ۱۰) اعلام مي كند.
۱۴- Forced off the Table / توپ خارج از ميز
زماني است كه در حال اين هند، توپي روي صفحه ميز يا در لوز ساكن بماند، يا توسط استرايكر از روي ميز برداشته شود، به (بخش ۳- قانون ۱۴) رجوع شود.
15- Foul/ فول يا خطا
انجام هر عملي خارج از قانون بازي خطا محسوب مي شود.
16- snookered/اسنوكر
مي گويند زماني پيتوك اسنوكر مي شود كه ضربه اي مستقيم به سمت توپي فعال زده شود كه به طور كامل يا قسمتي از آن با توپ يا توپهاي غيرفعال مسدود شده است. اگر در اثر ضربه پيتوك به لبه يك يا چند توپ فعال گير افتاده بين توپهاي غيرفعال اصابت كند، اسنوكر نيست.
الف) اگر پيتوك درحال اين هند همانطور كه در بالا گفته شد و در تمام موقعيتهاي ممكن طي خطوط D  به طور كامل يا قسمتي از آن مسدود شود، اسنوكر است.
ب)اگر پيتوك در اثر ضربه يك توپ فعال بين چند توپ غيرفعال مسدود شود:
۱- نزديك ترين توپ به پيتوك عملاً  توپ اسنوكر شده محسوب مي شود.
۲- اگر پيتوك بين چند توپ غيرفعال با فاصله اي يكسان مسدود شده باشد، در اين صورت كليه توپهاي مشابه به عنوان توپهاي اسنوكر شده محسوب مي شوند.
ج) زماني كه توپ قرمز فعال است، اگر پيتوك از ضربه هاي چند توپ قرمز توسط توپهاي غيرفعال مسدود شد، توپ اسنوكر شده، نخواهد بود.
د) زماني كه پيتوك «طبق بند ج» مسدود است، استرايكر يا ضربه زننده اسنوكر شده است.
و) پيتوك توسط ديواره داخلي (Cushion) اسنوكر نمي شود. اگر صفحه منحني ديواره داخلي پيتوك را مسدود كند و پيتوك فاصله با آن نسبت به توپهاي غيرفعال كمتر باشد، پيتوك اسنوكر نشده است.
/ 17- Spot Occupiedنقطه اشغال شده
اگر قرار است توپي مجدداً  كاشته شود و بدون تماس با توپ ديگري نتوان آن را روي آن نقطه مخصوص خودش جاسازي كرد، اين نقطه را نقطه اشغال شده مي نامند.
‎/ 18- Push strock ضربه زوري
زماني ضربه زوري مي نامند كه تحت شرايط زير نوك چوب همچنان با پيتوك در تماس بماند:
الف) بعد از اين كه پيتوك حركت خود را آغاز كرد.
ب) زماني كه پيتوك با توپ هدف ديگري در تماس باشد، درجايي كه پيتوك و توپ هدف تقريباً به هم چسبيده اند اگر نوك پيتوك با توپ هدف در تماس است، ضربه زوري تلقي نمي شود.
/ 19- Jump Shot ضربه پرشي
زماني ضربه پرشي است كه پيتوك از بالاي قسمتي از توپ هدف عبور كند حال با آن تماس داشته باشد يا نداشته باشد. مگر اين كه تحت شرايط زير باشد تا آن را ضربه پرشي محسوب نكنند:
الف)وقتي پيتوك ابتدا به توپ هدف ضربه بزند و سپس از بالاي توپ ديگري عبور كند.
ب) وقتي پيتوك پرشي داشته باشد و به توپ هدف ضربه بزند اما در فاصله دورتر از توپ ديگري فرود آيد.
ج) وقتي پيتوك بعد از ضربه قانوني و پس از برخورد با باند يا توپ ديگري ازبالاي آن عبور كند.
/ 20- Miss از دست دادن = ميس كردن
زماني ميس مي شود كه پيتوك در اولين ضربه توپ را فعال نمي كند و به نظر داور، استرايكر به اندازه كافي براي ضربه زدن به توپ و فعال كردن فعاليت نداشته است.
بخش سه: بازي
‎/۱- Description توضيحات نحوه بازي
بازي اسنوكر را مي توان با دو يا چند بازيكن، به طور مستقل يا تيمي انجام داد كه به شرح زير خلاصه مي شود:
الف) براي هر بازيكن غير از پيتوك كه توپ سفيد است، بيست و يك توپ هدف وجود دارد. ۱۵ توپ قرمز هر كدام ۱ امتياز و ۶ توپ رنگي كه به ترتيب توپ زرد ۲ امتياز، توپ سبز ۳ امتياز، توپ قهوه اي ۴ امتياز، توپ آبي ۵ امتياز، توپ صورتي ۶ و توپ سياه ۷ امتياز دارند.
ب) امتيازبندي ضربات در نوبت بازيكنان ابتدا با پات كردن يك توپ قرمز و بعد يك توپ رنگي است كه به طور متناوب و يكي در ميان انجام مي گيرد. تا زماني كه تمام توپهاي قرمز و سپس توپهاي رنگي به ترتيب امتيازشان از ميز خارج شوند.
ج) امتيازات مثبت حاصل از ضربات صحيح به امتياز استرايكر اضافه مي  شود.
د) امتيازهاي منفي حاصل از خطاها و فولها به امتيازات حريف اضافه مي شود.
ر) تاكتيك به كار گرفته شده در هر زماني طي يك فريم، باعث مي شود پيتوك پشت توپ غيرفعال بماند به طوري كه براي بازيكن بعدي اسنوكر شود. اگر بازيكن يا تيمي امتيازاتش بيشتر از امتيازات و پوئنهاي موجود از توپهاي فعال روي ميز باشد، نقش اسنوكرهاي چيده شده در انتظار به دستيابي به امتيازات حاصل از خطاهاي مرتكب شده بسيار مهم است.
س) برنده فريم بازيكن يا تيمي است كه:
۱- بالاترين امتياز را دارد.
۲- بازيكن يا تيمي است كه فريم به او واگذار شده است.
۳- بازيكن يا تيمي است كه «طبق قانون ۱۴ بند ج از بخش ۳ يا طبق «ماده ۲ بخش ۴» به او آوانس داده شده است.
ط) برنده بازي يا گيم (شامل چند فريم) بازيكن يا تيمي است كه:
۱- برنده فريمهاي بيشتري بوده يا طي تعداد فريمهاي مورد نياز امتياز لازم را كسب كرده است.
۲- بيشترين حاصل جمع را در جمع امتيازات مربوطه دارد.
ع) برنده مسابقه بازيكن يا تيمي است كه در بيشتر گيمها برنده بود و يا بيشترين امتيازات مربوط به مسابقه را دارد.
/ 2- Position Of Balls موقعيت و جايگاه كاشتن توپها
الف) در شروع فريم پيتوك در حال اين هند است و توپهاي هدف در روي ميز به شرح زير كاشته مي شوند:
۱- توپهاي قرمز به شكل مثلث متساوي الاضلاع كاملاً كنار هم قرار دارند. يك توپ قرمز در رأس خط مركز ميز و بالاي نقطه مثلث شكل قرار دارد به طوري كه فاصله خيلي كمي از توپ صورتي دارد ولي با آن در تماس نيست و قاعده مثلث نزديكتر و موازي با لبه داخلي باند فوقاني ميز است.
۲- توپ زرد سمت راست گوشه «D» روي نقطه زرد قرار مي گيرد.
۳- توپ سبز سمت چپ گوشه «D» روي نقطه سبز قرار مي گيرد.
۴- توپ قهوه اي در وسط باند قرار دارد.
۵- توپ آبي در نقطه مركزي است.
۶- توپ صورتي در رأس نقطه مثلث شكل و بدون تماس با توپهاي قرمز كاشته مي شود.
۷- توپ سياه روي نقطه مخصوص و در جاي خود قرار مي گيرد.
ب) بعد از شروع فريم و درحال بازي، فقط داور و طبق درخواست منطقي استرايكر مي تواند توپ را تميز كند.
۱- اگر توپ در جايگاه خود جاسازي نشده باشد قبل از برداشتن آن براي تميز كردن، بايد با وسيله اي مناسب جاي آن علامتگذاري شود.
۲- اگر بازيكن ديگري غير از استرايكر به وسيله علامتگذاري دست بزند، بايد از او نيز خطا گرفته شود گويي كه او خود ضربه زننده بوده و خطاي او در بازي محسوب خواهد شد. در صورت لزوم و حتي اگر براي خشنودي داور توپ برداشته شود، فقط داور مي تواند توپ يا وسيله  تميز كننده را به جاي اصلي برگرداند.
/ 3- Mode Of Play حالت و نحوه بازي
بازيكنان در مورد نظم و شروع بازي بايد با قرعه كشي يا هر روش منطقي ديگري به توافق برسند.
الف) نظم بازي پس از مشخص شدن، نبايد طي فريم تغيير كند. مگر اين كه بازيكني بعد از فول بخواهد بازي كند.
ب) بازيكن يا تيمي كه ضربه اول مي زند، طي بازي در هر فريم بايد به طور متناوب و يكي در ميان با بازيكن حريف، بازي را شروع كند.
ج) اولين بازيكن پيتوك را در دست مي گيرد و بازي را با گذاشتن آن روي ميز و ضربه اي كه با چوب اسنوكر به آن وارد مي آورد، شروع مي كند و بازي به شرح زير ادامه مي يابد:
۱- از آنجايي كه ضربه صورت گرفته است.
۲- در جايي كه پيتوك در حال تنظيم بوده است.
د) ضربه بايد مناسب و منصفانه باشد و هيچ كدام از موارد مجاز مشروحه در «قانون۱۲»، پنالتي ها نبايد صورت بگيرد.
ر) تا زماني كه توپهاي قرمز خارج از ميز هستند، براي اولين ضربه در هر نوبت، هر توپ آزاد ديگري مي تواند به عنوان توپ قرمز يا توپ فعال معرفي شود و اعتبار و امتياز آن برابر با همان ضربه پات يك توپ قرمز است.
س)
۱- اگر توپ قرمز يا توپ آزادي كه به عنوان توپ قرمز معرفي شده است، وارد لوز يا سريدي شود، همان بازيكن ضربه بعدي و توپ در خواستي بعدي را مي زند و با محاسبه امتياز توپ قرمز، توپ رنگي كاشته مي شود.
۲- بر يك امتياز با پات كردن توپهاي قرمز و رنگي به صورت يكي در ميان و به ترتيب امتياز آنها، ادامه دارد تا زماني كه تمام توپهاي قرمز از ميز خارج شوند و در صورت لزوم به دنبال آن اگر آخرين توپ قرمز وارد لوز يا سريدي شد، از يك توپ رنگي براي بازي استفاده مي شود.
۳- توپهاي رنگي به ترتيب امتيازاتشان طبق «قانون ۱ بند الف بخش ۳» مي آيند و زماني كه توپ بعدي از ميز خارج و داخل لوز يا سريدي شد، غير از شرايط «قانون ۴» كه در زير آمده، استرايكر ضربه بعدي را توپهاي رنگي بعدي مي زند.
ط) توپهاي قرمزي كه يك بار داخل لوز رفته و يا از روي ميز برداشته شده اند، بدون توجه به اين كه بازيكن ممكن است از اين خطا سود ببرد، مجدداً  روي ميز كاشته نمي شوند و چنانچه پيتوك روي ميز نباشد، آن را در دست گرفته و بازي شروع مي شود. موارد استثناء در «بخش ۳ قانون ۲ بند ب مورد دوم و قانون ۹ بند ۱۴» «قسمت ر و بند ص و قانون ۱۵» آمده است.
ع) چنانچه استرايكر امتيازي كسب نكند يا مرتكب خطا شود نوبت او به پايان مي رسد و نفر بعدي بازي را از جايي كه پيتوك ايستاده است شروع مي كند. اگر پيتوك روي ميز نباشد، با در دست گرفتن آن بازي شروع مي شود.
4- End Of Frame ,Game or Match / پايان فريم، بازي يامسابقه
الف) وقتي كه تمام توپها وارد لوزها يا سريدي هاشده اند و فقط توپ سياه مي ماند، با اولين امتياز يا فول، آن فريم مستقل است و پايان دور اعلام مي شود، مگر اين كه هر دو شرط زير در فريم حاكم باشد:
۱- امتيازات طرفين مساوي باشد.
۲- مجموع امتيازات منفي و خطاها تعيين كننده برنده نباشد.
ب) در صورتي كه هر دو مورد بند الف حاكم بر فريم است:
۱- توپ سياه كاشته مي شود.
۲- بازيكنان براي شروع نوبت بازي قرعه كشي مي كنند.
۳- نفر بعدي با در دست داشتن كيوبال يا پيتوك، بازي را شروع مي كند.
۴- هر امتياز يا خطايي فريم را مي بندد.
ج) وقتي مجموع امتيازات تعيين كننده برنده در بازي يا گيم است و در پايان آخرين فريم مجموع امتيازات مساوي است، بايد مجدداً  براي بازيكنان آن فريم توپ سياه كاشته شود و «طبق بند ب» عمل شود.
/ 5- Playing from in hand بازي با در دست داشتن كيوبال(پيتوك(
اگر كيوبال در ورودي ها ساكن ماند و يا از ميز برداشته شد. بازي با در دست داشتن آن مجدداً  شروع مي شود. در اين مرحله پيتوك بايد بين خطوط «D» كاشته شود و از همانجا فعال شود و ضربه اي كه در اين مرحله زده مي شود مي تواند به هر سمتي شليك شود.
الف) اگر از داور بپرسند كه آيا پيتوك در جاي مناسبي است (يعني خارج از خطوط «D» نبوده) بايد جوابگو باشد.
ب) با رضايت داور مي  توان با تماس نوك چوب اسنوكر يا با دست جاسازي كرد،در اين صورت كيوبال(پيتوك) در بازي فعال محسوب نمي شود.
6- Hitting Two Bakks Simultaneously /ضربه همزمان به دو توپ
با اولين ضربه پيتوك نبايد همزمان به دو توپ ضربه بزند (مگر اين كه هر دو توپ قرمز باشند يا يك توپ فعال و توپ ديگر توپ آزاد باشد.)
‎/ 7- Spotting Colours جاسازي ياكاشتن توپهاي رنگي
هر توپ رنگي كه وارد لوز شده يا از ميز خارج شده است تا زماني كه طبق «بخش ۳ قانون ۳ بند ل» پات شوند، قبل از شليك ضربه بعدي كاشته مي شود.
الف) بازيكن مسئول اشتباه داور در كاشتن توپ در جاي مناسب يا غيرمناسب نيست.
ب) اگر توپ رنگي اشتباهاً  بعد از پات كردن به ترتيب «بخش ۳ قانون ۳ بند د مورد ۳» كاشته شود، بايد بدون محاسبه پنالتي و جريمه از ميز برداشته شود و پس از مشخص شدن اشتباه، بازي ادامه مي يابد.
ج) اگر به يك يا چند توپ كه در جاي مناسب نبودند، ضربه زديد، محاسبات آنها براي ضربات بعدي به گونه اي است كه گويي در جاي مناسب كاشته شده بودند و امتياز آنها محسوب مي شود.
دقت كنيد كه در شرايط زير، هر توپ رنگي كاشته شده در جاي نامناسب بايد در جاي مناسب خود كاشته شود:
۱- ميس شما به دليل بي توجهي قبلي بوده و پنالتي نبوده.
۲- اگر قبل از اين داور بتواند توپ را بكارد، احتمال پنالتي براي بازيكن مي رود.
د) اگر قرار است توپ رنگي كاشته شود و جاي مخصوص آن اشغال است، بايد توپ در جاي بالاترين امتياز موجود قرار گيرد.
ر) اگر قرار است بيش از يك توپ رنگي كاشته شود و نقاط مخصوص آنها اشغال است، ابتدا توپي كه داراي بالاترين امتياز است كاشته مي شود.
س) چنانچه تمام نقاط اشغال هستند، توپ رنگي بايد حتي الامكان در كمترين فاصله از نقطه خودش و نزديك لبه داخلي باند كاشته شود.
ص) اگر تمام نقاط توپهاي صورتي و سياه اشغال است و فضايي بين نقطه مناسب و نزديكترين قسمت به لبه داخلي باند وجود ندارد، توپ رنگي بايد حتي الامكان نزديك به نقطه خود در مركز ميز زير جاي مخصوص قرار گيرد.
طـ ) در تمام موارد، وقتي توپ رنگي كاشته شد نبايد با هيچ توپ ديگري در تماس باشد.
۱- توپ رنگي كه قرار است كاشته شود، طبق اين قانون بايد با دست در جاي مشخص خود كاشته شود.
/ 8- Touching Ball توپ مماس
الف) اگر كيوبال (پيتوك) ضمن ايستادن با توپ يا توپهاي ديگري كه فعال هستند يا مي توانند فعال شوند، برخورد كرد، داور بايد آن را تاچينگ بال يا مماس معرفي كند و بيانگر اين است كه كيوبال به توپ يا توپهاي فعال اصابت كرده است.
ب) وقتي كيوبال (پيتوك) با توپي مماس اعلام شد، بازيكن بايد بدون اينكه به توپ مماس ضربه اي بزند و يا آن را جابجا كند، كيوبال (پيتوك) را شليك كند.
ج) اگر به فرض بازيكن نتوانست توپ هدف را حركت دهد، با توجه به شرايط زير پنالتي محسوب نمي شود. اگر:
۱- توپ فعال است.
۲- توپ مي توانسته فعال باشد و بازيكن اعلام مي كند كه قصد ضربه به آن را دارد، يا
۳- توپ مي توانسته فعال باشد و بازيكن در ضربات اوليه توپ ديگري را مي تواند فعال نمايد.
د) اگر كيوبال (پيتوك) ضمن توقف با توپ غيرفعالي برخورد كند نظر داور در مورد اصابت يا عدم اصابت با توپ تعيين كننده است.
بازيكن بايد ابتدا بدون اينكه طبق مورد فوق مشكلي براي كيوبال (پيتوك) ايجاد كند، به توپ فعال ضربه بزند.
ر) وقتي كيوبال (پيتوك) به توپي فعال يا غيرفعال اصابت كند، فقط داور مي تواند اصابت با توپ فعال را اعلام كند. اگر ضربه زننده از داور بپرسد كه آيا كيوبال (پيتوك) به توپ فعال اصابت كرده است يا خير؟ داور بايد جوابگو باشد.
س) اگر داور متقاعد شد كه حركت توپ در اثر اصابت و لحظه ضربه بازيكن ايجاد شده است، داور مي تواند فول اعلام نكند.
ص) اگر ضمن امتحان داور توپ هدف با كيوبال (پيتوك) برخورد كرد. قبل از شليك ضربه بعدي، توپ بايد مجدداً توسط داور و به ميل او كاشته شود.
/ 9- Ball on Edge of Pocket توقف توپ در لبه وروديها (لوزها يا سريديها(
الف) اگر توپي بدون شليك ضربه توپ ديگري، خود به خود وارد وروديها شود و هيچ سهمي از ضربه امتيازي را در بر نگيرد، بايد مجدداً كاشته شود.
ب) اگر مي توانسته توسط هر توپ فعالي به حركت درآيد:
۱- بدون هيچ تخطي از قوانين، تمام توپها مجدداً كاشته مي شوند و همان ضربه تكرار مي شود يا ضربه ديگري با محاسبه امتياز بازيكن زده خواهد شد.
۲- چنانچه فول شود بازيكن ضربه زننده متحمل پنالتي و جريمه مقرر خواهد شد.
ج) چنانچه توپي در لبه وروديها لحظه اي توقف كند و سپس وارد وروديها شود، بايد امتياز وارد شدن آن محاسبه شود و نياز به كاشتن مجدد نيست.
ادامه دارد
مترجم: شهره صدق گويان