خسرو دانشجو مخبر كميسيون فني عمراني شوراي شهردر سخنان خود، محدوده طرح را از شمال به خيابان بهشتي و از غرب به چمران محدود دانست و گفت كه اين كميسيون درمورد افزايش محدوده طرح به نتيجه قطعي رسيده است
مهرداد مشايخي
اين مشكلات گاهي آنقدر در زندگي روزمره خود را تاثيرگذار و پررنگ نشان مي دهند كه شهروندان خود به فكر پيدا كردن چاره اي براي آن مي افتند، مثل استفاده از موتورسوارها براي انجام امور بانكي يا حمل و نقل در مركز شهر، اين پيش بيني كمي با تاخير محقق شد و شهرداري و شوراي شهر چند ماه گذشته از شروع كار خود را درگير مشكلات برجسته و پرنمودي مثل ترافيك و آلودگي هوا ديد، شهرداري هر چند تلاش كرد نشان دهد اين معضلات تهران نگاهي بلندمدت و جامع دارد، اما دردسرهاي روزمره گاه چنان كار و زندگي در پايتخت را با مشكل روبه رو مي كرد كه شهرداري، شوراي شهر و ساير ارگان هاي وابسته به اين فكر افتادند كه گاهي هم به طرح هاي كوتاه مدت نظر داشته باشند.
باز هم محدوده طرح ترافيك
ايد به نظر راه حل دم دستي برسد، اما هميشه كارگشا بوده است، طرح امروز و ديروز هم نيست و ريشه تاريخي دارد. جايي نوشته اند كه نزديك شصت سال پيش، يعني حدود سال ۱۳۶۴ بود كه براي دومين بار طرح ممنوعيت عبور و مرور براي منطقه اي از تهران عنوان شد. از يك سال قبل از آنكه ميدان توپخانه به محل استقرار لشكر اول تبديل شد و ظاهر آن تغيير چهره داد، تصويب شد كه براي حفظ ظاهر اين ميدان از رفت و آمد چهار پايان باربر در محوطه ميدان ارگ و باغ گلشن جلوگيري شود. اين اولين طرح ممنوعيت تردد در تهران بود. چهارپايان بعد از آن مجاز بودند از خيابان جديد الاحداثي كه در كنار ميدان ساخته شده بود جهت تردد استفاده كنند. اين خيابان ناصريه (ناصرخسرو فعلي) نام گرفت.
طرح ممنوعيت تردد در منطقه اي از شهر سال هاست كه در بسياري از شهرهاي جهان به اجرا در مي آيد و مختص تهران نيست. در بعضي از شهرهاي توريستي و تاريخي، براي جلوگيري از آسيب رسيدن به بافت تاريخي شهر و حفظ رضايتمندي جهانگردان از رفت و آمد اتومبيل ها در خيابان هاي مركزي و تاريخي شهر جلوگيري مي شود و در بسياري از شهرها هم مثل تهران به دليل ترافيك سنگين و آلودگي شديد هوا در بخش هاي مركزي شهر ورود اتومبيل هاي شخصي به آن بخش ها ممنوع مي شود. در واقع مي توان گفت كه طرح ممنوعيت تردد راه حلي است كه بازده مثبتي براي بسياري از مديران شهري داشته است و به اصطلاح جواب رد به كسي نداده است. بنابراين دور از ذهن نبود كه مديران شهري تازه منتخب براي حل موقتي مشكل ترافيك و آلودگي هوا دوباره به سراغ طرح ممنوعيت تردد بروند و به فكر تغييراتي در آن بيفتند.
درست از اواخر پاييز گذشته، مسوولان شهري به اين نتيجه رسيدند كه راه حل هاي بلند مدت و جامع به جاي خود، بايد فكري به حال امروز كرد و راه حلي هر چند كوتاه مدت پيدا كرد، بالاخره اواخر زمستان بود كه يكي دو نفر از اعضاي شوراي شهر و مديرعامل سازمان حمل و نقل و ترافيك تهران تاييد كردند كه محدوده طرح ترافيك بايد بيشتر شود تا بلكه گره اي از بخشي از مشكلات ترافيكي شهر باز شود.
عقب نشيني خودروها
مشخص است كه ايده افزايش محدوده طرح ترافيك را سازمان ترافيك تهران داده است. اين سازمان در واقع مرجع رسمي امور حمل و نقل و ترافيك تهران محسوب مي شود در اواخر بهمن ماه توسعه محدوده طرح ترافيك را در مرحله بررسي عنوان كرد. كامران حاج نصراللهي، مديرعامل اين سازمان، از همان روزها به همراه كارشناسانش مذاكراتي را با شوراي شهر، وزارت كشور و شهرداري شروع و از طرح هاي خود دفاع كرد. او تقريبا در دفاع از برنامه هايش موفق بوده كه امروز طرح ها به مرحله نهايي براي اجرا رسيده اند و بعضي از آنها هم اجرا شده اند. به جز افزايش محدوده طرح، كنترل پارك حاشيه اي هم يكي از طرح هاي نصراللهي بود كه نزديك يك ماه است در حال اجراست. مديرعامل سازمان ترافيك زمستان گذشته گفت كه زوج و فرد كردن تردد خودروها (بر اساس پلاك)، افزايش محدوده طرح ترافيك و كنترل پارك حاشيه اي از جمله مسايلي هستند كه در مقوله مديريت تقاضا جاي مي گيرند. تقريبا يك ماه بعد بود كه دكتر زياري رئيس كميسيون فني و عمراني شوراي شهر خبر داد كه در صورت تصويب لايحه پيشنهادي شهرداري به شورا محدوده طرح از ۲۲ كيلومتر به ۴۶ كيلومتر مربع گسترش پيدا مي كند و البته اين نكته را هم ذكر كرد كه ممكن است ساعات ورود به طرح هم تغيير كند. آن روز زياري محدوده طرح ترافيك پيشنهاد شده در لايحه را از شمال به سيدخندان تا تقاطع رسالت و چمران، از شرق به شريعتي، خواجه نصير، ميدان سپاه، امام حسين ۱۷، شهريور وسيدخندان از مغرب به بزرگراه چمران. نواب تا تقاطع هلال احمر ، از جنوب به كارگر جنوبي ، راه آهن، شوش و ۱۷ شهريور منتهي دانست. او خبر داد كه اين لايحه درسال ۸۳ در شورا مطرح و در صورت تصويب مهرماه آينده بعد از گذراندن مراحل آزمايشي اجرامي شود.
شوراي شهر بعداز تصويب اعطاي وام ازدواج به زوج هاي تهراني فرصت آن را پيدا كرده از اواسط بهار اين طرح را بررسي كند. اينبار خسرو دانشجو مخبر كميسيون فني وعمراني شورا بود كه خبر از گسترش محدوده طرح مي داد. دانشجو در سخنان خود، محدوده طرح را از شمال به خيابان بهشتي و از غرب به چمران محدود دانست و گفت كه اين كميسيون درمورد افزايش محدوده طرح به نتيجه قطعي رسيده است و اين طرح به زودي در صحن علني شورا مطرح خواهد شد. به نظر زياري، دانشجو و مدير عامل سازمان حمل ونقل و ترافيك، گسترش محدوده طرح ترافيك باعث افزايش سرعت وسايط نقليه مي شود و اتلاف وقت شهروندان در ترافيك را كم مي كند، اما برخي از كارشناسان و البته همين نماينده ها معتقدند كه اين يك روي سكه است. مشكلات ترافيكي تهران بسيار به هم پيچيده است از همان لحظه اي كه اعلام شد محدوده طرح افزايش پيدا مي كند خيلي ها به فكرمشكلات بعد از آن افتادند كه نياز شديد به پاركينگ يكي از آنهاست. هرچند سازمان ترافيك براي حل موقت مساله پارك در حاشيه خيابان هاي اصلي، طرح پارك بان را به اجرا گذاشت، اما كارشناسان اين سازمان هم مي دانند كه با گسترش محدوده طرح و با وجود حجم زياد خودروهاي تاره وارد به شهر، ايجاد پاركينگ از نيازهاي اول حمل ونقل در حاشيه محدوده خواهد بود كه قطعا بيش از پيش احساس خواهد شد. در كنار نياز به پاركينگ و البته مهمتراز آن مشكلات حمل و نقل عمومي در كاستي هاي آن هم نگراني هاي زيادي را بوجود آورده است.
حسرت به حال پياده ها
گسترش محدوده طرح ترافيك و تردد نوبتي خودروها براساس پلاك هاي زوج و فرد با جديت بررسي مي شود و سازمان ترافيك و مسوولان شهري به آن توجه ويژه دارند. اما اين طرح ها مشكلات خاص و مهم خود را دارد مشكلاتي كه شهرداري به هنگام اجراي اين طرح ها بايد فكري جدي به حال آن كند. اولين و جدي ترين مشكل ، حمل ونقل عمومي تهران و كاستي هاي آن است. زياري مي گويد:« اگر محدوده طرح ترافيك گستردگي پيدا كند تقاضاي سفر با وسايط حمل و نقل عمومي ۱۵ تا۲۰ درصد افزايش پيدا مي كند و در آن صورت شهر نيازمند افزايش اين وسايط و به خصوص اتوبوس هاي شركت واحد مي شود.»
دبير شوراي عالي ترافيك شهرهاي كشور هم يك ماه پيش گفت كه افزايش محدوده طرح ترافيك به تنهايي مشكل چنداني را حل نمي كند و در صورتي كارايي لازم را دارد كه ناوگان حمل ونقل عمومي تجهيز شود. به نظر مهندس رئوفي قبل از تصميم گيري براي افزايش محدوده طرح بايدتمام امكانات و تاثيرات اين طرح بر روي زندگي مردم در نظر گرفته شود. البته رئوفي تذكر داد كه در صورت تصويب گسترش محدوده طرح بايد نظارت دقيق تري بر تردد خودروها انجام شود چرا كه وقتي نظارت و كنترل در محدوده فعلي با مشكل مواجه نمي شود، همين طرح فعلي هم كارايي خود را از دست مي دهد. اينها در حالي است كه اگر طرح زوج و فرد كردن تردد خودروها هم اجرا شود. متقاضيان استفاده از وسايط حمل و نقل عمومي تا ۳۰ درصد افزايش پيدا مي كند. در حال حاضر تهراني ها براي استفاده از مترو در ساعات اوج ترافيك با مشكل كمبود جا مواجه اند و با وجود اينكه شركت مترو سعي كرده است تا با كم كردن زمان حركت قطار از ۸ دقيقه به ۶ دقيقه كمي از اين حجم مسافران منتظر بكاهد، اما هنوز مسافران زيادي در ساعات اوج سفر از قطار جا مي مانند. اتوبوس هاي شركت واحد هم كافي به نظر نمي رسند. كندي حركت اين وسيله شهروندان را ترغيب مي كند تا به تاكسي ها يا سواري هاي شخصي روي بياورند .و اما تاكسي، وضع اين وسيله بيشتر از اينكه دچار كمبود باشد، دچار آشفتگي است. وضع كرايه ها و مشكل ايستگاه تاكسي از دردسرهاي هر روزه رانندگان و مسافران است.
نصراللهي مي گويد: «اعمال محدوديت هاي ترافيكي بايد با توسعه حمل و نقل عمومي صورت بگيرد و وقتي محدوديتي براي شهروندان ايجاد مي كنيم مي بايست سيستم حمل و نقل عمومي بتواند آن محدوديت هاي اعمال شده را پوشش دهد.»
از طرف ديگر به نظر مي رسد با اعمال محدوديت هاي جديد، نياز به فضاي بيشتري براي پاركينگ در اطراف محدوده جديد طرح ترافيك باشد. پاركينگ بيهقي هنوز مي تواند كارايي خود را داشته باشد اما خيابان بهشتي با آن حجم سنگين ترافيك در ساعات شلوغي نياز به فضاي بيشتري براي پارك خواهد داشت. وضع خيابان هاي منتهي به چمران هم بهتر از اين نخواهد بود.
از تاثير اجراي گسترش محدوده طرح بر وضع كسبه و قيمت املاك كه بگذريم، در صورت فراهم نشدن مقدماتي نظير احداث پاركينگ هاي كافي و افزايش وسايط حمل و نقل عمومي، وضع ترافيكي خيابان هاي منتهي به طرح بدتر از سابق خواهد شد و سوار ه ها در حالي كه دقايق عزيز خود را پشت ترافيك اين خيابان ها تلف مي كنند، پياده هايي را كه با خيال آسوده از ميان اتومبيل ها راه خود را باز مي كنند، با نگاه حسرت بار خود بدرقه مي كنند.
فقط ترافيك كه نيست
البته اين فقط سازمان ترافيك نيست كه مي خواهد براي حمل و نقل در تهران محدوديت ايجاد كند. محمدحسين پيراسته، مدير كل حفاظت و محيط زيست استان تهران هم مثل زياري معتقد است كه با اعمال اين محدوديت ها علاوه بر كاهش مصرف سوخت از آلودگي هوا هم كاسته خواهد شد. حفاظت محيط زيست استان تهران حتي پيش از سازمان ترافيك خواستار گسترش محدوده طرح ترافيك بود. پيراسته حتي خواسته است تا ورود خودروها به بخشي از محدوده مركزي شهر به نوبت بر اساس پلاك هاي زوج و فرد انجام شود.
او مي گويد: «امروز آلودگي هوا در اطراف محدوده ترافيك هم مانند اين محدوده بالاست پس بايد اين محدوده افزايش پيدا كند تا خودروهاي كمتري به مناطق شلوغ شهر وارد شوند.» به نظر او اگر طرح زوج، فرد كردن خودروها هم اجرا شود خودروهايي كه به مركز شهر مي روند به نصف كاهش پيدا مي كند كه اين هم تاثير مثبتي روي كم شدن آلودگي هوا مي گذارد و هم از ترافيك مي كاهد.
بنابراين سازمان حفاظت از محيط زيست هم مانند سازمان ترافيك و شوراي شهر، مصر به گسترش محدوده طرح ترافيك است اما هيچ كدام تا به حال راه حلي براي افزايش وسايط نقليه اين محدوده ارايه نكرده اند و هنوز معلوم نيست در صورت اجراي طرح اتوبوس ها و تاكسي هاي كافي منتظر مسافران سرگردان باشند.
