انتشار بخش يادداشت هاي مدرسه اي براي پدران و مادران از دو ماه گذشته در روزنامه همشهري بازتاب ها و انعكاس هاي مثبتي را در پي داشته است و علاوه بر پاسخ مثبت تلفني و مكتوب بسياري از پدران و مادران به اين يادداشت ها، از سوي مسئولان آموزش و پرورش هم مورد تأييد قرار گرفته است. در دو يادداشت از شش يادداشت گذشته، به نوعي مسائل مرتبط با انجمن اوليا و مربيان را مورد توجه قرار داديم و اين، به سبب اين كه به نوعي كليه پدران و مادران، اعضاي مستقيم و غيرمستقيم انجمن هاي اوليا و مربيان مدرسه هاي كشور هستند، طبيعي بود كه انتظار داشته باشيم طرح ها و برنامه هاي آموزشي و پرورشي كشور كه در سطح مدرسه ها اجرا مي شوند، از سوي پدران و مادران آشنا و مطلع به مسائل مرتبط نيز نقد شوند. از همين رو، امروز در هفتمين بخش از سلسله  يادداشت هاي مدرسه اي براي پدران و مادران، نوشته حميدرضا زين الديني، كارشناس ارشد برنامه ريزي آموزشي و عضو انجمن اوليا و مربيان را كه نقدي است بر طرح  هيأت امنايي كردن مدارس كشور، منتشر مي كنيم. به اعتقاد مؤلف يادداشت ، به جاي طراحي طرح ها و برنامه  هاي جديد، بايد به فكر تقويت داشته هاي خود باشيم. بر اساس نگاه آقاي زين الديني، اگر انجمن هاي اوليا و مربيان تقويت شوند، خود نوعي هيأت امنا هستند كه احتياج به اختراع مجدد ندارند.
اين نوشته را در پي مي آوريم. خوانندگان گروه علمي فرهنگي و صفحه فرهنگ و آموزش مي  توانند ديدگاه هاي خود را با نمابر ۲۰۵۸۸۱۱ و تلفن ۲۰۴۹۵۰۹ (عصرها) با ما در ميان بگذارند.
گروه علمي فرهنگي
در سالهاي اخير آموزش و پرورش به كانون تدوين و اجراي انواع طرح ها و برنامه هاي آزمايشي و غيرآزمايشي، بخشي و فرابخشي، فراگير و غيرفراگير تبديل شده است. از آنجا كه برخي از اين طرح ها در اصلاح وضعيت موجود و دستيابي به نتايج مطلوب ناكارآمد و غيراثر بخش بوده اند، مي توان از آنها به عنوان طرح هاي تزييني نام برد.
شناسايي طرح هاي تزييني كار بسيار سخت و دشواري نيست، توجه به برخي ويژگي ها، مي تواند ما را در شناسايي هر چه دقيق تر اين طرح ها ياري دهد. مهمترين ويژگي هاي طرح هاي تزييني عبارتند از:
۱- طرح هاي تزييني معمولاً كوتاه ترين فرايند آماده سازي را طي مي كنند. يك مذاكره  كوتاه به منظور اعمال سليقه مديران، تهيه  يك دستورالعمل  اجرايي و اعمال نفوذ در مراجع تصميم گير براي فراهم ساختن زمينه اجرايي آن، مهمترين عناصر در فرايند آماده سازي اين طرح ها را تشكيل مي دهد.
۲- در طرح هاي تزييني اصلاح و بهبود روش ها و ظرفيت سازي براي اجراي مطلوب برنامه هاي مشابه كمتر مورد توجه قرار مي گيرد، در اين قبيل طرح ها، نوآفريني، حتي با قيمت اختراع مجدد چرخ، ارزش گذاري و ترويج مي شود.
۳- اخذ مشروعيت براي سياستگذاري، هدايت و نظارت بر فعاليت ها، به منظور فربه سازي اقتدار سازماني و يا جابه جايي مشروعيت از بخشي به بخش ديگر از كاركردهاي مهم طرح هاي تزييني به شمار مي آيد.
۴- در طرح هاي تزييني كمتر نشانه اي از توجه به اين مسائل به چشم مي خورد.
* اهداف و مطلوبيت هاي مورد انتظار؛
* نيازسنجي و توجه به انتظارات جامعه؛
* توجيه علمي، اجرايي و اقتصادي طرح؛
* انتخاب خط مشي هاي مناسب؛
* بهره گيري از نظر متخصصان، صاحب نظران و گروه هاي ذينفع در اجراي طرح؛
* فرهنگ سازي و آماده سازي افكار عمومي به منظور پذيرش و همسويي با تغييرات ايجاد شده؛
* توجه به علل ناكارآمدي طرح هاي مشابه با تأكيد بر عوامل زمينه اي آن؛
* آموزش عوامل اجرايي و...
نقد و بررسي يك طرح تزييني
طرح هيأت امنايي كردن مدارس يكي از جديدترين طرح هاي آموزش و پرورش است كه با هدف توسعه مشاركت هاي مردمي طراحي و اجرا شده است. با توجه به ويژگي هاي طرح هاي تزييني مي توان اين طرح را يكي از نمونه هاي كامل اين قبيل طرح ها ارزيابي كرد. در اين بخش برخي از ابعاد طرح  با ويژگي هاي طرح هاي تزييني مورد بررسي قرار مي گيرد.
۱- نگاهي دقيق به ابعاد مختلف طرح  هيأت امنايي كردن مدارس نشان مي دهد طرح مزبور با ايجاد چند تغيير جزيي در وظايف و تركيب اعضاي انجمن اوليا و مربيان، به عنوان طرحي جديد و مشاركت گستر معرفي شده است. تغييرات ايجاد شده به هيچ وجه نمي تواند چشم اندازي مطلوب تر از وضعيت موجود ارائه نمايد.(نوآفريني و اختراع مجدد چرخ).
۲- در طرح هيأت امنايي كردن مدارس، حق تصميم  سازي اوليا(به عنوان يك اصل اساسي در توسعه مشاركت) نسبت به برنامه هاي مشابه كم رنگ تر شده است. كاهش تعداد نمايندگان منتخب اوليا و جايگزين نمودن افرادي با عنوان معتمد، صاحب نظر و مدير مراكز موسسات توليدي و خدماتي(با نظارت شوراهاي آموزش و پرورش) سؤالات و ابهامات بسياري را مطرح ساخته  است. برخي از سؤالات مزبور عبارتند از:
الف) كاهش تعداد نمايندگان منتخب اوليا در هيأت امنا با چه هدفي انجام شده است؟
ب) آيا اولياي دانش آموزان در انتخاب افراد واجد صلاحيت و معتمد فاقد شايستگي و اعتماد لازم هستند؟
ج) ويژگي هاي افراد معتمد و صاحب نظر چيست؟ ملاك هاي شوراهاي آموزش و پرورش براي انتخاب و رد اين افراد كدام است؟
د) با توجه به تلاش هاي انجام شده به منظور پرهيز از مشاركت هاي ابزاري و تك بعدي(مادي) در راستاي توسعه مشاركت همه جانبه، انتخاب مديران شركت هاي توليدي جهت گيري اصلي مشاركت را به كدام سمت هدايت مي كند؟
ه) صلاحيت هاي علمي و تربيتي مديران اين بخش چگونه تأييد مي شود؟
۳- در طرح هيأت امنايي كردن مدارس به حق نظارت عمومي اوليا نيز(به عنوان اصلي ديگر در توسعه مشاركت) كمتر توجه شده است. در طرح مزبور نظارت بر عملكرد و برنامه هاي هيأت امنا به اعضاي هيأت امنا واگذار گرديده است(آيين نامه تشكيل هيأت امنا در مدارس خيرساز ماده ۳ ص ۱۷).
اگر رأي اعتماد مجمع عمومي اوليا و مربيان را شرط لازم براي مشروعيت بخشي به اعضاي هيأت امنا در نظر بگيريم(كه اين موضوع مورد غفلت طراحان طرح قرار گرفته است) آن گاه؛ آيا مجمع عمومي نمي  تواند به طور مستقيم از طريق اخذ و نقد گزارش هاي ادواري و يا به طور غيرمستقيم از طريق بازرسان منتخب خود بر عملكرد و برنامه هاي هيأت امنا نظارت نمايد؟
۴- در طرح مزبور، هيأت امنا با پيشنهاد انجمن اوليا و مربيان تشكيل مي شود. با تشكيل هيأت امنا وظايف انجمن اوليا و مربيان به هيأت امنا منتقل مي شود. نكته قابل توجه در طرح اين است كه در صورت عدم رضايت از عملكرد هيأت امنا، انجمن اوليا و مربيان به عنوان پيشنهاد دهنده تشكيل هيأت امنا هيچ نقشي در انحلال هيأت امنا نداشته و اين مسئوليت به طور غيرمستقيم به معاونت مشاركت هاي مردمي وزارت آموزش و پرورش محول شده است(جابه جايي مشروعيت سياستگذاري هدايت و نظارت از بخشي به بخش ديگر) در اين رابطه سؤالي كه مطرح مي شود اين است كه با وجود اين نگاه ابزاري به نقش انجمن هاي اوليا و مربيان انگيزه اعضاي انجمن براي پذيرش و اجراي اين طرح چيست؟
۵- امروزه بهره گيري از برخي سياست هاي تشويقي در زمينه اجراي طرح ها و برنامه ها امري صحيح و متداول است. در طرح مزبور نيز اختصاص سهمي از كمك هاي شوراهاي آموزش و پرورش به مدارس(به غير از سرانه دولتي، كمك هاي اوليا و وجوه حاصل از ارائه خدمات فوق برنامه) به عنوان يك سياست تشويقي و يكي از راه هاي تأمين منابع مالي مدارس مطرح شده است. از آنجا كه بر اساس آيين نامه اجرايي مدارس اين اعتبار براي ساير مدارس نيز قابل استفاده بوده است، لكن تاكنون از سوي مراجع ذي ربط گزارش شفافي در خصوص ميزان و نحوه توزيع اين بخش از اعتبارات به مدارس ارائه نشده است، بي ترديد ارائه گزارش  شفافي در اين زمينه مي تواند انگيزه لازم را براي اجراي طرح تقويت نمايد.
۵- در طرح هيأت امنايي كردن مدارس تغيير جايگاه مدير(دبير هيأت امنا) به عنوان يك راهبرد در توسعه مشاركت هاي مردمي مورد توجه قرار گرفته است. نگاهي به عملكرد مديران موفق و مشاركت جو در سال هاي اخير نشان مي دهد يكي از حلقه هاي مفقوده در توسعه مشاركت هاي مردمي در آموزش و پرورش، عدم توجه لازم به نقش مديران است نه جايگاه آنان. بي ترديد مدير توانا در ايفاي نقش رهبري، مدير توانمند در مهارت هاي اجتماعي و ارتباطي، مدير اعتمادساز، مدير ارزش گذار به كار گروهي، مدير الهام بخش، مدير ابداع گر، مدير چالش  گر و مدير پاسخگو در هر جايگاهي قادر است با جلب حمايت و اعتماد اوليا و مربيان از همه ظرفيت هاي موجود فكري و مادي جامعه خود بهره گيرد.
در پايان لازم به ذكر است نگاهي به فعاليت انجمن هاي اوليا و مربيان در نيم قرن اخير بيانگر اين واقعيت است كه اصلاحاتي در اين سطح و با اين كيفيت، هرگز نمي تواند زمينه ساز توسعه مشاركت هاي مردمي را فراهم آورد. توسعه مشاركت هاي مردمي در آموزش و پرورش چيزي فراتر از دستورالعمل و ساختار است. توسعه مشاركت هاي مردمي نيازمند مطالعات و بررسي هاي علمي گسترده، بازنگري در نقش اوليا، پذيرش حق اوليا در تصميم سازي در همه سطوح برنامه ريزي نظام آموزشي و تصويب قوانين و مقررات لازم در اين زمينه، اصلاح منطقي و بهبود روش هاي متناسب با انتظارات جامعه، تغيير در نگرش و نقش مديران و... است كه اميد است مورد توجه سياستگذاران و برنامه ريزان آموزش و پرورش قرار گيرد.

دكتر حسن ستايش
مجارستان در بيست و سوم اكتبر ۱۹۸۹براي چهارمين بار در تاريخ اين كشور واجد حكومت جمهوري شد. كشور تازه استقلال يافته اي كه درصدد بود با ايجاد يك اقتصاد بازار آزاد از نظام متمركز و ديوانسالاري شديد خارج شود و صرفاً به منزله يك كشور اقماري جهان كمونيست مطرح باشد. بر اين اساس سياست هاي زباني و نيازهاي آموزشي اين كشور تغيير يافت. اين تحولات در مورد زبان روسي شديدتر بود. زباني كه به دليل رابطه وابستگي و تحت الحمايه بودن اين كشور با شوروي سابق، آموزش آن به عنوان يك زبان خارجي بين سالهاي ۱۹۴۹ و ۱۹۸۹ در تمام مدارس مجارستان اجباري بود.
به رغم اين كه زبان روسي زبان ميانجي كشورهاي پيمان ورشو محسوب مي شد، ولي اين زبان براي برقراري ارتباط در مجارستان رواج چنداني پيدا نكرد و مردم اين كشور نيز خود را از نظر زباني و فرهنگي از روسيه جدا پنداشتند. با اين حال آموزش زبان دوم در مجارستان تا اواخر دهه ۱۹۸۰ تثبيت شده بود. ولي بعد از استقلال كشورهاي بلوك شرق گرايش به آموزش زبان دوم در ميان مجاريها تفاوت پيدا كرد. به طوري كه بر اساس يك بررسي آماري ۵۰ درصد از ثبت نام ها براي آموزش زبان دوم به انگليسي، ۳۰ درصد به زبان آلماني، ۱۶ درصد به زبان فرانسه و فقط ۱۵ درصد به زبان روسي سوق يافت. اما در طول دهه ۱۹۹۰ آموزش زبان آلماني با استقبال بيشتري روبه رو شد. مثلاً در سال تحصيلي ۴-۱۹۹۳ آمار آموزش زبانها در مدارس مجارستان به صورت ذيل اعلام گرديد: ۴/۲۷ درصد انگليسي، ۲۳ درصد آلماني و ۲/۱۴ درصد فرانسه و ۷/۹ درصد ايتاليايي. زبانهاي روسي و اسپانيايي و سوئدي وارد چرخه آموزش شد.
همگام با آموزش زبان خارجي(كه اغلب از آموزش  ابتدايي شروع مي شود) از سال ۱۹۸۹ دغدغه  حقوق اقليت هاي زباني و كاربرد اين زبانها در كشور مجارستان افزايش يافت. گروه هاي اقليت زباني در اين كشور كه تقريباً ۱۰ درصد كل جمعيت را تشكيل مي دهند، از اقليت هاي قومي شامل آلماني ها، اسلواك ها، كرواتها، صربها، اسلووانيايي ها، رومانيايي ها و كولي ها هستند. يك حركت فزاينده در جهت آموزش دوزبانه وجود دارد كه طي آن آموزش در مدارس به زبان مجاري به عنوان زبان ملي همراه با يك زبان خارجي يا زبان اقليتي ديگري در مجارستان صورت مي گيرد.