اركان خانواده هاي امروز را كودكان ديروز تشكيل داده اند و خانواده هاي فردا از ميان كودكان امروز سر بر مي كنند. در حالي كه امروزه ثابت شده موفقيت اقتصادي خانواده ها و دوام آوردن آنها ارتباطي تنگاتنگ با ميزان تحصيلا ت و سطح فرهنگ افراد آن دارد، به راستي براي ترويج فرهنگ كتابخواني و مطالعه در ميان كودكان چه كرده ايم؟ مگر نه اين است كه عادت كتابخواني معمولا ً از دوران كودكي و نوجواني در بين فرزندان يك خانواده يافت مي شود.
در حقيقت جاي كتاب هاي كودك و نوجوان، در ويترين كتابفروشي ها خالي است. از سويي ديگر، توزيع اين كتاب ها با نابساماني هايي همراه است و مدت هاست شاهد نوعي كتابسازي در اين حوزه هستيم كه قطعاً تداوم اين روند نامطلوب، عرصه را بر آثار قابل قبول نيز تنگ مي كند و پيامد آن، شاهد بالا رفتن بهاي كتاب هاي كودكان و تنگ شدن عرصه مالي بر خانواده ها در تهيه اين دست كالاها خواهيم بود.
مسئول فروش كتاب در يكي از كتابفروشي هاي خيابان كريمخان زند با كتاب هاي نسبتاً زيادش و عناوين مختلفي كه در ويترين اين كتابفروشي خودنمايي مي كند، در پاسخ به اين پرسش كه چرا جاي كتاب هاي مربوط به كودكان و نوجوانان در ويترين خالي است، گفت: سعي شده تا كتاب هاي كودك هم در ويترين قرار بگيرد اما به خاطر عدم استقبال مشتري از آنها، كم كم كتاب هاي مربوط به بزرگسالا ن جايگزين آنها شده است.
او در ادامه افزود: البته معمولا ً كتابفروشان حرفه اي، كتاب هاي خود را به صورت دوره اي در ويترين قرار مي دهند. در برخي مواقع اصلا ً كتاب تازه اي در حوزه كودك و نوجوان به دستمان نمي رسد كه براي آن تصميمي گرفته شود، ضمن اينكه شخصاً عقيده دارم كه كتاب هاي مربوط به كودكان و نوجوانان بايد در كتابفروشي هايي عرضه شود كه همه آثار آنها مخصوص همين گروه سني است.
در مقابل، مدير يك فروشگاه بزرگ كتاب معتقد است كه در فضاي محدود و كوچك ويترين بايد كتاب هايي قرار بگيرد كه فروشنده، ضرورت وجود آنها را در ويترين احساس كند و در حال حاضر درباره كتاب هاي كودك و نوجوان اين ضرورت، حس نمي شود.
او در توضيح بيشتر حرف هايش، مي گويد: تقاضا براي كتاب هاي كودك و نوجوان كم است، به همين دليل نمي توانيم روي اين كتاب ها حسابي باز كنيم، طبيعتاً جاي كمتري در ويترين به خود اختصاص مي دهد.
مدير اين كتابفروشي در ادامه گفت: از ۱۰ مشتري، شايد فقط يكي از آنها از ما كتاب كودك بخواهد. اصولا ً مخاطبان، ما را به عنوان عرضه كننده كتاب كودك و نوجوان نمي شناسند.
وي با تأكيد براهميت كتاب و كتابخواني در زندگي كودكان و نوجوانان افزود: در كشور ما هنوز اين مطلب، جا نيفتاده كه بچه ها خودشان براي خريد كتاب هاي مربوط به حال و هواي سني خود به كتابفروشي ها مراجعه كنند، در حالي كه در كشورهاي ديگر اين كار، خيلي طبيعي به نظر ميآيد. اگر خود آنها (كودكان و نوجوان) كتاب هاي مورد علا قه شان را از كتابفروشي ها بخواهند، ركودي كه در اين حوزه وجود دارد، تحت الشعاع قرار مي گيرد و وضعيت خاص موجود، تغيير مي كند.
بيشتر، كتاب هايي كه درباره كودكان حرف مي زنند مورد توجه مخاطبان است تا آثاري كه براي اين گروه سني به رشته تأليف درآمده است.
البته در اين بيان دغدغه انجام فعاليت مكتوب براي كودكان و نوجوانان وجود دارد اما درگيري ها و مشكلا ت مربوط به وادي نشر، فعلا ً اجازه تداوم اين فعاليت را نمي دهد، ضمناً مردم نيز مدت هاست در پي صرف هزينه براي خريد كتاب كودك نيستند.
سهل انگاري هزينه زا
سوژه ها و قالب هاي مستعمل در كتاب هاي كودك، باعث شده كه تقاضاي عمومي در اين حوزه كم شود. مدير يكي ديگر از كتابفروشي ها گفت: در كتاب هاي بزرگسالا ن، تنوع خاصي احساس مي شود، از ادبيات گرفته تا روانشناسي و رمان و كتابهاي تاريخي و پزشكي، در اين حوزه وجود دارد. اما در حوزه كتاب هاي كودكان، اگر سرگرمي، داستان و يكي، دو قالب ديگر را حذف كنيم چيزي باقي نمي ماند، اين در حالي است كه كودك امروز، نيازهاي زيادي دارد و بايد به آنها توجه جدي شود.
وي افزود: در خريد اثر از موزعان و ناشران، اولويت اول را به كتاب هاي مناسب، كيفي و مخاطب پسند مي دهيم. وي در پاسخ به اين پرسش كه وضعيت توزيع كتاب هاي كودك و نوجوان چگونه است، گفت: اگر كتاب، حرفي براي گفتن داشته باشد، توجه شبكه هاي توزيع كتاب را به خود جلب مي كند وكودك و غير كودك ندارد. اما از اين نكته كه بگذريم، اين كتاب ها پخش خوبي ندارد و درباره آنها سهل انگاري مي شود.
وي خاطر نشان كرد: كتاب هاي كودكان، خريدار محدودي دارد، البته هنگامي كه كتاب هاي بزرگسالا ن از فروش خوبي برخوردار نيست، نبايد در حوزه كودك و نوجوان، منتظر اتفاق ديگري بود.
هاشمي نژاد، يكي از دست اندركاران وادي نشر مي گويد: كودكان و نوجوانان، بايد از همين سال هاي آغاز عمر به كتابخواني تشويق شوند و مراكز فروش كتاب نبايد اين مخاطبان را دست كم بگيرند و از قرار دادن كتاب هاي مربوط به آنها در ويترين فروشگاههاي خود دريغ كنند. درك نيازها و خواسته هاي واقعي كودك و نوجوان امروز براي ناشر، موزع و كتابفروشي  كه دغدغه تعامل با اين گروههاي سني را دارند، ضرورتي انكارناپذير است و به جرا‡ت مي توان گفت كه يكي از دلا يل ركود حاكم بر بازار كتاب هاي كودك و نوجوان و نبودن اشتياق در بچه ها براي تهيه كتاب هاي مربوط به خودشان، ترجيح دادن كميت به كيفيت است. اين اتفاق باعث شده كه آثاري كم ارزش و نازل توليد شود، به طوري كه دوستان كتاب فروش هم براي نمايش دادن آنها، رغبتي از خود نشان ندهند.
كتاب هايي در حال حاضر از سوي برخي از ناشران به اسم كتاب كودك و نوجوان منتشر مي شود كه از نظر كيفيت جلد، تصويرگري، تعريف گروه سني و بعضاً محتوايي ضعف و نارسايي جدي دارند و متوليان اين آثار، به جاي رها كردن اين حوزه كارشناسي و يا تصحيح اشتباهات خود، به توجيه رو ميآورند.
كاظم علمي، يكي ديگر از مديران نشرگفت: فعاليت ناشران در انتشار كتاب كودك به دلا يلي محدود شده، شايد يكي از دلا يل، تبعات فعاليت در حوزه كتاب كودك باشد.
وي افزود: كتاب كودك، معمولا  با دشواري هزينه خودش را بر مي گرداند، متاسفانه توزيع آن هم به آساني توزيع كتاب هاي بزرگسالان نيست، بنابراين راه براي توليد آثار سطحي و مغاير با نظرات كارشناسي در اين عرصه باز مي شود و وضعيتي پيش مي آيد كه اكنون شاهد آن هستيم. اين ناشر و موزع با تاكيد بر اينكه نگاه كودكان و نوجوانان به كتاب بايد تغيير كند و عنصر فكر، جايگزين ابزارهاي سرگرم كننده در اين حوزه فرهنگي شود، گفت: تصويرگري با استفاده از رنگ هاي متنوع، استفاده از كاغذ مرغوب و جلدهايي كه قابل قبول كودكان باشد، ناشر را متحمل هزينه هايي مي كند، در حالي كه كتاب هاي مربوط به بزرگسالا ن، شرايط ديگري مي طلبد و روند پيشرفت كار هم سريع تر است. پس ناشر بايد قيمت پشت جلد را با توجه به هزينه هايي كه صرف كرده تعيين كند، در نتيجه كتاب با در نظر گرفتن شرايطي كه دارد و صفحات محدودي كه به خود اختصاص داده، گران به نظر مي آيد و مخاطب براي تهيه آن، علا قه اي از خود نشان نمي دهد و اين موضوع، يكي از مهمترين عوامل ايجاد فاصله بين كتاب و كودك و مخاطب است.
يكي از كتاب فروشان خيابان انقلا ب مي گويد: خواننده حرفه اي كتاب، اثر مورد علا قه اش را از هر جايي كه شده تهيه مي كند و مي خواند، ممكن است زماني هم از ما و ديگر همكاران كتاب فروش، از كتاب كودك سراغي بگيرد، حتي اگر اين كتاب، توي ويترين هم نباشد. توسلي در ادامه گفت: من فكر مي كنم كه ويترين اصلي فرهنگ مكتوب، از مولفان گرفته تا ناشران و كتاب فروشان، رسانه هاي كشور است، هر چقدر كتاب بتواند از طريق رسانه هاي كشور، خودش را به مردم معرفي كند و مخاطبان را به آثار جديد الانتشار علا قه مند سازد، به هدف نزديك تر شده ايم. البته همان طور كه شما گفتيد، ويترين كتاب فروشي ها نيز با اينكه غالبا كوچك و كم حجم هستند، در جذب مشتري براي كتاب موثرند.