محمد مطلق
گويا طي دهه هاي اخير، اقتصاد و مفاهيم اقتصادي گرايش قابل ملاحظه اي به سمت اخلاق پيدا كرده اند كه ريشه هاي اصلي آن را بايد در دين و نتايج آن را در بستر جامعه و نيازها و تعاملات نوين انساني جست وجو كرد. امروزه تئوريسين هاي اقتصاد، ديگر بدون در نظر گرفتن وجدان كار، توسعه برابر و موزن، عدالت و اصطلاحاتي از اين دست، در مورد عرضه و تقاضا، بازاريابي، توسعه صادرات و...حرف نمي زنند، سرمايه داران و فعالان اقتصادي با چشم پوشي از اخلاق، عرصه را براي خود تنگ خواهند ديد و مردم نيز به عنوان مصرف كننده يا گردانندگان چرخ هاي اقتصادي، انتظاري جز لمس مفاهيم اخلاقي در مراودات اقتصادي ندارند.
البته قرار نيست ما در مطلب زير از ديدگاهي اقتصادي موضوع را بررسي كنيم و اينكه چه اتفاقي افتاده كه شكل جابه جايي پول، گردش مالي و كار در جوامع جهاني به سمت و سوي مفاهيم ديني، اخلاقي وانساني متمايل شده است، بلكه ما سعي خواهيم كرد به مدد تحقيقات و پژوهش هاي علمي به ميزان باروري كار، عرضه و مصرف از اصول ديني و اخلاقي در جامعه ايران نگاهي گذرا داشته باشيم. ناگفته پيداست اين موضوع آنقدر وسيع مي نمايد كه تقريبا نمي توان براحتي جزئيات آن را از هم تفكيك كرد، بنابراين به ناچار روش اشارات پراكنده را جايگزين نظم سيستماتيك در نوشته خواهيم كرد. يك مدير با سلامتي روان و مديريت سالم مي تواند يك سازمان را به رستگاري و نجات هدايت كند. تعادل در اخلاق و رفتار مدير، نشانه مديريت شايسته اوست و در اين زمينه تمامي صفات بارز را شامل مي شود. برخورد قاطع در مورد مطالب حق، جاذبيت و دافعيت وگشاده رويي، گفتن مطالبي كه قابل فهم براي همگان باشد، منظم بودن، وظيفه شناسي و مناسب بودن برخورد با مافوق و ديگران، استفاده صحيح از قدرت سرپرستي خود و توكل به خداوند بزرگ، از صفات بارز يك مدير است . اين اظهارنظر از سوي يكي از مديران سازمان بنادر و كشتيراني عنوان شده كه در بخشي از پژوهشي به نام تعادل اخلاق مدير از ديدگاه روان شناسي در كار - انجام گرفته توسط همين سازمان- آمده است و به وضوح نشان مي دهد برخورداري يك مدير از اخلاق ديني تا چه اندازه مي تواند در رونق تجارت و اقتصاد اهميت داشته باشد.
شايد بگوييد اين مدير محترم يك مدير ايراني است و طبيعتا بايد با همين ادبيات در مورد ويژگي هاي مديران، بويژه مديران اقتصادي و تجاري حرف بزند، اما اجازه دهيد در همين راستا به گزارش اخلاقيات در كار با رويكرد تحليل پروژه نظامنامه داوطلبانه صنعتي (وي.آي. پي) نوشته والتر پاوونن اشاره كنيم كه بتازگي توسط دكتر علي حسين قاسمي ترجمه شده است: بند اول اين نوشته تدوين نظامنامه اي براي تسهيل در بهبود اخلاقيات كار نام دارد كه فن آوري هاي جامعه اطلاعاتي و نقشه كار را هدف قرار مي دهد.
در بند سوم اين گزارش با نام رويكرد فني كه در مورد همكاري شركا و شركت كنندگان صنعتي حرف مي زند، مي خوانيم: فعاليت هاي پژوهشي از دو بخش تشكيل مي شوند، بخش اول، توصيف ماهيت اخلاق به طور عام، شناسايي نظام هاي ارزشي و روشن كردن پيوندهاي آن با راهبردها و اخلاقيات پيشه گاني است... بخش دوم كار پژوهشي شامل وارسي نظام مند نظامنامه هاي اجرايي موجود، نظامنامه هاي اخلاقي و توافق هاي چند جانبه درباره حقوق انساني، شرايط كاري، حفاظت محيط زيست، روابط بين المللي پيشه گاني و به كارگيري و انتقال فن آوري اطلاعات است .
بگـــذريم از اينكه
وي. آي.پي چيست و چه هدفي دارد، منظور ما از آوردن اين سطور همين بود كه ملاحظه كنيد امروزه تا چه اندازه كنار هم نشستن تركيبات اخلاقي و اقتصادي حتي در جهان غرب متداول شده و جزو ادبيات روز آنها شده است. آيا به واقع مي توان كار، گردش مالي، مصرف، مديريت و تجارت را عاري از اخلاق در نظرگفت؟ تصور چنين چيزي هم وحشتناك است، اما در اين ميان بايد به خود باليد كه مسلمانيم، چرا كه دين مبين اسلام به وضوح و در نهايت ظرافت تمامي اين مناسبات را تبيين كرده است، در ادبيات اقتصادي اسلام، مفاهيمي همچون خمس، زكات، فطريه همچنين احتكار، كم فروشي و... مي بينيم كه هر يك به نوبه خود، وجوب، تحسين يا تقبيح يك عمل اقتصادي را از دريچه اخلاق و عدالت مورد ارزيابي قرار مي دهند، اما سئوال مهم اينكه آيا اكنون در جامعه اسلامي ايران، بدرستي و با همان ژرفنا و ظرافتي كه اسلام و همچنين فرهنگ ديرپا و ناب ايراني انتظارش را دارد، مفاهيم كار، اقتصاد، تجارت، صنعت و مديريت با اخلاق گره خورده است؟
در پژوهشي كه صدا وسيماي جمهوري اسلامي ايران با نام نظر مردم تهران درباره وجدان كار انجام داده، مي خوانيم: بيش از نيمي از پاسخگويان معتقدند شاغلان تا حدودي نظم و ترتيب لازم را رعايت مي كنند و 26درصد، كاركنان را اصلا مقيد به رعايت نظم در حاضر شدن بر سركار نمي دانند. در مورد برخورد با مراجعان، 43 درصد پاسخگويان رضايت چنداني از برخورد صاحبان مشاغل نداشتند و با افزايش سطح تحصيلات، بر ميزان اين نارضايتي افزوده مي شود.
در مورد راه اندازي كار مردم و دلسوزي در كار، بيش از نيمي از پاسخگويان اعتقاد دارند كه در نظام كاري، توجهي به اين امر نمي شود.
درباره استفاده مناسب از وقت براي انجام كار، به نظر اكثر پاسخگويان در نظام كاري، اهميت وقت شناخته نشده است.
همچنين اكثر پاسخگويان در مورد امكانات محل كار اعتقاد دارند؛ از اين ابزار بدرستي استفاده مي شود. البته در پژوهش مذكور به نكات قابل توجه ديگري نيز اشاره شده است: 36درصد افراد در مورد پايبندي به مقررات و قوانين كار پاسخ منفي ارائه داده و 46درصد، آن را با اصطلاح تاحدودي توصيف كرده اند.
در مجموع نتايج به دست آمده نشان مي دهد تنها 9درصد پاسخگويان معتقد هستند وجدان كاري در جامعه ما وجود دارد و با بالا رفتن ميزان تحصيلات بر درصد كساني كه معتقد هستند وجدان كاري چنداني در جامعه وجود ندارد افزوده مي شود.
اكثر پاسخگويان اعتقاد دارند بيشتر شاغلان، كار خود را بدرستي انجام نمي دهند و نيز 48درصد پاسخگويان عدم تامين نيازهاي مادي كاركنان را مهمترين علت كم كاري افراد ارزيابي كرده اند.
البته اين پژوهش متعلق به چند سال پيش است، يعني همان ضرورت ها و نيازهايي كه مردم جامعه ايران را به سوي انتخاب دكتراحمدي نژاد متمايل كرد و اكنون انتظار مي رود با توجه به واقعيات موجود و قابل لمس، قدم هاي بلندي براي مرتفع كردن مشكلات برداشته شود، مشكلاتي كه مثل ديواري بزرگ ميان اخلاق و كار و گردش اقتصادي قد كشيده است.
همچنان كه عنوان شد، از ديدگاه اسلام و فرهنگ غني ايراني، رعايت اخلاق در اقتصاد بسيار مورد توجه است، اما اجازه دهيد موضوع را از زاويه ديگري هم ارزيابي كنيم، يعني استانداردهاي اقتصادي جوامع توسعه يافته غيراسلامي تا چه اندازه با مباني اخلاق و مفاهيم اسلامي تطابق دارند؟
تحقيقي دانشگاهي انجام گرفته در سال 72(تربيت مدرس) با عنوان مباني نظري كنترل كيفيت ژاپني در مقايسه با ارزش هاي تفكر اسلامي در 216 صفحه نشان داد ژاپني ها در رعايت موازين اخلاق اسلامي و توجه به مفاهيمي همچون اسراف و تبذير و... بسيار جدي تر از ما هستند . در فصل دوم اين تحقيق، مفاهيم اساسي كنترل كيفيت ژاپني تشريح شده و مطرح مي شود كه كنترل كيفيت ژاپني برد و محور احترام به انسان و دوري از اسراف قرارگرفته است. همه اين مفاهيم را مي توان باتوجه به اين دو محور يا به تعبير خود متن چتر كايزن روشن ساخت. در فصل سوم مفاهيم اساسي تفكر ژاپني بيان  شده و نشان داده مي شود كه اين مفاهيم چگونه انسان ژاپني را شيفته سرنوشت ملي، سازگار با تغيير سريع و سختكوش و صبور، گروه آئين و اهل مشاركت ساخته است.
يكي از فصل هاي جذاب اين پژوهش، فصل پنجم است كه در آن به صورت بندي تفكر جديد غربي اشاره مي شود و نشان مي دهد كه مفاهيم اقتصادغربي در ريشه خود اخلاق گريز است. اگرچه شايد در ظاهر تمامي استانداردها با موازين اخلاقي ديني مطابقت داشته باشد، اما به عكس اقتصاد ژاپن تنزل مقام انسان را بنياد و اساس كار خود قرار نمي دهد، همچنان كه انسان اسلامي همواره بايد به تعادل ميان دنيا و آخرت و ملك و ملكوت بينديشد.
بنابراين نتيجه تمامي آمارها، نمودارها، جداول و تصاوير ارائه شده در تحقيق موصوف آن است كه اقتصاد ژاپن بيش از هر اقتصاد ديگري در جهان غيراسلامي به اقتصاد اسلام نزديك بوده و به همين ميزان مي تواند آينه اي براي تعريف مجدد روابط كاري، استانداردهاي كيفيت در توليد، تجارت و صنعت، سرمايه گذاري و بانكداري و گردش كار در ادارات ايران باشد.

اخلاق حرفه اي
تاثير و اهميت اخلاق فردي، ويژگيهاي شخصي، صداقت و اعتماد به طور عام و اخلاق كسب و كار
به طور خاص، بر افزايش كارايي اقتصادي و جلوگيري از فساد و رسواييهاي اقتصادي و نيز تاثير منفي ارتشا و فساد اداري بر روابط  كاري، تصميمگيري فردي و همه اقتصاد، غيرقابل انكار است، اما به صورت علمي ملاحظه و بررسي نشده است. اكنون نزديك به سه دهه است كه در غرب، اقتصاددانها و فيلسوفان اخلاق، گفتمانهايي را كه به گفته هوسمن در دوران شكوفايي متدولوژي اثباتگرايي متوقف شده بود، احيا كرده اند.

فرزانه تاري وردي - چيزهاي زيادي براي برقراري يك رابطه خوب بين اعضاي خانواده وجود دارد. اين رابطه صميمي ابتدا بين زن و شوهر شكل مي گيرد و بعدها بين فرزندان يك خانواده گسترده مي شود. وجود يك رابطه خوب و صميمي بين فرزندان و والدين موجب تثبيت پايه هاي مهر و محبت، امنيت روحي و رواني و ايجاد يك فضاي پر از صفا و صميميت در خانواده خواهد شد.
ادب و احترام به ايجاد يك رابطه خوب كمك مي كند. والدين بايد در اين زمينه، نمونه و مثال خوبي براي فرزندانشان باشند و حتي لازم است گاهي اوقات در آموختن ادب و احترام در مقابل حركات و كارهاي زشت كه باعث شكل گرفتن يك شخصيت بي ادب و بي نزاكت در فرزندان مي شود، در زمان مشاهده، سختگيري شود كه ممكن است فردا دير باشد.
وجود يك رابطه خوب، خيلي از مشكلات را از بين مي برد يا لااقل آنها را محدود مي كند و اين نكته را هيچ گاه فراموش نكنيم كه رابطه داشتن، فقط در صحبت كردن خلاصه نمي شود. فرزندان شما حرف هاي شما را خوب مي فهمند، اما آيا شما مي دانيد كه آنها چه مي خواهند به شما بگويند؟ حتما برايتان پيش آمده است كه كودكتان با تمام هيجان به نزد شما بيايد و بخواهد مطلبي را برايتان تعريف كند. در آن لحظه با او چگونه برخورد كرده ايد؟ مطمئن باشيد كه شنيدن حرف هاي به ظاهر بي اهميت كودكان باعث مي شود كه آنها به شما اعتماد كنند و ياد بگيرند حرف هاي دلشان را به شما بگويند و اين بهترين نوع برقراري يك ارتباط و دليل آسودگي خاطر براي شما والدين گرامي و فرزندان دلبندتان خواهد بود، پس همواره اين نكته را به خاطر بسپاريد كه براي داشتن يك رابطه واقعي، بايد افكار، نظرات و احساسات، از مغزي به مغز ديگر منتقل شوند. اگر عشق و محبت، قلب خوشبختي باشد، رابطه، روح آن است. وقتي زن و شوهري با يكديگر رابطه صميمي نداشته باشند، مشكلاتشان آغاز مي شود و وقتي چنين اتفاقي بين والدين و فرزندان بيفتد، مشكل دو چندان خواهد شد.
بهترين ارث براي فرزندان
هر پدر و مادري بايد با آگاهي و درايت كامل، رفتار فرزندان خود را زير نظر داشته باشند و از طريق رفتارهاي آنها به احساساتشان پي ببرند و اين نكته را هيچ گاه فراموش نكنند كه روزي جوان بوده اند و اگر هر فرد بزرگسالي همچنان جوان مي ماند و دوران جواني را مي فهميد، هيچ جواني پير نمي شد.
جوانان انتظارات خاصي از والدينشان دارند؛ آنها مي خواهند كه دركشان كنند و بيشتر از همه به آنها توجه شود و رفتار منحصر به فردي با آنها داشته باشند و نكات ارزنده اي كه در بزرگسالي شان به دردشان بخورد و مفيد و مثمرثمر براي آنها باشد، بشنوند. جوان، در حال نزديك شدن به مرحله استقلال و خودمختاري است و از اينكه در انتخاب ها و تصميماتش آزاد باشد، لذت مي برد و والدين نمي توانند اين استقلال و اختيار را از فرزندان نوجوانشان بگيرند يا دامنه اختيارات آنها را محدود كنند، اما شما والدين گرامي در مقابل اين استقلال چه كار بايد بكنيد؟ نوجوان مثل يك فنر مي ماند. شما اين فنر را مي توانيد در دستان خود بگيريد و آن را آرام و بتدريج رها كنيد، زيرا اگر آن را يكباره از دستتان رها كنيد، مي پرد و معلوم نيست كه كجا مي افتد و اگر فنر را براي مدت طولاني در دست بگيريد، خسته خواهيد شد و از قدرت فنر كاسته مي شود، بنابراين اگر كنترل آن را در دست داشته باشيد، بعد از رها شدن، دوباره به طرف شما برمي گردد.
والدين بايد فرزندان را مستقل بار بياورند تا در بزرگسالي بتوانند از پس مشكلات خود برآيند و در زندگي، تصميمات درست و واقعي تر بگيرند. همواره سعي كنيد در برخورد با مشكلات، فرزندان را راهنما باشيد نه اينكه خود، مشكل را به دوش بكشيد و برايشان حل كنيد. همواره سعي كنيد به فرزند نوجوان خود كمك كنيد كه از آزادي و استقلالي كه به دست مي آورد، درست استفاده كند و به او ياد بدهيد كه در مقابل اين آزادي و اختيار فردي، مسئول باشد و مسئوليت كارها و انتخاب هايي كه مي كند - چه خوب، چه بد - را بر عهده بگيرد تا با اين كار اعتماد به نفس او افزايش يابد.
مطمئن باشيد اگر در زمان رفع اشتباهات فرزند نوجوان خود عقل و درايت منطقي به كار نبريد، بين خود و فرزندتان، ديواري به وجود آورده ايد كه در آينده ممكن است باعث قطع رابطه دوستانه و عاطفي او با شما شود.همواره سعي كنيد در زمان مواجه شدن نوجوانتان با مشكلات، درس هايي از زندگي به او بياموزيد. نوجواني دوران بسيار سختي است؛ هم براي والدين و هم براي فرزند، پس نه كاملا او را رها و نه او را محدود كنيد.
آنان مي خواهند ديگران آنها را بپذيرند و كارهايشان را تاييد كنند و اين نياز را احساس مي كنند كه به خانواده تعلق دارند. پس به آنها اطمينان دهيد كه عضو با ارزش خانواده بوده و در پيشرفت و بهبود وضعيت خانوادگي سهيم هستند تا از امكاناتي كه براي آموزش به آنها داده شده است، حداكثر استفاده را كرده و بتوانند در آينده با مشكلاتي كه در زندگي با آن روبه رو مي شوند، برخورد كنند و آنها را از سر راه بردارند. شما نمي توانيد هر لحظه پشت فرزندانتان بوده و مراقب كارهاي آنها در مدرسه و اجتماع باشيد، ولي با ايجاد يك بنيان خانوادگي مستحكم و يك اخلاق خوب و اصول صحيح، فرزندان را از انحرافات حفظ كنيد تا با بينش، آگاهي و شناخت ارزش هاي خوب زندگي در جامعه، افرادي سالم و خوشبخت باشند و به خاطر داشته باشيد كه اين ارزش ها از كانون خانوادگي و احترام گذاشتن به آنها ناشي مي شود.
پس بگذاريد فرزندانتان در محيط خانواده از امنيت و عشق و مهر و محبت لازم برخوردار شوند تا در محيط بيرون از خانواده، آن را با خود حمل كرده و به كار بندند و اين بهترين ارثي است كه شما مي توانيد براي آنها بگذاريد.

بيشتر كارمندان ايراني از كمبود حقوق و مزايا شكايت دارند و معتقدند حقوقي كه دولت در ازاي كارشان مي پردازد، بسيار كم است و به جايي نمي رسد.
اعتراض چند مرحله اي معلمان و پرستاران در چند سال گذشته براي افزايش حقوق و خلف وعده هاي دولت در پرداخت برخي مزاياي معوق، نشانه هاي آشكار نابساماني اقتصادي كارمندان دولت است.
اغلب معلمان كه نيمي از 2ميليون و 300 هزار كارمند دولت به حساب مي آيند، يا كلاس هاي خصوصي دارند يا در آموزشگاه ها كنكور درس مي دهند.
اين در حالي است كه امروز دو شغله بودن براي بيشتر ايراني ها امري عادي است و هر كارمندي به اقتضاي شغلش دست كم در دو جا كار مي كند، بخصوص در شهري بزرگ همانند تهران كه زندگي با حقوق كارمندي بسيار دشوار و به معجزه شبيه است.
از سوي ديگر، بسياري از كارمندان نيز با وجود نارضايتي از درآمدها از اينكه شغلي دولتي و دائم دارند راضي بوده و بر اين عقيده كه به هر حال اين آب باريكه اي است كه بايد حفظ شود وگرنه در اين وانفسا چه كار مي توانستند انجام دهد.
دلخوشي آنان بيشتر مربوط به دوران بازنشستگي پس از پايان دوره 30 ساله كارمندي است. در همين حال، اغلب بازنشستگان نيز از وضعيت اقتصادي خود راضي نيستند و حال و روزشان در برخي موارد بدتر از كارمندان رسمي امروز است!
با توجه به اينكه انسان در دوران جواني،توانايي جسماني لازم براي انجام كار دوم را دارد، اما بازنشستگان، يعني همان كارمندان كه بيش از نيم ميليون نفر هستند، با وجود مستمري هاي اندك بازنشستگي، توانايي انجام كار دوم را هم ندارند.
تورم 16 درصدي سالانه در مقابل اضافه حقوق كمتر از 10 درصد از قدرت خريد كارمندان كاسته است و روز به روز نيز بر حجم مشكلات اقتصادي افزوده مي شود.
دولت فربه ايراني از نرخ بهره وري پاييني برخوردار است و از كم بازدهي اقتصاد غيرنفتي رنج مي برد كه خود ريشه در مسائل مختلفي دارد.
اين موضوع در حالي اتفاق مي افتد كه بهاي هر بشكه نفت خام ايران در يك سال گذشته در بالاترين سطح خود بوده و مازاد درآمدهاي نفتي ايران نيز در شرايط مطلوبي قرار داشته است.
از سوي ديگر نبود سيستم هاي تشويقي يا تنبيهي مناسب، عدم تطبيق بين شغل، تخصص و مهارت هاي نيروي كار، كمبود نيروي انساني متخصص، بالا بودن نيروي كار مازاد و مديران غيرمتخصص از جمله عواملي است كه هر گونه انگيزه براي افزايش بهره وري را از سيستم دولتي گرفته و اقتصاد كشور را كم بازده و آسيب پذير كرده است.
به تعبير مهدي صحراييان - اقتصاد دادن - با وجود اعلام دولت مبني بر كاهش نرخ تورم از 22 درصد به 16 درصد، ما شاهد كاهش قدرت خريد مردم هستيم، به طوري كه تورم از 30 درصد سال 81 به 60 درصد در سال 83 افزايش يافته است و 100 هزار تومان از ارزش مبادلاتي و قدرت خريد يك كارمند كاهش يافته كه اين امر زاده هزينه هاي بي حساب و كتاب شركت هاي دولتي است.
راه ورود به مراكز دولتي نيز تا حدود بسياري به دليل حجم بزرگ دولت بسته شده و سازمان هاي دولتي سعي دارند از شمار كاركنان خود بكاهند، بنابراين شرايط استخدام كارمند رسمي بسيار سخت شده و تعداد مستخدمان جديد نيز در مقابل حجم بيكاران بسيار اندك است.
۳ ميليون جوان ايراني براساس آمار منتشر شده رسمي بيكارند و دولت هم آنقدر در سالهاي گذشته بزرگ شده كه امكان جذب اين حجم از بيكاران را ندارد و سرمايه گذاري بخش هاي خصوصي نيز براي جذب اين عده بيكار كفايت نمي كند.
براساس آخرين آمارها، 31 درصد يعني حدود 712هزار نفر از كارمندان زن هستند و يك ميليون و 573هزار نفر از كارمندان دولت را مردان تشكيل مي دهند.
نيمي از كارمندان فاقد تحصيلات دانشگاهي بوده و نيمي ديگر تحصيلات دانشگاهي دارند. بيش از 92 هزار نفر از كارمندان، مدرك فوق ليسانس و دكترا دارند و حدود يك ميليون نفر نيز فوق ديپلم يا ليسانس هستند.

زهرا باقري- شيطنت افراطي يا بيش فعالي، سندرمي است كه ممكن است ناشي از اختلالات جزئي مغزي يا عوامل محيطي باشد. كودكان فزون جنبش يا بيش فعال (Hyperactive) كودكاني هستند كه دچار شيطنت بيش از اندازه اند. حركات زياد اين كودكان معمولا بدون اراده بوده و باعث بهم زدن نظم محيط، آرامش و آسايش ديگران مي شود. بچه هاي شيطان بچه هايي بهانه گير، كج خلق و بد غذا بوده و هميشه احساس تشنگي شديد مي كنند. البته نبايد هر بچه فعال و پر جنب و جوش را كه عاشق بازي است، فزون جنبش دانست. تقريبا همه بچه ها به بازي علاقه دارند و موقع بازي خوشحال و با نشاطند، در حالي كه بچه هاي شيطان
نظم ناپذير و خرابكار و دردسرآفرين هستند و خيلي زود رغبت خود را از دست مي دهند و به سراغ بازي ديگري مي روند. اين بچه ها هيچ وقت در خود آرامش احساس نمي كنند و هميشه در ارتباط برقرار كردن با دوستان و اطرافيان دچار مشكل هستند. شيطنت افراطي در پسران بيش از دختران و به نسبت شش به يك ديده مي شود.
مشكلات كودكان بيش فعال به شرح زير است:
۱ - مشكلات رفتاري كودك فزون جنبش به هنگام بازي در مدرسه، كودكان ديگر را اذيت مي كند و مزاحم آنها شده و بازي ها و ساير فعاليت هاي گروهي منظم را برهم مي زند. معمولا هنگام صحبت كردن بي ملاحظه است و ميان حرف ديگران مي دود؛ صداهاي آزاردهنده از خود در مي آورد ، بشكن مي زند، سوت مي زند و... حرف نشنو و سركش است.
۲ - اشكال در يادگيري 50 درصد از بچه هاي فزون جنبش در امر يادگيري دچار مشكل هستند و از لحاظ درسي از همكلاسي هايشان عقب ترند. خيلي زود درس هايي را كه آموزگار به زحمت به آنها ياد داده فراموش مي كنند و بين واژه هاي شبيه به هم تفاوتي قائل نمي شوند. علاوه بر آن، ديكته شان نيز بد است. مي توانند با انگشتان عمل جمع و تفريق را انجام دهند، اما با كاغذ و قلم براحتي قادر به انجام اين كار نيستند و معمولا در فراگيري مطالب و داده هاي جديد و كاربرد آن دچار اشكال مي شوند. ممكن است اين كودكان ديس لكسي داشته باشند، يعني آنكه هنگام رونويسي، حروف را جابه جا بنويسند.
۳ - رشد نيافتگي و نارسي ذهني رشد ذهني و عاطفي اين بچه ها از همسالانشان كمتر، رشد نيافته و نارس است و اين نارسي معمولا در نوع خواسته ها و علايق و انتخاب دوستان كوچكتر از خود و در عدم توانايي شان در انجام كارها منعكس مي شود. اين كودكان نحوه حرف زدن كودكان را همچنان حفظ مي كنند؛ خيلي زود به گريه مي افتند و به آساني مي ترسند. چنين رفتارهايي را مي توان كم و بيش در 70درصد از فزون جنبش  هايي كه به سن بلوغ رسيده اند، مشاهده كرد.
۴ - زود انگيختگي اين كودكان بدون توجه به عواقب كارشان، ناگهاني و دفعتا به اين طرف و آن طرف مي دوند. اين رفتار بخصوص در بيرون از خانه مي تواند بسيار خطرناك باشد. همين مسئله تا به حال سبب تصادف هاي بسيار دلخراش و مرگبار شده است.
۵ - نداشتن اعتماد به نفس كوكان فزون جنبش به خاطر رفتارهاي غيرعاديشان و واكنشي كه از سوي ديگران، خصوصا بچه هاي همسن و سال خود مي بينند، به اين نكته پي مي برند كه محبوبيت چنداني ندارند و همين باعث مي شود كه بتدريج اعتماد به نفس خود را از دست بدهند. پاره اي از اين كودكان به خاطر جلب توجه و محبت اطرافيان، ندانسته و ناآگاهانه، رفتارشان را بيش از پيش مبالغه  آميز مي كنند و متاسفانه با واكنش منفي تر و شديدتري روبه رو مي شوند.
۶ - غم زدگي كودكاني كه بيش از اندازه شيطان هستند، برخلاف افكار عمومي معمولا بچه هايي ناشاد وغمگين هستند.
تحقيقات
رژيم غذايي و شيطنت پژوهش هاي جديد در انگليس و استراليا، وجود ارتباط ميان رژيم غذايي ورفتارهاي غيرعادي و تحرك افراطي بچه ها را به اثبات رسانده است. بخشي از اين مطالعات كه در انگلستان انجام شده، مربوط به ميگرن و رژيم غذايي بود. پژوهشگران توانستند با كمك يك رژيم غذايي نسبتا سخت، ميگرن 93 درصد از 88 بچه اي را كه آزمايش روي آنها انجام مي گرفت، درمان كنند. يكي ديگر از مطالعات، ارتباط ميان بيماري صرع و رژيم غذايي را مورد بررسي قرار مي داد و به اين نتيجه رسيد كه 53 درصد از 53 كودكي كه زير رژيم غذايي ويژه قرارگرفتند، ديگر دچار تشنج و حمله نشدند. در دانشگاه سيدني استراليا پژوهشي انجام گرفت كه دستاورد آن تاييد دوباره ارتباط ميان تحرك و رفتار غيرعادي كودكان با پاره اي از موادغذايي بود. اگرچه پزشكان استراليايي درباره علل و چگونگي اين ارتباط، نظرات متفاوتي دارند، اما در اين ميان يك چيز، ثابت و مشخص است و آن وجود رابطه اي انكارناپذير ميان وضع تغذيه و رفتار كودكان است:
۱ - خوراكي هاي محتوي تركيبات ساليسيلات- هرچه مقدار و تعداد دفعات مصرف اين تركيبات بيشتر باشد، رفتار كودكان، افراطي تر و نابهنجارتر خواهد بود.
۲ - حساسيت غذايي- يكي از مسائلي كه هميشه مورد نظر بوده، آلرژي يا حساسيت به برخي غذاهاست. اين بچه ها يا به غذاهايي كه مي خورند، يا به تركيبات جديدي كه پس از تجزيه شدن مولكول غذا، در بدن تشكيل مي شود، حساسيت دارند.
۳ - اثرات دارويي - پاره اي از غذاها در بدن انسان مثل دارو عمل مي كنند. بعضي داروها آرام بخش و بعضي ديگر محرك هستند، پس اين امكان وجود دارد كه بعضي مواد مصنوعي افزوده شده به غذاها مانند يك داروي بسيار محرك عمل كنند.
۴ - ويژگي هاي فردي بعضي غذاها فقط در پاره اي از افراد سبب بروز واكنش ويژه مي شوند. خوراكي هاي مشكل آفرين كه بيشترين تاثير منفي را بر بدن مي گذارند عبارتند از:
الف مواد شيميايي رنگ هاي مواد غذايي.
ب نگهدارنده اي كه به بعضي مواد غذايي مانند مربا ، انواع كنسرو، نوشابه، پفك وچيپس اضافه مي شود.
ج خوردن بيش از اندازه مواد شيرين.
د قرص آسپرين، خصوصا اگر تعداد دفعات مصرف زياد باشد.