آن اتومبيل كهنه همه چيز او است. با آن به سركار مي رود. با آن به سفر مي رود. با آن خانواده اش را به گشت و گذار مي برد و سرانجام با آن كار مي كند و درآمدي به دست مي آورد.
تهران را بدون مسافركش ها نمي شناسيم و ترددهاي شهري بدون حضور آن ها لنگ مي زند. اما زمان آن رسيده مسافركش ها در عين رفع بخشي از نيازهاي خود و خانواده هايشان از صافي قانون هم عبور كنند.
***
دوهفته پيش بود كه مهندس رئوفي، دبير شوراي عالي ترافيك اعلام كرد: «مهلت باقيمانده براي شروع برخورد راهنمايي و رانندگي با مسافركش هاي شخصي بدون مجوز به پايان رسيده.» اين امر طبعاً براي اكثر مسافركش هاي شخصي خبر خوبي به شمار نمي رفت، اما ابعاد پديده مسافركشي به قدري گسترده شده كه نياز به قانونمند شدن آن از پيشترها احساس شده بود.
براساس مصوبه هيأت دولت كه ازاواخر تابستان به مرحله اجرا درميآيد حمل مسافر با وسيله شخصي غيرمجاز در شهرهاي بزرگ، يعني شهرهايي با جمعيت بيش از يك ميليون نفر با جريمه اي معادل ۱۳ هزار تومان روبه رو خواهند شد. اين جريمه براي ساير شهرها ۷ هزار تومان است.
قانون چه مي گويد
براساس طرح تدوين شده در مورد سامان بخشيدن به فعاليت مسافركش هاي شهري، رانندگان اين خودروها پس از ثبت نام در مرحله مقدماتي، برگه تشكيل پرونده دريافت كرده و پس از آن به واجدين شرايط مجوز رسمي داده مي شود. در حقيقت به رانندگان خودروهاي شخصي كه صلا حيت لازم براي مسافركشي دارند، مجوز رسمي و پروانه تاكسيراني تعلق مي گيرد.
هرچند برخي از مسافركش ها واكنش منفي به اين امر نشان داده اند ولي خود آن ها هم اذعان دارند كه اين فعاليت شهري كه بسيار هم مهم و گسترده است بايد از صافي مجراي قانوني رد شود و سازمان دولتي نظارتي بر آن بيابد. تبعات نظارت نكردن و قانونمند كردن اين امر در وجه اقتصادي به قرار زير است:
ناروشن بودن هزينه جابجايي 
ارائه نكردن خدمات مناسب در مقايسه با وجه دريافت شده
رقابت مسافركش ها با تاكسي هايي كه همه مراحل قانوني را گذرانده ودر اين باره هزينه هايي را پرداخته اند.
قانوني شدن فعاليت اقتصادي مسافركش ها كه تا امروز تخطي از قانون قلمداد مي شده.
ضمن آن كه همه اذعان دارند چگونگي فعاليت مسافركش ها بسيار آشفته و از هم گسيخته است و قدم هاي برداشته شده در زمينه ثبت نام آن ها و گرفتن مجوز مربوطه مي تواند به نوعي نظم دست يابد.
آيا جريمه كارساز است؟
در وهله اول به نظر مي رسد اجراي اين طرح يعني جريمه كردن مسافركش هاي بدون مجوز در سطح شهر ميسر نيست و نمي توان تردد هزاران مسافركش پراكنده در شهر را كنترل كرد. اما مي توان آن را فتح بابي براي قانونمند كردن اين پديده كه با جنبه هاي اقتصادي براي راننده ها و فعاليت شهري براي همه ما گره خورده قلمداد كرد. اين كه مسافركش ها در بلندمدت از صافي سازماني كه تشكيلا ت روشني دارد، رد شوند.
پديده مسافركشي
پديده مسافركشي از اواخر دهه ۱۳۴۰ به صورت جدي در تهران مطرح شده و به تدريج بخش لاينفكي از اين شهر شد. اكنون همه مي دانند رفت وآمدهاي شهري بدون فعاليت مسافركش ها انجام نمي پذيرد. اهم دلايل امر به قرار زير هستند:
تاكسي هاي تهران پاسخگوي نياز همه مردم خصوصاً در ساعات اوليه صبح و بعدازظهر كه مردم به سركار رفته و بر مي گردند، نيستند.
سيستم اتوبوسراني تهران همه نقاط شهر را پوشش نداده و تعداد اتوبوس ها تكاپوي نياز مردم در ساعات اوج رفت وآمد را نمي دهد.
مترو تهران هنوز در مسيرهاي محدودي تردد مي كند و نمي تواند به زودي نيازهاي مردم را برطرف كند.
تهران به حدي گسترش يافته كه تاكسي ها و اتوبوس ها مسيرهاي جدا شده از خيابان هاي اصلي را به ندرت طي مي كنند و بسياري از جابجايي ها در مسيرهاي خاص محلي توسط مسافركش ها انجام مي پذيرد.
هزينه پرداخت كرايه به اتومبيل هاي آژانس از عهده همه بر نمي آيد.
اما مي توان اين پرسش را مطرح كرد چرا كسي بايد از اتومبيل شخصي خود و خانواده اش براي جابجايي مسافر استفاده كند؟چيزي كه در دنيا نمونه هاي چندان مشابهي ندارد . هر چه ما در تهران و ساير شهرهاي خود مي بينيم تا حد بسياري به خود ما تعلق دارد. در اكثر نقاط دنيا اتومبيل شخصي مترادف با حريم شخصي مالك آن است ولي براي مسافركش هاي شهر ما اتومبيل شخصي، منبع درآمد او يا حداقل يكي از منابع درآمد او به شمار مي رود.
پاسخ به آن پرسش در جمله يكي از مسافركش ها خلا صه مي شود:
«... درآمدم تكافوي اداره زندگي ام را نمي دهد.»
بنابراين اتومبيلي كه روزگاري براي استفاده شخصي فرد و خانواده اش خريداري شده بود بدل به منبع درآمد او شد.
تقسيم بندي مسافركش هاو ويژگي آنها
در حال حاضر دو قشر مسافركش در سطح شهر فعاليت مي كنند. اول، كساني كه اساساً حرفه اي جز مسافركشي ندارند و اين امر يگانه فعاليت آن ها محسوب مي شود و دوم، آن هايي كه در كنار حرفه اصلي خويش ساعاتي را به كسب درآمد از مسافركشي اختصاص مي دهند.
مسافركشي تاكنون با سازمان دولتي ارتباط نداشته و خارج از سيستم فعاليت كرده.
مسافركش ها برخلا ف ساير مشاغل، ماليات هاي مربوطه را نمي پردازند.
درآمد در مقايسه با سرمايه اي كه مي گذاريد كم نيست. در حال حاضر اگر ۷ ميليون تومان به بانك بسپريد، حداكثر در حساب هاي بلندمدت ماهي صد هزار تومان به شما مي پردازند.
در شرايطي كه با اتومبيل مثلا ً ۴ يا ۵ ميليوني نزديك به ماهي ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان به دست ميآوريد.
كساني مثل اين فرد در رويارويي با بازار كار موجود طبعاً كوتاه ترين راه را انتخاب كرده اند. دلا يل او و همتايانش روشن است!
مسافركشي نياز به سرمايه بسيار زياد ندارد. مي توان با ۲ تا ۵ ميليون تومان اتومبيلي براي جابه جايي مسافران تهيه كرد.
مسافركشي نياز به تخصص ويژه اي ندارد و كافي است تصديق رانندگي بگيريد.
مسافركشي نياز به استخدام در اداره اي ندارد. شما رئيس بالاي سر خود نداريد و به كسي جواب پس نمي دهيد.
«حسن.ب» در گروه اول مسافركش ها جاي مي گيرد. او مي گويد: همين پيكان فرسوده مدل ۱۳۶۵ كه احتمالا ً همه آن را اتومبيل از كارافتاده اي قلمداد مي كنند چهار سال است بار مالي من و خانواده ام را به دوش مي كشد. چهار سال پيش بود كه بيكار شدم من كارگر يك توليدي بودم و به هر دري زدم به نتيجه نرسيدم. بنابراين اين اتومبيل را تهيه كردم و به مسافركشي پرداختم، كار آساني نيست ولي به هر حال نان خود را در ميآوريم. من با همين اتومبيل حدود ماهي ۲۵۰ هزار تومان درميآورم كه به هر حال در بازار بيكاري كنوني رقم بدي نيست ولو آن كه خرج پيكانم ماه به ماه بالا تر رود.»
مسافركشي به عنوان شغل دوم 
برخي از مسافركش ها اين فعاليت را حرفه ثانويه خويش مي پندارند و آن را «كمك خرج» خود و خانواده قلمداد مي كنند.
«رضا.پ» يكي از اين مسافركش ها مي گويد: «تا ساعت ۴ در اداره اي كار مي كنم و حقوقم ماهي ۱۷۰ هزار تومان است ولي تازه ازدواج كرده ام و زندگي ام در همه زمينه ها لنگ مي زند. به همين دليل بعد ازظهرها چند ساعت مسافركشي  مي كنم تا اقلا ً ماهي صد تا ۱۵۰ هزار تومان ديگر به دست آورده و به زخمي از زندگي ام بزنم.»
افرادي مثل او در سياهه كساني قرار مي گيرند كه حتي شاغل بودن هم مشكل شان را حل نكرده. بنابراين از وسيله اي كه در اختيار دارد در زمان باقيمانده پس از كار اصلي تا بازگشت به خانه براي كسب درآمد بيشتري تلا ش مي كند.
اين دسته همان هايي هستند كه تمايلي به معرفي خود به سازمان هاي مربوطه و دريافت مجوز رسمي ندارند، چرا كه خود را شاغل دانسته و مسافركش حرفه اي قلمداد نمي كنند، ولو آن كه در سطح شهر تردد كنند و در جابه جايي مسافران شهري خصوصاً در بعد ازظهرها نقشي را برعهده گيرند.
درد دل آنها
اگر پاي درد دل مسافركش ها بنشينيد، كه بي ترديد اگر در اين شهر زندگي مي كنيد بارها نشسته ايد چون با آن ها زندگي مي كنيد و شما را از سويي به سويي مي برند، مقوله نياز مالي خانواده ها در چنبره افزايش قيمت ها و بيكاري را با جان و دل لمس مي كنيد.
درد دل آن ها را عليرضا محبي فر جمع بندي مي كند. او مي گويد: اگر شغل ديگري داشتم مسافركش نمي شدم. شما يك كار به من پيشنهاد كنيد ببينيد آن را رد مي كنم؟ من از فرط اجبار و رفع نيازهاي خانواده ام به مسافركشي روي آورده ام. چراكه سريعاً مي توانيد وارد اين كار شويد و مسافران هم در گوشه و كنار شهر پراكنده اند. در حالي كه براي يافتن هر پيشه ديگري بايد به در و ديوار بكوبيد و به نتيجه هم نرسيد. از سوي ديگر درآمد مسافركشي نقد است و شما هر روز با مبلغي پول ولو نه چندان زياد به خانه مي رويد.
در حال حاضر همين براي من اهميت بسياري دارد. بله بسياري از مسافركش ها به فعاليت هاي ديگر هم مشغول هستند ولي چه كسي در اين شهر چندكاره نيست؟ يقين بدانيد اگر حرفه اصلي هر فردي تكافوي زندگي اش را مي داد غريبه ها را روي صندلي اتومبيلش نمي نشاند تا صد تومان صد تومان از آن ها پول دريافت كند. مطمئن باشيد.