همه نگران گران شدن قيمت بنزين هستند. رئيس جمهور سعي مي كند در اين باره به مردم اطمينان خاطر بدهد.كارشناسان محيط زيست يارانه بنزين را مقصر اصلي آلودگي هواي تهران و مرگ سالانه هزاران شهروند به همين خاطر، مي دانند. وزارت نفت نگران ته كشيدن سريع چاه هاي نفت و انبوه اعتباراتي است كه از جيب ملت براي واردات بنزين هزينه مي شود و در اين ميان به نظر مي رسد كه يك نكته فراموش شده است: مگر قرار نبوده تا امسال همه تاكسي ها و بخش قابل توجهي از خودروها در تهران گازسوز شوند؟ چرا اينطور نشده است؟
افزايش سريع تعداد خودروها و محدوديت ظرفيت هاي پالايشگاهي توليد بنزين و گازوئيل و در كنار آن آلودگي هوا در شهرهاي بزرگ ايران، استفاده از سوخت هاي جايگزين را به امري غير قابل اجتناب تبديل كرده است. چندي است كه گاز طبيعي به عنوان سوخت جايگزين مناسب, مورد توجه مسئولان قرار گرفته است. اما در عمل چقدر احتمال موفقيت خواهد بود؟ در اين ميان مهم آن است كه روند گازسوز كردن خودروها در ايران از تجربه ساير كشورهاي جهان در حد ممكن بهره مند شويم:
يك موضوع مهم
افزايش تعداد خودروها در ايران از حدود 5/5 ميليون دستگاه به 15 ميليون تا سال۲۰۲۰، منجر به افزايش مصرف بنزين تا سقف 5/26 ميليون تن در سال خواهد شد. اين درحالي است كه مصرف بنزين در سال 1380 به حدي بود كه 2300 ميليارد تومان از بودجه دولت به صورت يارانه, به بنزين تعلق يافته، اين مسئله استفاده از سوخت هاي جايگزين مناسب را به امري ضروري مبدل ساخته است.
با توجه به منابع گاز موجود در كشور يكي از گزينه هاي مناسب به عنوان سوخت جايگزين، گاز طبيعي است. بر اساس گزارش هاي منتشره از سوي انجمن جهاني انرژي حداقل تا آغاز سال 2020، گاز طبيعي براي مصارف حمل و نقل زميني، بهترين و عملي ترين جايگزين سوخت هاي فسيلي نظير بنزين و گازوييل به شمار مي رود. عواملي كه اين پتانسيل را براي گاز طبيعي فراهم كرده، منابع كافي، كارايي بالاي سوخت، هزينه پايين توليد و ويژ گي هاي مساعد زيست محيطي ذكر شده است. استفاده از گاز طبيعي علاوه بر كاهش قابل توجه آلاينده هايي نظير ذرات جامد، اكسيدهاي نيتروژن و منواكسيدكربن، منافع اقتصادي مناسبي را نيز به دنبال خواهد داشت.
اين امر مسئولان ذي ربط را بر آن داشت تا در سال هاي اخير, استفاده از گاز طبيعي در وسايل نقليه سبك و سنگين را تجربه كرده و برنامه هايي براي گازسوز كردن ناوگان حمل و نقل كشور تدوين كنند.
وضعيت كنوني
گرچه در زمينه تغيير سوخت خودروها به گاز طبيعي، بحث هاي فراواني صورت گرفته و برنامه هاي متعددي تنظيم شده است، اما طبق آمار جهاني ايران از نظر تعداد خودروهاي گازسوز, در رده هجدهم جهان دارد. اين مساله نشان مي دهد كه ايران با داشتن دومين ذخاير گازي جهان از امكانات بالقوه خود در راستاي استفاده از اين سوخت نسبت به كشورهايي چون روسيه با 75 هزار خودروي گازسوز، استفاده كمتري كرده است.
همچنين عدم تناسب خودرو هاي تبديلي با ايستگاه سوخت رساني، حاكي از نبود برنامه اي صحيح و همه جانبه در زمينه گازسوز كردن خودروها است و كمبود پمپ گازرساني به اتوبوس ها در تهران نشان ديگري از عدم هماهنگي است كه بنا به گفته معاون حمل و نقل و ترافيك تهران, محدوديت هاي جدي در زمينه سوخت رساني و همچنين اضافه كردن اتوبوس هاي جديد گازسوز به ناوگان حمل و نقل شهري ايجاد كرده است.
لزوم ائتلاف گروه هاي ذي نفع و استفاده ازتجربه ديگران
مسالهِ تغيير سوخت مورد استفاده در حمل و نقل يك كشور، كار وسيعي است كه تنها با همكاري و توجه طرف هاي ذينفع و برنامه ريزي هاي مؤثر امكان پذير مي شود به نحوي كه تمامي گروه هاي مرتبط با آن از تغييرات جديد منتفع شوند.
دولت، تامين كنندگان گاز طبيعي، توليدكنندگان خودروها, سازندگان تجهيزات وسائل نقليه گازسوز و جايگاه هاي سوخت رساني و مهمتر از همه مصرف كنندگان، گروه هايي هستند كه با مساله گازسوز كردن خودروها در ارتباط هستند.
از اين رو, وجود ساختارهاي هماهنگ كننده اي كه منافع، نيازها و مشكلات اين گروه ها را شناخته و متولي امر توسعه و گسترش خودورهاي گازسوز و تسهيلات مورد نياز آن باشد، يك ضرورت است.
در كشورهايي كه در امر گازسوز كردن خودروها به موفقيت هاي قابل قبولي دست يافته اند, اين ساختار به صورت ائتلافي متشكل از نمايندگان سازندگان خودروهاي گازسوز، تامين كنندگان گاز طبيعي و جايگاه هاي سوخت رساني, مؤسسات مطالعاتي و مراكز تحقيق و توسعه در زمينه هاي مختلف گازسوزكردن خودروها نمايان شده است. سازمان اروپايي خودروهاي گازسوز، انجمن ملي خودروهاي گازسوز آمريكا و دفتر خودروهاي گازسوز در استراليا نمونه هايي از اين مراكز هستند.
اين بخش ها به دليل داشتن بازوهاي اجرايي و رايزني هاي سياسي مناسب و همچنين به دليل در بر داشتن نمايندگاني از تمامي قسمت هاي ذي نفع، نقش برجسته اي را در پيش برد اين پروژه ايفا مي كند.
تجربه كشور آمريكا
وجود اينگونه ائتلاف ها و برنامه هاي آنها نظير انجمن خودروهاي گازسوز آمريكا( NGVC) كه به طور مستقيم با شركت گاز آمريكا، انستيتو تحقيقات گاز، سازمان اداري حمل و نقل فدرال، سازمان اداري ايمني ترافيك و مؤسسات غيرانتفاعي و صنايع خصوصي در حال همكاري و عقد قرارداد است، مي تواند الگويي مناسب براي بهبود و سامان دادن به برنامه هاي گازسوزكردن خودروها در كشور ما باشد.
NGVC در سطح ملي براي توسعه و اجراي برنامه ها و استراتژي هاي نوين در زمينه ايجاد امتيازات و تسهيلات دائمي و رفع موانع موجود در راستاي سودآوربودن گازسوز كردن خودروها و ايجاد رغبت در مصرف كنندگان براي استفاده از اين وسائل نقليه فعاليت مي كند. هدف اين فعاليت ها، حذف موانع فني و فرهنگي جايگزين ساختن سوخت هاي فسيلي مانند بنزين و گازوييل با گاز طبيعي است. اين امر از طريق حمايت از تحقيق و توسعه در فناوري موجب كاهش هزينه، كاهش گازهاي آلاينده خروجي و افزايش كارايي وسايل نقليه شده و در نتيجه پذيرش مصرف كننده را به همراه دارد ميسر است.
فراهم ساختن تسهيلات سوختگيري خودروهاي گاز طبيعي، از طريق گسترش وسيع شبكه هاي تامين گاز طبيعي، تهيه و ايجاد سيستم هاي توزيع ايمن و قابل اعتماد براي استفاده كنندگان وسايط نقليه با سوخت گازي, از جمله اولويت هايي است كه اين انجمن براي گسترش فرهنگ استفاده از گاز طبيعي در دستور كار خود قرار داده است.
انجمن خودروهاي گازسوز آمريكا به منظور گسترش استفاده از خودروهاي گازسوز دست به فعاليت هاي ويژه زير زده است:
۱- رايزني با مسئولان و قانونگذاران
۲- حمايت از سازندگان تجهيزات و تلاش براي شناخت نيازها و رفع مشكلات ايشان
۳- حمايت از توسعه و تدوين استانداردهاي لازم
۴- تلاش براي گسترش بازار مصرف گاز به عنوان سوخت از طريق آگاه سازي، ايجاد سايت، فعاليت هاي تبليغاتي و ايجاد تسهيلات ويژه
۵- فعاليت در زمينه تحقيق و توسعه تكنولوژي خودروهاي گازسوز و جايگاه هاي سوخت رساني
سياست هاي تشويقي
به دليل خواص ويژه سوخت گاز طبيعي لا زم است تدابيري انديشيده شود تا بتوان آن را ارزان، راحت و ايمن در اختيار مصرف كننده قرار داد و از اين طريق او را در استفاده از اين سوخت تشويق كرد.
يكي از عوامل مشوق استفاده از سوخت هاي جايگزين، معافيت هاي مالي در واردات اتومبيل هاي گازسوز و اختصاص تسهيلات ويژه به دارندگان اين خودروها است. در مقابل وضع ماليات هاي ويژه در مورد اتومبيل هاي معمولي و حذف يارانه هاي سوخت هاي فسيلي نظير بنزين، رغبت مردم را به استفاده از اين سوخت افزايش مي دهد. اين نگرش مالياتي در كانادا تا حدود 50 درصد اختلاف قيمت ميان بنزين و گاز طبيعي ايجاد كرده و عاملي براي استقبال از اين سوخت به شمار مي رود.البته همانگونه كه در نمودار آمده، اختلا ف قيمت حامل ها سوخت در اكثر كشورها قابل توجه است.
در آمريكا تصويب قوانين ارايه تسهيلات به منظور تشويق مصرف كنندگان به استفاده از وسايط نقليه گازسوز يكي از اهداف اصلي انجمن خودروهاي گازسوز بوده است. در سال هاي اخير نمايندگان مجلس سناي امريكا، كليات لايحه اي را تصويب كرده اند كه طي آن از حدود 15 ميليارد دلار تشويق هاي مالياتي در بخش انرژي، 2/2 ميليارد دلار به سوخت هاي جايگزين نظير CNG و LNGتعلق مي گيرد. اين تسهيلات، شامل تسهيلات مالي در زمينه هاي توسعه تكنولوژي خودروهاي گازسوز، تسهيلات جهت توزيع سوخت گازي مورد نياز و كاهش قيمت و روي آوردن هر چه بيشتر مصرف كنندگان به سمت استفاده از اين سوخت ها صورت پذيرفته است.
در فرايند پي گيري تدوين، تصويب و اجراي اين لايحه و مصوباتي از اين دست، انجمن خودروهاي گازسوز، اساسي ترين نقش را ايفا كرده است.
فعاليت در جهت اطلاع رساني به مسئولان و مردم در رابطه با خصوصيات سوخت هاي جايگزين و امتيازات اقتصادي و زيست محيطي استفاده از گاز طبيعي به منظور فرهنگ سازي براي استفاده از اين سوخت، تشويق توليدكنندگان تجهيزات صنعتي در زمينه ورود به حوزه توليد تجهيزات فني مورد نياز خودروهاي گازسوز و ارايه تسهيلات و حمايت هاي مناسب از سوي دولت, از ديگر ترفندهاي( NGVC) در راستاي جهت توسعه بازار است.
علاوه بر اين گاز طبيعي زماني به عنوان يك سوخت جهت حمل و نقل مورد پذيرش استفاده كنندگان قرار مي گيرد كه از نظر اقتصادي به صرفه باشد. در اكثر موارد گاز طبيعي در نقاطي دور از محل مصرف توليد شده و نيازمند حمل و نقل به محل مصرف مي باشد.از اين رو بخش قابل ملاحظه اي از قيمت گاز طبيعي به امر انتقال آن تعلق مي گيرد. اولويت بخشيدن به گازسوز كردن ناوگان حمل و نقل درون شهري، در شهرهاي نزديك به مناطق استحصال گاز طبيعي مي تواند با كاهش قيمت نسبي اين سوخت در مقابل فراورده هاي نفتي، علاوه بر كاستن هزينه ها و افزايش رغبت مصرف كنندگان به استفاده از گاز طبيعي, در گسترش فرهنگ استفاده از خودروهاي گازسوز نيز مثمر ثمر باشد.
