سهيلا فلاحي
قريب 2سال است كه اهالي شهر از گوشه و كنار آن كلمات بافت هاي فرسوده و تراكم تشويقي را مي شنوند و هرازگاهي از خود مي پرسند كه آيا خانه من يا محل كارم جزو اين بافت ها محسوب مي شود، اگر بشود چه بايد كرد؟ آيا تراكم تشويقي كه مي گويند مي تواند پاسخگوي دلهره و نگراني هاي من و تامين كننده امنيت جان و مال من و خانواده ام باشد يا آن هم توهمي بيش نيست؟!
خسرو دانشجو، دكتراي معماري و شهرسازي و عضو كميسيون توسعه و عمران شوراي شهر تهران به سوالات ما در اين مورد پاسخ داده است .
لطفا در مورد تفاوت بافت هاي فرسوده با واحدهاي فرسوده تعريفي ارائه دهيد؟
براي تعيين و تفكيك بافت هاي فرسوده از واحدهاي فرسوده 3 ويژگي در مصوبه شورا مورد توجه قرار گرفت. بلوك شهري كه 50 درصد ساختمان هايش زير 100 متر باشد يا 50 درصد معابرش زير 6 متر عرض داشته باشد يا 50 درصد ساختمان هاي بلوك با كيفيت پايين و بدون توجه به آئين نامه 2800 ساخته شده باشند. مناطقي كه داراي اين ويژگي ها باشند بافت فرسوده تلقي مي شوند.
بيشترين بافت هاي فرسوده در كدام مناطق تهران قرار گرفته اند؟
در مناطق شهري يك تا 5 هر بلوك شهري كه دو تا از اين شروط را داشته باشد، بافت فرسوده تلقي مي شود و از مناطق 5 به بعد كه مناطق جنوبي شهر را در بر مي گيرد حتي وجود يكي از شروط سه گانه فوق باعث مي شود كه آن منطقه جزو بلوك فرسوده شهري محسوب شود.
چرا به برخي از ساختمان هاي نوساز هم فرسوده گفته مي شود؟
ساختماني كه بدون توجه به مقررات و استانداردهاي ساخت و ساز ساخته شده باشد حتي اگر نوساز هم باشد، اما چون مقاومت و استحكام لازم را ندارد پس فرسوده تلقي مي شود كه متاسفانه در كشور ما عمر مفيد ساختمان ها برخلاف كشورهاي صنعتي كه 50ساله است بسيار پايين بوده و ساختمان ها با عمري 10 ساله سريع پير مي شوند.
چه عاملي باعث شد كه شوراي شهر به فكر بازسازي اين بافت ها و تشويق شهروندان براي نوسازي ساختمان ها بيفتد؟
متاسفانه طي سالهاي گذشته وزارت مسكن به عنوان متولي اين بخش و نظام اقتصادي- مالي كشور به اين موضوع عنايتي نداشته است و تصورم اين است كه مسئولان مرتبط گمان مي كنند كه 3هزار و 200 هكتار بافت فرسوده در تهران مسئله پيش پا افتاده و كوچكي است و شورا و شهرداري به تنهايي قادرند كه مسائل و مشكلات مربوط به آن را حل كنند در صورتي كه اين حجم عظيم بافت فرسوده ياراي مقاومت در برابر كوچكترين حادثه طبيعي و چه بسا غير طبيعي را ندارد و حتي نگرانيم كه «ساختمان ها با يك توفان فرو بريزند». متاسفانه دستگاه هاي دولتي نه تنها كمكي نمي كنند، بلكه نسبت به اجراي مصوبات شورا كارشكني هايي هم مي كنند و مهر ابطال به آن مي زنند.
چه بايد كرد؟
نبايد صبر كنيم تا زلزله اي اتفاق بيفتد. چرا گمان مي كنيم كه اول بايد به سوگ همشهريان خود بنشينيم، ميلياردها تومان براي مراسم تدفين و عزاداري هزينه كنيم، سپس به فكر راه چاره بيفتيم. آيا بهتر نيست قبل از وقوع چنين حادثه تلخ و غير قابل جبراني همان اعتبار، امروز براي حفظ امنيت و جان شهروندان هزينه شود. بهتر است همه دست به دست بدهيم و ياعلي بگوييم تا شايد بتوانيم در يك پروسه زماني 10 الي 15ساله با كار شبانه روزي شاق و پر زحمت مشكل بافت هاي فرسوده در تهران و كشور را حل كنيم.
بهتر است همه دست به دست بدهيم تا شايد بتوانيم در يك پروسه زماني 10 الي 15ساله با كار شبانه روزي شاق و پر زحمت مشكل بافت هاي فرسوده در تهران و كشور را حل كنيم
شوراي شهر در حيطه وظايف خود چه كرده است؟
سال گذشته اعضاي شورا به اين نتيجه رسيدند كه از مشاركت خود شهروندان براي تامين امنيت جاني و مالي شان بهره بگيرند و به همين دليل طرحي تحت عنوان «اعطاي يك طبقه تراكم تشويقي» را به تصويب رساندند و براساس آن امتيازاتي براي شهروندان قائل شدند كه در اين راستا بخشودگي 90 درصد عوارض ساخت از ديگر امتيازاتي بود كه شوراي شهر در اختيار شهروندان تهراني قرار داد .
استقبال شهروندان براي آغاز بازسازي بافت ها چگونه بوده است؟ پيشرفت كارها چگونه است؟
خوشبختانه از سال گذشته ساخت و سازها در مناطق جنوبي شهر استارت خورده و مصوبه شورا كم كم جاي خو د را بين شهروندان باز كرده است ضمن آنكه به منظور كاهش بار بازسازي از دوش مردم، مذاكراتي نيز با برخي دستگاه ها و سازمان ها همچون سازمان زمين و مسكن داشته ايم كه اين سازمان در حال فعاليت براي بازسازي بخشي از بافت هاي فرسوده واقع در منطقه 17 است.
دولت چه اقدامي كرده است؟
دستگاه هاي اجرايي كمك شايان توجه و چشمگيري نمي كنند. نمي دانم، شايد هم نمي توانند كمك كنند. من مشكلات اجرايي آنها را نمي دانم، اما بدون شك يك دست صدا ندارد و اين مشكل به قدري عظيم است كه هيچ دستگاهي به تنهايي قادر به حل آن نيست.
در سال 81 مجلس، دولت را موظف كرد 300 ميليون دلار وام خارجي دريافت كند و در اختيار شهرداري ها براي بازسازي بافت هاي فرسوده قرار دهد كه سهم تهران از اين وام، 200 ميليون دلار بود كه بالاخره بعد از يكسال و نيم پيگير ي هاي متعدد در نهايت 160 ميليون دلار به حساب سازمان نوسازي شهر تهران براي آغاز عمليات اجرايي طرح تدوين شده براي بازسازي بافت فرسوده يكي از مناطق تهران واريز شده است .
ما فكر مي كنيم اگر نظام بانكي و اداري كشور كمك كنند و تسهيلاتي را براي سرمايه گذاراني كه رغبت به سرمايه گذاري در ايران دارند فراهم كرده و سرعت اقدامات را تسريع كنند، بدون شك بازسازي بافت ها مي تواند سرعت بيشتري پيدا كند.
از نتايج بحث هاي مطرح شده در جلسه علني هفته گذشته شورا به نظر مي رسد كه اعضا به دنبال اعطاي امتيازات بيشتري براي بازسازي بافت ها هستند، در مورد امتيازات تشويقي جديد توضيح دهيد؟
صحبت ها هنوز به نتيجه نهايي نرسيده است. در مجموع پيشنهاداتي در ميان اعضا مطرح است. يك پيشنهاد اين است كه امتيازات و تشويق ها به منظور فعالتر كردن مردم بيشتر شود. ديگر آنكه مقررات، ثابت نگه داشته شود تا مردم خودشان را با موضوع و مقررات مربوطه وفق دهند و تعدادي نيز پيشنهاد كرده اند كه براي بلوك هاي واقع در بافت هاي فرسوده امتيازات تشويقي قائل شود و بازسازي واحدهاي فرسوده نيازي به اين تشويقات دارد. در هر صورت در جلسه روز سه شنبه هفته گذشته شورا مقرر شد كه اين پيشنهادات در كميسيون ها مورد بحث و بررسي قرار بگيرد، آنگاه براي تصويب به صحن شورا آورده شود.
چرا برخي از مراجع نظارتي بر مصوبات شورا مصوبه تراكم تشويقي را رد مي كنند و معتقدند شهرداري با اعطاي اين تراكم تخلف مي كند؟
تفسير من اين است كه هيچ تخلفي صورت نگرفته است. نتايج تفسير شورا روي عدد 120 به عنوان مبناي اعطاي تراكم در مناطق اين است كه شهروندان در بافت هاي فرسوده مي توانند يك طبقه به عنوان زير ديواري و راه پله اجازه ساخت داشته باشند. اين در حالي است كه فرمانداري بعد از آنكه مدعي شد اين مصوبه غير قانوني است، آن را به شوراي حل اختلاف ارجاع داد و اين شورا نيز تاكنون حكمي مبني بر غير قانوني بودن مصوبه صادر نكرده است، پس شهرداري و شورا كار خلافي نمي كنند.
برخي ها معتقدند كه اعطاي تراكم تشويقي زمينه اي است براي افزايش درآمد شهرداري تهران، آيا چنين فرضيه اي صحت دارد؟
در برخي بخش هاي دولتي نگراني هايي نسبت به افزايش درآمد شهرداري وجود دارد كه بهتر است اين افراد منبع درآمدي منطقي را به عنوان جايگزين ارائه دهند. بارها از دولت در مجامع مختلف خواسته ايم كه هزينه حضورش را در تهران پرداخت كند، اما مي گويد كه ريالي پرداخت نمي كنم ضمن آنكه تولي گري و پرداخت هزينه هاي پروژه هاي عمران شهري را تقبل نمي كند.
بهتر است مسئولان دستگاه هاي دولتي به جاي نگاه بدبينانه و تك بعدي به موضوعات با نگاه كارشناسي نگاه كنند و اگر پيشنهاد بهتري دارند به شورا و شهرداري ارائه كنند.
در هر صورت ارائه تراكم تشويقي يكي از راه حل هاي كارشناسانه اي بود كه اعضاي شورا روي خروج بازسازي بافت ها و واحدهاي فرسوده از بن بست چندين و چند ساله آن از سال گذشته نسبت به اجراي آن تصميم گرفتند. ما كه نمي توانيم بنشينيم تا زماني كه زلزله شديد در كشور رخ مي دهد و مسئولان به تبع آن مدت كوتاهي تكان بخورند و بار ديگر همه چيز را به فراموشي بسپارند، آنگاه به دنبال راه حل و افسوس خوردن براي از دست رفته ها باشيم.
