تا گذشته اي نه چندان دور بسياري از خانم هاي ايراني براي جوان تر يا زيباتر شدن عمدتا به روش هايي ساده مانند خالكوبي ابرو و لب بسنده مي كردند و تمايل چنداني هم نداشتند كه درباره اصلاحات زيبايي خود توضيح بدهند. اما امروزه با ظهور آگهي هاي متعدد در مجلات و روزنامه هاي ايران و باز شدن بخش هاي جراحي پلاستيك در بيمارستان ها و درمانگاه هاي ايران، به نظر مي رسد، نگرش آنان در اين زمينه تاحدود زيادي تغيير كرده باشد.
تغيير شكل بيني، كوچك كردن شكم (ليپوساكشن)، بزرگ كردن لب، گونه سازي، كشيدن پوست (ليفتينگ صورت) و تزريق چربي و ژل براي صاف كردن چروك صورت از جمله اقدامات پزشكي است كه براي اصلاحات زيبايي در ايران انجام مي گيرد.
جراحي بيني: نيازي فراتر از زيبايي
در ايران جراحي بيني پديده اي آشناست اما آنچه تازه و غريب است سرايت آن به تمام اقشار جامعه از جمله آقايان است.
حسين، جوان بيست ساله و از اهالي منطقه شمال ايران، مي گويد از چهار پنج سال پيش ظاهرش و اندازه بيني اش براي او اهميت زيادي پيدا كرده و از زماني كه وارد دانشگاه شده نياز به جراحي پلاستيك را بيشتر احساس كرده است.
او مي گويد: «مخالفت پدر و مادر و زندگي در منطقه شمال و حرف مردم محلي مانع شده كه من بيني ام را عمل كنم.»
در ايران آمار رسمي در ارتباط با جراحي هاي زيبايي در دست نيست، اما به گفته يكي از پزشكان متخصص، گروه سني مراجعه كنندگان - حداقل براي جراحي بيني - پايين آمده است و نوجوانان چهارده، پانزده ساله از جمله متقاضيان اين گونه جراحي ها هستند.
سياوش مراديان، جراح متخصص بيني در ايران، مي گويد: «با اينكه براساس معيارهاي پزشكي سن مناسب جراحي بيني هجده سال است اما گاهي نارضايي از شكل بيني كه مي تواند اثري سوء بر روان فرد باقي بگذارد باعث مي شود جراحان حاضر بشوند نوجوان هاي كم سن تر را هم جراحي كنند.»
گرچه نمي دانيم ساليانه چه تعداد جراحي زيبايي در ايران صورت مي گيرد اما افزايش شمار جواناني كه با دماغ هاي چسب زده در سطح شهرهاي بزرگ ديده مي شود نشان مي دهد كه اين روند شتاب چشمگيري يافته و به عقيده برخي كارشناسان گوياي نيازي فراتر از زيباتر شدن است.
دكتر شيوا دولت آبادي، روانشناس در تهران، مي گويد:«در شهرهاي بزرگ در پشت زيباسازي مبالغه آميز خانم ها يك شتاب ديده مي شود و اين مسابقه پرشتاب براي محبوبيت به جامعه تسري پيدا كرده است. حداقل در طبقه متوسط به بالا جراحي زيبايي به موضوعي تبديل شده است كه اگر كسي زير چاقوي جراحي نرفته باشد احساس كمبود مي كند.»
اين طور به نظر مي رسد كه در سال هاي اخير، فرهنگ جامعه شهرنشين ايراني، به ويژه در ارتباط با زنان، همسو با بسياري از فرهنگ هاي ديگر از جمله آمريكا، هر چه بيشتر به سوي فرهنگ«جوان پرستي» گرايش پيدا كرده است.
فخري، شصت ساله شهروند تهران، مي گويد:«دلم مي خواست تغييراتي در ظاهرم داده بشود. چون ديدن چين و چروك ها من را خيلي افسرده مي كند و احساس مي كنم كه بايد آنها را از ظاهر خودم پاك كنم.»
تحمل درد براي يك هدف
طي قرن هاي متمادي زنان و مردان براي زيبايي و پيروي از آنچه باب روز بوده است رنج و عذاب زيادي را تحمل كرده اند. اين حرف يكي از آنهاست:
«شخصيت افراد با هم فرق دارد. بعضي ها تحمل درد را ندارند، حتي وقتي موضوع بهتر شدن باشد. من چون هدف دارم و به نتيجه كار و اين كه شكمم صاف مي شود، فكر مي كنم، درد را تحمل مي كنم. يكي دو هفته درد كشيدن مشكلي نيست.»
اما تحولاتي كه به تازگي در درمان ها و نه جراحي هاي زيبايي به وجود آمده راه را براي بسياري از كساني كه از چاقوي جراحي گريزان بوده اند، هموار كرده است. درمان زيبايي در مقايسه با جراحي پلاستيك با سرعت بيشتر اما درد و خطر بسيار كمتر چين و چروك ها را صاف مي كند و بسياري از خانم هاي ايراني در شهرهاي بزرگ ايران در هر فرصتي به يكديگر توصيه مي كنند كه براي رفع چروك بوتاكس تزريق كنند.
بوتاكس از سم بوتولينومي حاصل مي شود كه باكتري هاي فاسدكننده غذا توليد كرده اند.
وزارت بهداشت و درمان ايران از چند سال پيش در واكنش به موج فراگير خالكوبي هاي اعضاي صورت هشدار مي داده كه روش هاي به كار گرفته شده در آرايشگاه ها غير بهداشتي است، اما اكنون انجام جراحي هاي پلاستيك - كه مي تواند خطرات جانبي زيادي داشته باشد - توسط افراد بدون تخصص و صلاحيت باعث نگراني هاي زيادي شده است.
دكتر مراديان مي گويد: «درآمد حاصل از جراحي هاي زيبايي در ايران قابل توجه است و متاسفانه افرادي بدون صلاحيت براي سهيم شدن در اين درآمد، اقدام به جراحي مي كنند.»
جراحي هاي زيبايي در ايران ارزان نيست. در حالي كه جراحي بيني مي تواند حدود يك ميليون و ۵۰۰هزار تومان هزينه دربر داشته باشد، گفته مي شود جراحي شكم بين ۲ تا ۴ ميليون تومان خرج دارد.
«زيبا كردن يك ايراني را بايد به دست جراحان ايراني سپرد» شعار بسياري از ايرانيان مقيم خارج است كه براي انجام انواع جراحي هاي زيبايي از جمله بيني به ايران سفر مي كنند.
دكتر مراديان مي گويد: «بيني ايراني به طور كلي از ظاهري خوش تراش برخوردار نيست و جراحان در ايران حداقل به دليل زياد بودن تعداد جراحي هاي زيبايي كه انجام مي دهند در اين زمينه مهارت زيادي پيدا كرده اند.»
به باور دكتر دولت آبادي، روانشناس در تهران، نارضايي عمومي از ظاهر «ايراني» نشان مي دهد كه جوانان ايراني با دور شدن از«الگوي خودي و فاصله از خود»به سمت يكسان شدن، گرايش پيدا مي كنند.
بت ميدلر، از بازيگران نامي هاليوود در چهار دهه گذشته، در گفت وگويي با مجله تايمز لندن با اشاره به برنامه هاي تلويزيوني در آمريكا كه زنان اين كشور را به انجام جراحي هاي پلاستيك تشويق مي كنند، گفت: «اين برنامه ها نمونه هاي خوبي از قدرت گيري زنان نيستند. مردان همواره خواسته اند زنان را به يك شيء تقليل دهند. اما اين روزها خود زنان دست كمي از مردان ندارند. فشار بر روي زنان براي يكسان شدن و پير نشدن خيلي ترسناك است.»
آيا اين روند ادامه خواهد داشت؟
در تاريخ پزشكي، جراجي پلاستيك تقريبا يك پديده تازه است. جراحي پلاستيك در جريان جنگ جهاني اول و جراحي براي بازسازي صورت مجروحان شكل گرفت.
براي ساليان متمادي جراحي پلاستيك يك اقدام پزشكي علني نبود و ثروتمندان به طور مخفي نقايص ظاهري خود را رفع مي كردند.
اما اكنون شمار متقاضيان جراحي زيبايي در بسياري از كشورها از جمله كشورهاي پيشرفته مانند آمريكا به طور قابل ملاحظه اي افزايش يافته است. در مقاله اي در زمينه افزايش ناگهاني شمار جراحي هاي پلاستيك در آمريكا، مجله علمي «كريستين ساينس مانيتور» به نقل از دكتر بورك، از كالج سوآرتمور آمريكا، مي نويسد: «هر زيبايي دوراني دارد و فرهنگ «جوان پرستي» كه اكنون در آمريكا رايج است غيرقابل اجتناب نيست.»
در مقابل، دكتر مراديان، جراح پلاستيك در ايران، معتقد است زيبايي باعث پيشرفت افراد مي شود و تلاش براي به دست آوردن آن ادامه خواهد داشت.
تلاش گروه بزرگي از ساكنان شهرهاي بزرگ براي به دست آوردن زيبايي و جواني كه ظاهرا با تمايل به يكسان شدن همراه است، يقينا آثار متفاوتي را در سطح جامعه به جاي خواهد گذاشت.
در حالي كه، انجام جراحي زيبايي بيشتر از هر زمان ديگر در سطح جوامع مختلف از جمله ايران مورد پذيرش قرار مي گيرد غالب روانشناسان و جامعه شناسان با جراحي هاي ضروري براي بهبود كيفيت زندگي افراد موافق هستند. اما، آنان عليه جراحي هاي پلاستيك «بي منطق» هشدار مي دهند و مي گويند بيم آن مي رود كه جوانان به ويژه دختران با اين گونه اقدامات پزشكي، همانند تغيير آرايش و رنگ مو برخورد كنند.