سياست خارجي ايران در يك هفته اخير تحولاتي ژرف را پشت سرگذاشته است و تحولات بزرگتر در هفته هاي آينده را پيش رو دارد.
از اواسط هفته گذشته كه سفر اروپايي جورج بوش رئيس جمهوري آمريكا آغاز شد تا پريروز كه وي در ديدار با ولاديمير پوتين بار ديگر بر لزوم توقف برنامه هسته اي ايران تأكيد كرد، چند حادثه مكمل و مرتبط با برنامه هسته اي ايران رخ داده است كه چگونگي گذر از معبر اين حوادث، نتيجه كار را شكل خواهد داد و بر مذاكرات آينده ايران و اروپا تأثير خواهد گذاشت.
حادثه اول، موافقت هفته گذشته ولاديمير پوتين رئيس جمهوري روسيه با امضاي قراردادي پيرامون راه اندازي نيروگاه بوشهر بود.
الكساندر روميانتسف رئيس آژانس انرژي هسته اي روسيه براي گفتگو درباره اين قرارداد وارد تهران شده است.تحليلگران غربي اين تصميم روسيه را بي اعتنايي به مخالفت آمريكا با ادامه فعاليت هسته اي صلح آميز ايران ارزيابي كردند.
حادثه دوم، مذاكرات آمريكا با رهبران اروپا و روسيه درباره ايران بود. در اين مذاكرات، اروپايي ها و روسيه با خواسته آمريكا در زمينه ممانعت از دستيابي ايران به سلاح هسته اي موافقت كردند (اين همان ادعايي است كه آمريكايي ها همواره مطرح كرده و آن را هدف غائي برنامه هسته اي صلح آميز ايران قلمداد كرده اند). در مقابل جورج بوش از زبان سختگيرانه هميشگي اش در برابر ايران فاصله گرفت و حتي شايعه تهاجم نظامي به ايران را «حرف مسخره» توصيف كرد. وي در پايان سفر اروپايي خود در براتيسلاوا پايتخت اسلواكي گام بزرگتري برداشت و ابراز اميدواري كرد براي مسأله هسته اي ايران راه حلي ديپلماتيك پيدا شود. به نظر مي رسد موضع منعطف بوش محصول گفتگوهاي او با رهبران اروپا بوده است. يعني اينكه بوش در مذاكرات نتوانسته است اروپايي ها را به اتخاذ روش سختگيرانه _ از جمله جنگ _ در برابر ايران متقاعد كند و لاجرم براي جلوگيري از افزايش اختلاف با اروپا به سياستي منعطف روي آورده است.
حادثه سوم، واكنش ايران به پيشنهاد آمريكايي ها درباره پيوستن به مذاكرات هسته اي ميان اروپا و ايران بود.سخنگوي وزارت خارجه ايران روز چهارشنبه، اين كار را غيرضروري و مخل مذاكرات توصيف كرد اما حسن روحاني دبير شورايعالي امنيت ملي و مسئول ارشد مذاكرات به اين درخواست آمريكايي ها با بياني ديگر پاسخ داد. روحاني پس از ديدار با يوشكا فيشر وزير خارجه آلمان در برلين بدون فاصله گرفتن از موضع رسمي كه توسط وزارت خارجه اعلام شده بود، اولاً گفت: «طرف هاي مذاكره ايران سه كشور اروپايي هستند» ، سپس اضافه كرد: «ايران از كمك امريكا به اين مذاكرات استقبال مي كند.»در واقع ايران با اين موضع اصولي، فرصت تضعيف مذاكرات را از آمريكا گرفت و در عين حال راه ورود مستقيم اين كشور به فرايند ايراني _ اروپايي مذاكرات را بست.
حادثه آخر، جمع بندي ايران از اين تحولات بود كه حسن روحاني و حسين موسويان به صورت جداگانه آن را مطرح كردند.
حسن روحاني پس از ديدار با وزير خارجه آلمان گفت مذاكرات آتي ايران و اروپا (هفته آينده) نتايج مثبتي در پي خواهد داشت و حسين موسويان اين اميدواري را ديروز به شكلي ديگر تكميل كرد. به گفته موسويان «ايران پيشنهاد تازه اي به اروپا داده است كه با استقبال گسترده اروپايي ها روبرو شده است.» وي گفته است «اين پيشنهاد دربردارنده تضمين هاي مشخص در اين باره است كه ايران به سوي توليد سلاح هسته اي پيش نمي رود.»به نظر مي رسد دريافت مذاكره كنندگان ايراني از رفتارهاي اخير اروپا، روسيه و آمريكا اين بوده است كه اروپا و روسيه تاكنون تسليم خواسته جورج بوش نشده اند اما انعطافي كه بوش نشان داده، ميدان را از اروپا و روسيه براي ادامه راه مستقل گرفته و آنان در يك بده بستان بين المللي پذيرفته اند كه براي ترميم روابط خود با آمريكا، خواسته اصلي آمريكا يعني توقف برنامه هسته اي ايران را به رسميت بشناسند.
مجموعه تحولاتي كه در هفته هاي اخير بويژه پنج روز گذشته در زمينه مسائل هسته اي ايران رخ داده براي ايران وضعي دوگانه ايجاد كرده است كه بين «فرصت ها و تهديدها» در نوسان است. به نظر مي رسد ايران يا بر اثر ابتكار خود و يا منافع بازيگران جهاني اكنون خطر جنگ را پشت سرگذاشته است؛ اما فرصت پيش آمده يعني حل مسأله هسته اي از طريق ديپلماتيك فرصتي است كه چگونگي بهره برداري از آن به پاسخ اروپا به پيشنهاد تازه ايران بستگي دارد.محتواي اين پيشنهاد و پاسخ اروپا موضوعاتي است كه ظرف دو هفته آينده معلوم خواهد شد.