اصلاح طلبان اقتصادي كه در انتخابات اتاق پيروز شده اند در نهايت به دنبال آن هستند كه نقش بخش خصوصي را در اقتصاد ملي افزايش دهند و اتاق را به جايگاه قانوني خود نزديك كنند يعني چيزي كه طي دو دهه گذشته هرگز روي نداده است
گفت وگو: آرش حسن نيا
برگزاري انتخابات اعضاي اتاق بازرگاني، صنايع و معادن اتاق تهران در اسفندماه پارسال آن قدر مهم بود كه قبل و بعد از برگزاري اين دوره از انتخابات تيتر اول تمام روزنامه هاي اقتصادي كشور به اين اتفاق اختصاص يابد.
اين اهميت زماني دو چندان شد كه اين بار انتخابات نسبت به دوره هاي پيشين با اقبال بيشتري از سوي اعضاي اتاق و دارندگان كارت بازرگاني مواجه شد.
به ويژه آن كه در انتخابات اخير، رقبايي براي اعضاي سنتي و هميشگي دوره هاي قبل حضور يافتند كه عمدتاً برنامه هايي مبني بر انجام اصلاحات و تغيير وضعيت اتاق را مدنظر داشتند. كسب بيش از ۷۰ درصد از كرسي هاي عضويت در هيأت نمايندگان اتاق نشان از عزم فعالان اقتصادي كشور در ايجاد تغيير و تحول در عرصه تصميم گيري و تصميم سازي اقتصادي داشت.
به نظر مي رسد بعد از ۶ سال تجربه اصلاحات در عرصه سياسي، دامنه اصلاحات تا حوزه اقتصاد نيز گسترش يافته است.
در آستانه انتخابات هيأت رئيسه اتاق تهران، گفت وگويي با محمدرضا بهزاديان عضو منتخب اتاق تهران انجام داده ايم. بهزاديان در اين گفت وگو به تشريح برنامه ها و اهداف اصلاح طلبان اقتصادي پرداخته است كه در ادامه مي خوانيد:
آقاي بهزاديان! در آستانه انتخابات هيأت رئيسه اتاق بازرگاني شايعاتي مبني بر بروز اختلاف نظر در بين گروه هاي اصلاح طلب پيروز در انتخابات اتاق شنيده مي شود، آيا اين خطر كه گروه هاي اصلاح طلب به رغم داشتن اكثريت در ميان اعضا، هيأت رئيسه را به گروه هاي سنتي واگذار كنند وجود دارد؟
اساساً چنين اختلاف نظر و خطري كه شما به آن اشاره مي كنيد وجود ندارد. پس از انتخابات اعضاي اتاق، گروه هاي اصلاح طلب و تحول خواهان اتاق بازرگاني، صنايع و معادن با يكديگرمو‡تلف شده و ستاد مشتركي را تشكيل دادند. اين ستاد مشترك موضوعات انتخابات هيأت رئيسه اتاق را در اين مدت پيگيري كرده اند و كميته كاري فعالي در اين زمينه تشكيل شد.
در هيچ مقطعي از دوره فعاليت اين كميته كاري هيچ اختلافي ميان اعضا بروز نكرده است.
اساساً كار در ميان گروه هاي اصلاح طلب براساس تباني، معامله و يا شيوه هايي اين چنيني نيست بلكه كار براساس را‡ي جمعي پيش مي رود، لذا با اين مكانيسم نه تنها هيچ اختلافي پيش نيامده است بلكه حتي در آينده هم اختلافي پيش نخواهد آمد.
به نظر مي رسد اين زمزمه ها و شايعات با اهداف خاصي در جامعه منتشر مي شود. گروه قديمي و سنتي اتاق بازرگاني، صنايع و معادن از هيچ راهي و ابزاري براي حفظ جايگاه خود كوتاه نيامده و عقب نمي نشينند. اين گروه از هر استراتژي و راهبردي همچون معامله در پايين و فشار در بالا براي پيشبرد اهداف خود سود مي جويند.
اين درحالي است كه حتي ۲۷ عضو ستاد مشترك اظهار تمايل كردند تا براي انتخابات هيأت رئيسه اتاق ۵ نفر را كانديدا كنند و اين كار نيز انجام شده است.
اين ليستي كه به آن اشاره مي فرماييد، ليست مقدماتي است يا اين كه اين فهرست نهايي شده است؟
البته از نظر اكثريت جمع، ليست ۵ نفره براي انتخابات هيأت رئيسه نهايي شده است، اما اين افراد براي آن كه به جمع فرصت دوباره اي بدهند تا بررسي و مطالعه بيشتري انجام دهند، خواهش كرده اند تا بررسي مجددي از سوي اعضا صورت گيرد و پس از آن ليست نهايي مورد نظر اصلاح طلبان براي انتخابات هيأت رئيسه ارائه شود. با جمع بندي هاي انجام شده به نظر مي رسد طي همين هفته به ليست نهايي دست يابيم.
اگر امكان اعلام اسامي پنج نفر نامزد اصلاح طلبان براي عضويت در هيأت رئيسه اتاق بازرگاني وجود دارد، اين فهرست را اعلام بفرماييد.
خانم فاطمه شعباني و آقايان صدر هاشمي، رئيس زاده، ادهمي و دكتر عدالتيان پنج نفري هستند كه از سوي اصلاح طلبان براي احراز اين پست معرفي و درنظر گرفته شده اند.
آقاي بهزاديان! آراي نمايندگان معرفي شده از سوي وزراي صنايع و معادن و بازرگاني در انتخاب اعضاي هيأت رئيسه تأثير فراواني دارد. با توجه به اين تأثير، ارزيابي و پيش بيني شما از آراي نمايندگان وزارت صنايع و بازرگاني چيست؟
در اين دوره پيش از انتخاب و اعلام اسامي نمايندگان وزارتخانه ها، گفت وگوها و رايزني هاي بسياري با وزراي مربوطه صورت گرفت و پيشنهادهايي از سوي اعضاي منتخب اتاق ارائه شد.
بر اين اساس نمايندگان معرفي شده از سوي وزارت صنايع و معادن كاملاً منطبق با پيشنهادهاي تحول طلبان انتخاب شده اند حتي ما پيشنهاد كرده بوديم كه افراد كمتري را از كادر دروني وزارتخانه ها معرفي كنند كه در فهرست اعلام شده فقط سه نفر از وزارت صنايع و معادن هستند. درخواست اصلاح طلبان عضو اتاق از وزرا اين بود كه حتماً در فهرست اعلامي خود، معدن كار، صنعت كار و صادركننده هاي نمونه را نيز جاي دهند كه مورد پذيرش قرار گرفت و با اين حساب به نظر مي رسد نمايندگان اعلام شده از سوي وزارت صنايع و معادن افرادي مسلط و آشنا به كار هستند، ضمن آن كه در فهرست اعلام شده جامعيت لازم ديده مي شود.
را‡ي اين افراد با توجه به شناخت قبلي از آنها با گروه و بافت سنتي اتاق يكسان نخواهد بود و نااميدي بيشتري بر گروه سنتي حاكم شده است.
نمايندگان معرفي شده از سوي وزير بازرگاني چطور؟
خوشبختانه نمايندگان معرفي شده از سوي وزارت بازرگاني نيز افراد با سابقه اي هستند كه در دوره هاي گذشته اتاق نيز حضور داشتند. وقتي بسياري از افرادي كه دستي از دور بر آتش داشتند به ضرورت تحول در اتاق پي برده اند به طور قطع نمايندگان معرفي شده از سوي وزير محترم بازرگاني كه خود از نزديك در جريان اتفاقات اتاق و روند اجرايي آن بوده اند به ضرورت تحول در اتاق بيش از ديگران پي برده اند.
منتخبان وزارت بازرگاني، عمدتاً مشاوران و معاونين وزير هستند كه با اقتصاد كلان كشور به طور روزمره سروكار دارند. دانش، بينش و تجربه آنها در راه پيشبرد اهدافي كه اصلاح طلبان در نظر دارند كمك خواهد كرد.
حضور فردي از بخش نفت در بين نمايندگان منتخب از سوي وزير بازرگاني مي تواند كاستي هاي اتاق در اين زمينه را برطرف كند. تاكنون مذاكرات اتاق با طرف هاي تجاري خارجي در حوزه صنايع نفت، پتروشيمي و صنايع وابسته به آن لنگي داشت كه از اين پس اين اميدواري وجود دارد كه اين مشكلات رفع شود.
در مجموع اين طور به نظر مي رسد كه حضور اين افراد به استغناي جمع ما بيفزايد.
با وجود آن كه افراد منتسب به طيف حاكم بر اتاق پس از انتخابات اسفندماه گذشته به اقليت تبديل شدند، همچنان نسبت به تصاحب كرسي هاي هيأت رئيسه اصرار دارند، اين افراد در توجيه اين تمايل، به تجربه و شناخته شدن خود در ابعاد داخلي و بين المللي اشاره مي كنند. آنها بر اين باورند كه با توجه به شناخت تصميم گيران اقتصادي كشورهاي خارجي از آنها حضور نمايندگان اين طيف در هيأت رئيسه ضروري است. تحليل شما در اين باره چيست؟
اي كاش اين عزيزان كه بيش از ۲۰ سال در اتاق حاضر بودند مي توانستند چهره ملي و بين المللي داشته باشند، لازمه چهره شدن اين بود كه حداقل تعدادي از آنها به قواي تصميم گيري مملكت هم راه مي يافتند كه البته چنين اتفاقي را شاهد نبوده ايم.
در حالي كه به طور مثال خانه كارگر،  كه تشكلي كارگري است، همواره توانسته است در مجلس و ساير نهادهاي تصميم گير نماينده داشته باشد. اما كارنامه كاري گروه سنتي حاكم بر اتاق بيانگر آن است كه يا اين جمع بلد نبودند يا توان حضور نداشتند يا اين كه اساساً دنبال اين كارها نبودند.
اين گروه در تمام ۲۰ سال گذشته در هيچ كدام از مراكز تصميم گير حضور نداشتند كه اگر داشتند وضعيت بهتر از اين بود.
كساني كه در كشور نتوانستند به چهره اي ملي تبديل شوند چگونه مي توانستند در سطوح بين المللي چهره هايي شناخته شده باشند؟
اتاق در اين سال ها، صرفاً اتاق فروش پسته، زيره و خشكبار بوده است. اتاق هيچ گاه نظر و مشاوره اي براي سرمايه گذاران ايراني در خارج از كشور و سرمايه گذاران خارجي در ايران ارائه نكرده و اساساً حوزه هاي نوين اقتصاد همچون حوزه هاي مالي، از قبيل بورس، بانك و بيمه براي گروه سنتي اتاق ناشناخته بوده است.
اتاق بازرگاني، صنايع و معادن ايران، در اين سال ها اتاق فروش خشكبار بوده و مذاكرات صورت گرفته در اتاق نيز پيرامون مباحث تجارت اين كالاها متمركز مانده است.
اما به رغم انتقادهايي كه منتقدان به عملكرد اعضاي فعلي اتاق وارد مي سازند، آنها نيز به مشكلات و موانعي بر سر راه خود اشاره مي  كنند. به طور مثال آنها مدعي اند كه جايگاه اتاق، جايگاه مشورتي است نه اجرايي و به اعتقاد خودشان در اين جايگاه به وظايف خود عمل كرده اند.
طبيعي است كه در جامعه بين المللي امروز كه جهاني در ارتباط و به هم پيوسته است، ما نمي توانيم به تجربيات بومي و محلي خود متكي باشيم و اساساً نبايد به دنبال چنين چيزي باشيم.
اتاق بازرگاني در دنياي امروز يعني نهادي كه بزرگترين تصميم هاي اقتصادي را در سطح بين المللي اقتصاد اتخاذ مي كند. ممكن است كمي ها و كاستي هايي وجود داشته باشد. ما هم اين كاستي ها را قبول داريم، بايد دنبال اصلاح كمبودها باشيم، اين كه بگوييم من مشورت دادم و توصيه كردم، اما به جايي نرسيد پاسخ درست و قانع كننده اي نيست.
در بخش هاي مختلف اقتصادي كشور مشكلات بيشماري وجود داشته و دارد و اين توقع از سوي فعالان اقتصادي در بخش خصوصي وجود داشت كه اتاق به عنوان نماينده اين بخش براي حل مشكلات وارد مذاكره مي شد و راهكار ارائه مي كرد.
اگر آقايان مدعي هستند كه اين كار را كرده اند به كه توصيه كرده اند و با كدام نهاد وارد مذاكره شده اند؟ براي اصلاح قانون اتاق كه مي گويند اشكال و ايراد داشته بايد تبليغ مي كردند، به بحث مي نشستند تا زمينه فراهم شود، اما ما در تمام اين سال ها چنين تلاش و فعاليتي كه منجر به فراهم شدن زمينه اصلاح قانون شود را مشاهده نمي كنيم.
تمام حرف برنامه سوم توسعه خصوصي سازي است، اما معلوم نيست چه نقشي براي اتاق در نظر گرفته شده يا اين كه اتاق چه سهمي در تدوين برنامه سوم توسعه داشته است. آيا اتاق به عنوان مركز خردمندان اقتصادي كشور، نبايد در تمام اين سال ها ارگاني مي داشت تا از طريق آن بر اقتصاد كشور تأثيرگذار باشد.
اگر بخواهيم تك تك كارهاي نكرده اعضاي حاضر در ۲۰ سال گذشته اتاق را ورق بزنيم بايد مدت  ها به اين كار بپردازيم.
نشانه هايي از اين مشورتي كه دوستان مي فرمايند را نمي توان به صورت پررنگ و مشخص ديد. به طور مثال بخش خصوصي اقتصاد ما به خاطر اعمال سياست هاي اشتباه در عرصه خارجي تاوان زيادي پرداخته است كه نبايد مي پرداخت. اين وظيفه اتاق بود كه رويه هاي اشتباه را اصلاح و اعلام كند و زنگ خطر را به صدا درآورد، اما چنين تلاشي را از سوي اتاق و هيأت رئيسه آن نديديم.
يكي از موانعي كه در چند ماه اخير همواره از سوي بافت قديمي اتاق به آن اشاره شده است، نقش پررنگ دولت در اتاق به عنوان يكي از موانع كار و نواقص موجود در قانون اداره اتاق است. به هر حال شايد با توجه به اين موانع اصلاح طلبان نيز نتوانند در آينده كار چنداني را از پيش ببرند.
طبيعي است كه در جنگ بين دولت كه توان ۸۵ درصدي دارد با بخش خصوصي كه فقط ۱۵ درصد از توان اقتصاد كشور را در اختيار دارد بخش ضعيف شكست بخورد. اگر بخواهيم دولت را به عنوان خصم اتاق معرفي كنيم به نتيجه اي نمي رسيم. در حالي كه دولت فعلي نيز بر گسترش بخش خصوصي توجه خاصي دارد و در تمام قوانين بر اين بحث پافشاري مي كند و اين بهترين فرصت است كه ما بتوانيم از آن استفاده كنيم. از سوي ديگر مي توان بحث را چنين پيگيري كرد كه اگر قانون اتاق قانون ناقص و پرايرادي بوده كه دولت را ذي نفوذ مي كرده و امكان كار كردن را مي گرفته است پس چرا در اين مدت طولاني تلاشي براي اصلاح قانون صورت نگرفته است.
شايد آقايان مدعي شوند كه در دولت مقاومت هايي براي اصلاح قانون وجود داشته اما حتي اين بهانه را نيز نمي توان قبول كرد، چرا كه مي توانستيم بحث اصلاح قانون اداره اتاق بازرگاني، صنايع و معادن را از طريق نمايندگان مجلس دنبال كنيم.
البته بحث تقابل دولت و اتاق به نظر من يكسره منتفي است و اين جنگي را كه مي گويند بين دولتي بودن و خصوصي بودن وجود دارد، اساساً ما نداريم. احساس ما اين است كه در توسعه بخش خصوصي، ما همراهي دولت و قانون را داريم. امروز همه قبول دارند كه بخش خصوصي، كارآيي و بهره وري بالاتري دارد و با داشتن حس نوجويي و نوگرايي مي تواند از فرصت ها بهتر استفاده كند.
اگر بخواهيد به مانعي در اتاق اشاره كنيد كه در اين مدت طولاني باعث شد تا اتاق نتواند جايگاهي در خور شأن خود در اقتصاد بيابد، به كدام مانع اشاره خواهيد كرد؟
اتاق بر محور فردي و شخصي بنا شده بود و اصلاً مشاركت و توسعه در سطح تصميم گيري هاي اتخاذ شده هيچ جايي نداشت. البته زحمت هايي كشيده شد اما دامنه اين تلاش ها در حد تدبير۶- ۵ نفر محدود ماند و از آن فراتر نرفت. بايد تصريح كرد كه اين تدابير ۵ نفره براي اقتصاد كشور كافي نبوده است.
دوستان ثابت بودند و همان بحث ها و چارچوب  هميشگي دنبال شد. حتي از روز اول فعاليت اعضاي سنتي اتاق، تغييري صورت نگرفت و اين درحالي بود كه دنيا در همين سال ها پيش رفت و ما جا مانديم.
به طور مثال لزوم بحث تجارت الكترونيك هيچ گاه در اتاق احساس نشد. ما در سال ۷۹، ۶۰ هزار تن سير توليد شده در همدان را دفن كرديم. دولت همچنان براي جبران خسارت كشاورزان محصولات آنها را خريداري كرده و دفن مي كند. چون ما هيچ ارتباط مشخصي در حوزه بازرگاني و تجاري با دنيا نداريم.
در حالي كه اگر ارتباط ما گسترده بود، اگر شبكه تجارت الكترونيك مهيا بود، اگر اتاق جاپايي در بازارهاي جهاني داشت، به راحتي مي توانستيم از وضعيت و شرايط خريداران و فروشندگان در بازارهاي خارجي مطلع شويم و به جاي دفن محصولات خود آنها را صادر كرده و درآمد كسب كنيم.
آقاي بهزاديان! اين طور شنيده مي شود كه گروه هاي اصلاح طلب در همان ستاد مشتركي كه به آن اشاره كرديد، كتابچه اي منتشر كرده اند كه اهداف آتي اصلاح طلبان را تبيين كرده است. كمي درباره اهداف پيش بيني شده براي فعاليت اتاق در دوره جديد كاري آن توضيح فرماييد.
قطعاً كاركرد اساسي اتاق توسعه فعاليت بخش خصوصي و كسب تضمين هاي حمايت كننده در كشور براي فعالان اقتصادي اين بخش خواهد بود.
گروه هاي اصلاح طلب اتاق با استفاده از راهكارهاي قانوني از طريق مجلس به دنبال رساندن اتاق به جايگاه قانوني آن خواهند بود. اعضاي منتخب در اتاق خواستار اتاقي مشابه آنچه در كشورهاي توسعه يافته مشاهده مي شود، هستند. اصلاح قانون اتاق، كسب و تأمين تضمين هاي حمايتي براي امكان سرمايه گذاري از اهداف آتي اعضا است.
اصولاً هدف نهايي اعضاي منتخب اين است كه از طريق اتاق، آينده اي براي اقتصاد ملي رقم بزنند كه بخش خصوصي نقش مؤثري در آن ايفا كند.
اتاق بايد در بخش هاي سياسي كشور تأثيرگذار شود، به نحوي كه بتواند در دولت و قوه مقننه تأثير و نقش قابل توجهي ايفا كرده، نرخ توليد ناخالص داخلي و نرخ سرمايه گذاري در كشور را رشد دهد تا در پرتو اين رشدها شاهد رفاه بيشتري در جامعه باشيم. تنظيم روابط بازرگاني داخلي و خارجي در سطح كلان به عهده اتاق است و با احياي اين نقش ها بايد چشم انداز درازمدتي را در اقتصاد ملي تعيين كند.
اصلاح طلبان براي اجراي برنامه هاي مورد نظر خود چه اولويت هايي را در نظر گرفته اند؟
تغيير ساختار اداري اتاق با هدف رسيدن به يك الگوي جهاني، اصلاح قانون اتاق به منظور دستيابي به استقلال كامل و استقرار يك نهاد مدني از جمله برنامه هاي ما براي آينده اتاق است.
ايجاد توسعه اقتصادي و دموكراسي اقتصادي در كشور از جمله برنامه هاي اساسي گروه هاي تحول خواه و اصلاح طلب اتاق خواهد بود. دولت اصلاحات در بخش سياسي توانسته است قدم هاي مؤثري براي تحقق دموكراسي بردارد، اما متأسفانه نه دولت اصلاحات و نه دولت هاي قبلي در مورد دموكراسي اقتصادي نتوانستند گام هايي بردارند.
اقتصاد ايران نيازمند مشاركت تمام فعالان و صاحب نظران اقتصادي است. اگر در بخش سياسي اداره از بالا به پايين و مكانيسم امر و نهي ذره اي قابل اجرا است، اما در اقتصاد حتي ذره اي از مكانيسم دستوري و نگاه از بالا به پايين جواب نمي دهد. اساس كار در اقتصاد مشاركت همه جانبه فعالان اقتصادي در عرصه  اقتصاد است.
به همين منظور يكي از اولويت هاي كاري ما در آينده حمايت از تأسيس سنديكاها، تشكل ها و نهادهاي غيردولتي فعال اقتصادي براي دفاع از بخش هاي كارآفرين و توليدكننده است. پاسخگو بودن اعضاي هيأت رئيسه اتاق در برابر اعضا نيز از جمله اهداف و اولويت هاي كاري ما خواهد بود، ضمن اين كه بر آنيم تا شيوه نويني در سلسله مراتب مديريت بر اتاق طراحي كنيم تا بتوانيم از مشاركت همگاني فعالان اقتصادي بهره مند شويم.
فكر مي كنيد، بتوانيد به اهداف موردنظر خود دست يابيد؟
البته ۴ سال فرصت زيادي نيست و نمي خواهم ادعا كنم كه پس از چهار سال به اين اهداف كه ذكر شد خواهيم رسيد. اما اين را به صراحت مي توان گفت كه جهت گيري و سمت و سوي حركت ما در اتاق به سوي اهداف و برنامه هايي خواهد بود كه به آنها اشاره شد. ما به طور قطع در اين راستا حركت خواهيم كرد.
آقاي بهزاديان! تا چه اندازه به همكاري افراد منتسب به طيف حاكم بر اتاق در جهت پيشبرد اهداف اصلاح طلبان خوش بين هستيد؟
نتايج انتخابات اتاق و تغيير بيش از ۷۰ درصد عناصر سنتي اتاق، نشان از نارضايتي دست اندركاران و فعالان اقتصادي از عملكرد اتاق داشت. گروه هاي اصلاح طلب پيروز در انتخابات اتاق اميدوارند كه اعضاي سنتي نيز به كمك آنها بيايند و به جاي آن كه فكر كنند تا چگونه كارشكني كنند، دنبال كار كردن باشند.