بيماريهاي ناشي از مواد غذايي باعث بيماريهاي جدي و گاهي اوقات عفونتهاي كشنده در بچه ها، افراد مسن و آسيب پذير و يا كساني كه سيستم دفاعي بدنشان ضعيف است، مي شود. افراد بر اثر ابتلا  به بيماريهاي ناشي از مواد غذايي دچار تب، اسهال، حالت تهوع، استفراغ و درد شكم مي شوند.
در زير دستوراتي وجود دارد كه مصرف كنندگان با به كار بردن آنها خطر ابتلا  به بيماريهاي غذايي را در خود كاهش مي دهند.
- در فروشگاه: محصولا ت تغيير رنگ داده و يا آسيب ديده را خريداري ننمائيد. اگر قصد خريد مواد غذايي تازه را داريد مطمئن شويد كه آنها قبلا ً در يخچال نگهداري شده و يا با يخ كاملا ً پوشيده شده اند.
- در خانه مواد غذايي را سرد نگه داشته و در يخچال قرار دهيد. پس از خريد، موادي را كه به يخچال نياز دارند، فوراً در آن قرار دهيد (همه مواد غذايي تازه به يخچال نياز ندارند مثل سيب و موز) فرآورده هاي تازه غذايي ۲ ساعت پس از پوست كندن و برش داده شدن مي بايست در داخل يخچال قرار گيرند. اگر باقي مانده ماده غذايي بيش از ۲ ساعت در دماي اتاق قرار داشته باشد بايد آن را دور بريزيد.
- دستها را هميشه كاملا ً بشوئيد، هميشه قبل و بعد از دست زدن به مواد غذايي تازه، گوشت خام، مرغ و غذاهاي دريايي دستهاي خود را كاملا ً با آب گرم و صابون بشوئيد.
- قبل از مصرف ميوه ها و سبزي ها، ابتدا آنها را داخل آب سرد قرار داده، تكان بدهيد و بشوئيد. در ضمن از صابون و ساير مواد شوينده نيز در اين خصوص استفاده نكنيد.
فرآورده هاي غذايي سفت را با استفاده از يك برس تميز كاملا ً شسته و قسمتهاي سياه و آسيب ديده آن را قبل از خوردن جدا كنيد (مثل خربزه و خيار).
- تمامي سطوح را پس از استفاده بشوئيد. تخته هاي برش، ظروف، بشقابها، روي ميزها و ساير قسمتهايي كه با مواد غذايي تازه، گوشت خام، مرغ و غذاهاي دريايي در تماس بوده اند را كاملا ً با آب داغ و صابون بشوئيد. براي ضدعفوني آنها از مخلوط يك قاشق كلرين بليچ در يك چهارم گالن آب استفاده نمائيد.
- براي آماده ساختن مواد مختلف تنها از يك ظرف استفاده نكنيد. در هنگام برش و آماده سازي از تخته هاي برش و ظروف تميز استفاده كنيد. در صورت امكان از تخته هاي برش و ظروف جداگانه براي آماده كردن گوشت تازه و مواد دريايي استفاده كنيد.
در طي آماده سازي غذا، ظروف مصرف شده را كاملا ً بشوئيد. در ضمن از يخي كه با فرآورده هاي تازه و يا گوشت و ساير مواد تماس داشته مجدداً استفاده نكنيد. از يك خنك كننده يا يخ و يا كيسه يخ براي انتقال و يا ذخيره مواد غذايي فاسد شدني در خارج از خانه از جمله ميوه هاي برش داده شده، سبزي هاي تازه و غيره استفاده كنيد. رعايت دستورات فوق به كاهش خطر ابتلا  به بيماريهاي ناشي از مصرف مواد غذايي تازه كمك مي كند.
واحد اطلا ع رساني غذا

در ادامه مباحث دوهفته گذشته پيرامون تشريح هرم غذايي،در اين شماره به بررسي گروه سبزيها در سطح دوم هرم مي پردازيم:
گروه سبزيها
اين گروه شامل دو نوع از سبزيها مي باشد.
۱) سبزيهايي مثل گوجه فرنگي، كاهو، خيار، اسفناج، انواع فلفل و...
۲) سبزيهاي نشاسته اي مثل: باقلا  سبز، نخود سبز، ذرت (بلا ل)، كدوحلوايي و...
گروه دوم اگرچه در هرم غذايي جزو گروه سبزيها طبقه بندي مي شوند ولي از نظر ميزان كالري در گروه نشاسته قرار مي گيرند و به همين دليل نيز به آنها سبزي هاي نشاسته اي گفته مي شود.
هر واحد از گروه سبزي ها شامل:
يك دوم ليوان سبزي پخته يا آب يا عصاره سبزي 
يك دوم ليوان سبزي هاي خام 
يك دوم ليوان نخودسبز، لوبيا سبز وجوانه گندم است.
مواد اين گروه داراي كالري كمي هستند به طوري كه هر واحد از گروه سبزيها (به جز سبزيهاي نشاسته اي) داراي ۲۵ كيلوكالري انرژي هستند. به همين دليل در رژيمهاي كاهش وزن كه افراد بايستي انرژي دريافتي خود را محدود كنند از اين گروه استفاده فراواني مي شود. علا وه بر اين، سبزي ها به دليل حجيم بودن باعث احساس سيري زودرس شده و مانع از مصرف بيشتر غذا در افرادي كه تحت رژيم هستند مي شود و باعث كاهش وزن مي شوند.
اگرچه مواد اين گروه انرژي كمي توليد مي كنند ولي سرشار از ويتامين و مواد مغذي هستند، سبزيها منابع خوب ويتامينA ،C ، پتاسيم و منيزيم هستند.
اين گروه حاوي ماده مهم ديگري نيز هست به نام فيبر.
فيبر چيست؟
بخش غيرقابل هضم مواد غذايي گياهي است. اهميت فيبر در رژيم غذايي به دليل حجيم بودن آن است زيرا همانطوري كه گفته شد، با احساس سيري در درمان چاقي مو‡ثر است و از سوي ديگر در جلوگيري از يبوست نقش بسيار مهمي دارد. نقش فيبر در كاهش كلسترول خون، درمان بيماريهاي قلبي - عروقي و ديابت و پيشگيري از بسياري از سرطانها از جمله سرطان روده بزرگ بسيار تعيين كننده مي باشد.
منابع فيبر
سبوس: دانه هاي كامل گندم و ساير غلا ت (غلا ت سبوس دار)، خانواده كلم، سبزي هاي برگي شكل، ميوه ها، نخود و ساير حبوبات (لوبيا، عدس، ماش و...).
چه مقدار مصرف كنيم؟
دريافت روزانه توصيه شده فيبر براي بزرگسالا ن ۳۵-۲۰ گرم در روز مي باشد. اين ميزان فيبر را مي توان از ۵ واحد سبزي يا ميوه و يا ۶ واحد نانهاي سبوس دار يا بقولا ت تأمين كرد.
نكته مهم در مصرف فيبر اين است كه استفاده بيش از حد فيبر در افرادي كه به مصرف آن عادت ندارند ممكن است باعث اسهال، گرفتگي شكم و توليد زياد گازهاي روده اي شود. البته اين آثار نامطلوب هنگامي كه مصرف فيبر غذا به تدريج و در طي ۸-۶ هفته افزايش داده شود به حداقل مي رسد يا به وجود نميآيد (رعايت اصل تعادل در مصرف مواد غذايي).
در ضمن براي اينكه فيبر، حداكثر سودمندي را داشته باشد بايد مقدار زيادي آب نيز نوشيده شود.
نكات مهم:
۱- سبزيهاي تازه نسبت به كنسرو شده نمك كمتري دارند، در موقع استفاده از كنسرو سبزي ها از آب و نمك آن استفاده نكنيد.
۲- از سبزيهاي سبز و زرد تيره مثل اسفناج، كاهو، هويج، فلفل دلمه اي، فلفل سبز، كلم بروكلي (گل كلم سبز) بيشتر استفاده كنيد.
۳- انواع كلم، برگ چغندر، فلفل، اسفناج و گوجه فرنگي منابع خوب ويتامينC هستند سعي كنيد از آنها در رژيم روزانه خود حتماً استفاده كنيد.
۴- نخود سبز، لوبيا سبز، باقلا ، كدو حلوايي و ذرت جزء سبزيجات نشاسته اي هستند، از نظر ميزان انرژي اي كه توليد مي كنند در گروه نشاسته قرار مي گيرند. يك دوم ليوان از سبزيهاي ياد شده ۸۰ كيلوكالري (حدود ۳ برابر سبزيهاي ديگر) انرژي توليد مي كند. در مصرف اين مواد انرژي آنها را مد نظر قرار دهيد.
ادامه دارد
جدول هرم غذايي، شامل گروههاي اصلي 

گلا بي از جمله ميوه هايي است كه نوع مرغوب آن در پاييز وارد بازار مي شود. هر چند اين ميوه در ساير فصول نيز قابل دسترسي است.
اسم اصلي اين ميوه «امرود» است ولي چون ميوه اي معطر و پرآب است به گلا بي معروف شده است. قيمت اين ميوه در فصول مختلف متفاوت است ولي به طور ميانگين مي توان از كيلويي ۳۰۰ تا ۷۰۰ تومان، آن را تهيه كرد. گلا بي انواع و اقسام مختلفي دارد كه از جمله مي توان به نوع سبز، زرد،گلگون، مخروطي و ته گرد اشاره كرد. همچنين يك نوع گلا بي وجود دارد كه داراي طعم ترش است ولي انواع ديگر آن شيرين و گس است.
گلا بي داراي ويتامين هاي آ، ب، ث و فلزاتي مانند آهن ، كلسيم، پتاسيم، منگنز و كمي هم كبالت است. ضمن اينكه ويتامين و املا ح موجود در پوست گلا بي دو برابر گوشت اين ميوه است. دانه هاي چوبي سلولزي موجود در گلا بي در معده و روده ها هضم نمي شود و عيناً دفع مي شوند ولي در مسير دفع شدن روده ها را جارو كرده و فضولا ت را دفع مي كند. به همين علت است كه آب اين ميوه به سرعت از معده مي گذرد و بعد كه نوبت به ريگ هاي آن مي رسد مزاج را قبضه مي كند.
گلا بي بهتر از همه ميوه ها عطش و التهاب را برطرف مي كند ضمن اينكه به معده نيز نيرو مي بخشد. اروپايي ها مثلي دارند كه مي گويد گلا بي را بايد براي روز تشنگي نگه داشت. هيچ گاه نبايد بعد از خوردن اين ميوه آب خصوصاً آب سرد نوشيد چرا كه هضم اين ميوه را مشكل كرده توليد نفخ مي كند.
گلا بي به دليل ترشح بزاق هضم غذا را آسان مي كند به همين علت توصيه شده كه اين ميوه همراه غذا ميل شود. نكته ديگر اينكه گلا بي با معده خالي نبايد مصرف شود.
گلا بي براي مزاج هاي گرم مفيد است ولي براي افراد سالخورده چندان مطلوب نيست مگر آنكه كاملا ً رسيده باشد. به همين دليل به سالخوردگان توصيه مي شود از كمپوت و مرباي اين ميوه استفاده كنند.
مصرف گلا بي نگه داشته شده در يخچال باتوجه به آبي كه در اين ميوه است سبب مي شود معده دچار نقصان و نفخ شود.
دكتر غياث الدين جزايري در جلد اول كتاب زبان خوراكي ها درباره خواص گلا بي آورده است: گلا بي مفرح قلب و كبد است. به همين جهت در بشاشي رخساره مو‡ثر است و گرفتگي روحي و غم و غصه را برطرف مي كند. ريگ هاي موجود در اين ميوه معده و روده را زهكشي مي كند. ضمن اينكه املا ح موجود در گلا بي سموم بدن خصوصاً اسيد اوريك را از بين مي برد. به همين جهت پزشكان مصرف اين ميوه را براي مبتلا يان به نقرس و رماتيسم توصيه مي كنند.
قند موجود در گلا بي براي مبتلا يان به مرض قند ضرر ندارد و نوع ميخوش آن اشتها را زياد مي كند. بهتر است سالخوردگان بعد از تناول گلا بي كمي عسل ميل كنند تا اثرات منفي گلا بي را از بين ببرد.
نوع گس اين ميوه قابض است و ماليدن آن روي زخم، جراحات را از بين برده و بهبودي را سرعت مي بخشد.

ايراني ها به مصرف ميوه علا قه خاصي دارند و بخش قابل توجهي از درآمد ماهانه خانواده ها به خريد و تهيه اين مواد غذايي سرشار از ويتامين و مواد معدني اختصاص مي يابد.
طبيعي است باتوجه به نقش بسيار مهم ميوه ها در تأمين سلا متي بدن و پيشگيري از انواع بيماريها، نبايد در مصرف آنها صرفه جويي كرد. اما راههايي وجود دارد كه مي توان با استفاده از آنها از له شدگي و دور ريختن ميوه و در نتيجه صرفه جويي درست و عاقلا نه جلوگيري نمود.
قرار دادن ميوه هاي خريداري شده (از همان محل خريد) در داخل سبدهاي پلا ستيكي چهارگوش دسته دار، مانع از له شدن ميوه ها در فاصله انتقال به منزل مي شود. حتي مي توان چند ظرف پلا ستيكي در دار ديگر را نيز داخل اين سبد بزرگ قرار داد و ميوه هاي خريداري شده را به طور جداگانه داخل آنها ريخت.
اگر به هر دليلي پس از رسيدن به منزل متوجه له شدن تعدادي از ميوه ها و يا لك داشتن آنها شديد، براي جلوگيري از گسترش لك و يا فاسد شدن، بلا فاصله آنها را از ساير ميوه ها جدا كرده و جهت درست كردن كمپوت و يا دسر مورد استفاده قرار دهيد.
دسر ميوه 
مواد لا زم، چند عدد ميوه، شكر، آب ليموي تازه  قسمت له شده و يا خراب ميوه را در آورده و آن را به صورت قطعات ريزي خرد كنيد. معمولا  دسر ميوه هاي مخلوط خوشمزه تر از انواع تك ميوه است. بنابراين مي توانيد چند عدد ميوه مختلف را به همين صورت براي دسر آماده كنيد. ميوه هاي خرد شده را داخل ظرف مناسبي ريخته و مقداري شكر (به اندازه اي كه دسر مزه شيرين پيدا كند) روي آنها بريزيد. آب دو تا سه عدد ليمو ترش تازه را نيز به آن اضافه كنيد و پس از مخلوط كردن مواد دسر، روي ظرف را با نايلون مخصوص بپوشانيد و اگر مي توانيد در مناسبي روي آن بگذاريد.ظرف حاوي دسر را براي مدت حداقل يك ساعت در يخچال بگذاريد. طي اين مدت ميوه هاي خرد شده در اثر تماس با شكر آب انداخته و مزه و طعم لذيذي به دسر مي بخشد.
لا زم به ذكر است كه گذاشتن در ظرف طي مدتي كه داخل يخچال است، كاملا ً ضروري است زيرا در غير اين صورت بوي مواد غذايي داخل يخچال را به خود مي گيرد. روي دسر ميوه را مي توان با مقداري مربا و يا چند برش ليموترش تزئين كرد.
كمپوت ميوه 
ميوه هاي موردنظر را پوست گرفته و از وسط به دو نيم كنيد. پس از درآوردن هسته ها، آنها را داخل قابلمه كوچكي ريخته و مقداري شكر، حدود يك ليوان آب (براي سه عدد ميوه) و مقدار بسيار كمي زعفران را به آن اضافه كنيد. ظرف را روي حرارت ملا يم گذاشته و اجازه دهيد حدود ۱۰ تا ۱۵ دقيقه بجوشد.
سپس آن را از روي اجاق كنار بگذاريد و پس از سرد شدن، كمپوت را داخل ظرف در دار مناسب ديگري ريخته و داخل يخچال قرار دهيد. پس از صرف غذاي اصلي مي توان از آن به عنوان دسر استفاده كرد. مصرف كمپوت ميوه فعاليت دستگاه گوارش را افزايش داده و ملين كننده است. به همين دليل براي افرادي كه دچار يبوست بوده و يا دوره نقاهت را سپري مي كنند، بسيار مناسب است.
طبخ در فر
روش ديگر استفاده از ميوه هاي لك دار (و البته ميوه هاي سالم)، آماده كردن آنها براي طبخ در فر است. بدين منظور فقط كافيست ميوه‡ موردنظر را در ظرف مناسب فر گذاشته و روي آن را با فويل بپوشانيد. سپس ظرف را براي مدت كوتاهي داخل فر قرار دهيد.

فرآورده هاي حاوي نيتريت(مثل فرآورده هاي گوشتي) و غذاهاي پرتودهي شده با اشعه گاما داراي راديكال هاي بسيار فعال هستند و باعث صدمه و تخريب سلول هاي بدن مي شوند.
آسيب وارد شده به تركيبات سلولي در طول زمان منجر به بيماري هاي قلبي- عروقي، سرطان، آرتروز و ساير بيماري هاي مزمن ميان سالخوردگان مي شود. به نظر مي رسد فرآيند فوق در اثر آنتي اكسيدان ها دچار تأخير مي شود. از مهم ترين آنتي اكسيدان ها مي توان به ويتامينE وCوA، اشاره كرد.
آنتي اكسيدان ها بر روي روند پيري تأثير دارند و پيري را به تعويق مي اندازند. علت پيري مي تواند كمبود آنتي اكسيدان ها و زياد شدن راديكال هاي آزاد در بدن باشد.
ويتامين: A يكي از ويتامين هاي مهم در بدن است. كمبود آن باعث شب كوري، خشكي چشم در اثر كاهش ترشحات اشك و صدمه رسيدن به قرنيه و در نهايت نابينايي مي شود. عوارض چشمي ناشي از كمبود ويتامينA ممكن است در هر سني مشاهده شود.
كمبود ويتامينA در ساكنان قاره آسيا رواج دارد. سوء تغذيه و كمبود ويتامينA مهم ترين دلا يل رواج بيماري هاي چشمي در اين قاره به شمار مي رود.
بررسي هاي آماري نشان مي دهد سالا نه ۵ ميليون نفر در قاره پهناور آسيا به عوارض چشمي ناشي از ويتامينA دچار مي شوند و ۲۵۰هزار تا ۵۰۰ هزار نفر نيز سالا نه بينايي خود را از دست مي دهند.
ويتامينA در بسياري از فعاليت هاي بدن از جمله رشد، فعاليت سيستم دفاعي بدن، سلا مت پوست و بافت هاي پوششي، سلا مت قرنيه و سلول هاي شبكيه دخالت دارد.
بهترين منابع ويتامين: A سبزي هاي برگي شكل با رنگ سبز تيره، ميوه هاي زرد، سبزي هايي نظير هويج، كدو مسمايي، اسفناج، لوبياي سبز، كلم، كاهو، جگر گوسفند و گوساله از جمله منابع ويتامينA به شمار مي روند.
استفاده از اسفناج و هويج و كلم در غذا كه در بازار تقريباً با قيمت ارزان عرضه مي شود و هزينه تهيه آن نسبت به مواد ديگر كمتر است، به خانواده ها پيشنهاد مي گردد.
ويتامين: C بر روي لثه ها و مفاصل تأثير دارد و به جذب آهن در روده كمك مي كند. كمبود ويتامينC باعث خونريزي و دير جوش خوردن زخم ها مي شود.
بهترين منابع ويتامين:C گوجه فرنگي، ليمو، پرتقال، آناناس و برگ هاي كلم پيچ و فلفل سياه و قرمز از بهترين منابع ويتامينC به شمار مي روند.
كلم پيچ و گوجه فرنگي در بازار ميوه و تره بار بين ۱۲۰ تا ۱۶۰ تومان به راحتي در دسترس خانواده هاست و مي تواند در رژيم غذايي افراد، جاي ثابت داشته باشد.
ويتامين: E تأثير فراواني بر روي پوست دارد. اگر مي خواهيد پوستي شاداب و جوان داشته باشيد مي توانيد از غلا ت، فندق، گردو، هويج ، گوجه فرنگي و جوانه گندم كه از منابع اصلي ويتامين E به شمار مي روند، استفاده كنيد. به خصوص جوانه گندم كه سرشار از ويتامينE بوده و با ساده ترين روش در منزل قابل تهيه است.
اگر مي خواهيد جوان بمانيد، مي توانيد با مصرف صحيح مواد غذايي و استفاده از سبزي ها و ميوه هايي كه داراي ويتامين هستند سلا مت و جواني خود را تضمين كنيد.