Hamshahri Newspaper

«... جنس فقط جنس خارجي. محصول فقط محصول فرنگي». اين جمله آشنا و كليشه اي است كه بخشي از فولكلور خريد لباس در ايران به شمار مي رود. پا به بازار البسه مي گذاريد و چشمتان پي مارك ها و برچسب هاي فرنگي است.
با ديدن آنها در گوشه و كنار لباس ها احساس آرامش مي كنيد و وقتي آن جامه را مي پوشيد به خود قبولا نده ايد محصولي با كيفيت برتر را به تن كرده ايد.
اما چندان خوش بين نباشيد. شايد آن لباس فرنگي نباشد و در يكي از همين توليدي هاي كوچك شهر دوخته شده.
شايد آن مارك خارجي در همين تهران توليد شده است.
كافي است سري به بازار تهران بزنيد تا تجارت آشكار «توليد مارك و برچسب خارجي» را با چشمان خود ببينيد.
چرا محصول فرنگي؟
در وهله اول اين پرسش پيش ميآيد: «آيا كالا ي فرنگي بهتر از محصولا ت ايراني است؟» اكثر مصرف كنندگان ايراني ما بر اين باورند كه محصولا ت ايراني كيفيت نامناسبي دارند و وقتي پاي البسه و جامه پيش ميآيد نمونه هاي داخلي نه تنها دوخت مناسبي ندارند بلكه با دوام هم به شمار نمي روند. با اين وصف بازار توليد لباس در ايران به قدري متنوع و پر رونق شده كه نمي توان همه آنها را نامناسب قلمداد كرد. علي رضايي صاحب يك توليدي لباس كودك در اين زمينه مي گويد: «نمي خواهم ادعا كنم محصولا ت ايراني در مجموع بهتر از نمونه هاي خارجي هستند، ولي نبايد فعاليت فراوان انجام شده در اين زمينه در سال هاي اخير در ايران را ناديده گرفت. بسياري از توليدكنندگان ايراني در اين مدت به دستاوردهاي خوبي رسيده اند. از يك سو پارچه هايي با كيفيت بسيار مناسب تهيه كرده و از سوي ديگر به تكنيك دوخت و دوز هم بر اثر ممارست دست يافته اند. بنابراين نمي توان ادعا كرد هر چه از خارج ميآيد كيفيت والا يي دارد و هر چه مارك داخلي خورده نامطلوب به شمار مي رود.»
آنچه اين توليدكننده بر زبان ميآورد حقيقتي كتمان ناپذير است و در بازار لباس ايران محصولا ت قابل توجهي وجود دارند كه از كيفيت خوبي هم برخوردار هستند. چنان كه در سال هاي اخير به صادرات برخي لباس هاي ايراني هم انجاميده است. دستمزد پايين كارگران و دوزندگان در ايران قيمت تمام شده را كمتر از بسياري از كشورهاي خارجي كرده و مقايسه ناگزيري را در اين زمينه به وجود ميآورد.
اما خريداران بر اين نكته متفق القول هستند كه بازار پوشاك به حدي آشفته است كه دسترسي به محصولا ت داخلي مناسب هم بسيار دشوار شده، چرا كه برخي از توليدكنندگان ايراني نه تنها كپي نمونه هاي خارجي را با كيفيت بدي وارد بازار مي كنند، بلكه برخي محصولا ت خوب ايراني را هم مورد كپي كاري قرار مي دهند. تميز محصول «خوب» و «بد» معضل بزرگي شده و خريدار بايد با كوهي از شناخت و تجربه پا به ميدان بگذارد و بديهي است كه بسياري از خريداران از آن «شناخت» و اين «تجربه» بي بهره باشند.
اگر به مارك خارجي دل بسته ايد
«... من فقط لباس هايي با مارك فرنگي مي پوشم»، اين جمله هم از زبان خيلي ها به گوش مي رسد. آنچنان كه با زمينه هاي فرهنگي و اقتصادي گره مي خورد. يعني با افرادي روبرو مي شويم كه هر چيز فرنگي را بهتر و برتر مي دانند و از سوي ديگر با «عقده توانگري» هم روبرو هستند و قدرت خريد بالا يشان را به رخ مي كشند.
مقوله فرهنگي اين مسأله و شيفتگي مفرط به عناصر فرنگي نياز به بحث جداگانه اي دارد ولي آيا همين افراد كه در پي خريد محصولا تي با برچسب خارجي پا به بازار مي گذارند لباس با مارك مورد نظر خويش را به دست ميآورند؟ آيا جامه اي كه خريده اند و مارك خارجي در پشت گردن، روي آستين يا توي درز كار آن به چشم مي خورد، واقعي است؟
پاسخ به اين پرسش ها يك «نه» بزرگ است. كافي است شيفتگان كالا ي خارجي سري به بازار تهران از همين ورودي چهار راه گلوبندك بزنند و پس از چند دقيقه به بخشي از بازار كه مركز «توليد مارك و برچسب» به شمار مي رود برسند. جايي كه ببينند چگونه برچسب هاي آشنايي كه قرار است نشان از «خارجي بودن» محصول بدهد به صورت سري براي پيراهن ها، تي شرت ها، شلوارهاي لي و جين و كت و شلوارها علناً به فروش مي رسند!
نگاهي به نام مارك هاي آشنا بيندازند، به نشانه هاي «ديزل»،«آسزيت»، «نيكلا س»، «واتيكان»، «جوس»، «اورجينال» و «بوي سنتر». بله مي توانيد اين مارك ها را از بازار تهران تهيه كرده و پشت گردن پيراهن يا توي درز كار لباستان قرار دهيد.
در حقيقت، مارك و برچسبي كه قرار بوده نشان از «اصل بودن» محصول بدهد به صورت علني در دسترس توليدكنندگان قرار دارد و آنها مي توانند محصولا ت خويش را با هر كيفيتي عرضه كرده و سپس مارك مربوطه يك سازنده معروف و مورد نظر خريداران را به آن سنجاق كنند.
آنچه باعث حيرت است علني بودن اين تجارت است. در حالي كه مسأله «استاندارد بودن» از سوي همه مراكز مورد تأكيد قرار مي گيرد و رسانه ها لبالب از اخبار مربوط به اين مورد هستند برچسب هاي خارجي براي استفاده در پوشاكي كه توليد داخل هستند.
بنابراين آنهايي كه به مارك فرنگي دل بسته اند و هزينه اضافي براي آن مارك مي پردازند محصول اصل را به دست نياورده اند و با ديدن برچسبي كه حقيقي نيست در دل بازار آشفته حل شده اند.
حرف آخر را يكي از خريداران پس از آنكه او را از مسأله مارك هاي تقلبي مطلع كرديم به زبان آورد و گفت:
«... قرار است اين مارك ها اصل بودن يا قلا بي بودن لباس ها را به ما نشان دهند، اما وقتي خود آنها قلا بي هستند چه كنيم؟ هر چه بگندد نمكش مي زنند واي به وقتي كه نمك بگندد!»
قيمت مارك و برچسب هاي قلا بي
مارك هاي قلا بي موجود در بازار معمولا ً به صورت ست هاي ۳ يا ۴ تكه كه كنار هم قرار گرفته اند عرضه مي شوند و براي كت و شلوارها ۶ تكه اي هستند. قرار است هر تكه به توليد كننده اين آزادي را بدهد كه آن را به نقاط مختلف لباس بدوزد، مثلا ً پشت گردن، بغل آستين، زير آستين، توي درز كار يا كنار تكمه اضافي. در حقيقت اين ست ها با توجه به نوع لباس تهيه مي شوند.
قيمت هر مارك حدود ۵۰-۱۰ تومان بسته به نوع مارك است و بنابراين هر ست مارك قلا بي ۲۰۰-۴۰ تومان و در مورد كت و شلوارها تا ۵۰۰ تومان به فروش مي رود يا ۲۰۰ مارك براي شلوار لي حدود ۸۰۰۰ تومان عرضه مي شود.
آيا اين تجارت كنترل مي شود؟
مهم ترين پرسش ها از دل حقوق مصرف كننده و خريداران بي دفاع در بازار آشفته پوشاك سرچشمه مي گيرند: چرا بايد مارك هاي قلا بي اجناس فرنگي علناً به فروش بروند و بدل به تجارت علني شوند؟
چرا سازماني از مصرف كنندگان برابر اين جريان دفاع نمي كند؟
هر يك از اين سازمان ها مي توانند كارساز باشند، يعني «مجمع امور صنفي توزيع خدماتي استان تهران» كه قاعدتاً بايد مسأله مارك و برچسب هاي قلا بي و واقعي و مجاز و غيرمجاز را كنترل كند يا «ستاد اماكن استان» كه بايد با متخلفين جدي برخورد كند.