|
باغ فردوس و يادبودهاي سينماي ايران
عمارتي سفيد در يك شهر خاكستري
محبوبه يافتيان
عمارتي در باغ فردوس؛ باغي با درخت هاي بلند تبريزي و حوضچه هايي با كاشي هاي آبي رنگ كه از ابتدا تا ساختمان اصلي امتداد پيدا كرده است و صداي آب رواني كه از دوره قاجار تا به حال در آن شنيده مي شود
فكرش را مي كرديد كه قطعه اي از فردوس برين توي شهر شلوغي مثل تهران باشد. اين باغ در يكي از خيابان هاي شلوغ و قديمي تهران با درخت هاي بلند تبريزي مثل وليعصر(عج) قراردارد كه وجود آن براي اهالي منطقه نعمت بزرگي به حساب مي آيد.
با ورود به آن از هياهوي شهري دور و به يك سكوت مطلق مي رسيم. باغي با درخت هاي بلند تبريزي و حوضچه هايي با كاشي هاي آبي رنگ كه از ابتدا تا ساختمان اصلي امتداد پيدا كرده است و صداي آب رواني كه از دوره قاجار تا به حال در آن شنيده مي شود. ساختمان اصلي، عمارت سفيدرنگي است با شيشه هاي آيينه اي و درهاي چوبي و ديوارهايي با گچبري هايي به شكل گل كه نظر هر بيننده اي را به خود جلب مي كند.
حالا چرا فردوس؟ به گفته كاركنان، اسم اوليه باغ
مهد اوليا بوده كه بعد از هديه كردن آن توسط ناصرالدين شاه به دخترش فردوس به همين نام معروف مي شود.اين نكته كه سينماي ايران احتياج به محلي دارد براي گردآوري يادبودها، علائم و نشانه هاي موجود، از اوايل دهه 70 بين چند نفر از دست اندركاران سينما زمزمه شد، چراكه مكان قبلي موزه در لاله زار، امكانات لازم براي بازديد عموم را نداشت و فقط گروه هاي خاص، افراد علاقه مند و دست اندركاران سينما به آنجا مي رفتند.
بهزاد رحيميان، امير اثباتي، عزت الله انتظامي، جمال اميد و عزيز ساعتي گروهي بودند كه پس از پيگيري هاي مداوم توانستند طي قراردادي 15 ساله باغ فردوس را براي موزه سينما راه اندازي كنند و همين افراد، شوراي اوليه را از طريق هيات امنا كه شامل وزارت فرهنگ و ارشاد، ميراث فرهنگي، شهرداري و ... مي شد، تشكيل دادند. اولين اهدايي موزه نيز از طرف همين گروه بود، وسايل شخصي عزت الله انتظامي، آقاي بازيگر ايران.
ساختمان دو طبقه دارد كه طبقه اول آن سالن سينماست كه حدود يك سال پيش افتتاح شده و هر روز چهار فيلم در آن به نمايش گذاشته مي شود و طبقه دوم هم به موزه سينما اختصاص دارد. اولين چيزي كه هنگام ورود به موزه خودنمايي مي كند، تابلوي بزرگي است كه نام اهداكنندگان به موزه را در خود جاي داده. وارد موزه كه مي شوي، با هفت غرفه مواجه هستي كه هركدام مربوط به قسمتي از سينماي ايران است. پيش از سينما را با پرده اي از نبرد رستم نشان داده اند كه نمادي از پرده خواني در قهوه خانه هاي قديم است و آغاز سينما را با شهر فرنگ؛ هماني كه پدربزرگ ها از آن حرف مي زنند. داخل آن عكس هايي است كه مسئولش از پشت آن را مي چرخاند و عكس ها شروع به حركت مي كند؛ اين جزو اولين فيلم هاست. البته شهر فرنگ موزه ثابت است و حال و هواي آن موقع را ندارد، فقط بيننده را به ياد فيلم هايي چون هزاردستان مرحوم علي حاتمي مي اندازد. در كنارش روي ديوار، عكس هايي از اولين فيلمساز ايران، ميرزا ابراهيم خان عكاس باشي قرار دارد. روبه روي آن عكس هاي پيشگامان سينماي ايران نصب شده است. به گفته راهنما تا زمان آنتوان خان سوروگين (1312-1219) تماشاي سينما براي خانم ها ممنوع بوده است، ولي آرداشس بادماگريان براي فيلم اردشيرخان ورود خانم ها به سينما را آزاد مي كند، ولي با استقبال كم مواجه شده و موجب تعطيلي آن مي شود. آن طرف، عكس سالن هاي قديمي سينما به همراه نشاني هركدام قرار گرفته است.
در همين هنگام صداي آشنايي به گوش مي رسد؛ فيلم دختر لر به عنوان اولين فيلم ناطق ايران به مدت هشت دقيقه به نمايش گذاشته شده است. كاش به جاي دختر لر، فيلم ناصرالدين شاه آكتور سينما را كه در آن نمايي از فيلم هاي از بدو ورود تا به حال را نشان مي دهد، مي گذاشتند. در اين غرفه علاوه بر اين، ابزار سينماتوگراف و استوديوها، استوديو فيلمبرداري بديع كه نخستين دستگاه چاپ دست ساز در ايران بود و زير نظر مهندس بديع در سالهاي مياني دهه 1320 ساخته شده و عكس هاي يادگاري او و همچنين تصاوير اهل فن موجود است. در سالن بعدي نكته مورد توجه، نماي لباس هايي مثل دختر لر، لباس رستم در فيلم رستم و سهراب، لباس روستايي از فيلم هاي دهه 30 و 40، لباس سرگرد رامين
(محمدعلي فردين) در فيلم بر فراز آسمان ها، لباس سردار ساساني و لباس قاجاري در فيلم هزاردستان به چشم مي خورد. در اين غرفه علاوه بر اين عكس رژيسورها (كارگردان هاي مهم)، فيلم هاي اكران شده، تهيه كنندگان، نويسندگان و عكاسان، كارهاي ساموئل خاچيكيان، ولي الله خاكدان، بازيگران، چهره پردازان و تدوين گران و طراحان صحنه و فيلمبرداران روي ديوار نصب شده است. در كنار نماي لباس ها قسمتي را به يادگاري ها، نوشته ها و جوايز مرحوم علي حاتمي اختصاص داده اند.در سالن سوم، جالب ترين قسمت، عكس هاي خانواده سينماي ايران در آغاز دهه 60 و جوايز نفيس جشنواره هاي داخلي و بين المللي است كه توسط دست اندركاران سينماي ايران دريافت شده؛ جايي كه تنها جايزه تمام طلا (نخل طلايي) مربوط به عباس كيارستمي براي فيلم طعم گيلاس و معروف ترين جايزه شير طلايي به جعفر پناهي براي فيلم دايره كه در دو جشنواره خصوصي اكران شد، قرار دارد. بيشترين فضاي موجود در اين سالن به جايزه ها اختصاص داده شده كه در بالاي آنها پوستر فيلم هاي برگزيده نصب شده است. علاوه بر جايزه ها، نشانه ها، كتاب ها، عكس مادران سينما، يادگاري هاي عباس كيارستمي، كانون فيلم ايران، عكس منتقدان فيلم، نشريات، مكتوبات حكومتي، عكس معاونان سينمايي و سمعي- بصري وزارت فرهنگ و ارشاد پس از انقلاب نيز به نمايش گذاشته شده است. همچنين عكس كارهاي محسن مخملباف همراه با گبه اي كه در فيلم گبه مورد استفاده قرار گرفته بود و عكس مديران عامل موزه سينما از زمان تاسيس تاكنون كه عبارتند از: عـــزت الله انتــظامي، عبدالحميد محبي،
غلامرضا جمال اميدي و مهدي سليمي موجود است.
از پله ها براي ديدن چهار غرفه بعدي پايين مي روم. سه در وجود دارد كه بي اختيار به سمت راست حركت مي كنم. روبه روي در ورودي، نمايي از جنگ تحميلي وجود دارد كه انسان را بدون هيچ تاملي به ياد آن روزها و هشت سال نبرد دليرانه و ايثار و فداكاري مرداني كه بدون توجه به هيچ پاداشي جان و زندگي خود را وقف دفاع از كشور و ملت خود كردند، مي اندازد. روزهايي كه اگر فيلم هاي حاتمي كياها، ملاقلي پورها، آويني ها و ... نبود، شايد اين ايثار و ازخودگذشتگي ها كمرنگ شده يا از بين رفته بود. به غير از اين نما، قسمتي را به يادگاري ها و نوشته هاي سيدمرتضي آويني و دفاع مقدس اختصاص داده اند. عكس فيلم هاي جنگي، دست اندركاران فيلم هاي جنگي و سر صحنه برخي از فيلم ها نيز موجود است.
روبه روي پله ها، غرفه ارامنه و سينماي ايران است و دو تابلوي بزرگ كه در دو طرف قرار گرفته. اولين تابلو، گاه شمار حضور ارامنه در سينماي ايران از سال 1219 شمسي تا 1372 است و دومي دست اندركاران ارمني در سينماي ايران.
همچنين يك دستگاه نمايش فيلم پاته، دهه 1920 كه اهدايي خانواده سوكياسيان است، از نكات جالب اين غرفه است. علاوه بر اين، فيلمنامه، عكس فيلم ها، دوربين عكاسي، دوربين فيلمبرداري، دوربين پخش فيلم و ... نيز در اين غرفه قرار دارد. سالن دست چپ كه آخرين اتاق موجود است، غرفه دائره اطفال، صدا، دوبله و موسيقي است. دائره اطفال، انسان را به دنياي كودكي مي برد؛ دنيايي خالي از هرگونه دغدغه هاي زندگي؛ دنيايي كه هركدام از ما خاطرات شيريني از آن به ياد داريم. روبه روي در، نمايي از عروسك هايي است كه هريك از كودكان و بزرگسالان از آن خاطره اي به يادماندني دارند. روي ديوارهاي آن، عكس هاي كودكان بازيگر، دست اندركاران سينماي كودك، پوسترهاي فيلم و جشنواره كودك و عكس فيلم هاي اكران شده، نصب شده است و در قسمتي نيز عروسك هاي سينماي انيميشن قرار دارد.اتاق بعدي كه از همين جا هم به آن راه هست، اتاق صدا، دوبله و موسيقي است. ديوارهاي آن را با موكت سياهرنگ پوشانده اند و ابزارهاي صدابرداري و دوبله در آن قرار دارد؛ اتاقي با صداي ماندگار فيلم هايي كه همه ما از آن خاطره داريم. هيچ كس فكر آن را نمي كند كه اين صداها از چنين اتاقي به گوش مردم برسد. روي ديوارهاي اين غرفه كوچك هم تصاوير آهنگسازان، صدابرداران و دوبلورها را مشاهده مي كنيم. بازديد يك ساعته ما از موزه به پايان رسيد، ولي تا خودتان به اينجا مراجعه نكنيد، شايد نتوانيد زيبايي هاي آن را درك و لمس كنيد.
|
