آذر ديوسالار
رشد روزافزون علم و دستيابي بشر به ناشناخته ها اگرچه در بسياري موارد به او براي داشتن يك زندگي بهتر كمك كرده است اما هنوز ناشناخته هاي بسياري براي بشر وجود دارد و بشر نتوانسته از پس حل آنها برآيد، گاه اين عدم موفقيت بشر نه به دليل ناآگاهي و بي دانشي كه به عكس نتيجه زندگي مدرن و استفاده نادرست و غيراصولي او از دانسته ها و داشته هايش است و البته گاهي هم بي توجهي و سهل انگاري باعث بروز اين مشكلا ت شده است. مثلا ً برخي بيماري هاي عصر ما كه با وجودرشد علم پزشكي هنوز قابل درمان نيستند از اين جمله اند چون بر اثر زندگي هاي مدرن و عادت هاي بد اين نوع زندگي به وجود آمده و يا لااقل به اين دلا يل شيوع پيدا كرده اند كه يكي از اين بيماري ها كه كمتر به آن توجه شده بيماري قند خون يا ديابت است.تعداد مبتلايان به بيماري ديابت با ديگر امراض خطرناك قابل مقايسه نيست. طبق آمار ارائه شده از سوي سازمان جهاني بهداشت ۲۰۰ ميليون نفر در جهان مبتلا  به ديابت هستند كه پيش بيني شده تا سال ۲۰۲۵ به ۳۰۰ ميليون نفر هم برسد.عادت هاي بد از جمله، تغذيه غيراصولي، كم تحركي، استرس، سيگار كشيدن و ... همه و همه باعث ابتلا ي افراد به اين بيماري مي شود. برخلا ف پيشرفت علم پزشكي براي درمان اين بيماري، اين عوامل باعث مي شوند بر تعداد مبتلا يان به بيماري ديابت اضافه شود. به طوري كه در كشور ما ۳ ميليون نفر به بيماري ديابت مبتلا  هستند كه ۸۰۰ هزار نفر از اين افراد ساكن تهران هستند.
يك بيماري قديمي مدرن!
ديابت بيماري جديدي نيست، سنگ نوشته هايي از مصريان قديم به دست آمده كه نشان مي دهد آن زمان هم اين بيماري وجود داشته است.
پس از بررسي ها و تلا ش هاي بسيار، دانشمندان متوجه شدند علت بيماري به عملكرد لوزالمعده و هورموني به نام انسولين مربوط است و اين بيماري تا زماني كه دكتر «پانتينگ» به كمك دكتر «بست» موفق به فراهم كردن انسولين از لوزالعمده حيوانات و تزريق آن به انسان نشده بود منتهي به مرگ مي شد؛ ولي امروز دانش بشر به آنجا رسيده كه مي تواند اين بيماري را كنترل و تا حدود زيادي از پيشرفت آن در افراد مبتلا  جلوگيري كند.
ديابت چند نوع است 
گاهي در اثر بيماري ها يا حوادث خاصي تأثيري مستقيم بر لوزالمعده فرد وارد مي شود و فعاليت لوزالمعده در تأمين انسولين مورد نياز بدن تحت تأثير قرار مي گيرد در نتيجه فرد به ديابت مبتلا  مي شود. زنان باردار در دوران بارداري هم ممكن است بر اثر تغييرات هورموني بدون آن كه سابقه اي داشته باشند با اين مشكل مواجه شوند. ديابت دوران بارداري ممكن است بعد از اين دوران كاملا ً بهبود پيدا كند و يا اين كه فرد براي هميشه مبتلا  بماند.
كشور ما از جمله كشورهايي است كه به دلا يل نژادي و ژنتيكي، زنان بيشتري در معرض ابتلا  به ديابت بارداري هستند.
ديابت نوع يك، ديابتي است كه بسيار ناگهاني ظهور مي كند و لوزالمعده فرد مبتلا  بلا فاصله از كار مي افتد و ترشح انسولين به طور كامل در اين فرد قطع مي شود. در نتيجه اين مبتلا يان علا يم مشخصي از خود نشان مي دهند؛ علائمي چون تشنگي و ادرار زياد، گرسنگي توا‡م با لا غري، خستگي و بي حالي و ... هنوز كسي نمي داند علت اصلي اين نوع ديابت چيست و دقيقاً براي پيشگيري از آن  چه بايد كرد.
اما مهم ترين و اصلي ترين نوع ديابت به دليل ابتلا ي بيش از ۸۰ تا ۸۵ درصد بيماران ديابتي به اين نوع، ديابت نوع دو است.
در ديابت نوع دو، لوزالمعده از كار نمي افتد. انسولين هم ترشح مي كند ولي يا اين ترشح كم است يا انسوليني كه در بدن ساخته مي شود كارآيي لا زم را براي كنترل قند خون ندارد. همه افراد جامعه در معرض ابتلا  به اين بيماري هستند و افرادي كه برخي پيش زمينه ها را دارند مثل پيش زمينه ارثي، سيگار كشيدن، چاقي، كم تحركي، عادت غذايي نادرست و... بيش از ديگران در معرض ابتلا  به اين نوع از ديابت هستند.باتوجه به علل ايجاد اين بيماري و باتوجه به تعداد قابل توجه مبتلا يان به اين بيماري، اين نتيجه گيري كاملا ً منطقي است كه همه ما در معرض ابتلا  به بيماري ديابت نوع دو هستيم و بايد راههاي پيشگيري اين بيماري را به دلا يل بسيار و البته به خاطر مشكلا ت و هزينه هايي كه عوارض ناشي از اين بيماري ايجاد مي كند، بشناسيم.
راههاي پيشگيري و هزينه هاي آن
پيشگيري از بيماري ديابت نوع دو در سه مرحله امكان پذير است. در مرحله اول همه افراد بخصوص افراد بالا ي ۳۵ يا ۴۰ سال لا زم است سالي يك مرتبه قند خون خود را آزمايش كنند تا اطمينان حاصل كنند، به اين بيماري مبتلا  نشده اند. افرادي كه عوامل خطر را دارند، مثلا ً خانم هايي كه در دوران بارداري مبتلا  به اين بيماري بوده اند، كساني كه چاق هستند، سيگار مي كشند، تحرك كمي دارند بهتر است، خيلي جدي تر به پيشگيري فكر كنند، بخصوص به اين دليل كه ديابت نوع دو ممكن است تا سالها خودش را نشان ندهد و ۷۰ درصد از افراد مبتلا  به اين نوع ديابت ممكن است از بيماري شان خبر نداشته باشند و تا زماني كه مبتلا  به عوارض كليوي، قلبي، چشمي و ... بيماري ديابت نشدند هم بي خبر بمانند.
در مرحله دوم پيشگيري، كساني كه به اين بيماري مبتلا  شده اند مي توانند با روش هاي مختلفي كه در آموزش هاي مدون و اصولي (۱۵ ساعت طبق دستور فدراسيون بين المللي ديابت) در مراكز درماني به آنها آموزش داده مي شود، قند خون و ميزان انسولين مورد نياز بدنشان را كنترل كنند تا مبتلا  به عوارض بيماري ديابت نشوند، پيشتر اين تصور وجود داشت كه همه افراد ديابتي دچار عوارض آن هم مي شوند ولي نتيجه تحقيقات نشان داده كه مي توان جلوي عوارض را گرفت.
اگر بيمار ديابتي هزينه كند و آموزش ببيند، تحت نظر پزشك باشد، قند خونش را روزانه و حتي چند بار در روز طبق دستور پزشك كنترل كند نه تنها از مشكل ابتلا  به عوارض بيماري ديابت نجات مي يابد؛ بلكه از هزينه هاي درمان عوارض ديابت هم جلوگيري مي كند.
بيمار ديابتي كه لوزالمعده اش كار نمي كند نياز به سرنگ و انسولين دارد كه خوشبختانه به خاطر توليد سرنگ در داخل كشور و يارانه اي كه دولت براي انسولين مي پردازد، با هزينه  چنداني روبه رو نمي شود. سرنگ را با قيمت سي تا چهل تومان و انسولين را تقريباً هر شيشه ۷۵۰ تومان مي تواند تهيه كند ولي براي خريد دستگاه آزمايش قند خون باتوجه به مدل هاي مختلف موجود در بازار بايد مبلغي بين ۴۰ تا ۶۰ هزار تومان بپردازد كه اين مبلغ هم چون فقط يك بار پرداخت مي شود مشكل چنداني ايجاد نمي كند. مسأله اصلي خريد نوارهاي آزمايش ادرار و خون است، اين نوارها ۴۰۰ يا ۵۰۰ تومان قيمت دارند و هر فرد ديابتي روزي سه يا چهار بار بايد از اين نوارها و هر بار يك نوار نو، استفاده كند؛ اما باز تا اين مرحله نيز هزينه ها چندان قابل توجه نيستند. اگر هزينه هاي پيشگيري از ابتلا  يا رشد اين بيماري را با هزينه هاي درمان عوارض ناشي از بيماري مقايسه كنيد متوجه خواهيد شد هميشه بخصوص در اين مورد پيشگيري بهتر از درمان است. در حال حاضر در كشور ما ۲۸ درصد كساني كه دياليز مي شوند از بيماران مبتلا  به ديابت هستند.
دكترمحمدعلي زرگر، متخصص اورولوژي و رئيس هفتمين كنگره انجمن اورولوژي در اين باره معتقد است: «ديابت شايع ترين علت نارسايي كليه در كشور ما به شمار مي رود و عوامل ديگري مثل بيماري هاي مادرزادي، عفونت هاي مزمن، سنگ هاي كليه و ... در مرحله بعد از ديابت قرار مي گيرند.»
شايد پيشگيري از رشد بيماري ديابت و ايجاد عوارض آن هزينه هاي زيادي داشته باشد ولي زماني كه فرد در اثر ابتلا  به ديابت دچار مشكل كليوي شود يا بينايي اش را از دست بدهد، ديابت روي پاهاي فرد تأثير بگذارد و به مرحله اي برسد كه جز قطع آنها چاره اي نباشد هزينه هاي مستقيم و غيرمستقيم بسياري ايجاد مي شود كه قابل مقايسه با هزينه هاي پيشگيري نيست. در كشور ما تحقيقات مدوني در اين باره وجود ندارد اما طبق تحقيقاتي جامع كه در كشور فنلا ند انجام شده است اگر هزينه هاي درمان يك بيمار ديابتي ۳۹۵ دلار باشد چنانچه فرد مبتلا  به عوارض بيماري ديابت شود هزينه اي معادل ۹۶۲۵ دلار براي درمانش لا زم است.
صرف نظر از جنبه هاي رواني ابتلا  به بيماري ديابت و عوارض آن، تنها هزينه هاي اين بيماري و درصد خطري كه مردم كشور ما را براي ابتلا  به ديابت تهديد مي كند، كافي است كه كمي درباره اين بيماري و راههاي پيشگيري از آن جدي تر فكر كنيم.
هزينه هاي بيماري ديابت و بيمه ها
متأسفانه در كشور ما بيمه ها هزينه هاي مربوط به پيشگيري از ابتلا  به اين بيماري (مثل هزينه آموزش) و هزينه هاي پيشگيري از پيشرفت بيماري (مثل هزينه هاي تهيه دستگاه آزمايش قند خون، نوار مخصوص آزمايش قند خون و ادرار، سرنگ و ...) را نمي پردازند اما ناچارند هزينه هاي مربوط به بستري شدن در بيمارستان، عمل قلب، چشم، دياليز و ... را بپردازند. اين بيماري و عوارض آن صرف نظر از هزينه هاي بسياري كه براي دولت دارد براي بسياري از مردم بخصوص آنها كه از سطح رفاهي قابل توجهي هم برخوردار نيستند بيماري هولناكي است كه هم به لحاظ مادي و هم معنوي و روحي خانواده ها را تحت فشار قرار مي دهد.
پي نوشت:
با تشكر از دكتر امين كامران نيكوسخن، مديرعامل انجمن ديابت ايران، عضو انجمن ديابت آمريكا و عضو انجمن متخصصين ديابت سوئد و معاون فدراسيون ديابت در خاورميانه و شرق درياي مديترانه